52010PC0527

[pic] | KOMISJA EUROPEJSKA |

Bruksela, dnia 29.9.2010

KOM(2010) 527 wersja ostateczna

2010/0281 (COD)

Wniosek

ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

w sprawie zapobiegania zaburzeniom równowagi makroekonomicznej i ich korygowania

UZASADNIENIE

1. KONTEKST WNIOSKU

Powstanie znacznych zaburzeń równowagi makroekonomicznej, widocznych m.in. w postaci istotnych i utrzymujących się różnic pod względem konkurencyjności, okazało się z chwilą wystąpienia kryzysu bardzo szkodliwe dla Unii Europejskiej, a w szczególności dla euro. W latach poprzedzających kryzys niskie koszty finansowania przyczyniały się do niewłaściwej alokacji zasobów, które często trafiały do mniej produktywnych zastosowań, co w niektórych państwach członkowskich prowadziło do nadmiernej konsumpcji, powstawania baniek na rynku mieszkaniowym oraz akumulacji zadłużenia zewnętrznego i wewnętrznego. Ważne jest zatem opracowanie nowej, ustrukturyzowanej procedury zapobiegania niekorzystnym zaburzeniom równowagi makroekonomicznej oraz ich korygowania we wszystkich państwach członkowskich.

W swoim komunikacie i sprawozdaniu zatytułowanym „10 lat istnienia unii gospodarczej i walutowej – sukcesy i wyzwania” [1] Komisja zaproponowała szeroko zakrojony program działań politycznych, mających doprowadzić do poprawy funkcjonowania UGW. Podkreślono w nim zwłaszcza konieczność rozszerzenia nadzoru gospodarczego w celu wykrywania zaburzeń równowagi makroekonomicznej i zajmowania się nimi na wczesnym etapie. Rozszerzenie nadzoru uznano za szczególnie uzasadnione w dziedzinach konkurencyjności zewnętrznej i bilansu na rachunku obrotów bieżących, w których od czasu wprowadzenia euro pojawiły się znaczące różnice pomiędzy państwami członkowskimi. Aby rozwiązać te problemy, w lipcu 2008 r. eurogrupa uzgodniła podjęcie regularnych przeglądów sytuacji w zakresie konkurencyjności w strefie euro, co okazało się owocne.

„Europa 2020” stanowi ambitną i obszerną strategię na rzecz inteligentnego, trwałego i sprzyjającego włączeniu społecznemu wzrostu gospodarczego w UE. W kontekście kryzysu za nowy punkt ciężkości przyjęto w niej usunięcie słabości Europy w zakresie nadzoru nad wyzwaniami makrofinansowymi i strukturalnymi. Biorąc pod uwagę głębokie współzależności natury gospodarczej i finansowej w strefie euro oraz ich skutki dla wspólnej waluty, w strategii „Europa 2020” nawołuje się do opracowania szczególnych ram politycznych dla strefy euro celem rozwiązania problemu znacznych zaburzeń równowagi makroekonomicznej[2]. Z tej perspektywy potrzebny jest oparty na przepisach prawa mechanizm monitorowania źródeł zaburzeń równowagi makroekonomicznej, zapewniający w stosownych przypadkach podjęcie odpowiednich działań naprawczych. Zasadnicze znaczenie ma powiązanie działań prewencyjnych i naprawczych, aby uniknąć bolesnych dostosowań gospodarczych w przypadku, gdy zaburzenia równowagi wymkną się spod kontroli.

2. WYNIKI KONSULTACJI Z ZAINTERESOWANYMI STRONAMI

Wobec bezprecedensowej skali kryzysu i w uzupełnieniu pilnych działań podjętych w odpowiedzi na bezpośrednie potrzeby Komisja zareagowała szybko, przedstawiając ambitny, lecz realistyczny program reform w postaci dwóch komunikatów do Parlamentu Europejskiego i Rady, wydanych – odpowiednio – w dniach 12 maja i 30 czerwca 2010 r. Wybierając formułę porozumiewania się za pomocą publicznych dokumentów prawnych, Komisja pragnęła pokazać swe zaangażowanie w dialog z państwami członkowskimi, Parlamentem Europejskim i wszystkimi pozostałymi zainteresowanymi stronami, przedstawiając jednocześnie konkretne propozycje działań.

W komunikacie z dnia 12 maja 2010 r. Komisja przedstawiła opartą na wielu filarach koncepcję zacieśnienia koordynacji polityki gospodarczej. W komunikacie podkreślono konieczność wykorzystania w pełni narzędzi nadzoru przewidzianych w Traktacie. Narzędzia te należałoby w razie konieczności zmodyfikować lub uzupełnić. W komunikacie wezwano do ściślejszego przestrzegania paktu stabilności i wzrostu oraz do rozszerzenia nadzoru gospodarczego. W tym celu wprowadzenie tzw. europejskiego okresu oceny na potrzeby koordynacji polityki gospodarczej zapewniłoby państwom członkowskim możliwość skorzystania z wczesnej koordynacji na szczeblu europejskim. W komunikacie przedstawiono także zbiór zasad, które powinny stanowić podstawę solidnych ram zarządzania kryzysowego dla państw członkowskich strefy euro. Generalnie większość propozycji dotyczy całej UE, lecz w kwestiach związanych ze strefą euro zasady miałyby być bardziej wymagające.

W międzyczasie napięcia na rynkach finansowych wzrosły i w dniu 9 maja 2010 r. na nadzwyczajnym posiedzeniu Rada ECOFIN na wniosek Komisji podjęła decyzję o utworzeniu europejskiego mechanizmu stabilizacji finansowej i uzgodniła zobowiązanie do przyspieszenia tempa konsolidacji budżetowej w uzasadnionych przypadkach.

W dniu 30 czerwca 2010 r. Komisja Europejska przyjęła zaktualizowany komunikat, w którym doprecyzowała zasady nadzoru gospodarczego przedstawione w komunikacie z dnia 12 maja. W komunikacie skoncentrowano się na kwestiach wdrożenia i egzekwowania przepisów, podkreślając, że UE potrzebuje silniejszego nadzoru makroekonomicznego nad państwami członkowskimi, uwzględniającego wszystkie istotne obszary polityki gospodarczej. Zaburzenia równowagi makroekonomicznej należałoby analizować w połączeniu z polityką budżetową oraz reformami mającymi stymulować wzrost gospodarczy w ramach strategii „Europa 2020”. Wzmocniony nadzór miałby być oparty na koncepcji europejskiego okresu oceny, a jego uzupełnienie stanowić miałby zestaw sankcji, mających zapobiegać nadmiernym zaburzeniom równowagi, które mogłyby zagrażać stabilności finansowej UE i strefy euro, lub zaburzenia takie korygować. Po stronie budżetowej należałoby wzmocnić obie części paktu stabilności i wzrostu – prewencyjną i naprawczą. Przedstawiono również ogólną koncepcję podejścia do kwestii nierównowagi makroekonomicznej pomiędzy państwami członkowskimi.

Za pomocą komunikatów, o których mowa powyżej, Komisja wniosła wkład w prace powołanej przez marcową Radę Europejską grupy zadaniowej ds. zarządzania gospodarczego, na czele której stoi przewodniczący Rady. Grupa zadaniowa potwierdziła, że zaburzenia równowagi stanowią szczególny problem, zwłaszcza dla państw należących do strefy euro. Uznano konieczność ściślejszego monitorowania rozwoju sytuacji makroekonomicznej za pomocą niewielkiego zbioru kluczowych wskaźników, a w szczególności za pomocą mechanizmu ostrzegawczego. Generalnie uzgodniono, że nadzór makroekonomiczny powinien funkcjonować równolegle z nadzorem budżetowym w ramach paktu stabilności i wzrostu.

Rada Europejska śledziła z uwagą prace grupy zadaniowej. Pierwsze wytyczne zawarto w konkluzjach Rady Europejskiej z dnia 17 czerwca, w których uzgodniono opracowanie tabeli wskaźników, umożliwiającej wykrycie destabilizujących i niebezpiecznych trendów. W konkluzjach Rady Europejskiej z dnia 16 września 2010 r. z zadowoleniem powitano prace nad nowymi ramami nadzoru makroekonomicznego, których celem jest monitorowanie destabilizujących rozbieżności i zaburzeń równowagi w dziedzinie konkurencyjności i ich niezwłoczne korygowanie.

3. ASPEKTY PRAWNE WNIOSKU

Na mechanizm zapobiegania zaburzeniom równowagi makroekonomicznej i ich korygowania składają się dwa projekty wniosków w sprawie rozporządzeń. W pierwszym z nich nakreślono procedurę nadmiernego zaburzenia równowagi, natomiast w drugim skupiono się na związanych z nią środkach egzekwowania. Oba te wnioski przedstawiono kolejno w niniejszym uzasadnieniu.

Celem pierwszego wniosku jest stworzenie ram umożliwiających rozpoznawanie i korygowanie zaburzeń równowagi makroekonomicznej, w tym przypadków pogarszającej się konkurencyjności. W ten sposób stanowi on uzupełnienie procesu nadzoru makrostrukturalnego nad państwami członkowskimi, przewidzianego w strategii „Europa 2020”.

Procedura nadmiernego zaburzenia równowagi stanowi całkowicie nowy element procesu nadzoru gospodarczego. Obejmuje ona regularną ocenę ryzyka wystąpienia zaburzeń równowagi oraz mechanizm ostrzegania, powiązane z regułami, które umożliwiają podjęcie działań korygujących w przypadku niekorzystnych zaburzeń równowagi makroekonomicznej, wykraczających poza zakres polityki budżetowej. Procedura ta ma zastosowanie do wszystkich państw członkowskich.

W pierwszej kolejności nadzór polega na mechanizmie ostrzegania, którego celem jest identyfikacja państw członkowskich, w których występują zaburzenia równowagi makroekonomicznej na poziomie mogącym powodować problemy. Mechanizm ten obejmuje tabelę wskaźników (art. 3), uzupełnioną analizą krytyczną. Tabela ma być zbudowana w sposób przejrzysty, umiarkowanie prosty i oparty na przesłankach ekonomicznych. Obejmować będzie zbiór wskaźników mających zapewnić stwierdzenie w porę zaburzeń równowagi pojawiających się w różnych obszarach gospodarki. Zbiór ten powinien być wystarczająco obszerny, aby obejmować wszystkie możliwe przypadki poważnych zaburzeń równowagi oraz zapewniać odpowiednią czułość, umożliwiającą wczesne wykrywanie takich zaburzeń. Tabela składać się będzie z szeregu wskaźników dotyczących każdego z państw członkowskich.

Celem zwiększenia przejrzystości i rozliczalności, dla każdego wskaźnika zostaną określone i ogłoszone progi alarmowe. Dla niektórych wskaźników ustalone zostaną symetryczne wartości progowe, co umożliwi wykrywanie zarówno zbyt wysokiego, jak i zbyt niskiego poziomu danej zmiennej. Należy jednak pamiętać, aby nie traktować wskaźników jako celów ani instrumentów politycznych. Na przykład deficyt na rachunku obrotów bieżących w wysokości 3 % może zostać uznany za dopuszczalny w kraju na etapie konwergencji, o dużych potrzebach inwestycyjnych, ale nie w kraju bardziej rozwiniętym, którego społeczeństwo szybko się starzeje. Wartości progowe należy zatem uważać za orientacyjne wskaźniki umożliwiające ocenę, nie należy natomiast interpretować ich w sposób mechaniczny. Należy je uzupełnić analizą ekonomiczną z wykorzystaniem szczegółowej wiedzy na temat poszczególnych krajów.

Aby zapewnić pełną przejrzystość funkcjonowania mechanizmu ostrzegania Komisja opublikuje w osobnym dokumencie wskaźniki, które zostaną uwzględnione w tabeli, ich wartości oraz metodykę dotyczącą każdego z nich. Zestaw wskaźników wchodzących w skład tabeli mógłby być z czasem modyfikowany, stosownie do zmieniających się zagrożeń dla stabilności makroekonomicznej bądź zmian w zakresie dostępności danych. Zbiór obejmować będzie najprawdopodobniej wskaźniki zewnętrzne i wewnętrzne. Wskaźniki sytuacji w zakresie bilansu płatniczego (np. saldo na rachunku obrotów bieżących i zadłużenie zewnętrzne) oraz konkurencyjności cenowej i kosztowej (np. realny efektywny kurs walutowy) ułatwiłyby wykrywanie przypadków zaburzeń równowagi zewnętrznej. Zastosowanie wskaźników wewnętrznych (np. zadłużenie sektora prywatnego i publicznego) uzasadnia fakt, że zaburzenia równowagi zewnętrznej mają swoje wewnętrzne odpowiedniki. Monitorowanie wskaźników wewnętrznych można również uzasadnić autonomicznie faktem, że zaburzenia równowagi wewnętrznej mogą mieć konsekwencje dla innych państw członkowskich, w szczególności w drodze rozprzestrzeniania się problemów finansowych. Razem wskaźniki te zaspokoją większość potrzeb analitycznych w ramach wstępnej oceny ewentualnych zaburzeń równowagi.

Komisja będzie regularnie publikować aktualną tabelę wskaźników i dołączać swoje sprawozdanie, w którym ewentualne sprzeczne sygnały wynikające z poszczególnych wskaźników w tabeli zostaną przedstawione w odpowiedniej perspektywie (art. 4). Na podstawie wszystkich dostępnych informacji Komisja sporządzi wykaz państw członkowskich, w których występuje ryzyko zaburzeń równowagi. Podjęcie na wczesnym etapie rozmów na ten temat w Radzie i eurogrupie umożliwi Komisji uzyskanie opinii państw członkowskich i zapewni przejrzystość rozważań Komisji. W następstwie takich rozmów Komisja sporządzi szczegółową ocenę sytuacji w każdym państwie członkowskim, dla którego mechanizm ostrzegania sygnalizuje możliwość wystąpienia zaburzeń równowagi lub ich ryzyko (art. 5). Ocena taka obejmować będzie szczegółową analizę problemów będących przyczyną takich zaburzeń w danym państwie członkowskim. W razie potrzeby ocena może zostać przeprowadzona w powiązaniu z inspekcjami nadzoru w danym kraju. Uwzględniane będą wczesne ostrzeżenia lub zalecenia wydane przez Europejską Radę ds. Ryzyka Systemowego, a także intencje polityczne poddawanego ocenie państwa członkowskiego, zapisane w jego programie stabilności lub konwergencji oraz w krajowym programie reform. W następstwie przeprowadzonej przez Komisję szczegółowej analizy możliwe są trzy różne scenariusze, przewidziane w art. 6 i 7:

- W przypadku uznania, że zaburzenia równowagi makroekonomicznej nie stanowią problemu, Komisja zwróci się z wnioskiem o niepodejmowanie dalszych kroków.

- Jeśli w następstwie szczegółowej oceny sytuacji Komisja uzna, że istnieją zaburzenia równowagi makroekonomicznej (lub ich ryzyko), zaleci Radzie przyjęcie niezbędnych zaleceń prewencyjnych dla danego państwa członkowskiego, zgodnie z art. 121 ust. 2 Traktatu. Zalecenia takie, które muszą być spójne z ogólnymi wytycznymi polityki gospodarczej i dostosowane do charakteru stwierdzonych zaburzeń równowagi, mogą odnosić się do różnych aspektów wielu dziedzin polityki.

- Jeżeli ze szczegółowej oceny sytuacji wynika, że w danym państwie członkowskim występują poważne zaburzenia równowagi lub zaburzenia zagrażające prawidłowemu funkcjonowaniu unii gospodarczej i walutowej, Rada może na zalecenie Komisji przyjąć zalecenia zgodnie z art. 121 ust. 4 Traktatu, w których stwierdzi istnienie nadmiernych zaburzeń równowagi i zaleci danemu państwu członkowskiemu podjęcie działań naprawczych w wyznaczonym terminie oraz przedstawienie swoich intencji politycznych w planie działań naprawczych. Państwa członkowskie, w których stwierdzono nadmierne zaburzenia w rozumieniu procedury nadmiernego zaburzenia równowagi, znajdą się pod zwiększoną presją ze strony pozostałych państw członkowskich. Zalecenia w ramach procedury nadmiernego zaburzenia równowagi powinny zostać podane do wiadomości publicznej oraz powinny być bardziej szczegółowe i wiążące niż zalecenia prewencyjne przewidziane w art. 6. W zależności od charakteru zaburzeń równowagi zalecenia polityczne mogą dotyczyć pozostających pod kontrolą rządu aspektów polityki budżetowej, płacowej, makrostrukturalnej i makroostrożnościowej.

W następstwie wszczęcia procedury nadmiernego zaburzenia równowagi dane państwo członkowskie będzie zobowiązane do przyjęcia w wyznaczonym terminie planu działań naprawczych, przewidzianego w art. 8, w którym określi plan realizacji odpowiednich środków politycznych. Plan działań naprawczych stanowić będzie wyraz determinacji danego państwa członkowskiego co do działań mających na celu usunięcie zaburzeń równowagi. W terminie dwóch miesięcy od przedstawienia planu działań naprawczych Rada dokona jego oceny na podstawie sprawozdania Komisji. Jeśli plan uznany zostanie za wystarczający, Rada na podstawie wniosku Komisji przyjmie opinię, w której zatwierdzi plan. Jeżeli podjęte lub przewidziane w planie działania lub harmonogram ich realizacji zostaną uznane za niewystarczające do realizacji zaleceń, Rada na podstawie wniosku Komisji wezwie dane państwo członkowskie do przedstawienia skorygowanego planu działań naprawczych w nowym terminie. Elastyczność tej procedury powinna umożliwić Radzie wyznaczenie odpowiedniego terminu w zaleceniach wydanych w ramach procedury nadmiernego zaburzenia równowagi, z uwzględnieniem skali zaburzeń i pilności sytuacji oraz potencjału działań w zakresie jej naprawienia. Inaczej niż w przypadku polityki budżetowej, władze krajowe nie mają bezpośredniej kontroli nad wszystkimi środkami realizacji polityki, jeśli chodzi o usuwanie zaburzeń równowagi. Ponadto w zależności od charakteru działań naprawczych ich wpływ na zaburzenia równowagi może być opóźniony. Na przykład w okresie dziesięciu lat poprzedzających kryzys z 2008 r. w strefie euro stale rosły różnice pomiędzy należącymi do niej państwami członkowskimi w zakresie pozycji konkurencyjnej i salda na rachunku obrotów bieżących. Skorygowanie zaburzeń równowagi pod względem konkurencyjności i zaburzeń równowagi zewnętrznej wymaga znacznych zmian w zakresie względnych cen i kosztów oraz realokacji popytu i podaży pomiędzy sektorem dóbr niewymiennych i sektorem eksportowym. W wielu państwach członkowskich należących do strefy euro gospodarkę cechuje stosunkowo duży brak elastyczności na rynku pracy i rynkach produktowych, co wobec braku odpowiednich reform prawdopodobnie spowoduje wydłużenie okresu dostosowania. We wszystkich przypadkach Komisja będzie monitorować realizację działań naprawczych przez dane państwa członkowskie, które zobowiązane będą regularnie przedstawiać sprawozdania z postępów, zgodnie z art. 9. W przypadku zmiany warunków gospodarczych zalecenia w ramach procedury nadmiernego zaburzenia równowagi mogą zostać zmienione na podstawie zalecenia Komisji.

Na podstawie zalecenia Komisji Rada oceni, czy dane państwo członkowskie podjęło zalecane działania naprawcze. Warunki takiej oceny określono w art. 10. Jeżeli Rada zdecyduje, że państwo członkowskie podjęło odpowiednie działania, procedura zostanie zawieszona. Zawieszenie oznacza, że dane państwo dokonuje zadowalających postępów w realizacji działań naprawczych. Jednak ze względu na potencjalnie długi okres od przyjęcia działania naprawczego do momentu, kiedy przyniesie ono konkretne efekty, skuteczne usunięcie zaburzeń równowagi makroekonomicznej może wymagać czasu. Dane państwo członkowskie będzie zobowiązane do składania okresowych sprawozdań i będzie objęte nadzorem do czasu ostatecznego zamknięcia procedury nadmiernego zaburzenia równowagi.

W ostatecznym rozrachunku długotrwałe i realizowane z powodzeniem działania naprawcze przyczynią się do usunięcia zaburzeń równowagi. Zgodnie z art. 11 procedura nadmiernego zaburzenia równowagi zostanie zamknięta, gdy Rada na podstawie zalecenia Komisji stwierdzi, że w danym państwie członkowskim nie występują już nadmierne zaburzenia równowagi.

Jeżeli dane państwo członkowskie nie podjęło odpowiednich działań, procedura nadmiernego zaburzenia równowagi zostanie wobec niego utrzymana. Rada będzie musiała przyjąć zmienione zalecenia z nowym – prawdopodobnie krótszym – terminem na podjęcie działań naprawczych. W przypadku państw członkowskich należących do strefy euro mechanizm egzekwowania mógłby w ostateczności prowadzić do nałożenia sankcji przewidzianych w rozporządzeniu w sprawie środków egzekwowania korekty nadmiernych zaburzeń równowagi makroekonomicznej w strefie euro. Ponadto niedostateczne zastosowanie się do zaleceń wydanych w związku z nadzorem nad zaburzeniami równowagi mogłoby zostać uznane za okoliczność obciążającą przy ocenie sytuacji budżetowej przewidzianej w pakcie stabilności i wzrostu, co na poziomie egzekwowania prowadziłoby do powstania samowzmacniającej się synergii pomiędzy różnymi obszarami polityki.

Wraz z niniejszym wnioskiem w sprawie procedury nadmiernego zaburzenia równowagi przedstawiany jest drugi wniosek dotyczący rozporządzenia w sprawie środków egzekwowania mających prowadzić do korekty nadmiernych zaburzeń równowagi makroekonomicznej. Wniosek ten skupia się na kwestii egzekwowania w odniesieniu do państw członkowskich należących do strefy euro. Stanowi on, że jeśli państwo członkowskie uporczywie nie podejmuje działań zgodnych z zaleceniami Rady i mających na celu likwidację nadmiernych zaburzeń równowagi makroekonomicznej, musi ono płacić roczną grzywnę do czasu, aż Rada uzna, że działania naprawcze zostały podjęte. Uporczywe niepodejmowanie działań definiuje się jako niezastosowanie się do zaleceń Rady w nowym terminie wyznaczonym zgodnie z art. 10 ust. 4 rozporządzenia (…). Państwo członkowskie będzie musiało płacić roczną grzywnę również w przypadku gdy uporczywie nie przedstawia Radzie i Komisji planu działań naprawczych, który w zadowalający sposób spełnia zalecenia Rady. W takim przypadku uporczywe niepodejmowanie działań definiuje się jako nieprzedstawienie wystarczającego planu działań naprawczych w nowym terminie wyznaczonym zgodnie z art. 8 ust. 2 rozporządzenia (…). Roczna grzywna stanowić będzie dla państw członkowskich strefy euro niezbędną motywację, aby zastosować się do zaleceń lub sporządzić wystarczający plan działań naprawczych nawet po zapłaceniu pierwszej grzywny.

Aby zapewnić równe traktowanie wszystkich państw członkowskich, stawka grzywny powinna być identyczna dla wszystkich państw członkowskich strefy euro i wynosić 0,1 % PKB danego państwa członkowskiego w roku poprzednim. Co do zasady Komisja zwróci się z wnioskiem o nałożenie grzywny w maksymalnej przewidzianej wysokości, a wniosek ten uznawać się będzie za przyjęty, chyba że Rada, stanowiąc kwalifikowaną większością głosów, podejmie odmienną decyzję w terminie dziesięciu dni od daty przyjęcia wniosku przez Komisję. Rada może zmienić wniosek Komisji, stanowiąc jednomyślnie, zgodnie z art. 293 ust. 1 Traktatu.

Rada może na podstawie wniosku Komisji podjąć decyzję o anulowaniu grzywny lub obniżeniu jej wysokości. Komisja może zwrócić się z odpowiednim wnioskiem w tej sprawie po dokonaniu oceny umotywowanego wniosku danego państwa członkowskiego, co odwróciłoby ciężar dowodu w sprawie zastosowania sankcji. Ponadto Komisja może też zwrócić się z odpowiednim wnioskiem w tej sprawie, motywując go wyjątkową sytuacją gospodarczą, o której mowa w pakcie stabilności i wzrostu (rozporządzenie (WE) nr 1467/97).

Decyzje Rady dotyczące takich grzywien podejmowane będą wyłącznie przez jej członków reprezentujących państwa członkowskie, których walutą jest euro. Nie uwzględnia się głosu członka Rady reprezentującego państwo członkowskie, którego dotyczy dana decyzja.

Grzywny przewidziane w niniejszym wniosku dotyczącym rozporządzenia stanowią inne dochody, o których mowa w art. 311 Traktatu. Zgodnie z praktyką ustaloną w części naprawczej paktu stabilności i wzrostu (rozporządzenie (WE) nr 1467/97), dochody te będą rozdzielane między państwa członkowskie, których walutą jest euro i które nie są objęte procedurą nadmiernego zaburzenia równowagi w rozumieniu rozporządzenia (…) ani procedurą nadmiernego deficytu w rozumieniu rozporządzenia (WE) nr 1467/1997, proporcjonalnie do ich udziału w całkowitym DNB uprawnionych państw członkowskich.

2010/0281 (COD)

Wniosek

ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY

w sprawie zapobiegania zaburzeniom równowagi makroekonomicznej i ich korygowania

PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 121 ust. 6,

uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej,

po przekazaniu projektu aktu ustawodawczego parlamentom narodowym,

uwzględniając opinię Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego[3],

stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą,

a także mając na uwadze, co następuje:

(1) Przewidziana w Traktacie koordynacja polityki gospodarczej państw członkowskich w Unii powinna zapewniać poszanowanie zasad przewodnich dotyczących stabilnych cen, zdrowych finansów publicznych i warunków pieniężnych oraz trwałej równowagi płatniczej.

(2) Należy wykorzystać doświadczenia zdobyte w czasie pierwszego dziesięciolecia funkcjonowania unii gospodarczej i walutowej.

(3) W szczególności należy poszerzyć zakres nadzoru nad polityką gospodarczą państw członkowskich, który nie powinien ograniczać się do nadzoru budżetowego, aby zapobiegać powstawaniu nadmiernych zaburzeń równowagi makroekonomicznej i zapewnić państwom członkowskim, w których zaburzenia takie występują, pomoc w opracowaniu planów naprawczych zanim rozbieżności się utrwalą. Poszerzeniu ram nadzoru gospodarczego powinno towarzyszyć pogłębienie nadzoru budżetowego.

(4) W celu zapewnienia pomocy w usuwaniu takich zaburzeń równowagi konieczne jest opracowanie procedury, która będzie szczegółowo ustalona w ustawodawstwie.

(5) Nadzór wielostronny, o którym mowa w art. 121 ust. 3 i 4 Traktatu, należy uzupełnić o przepisy szczególne dotyczące wykrywania zaburzeń równowagi makroekonomicznej, zapobiegania im i ich korygowania.

(6) Procedura ta powinna być oparta na mechanizmie ostrzegania, mającym na celu wczesne wykrywanie narastających zaburzeń równowagi makroekonomicznej. Jej podstawą powinna być przejrzysta tabela wskaźników, mająca charakter orientacyjny i powiązana z analizą ekonomiczną.

(7) Tabela wskaźników powinna obejmować ograniczony zestaw wskaźników ekonomicznych i finansowych, istotnych dla wykrywania zaburzeń równowagi makroekonomicznej, oraz odpowiednie orientacyjne wartości progowe. Zestaw wskaźników wchodzących w skład tabeli może być z czasem modyfikowany, między innymi stosownie do zmieniających się zagrożeń dla stabilności makroekonomicznej bądź ułatwionego dostępu do odpowiednich danych statystycznych.

(8) Przekroczenie jednej lub kilku orientacyjnych wartości progowych nie musi koniecznie oznaczać narastania zaburzeń równowagi makroekonomicznej, ponieważ polityka gospodarcza powinna uwzględniać wzajemne powiązania między zmiennymi makroekonomicznymi. Za sprawą analizy ekonomicznej wszystkie informacje, zarówno pochodzące z tabeli, jak i spoza niej, powinny zostać przedstawione w odpowiedniej perspektywie i uwzględnione w kompleksowej analizie.

(9) Na podstawie procedury wielostronnego nadzoru i mechanizmu ostrzegania Komisja powinna wskazać państwa członkowskie, dla których należy sporządzić szczegółową ocenę sytuacji. Ocena taka obejmować powinna dogłębną analizę przyczyn zaburzeń równowagi w danym państwie członkowskim. Ocena powinna być przedmiotem dyskusji w Radzie oraz w eurogrupie w przypadku państw członkowskich, których walutą jest euro.

(10) Procedura monitorowania niekorzystnych zaburzeń równowagi makroekonomicznej i ich korygowania, obejmująca elementy prewencyjne i naprawcze, wymagać będzie rozszerzonych narzędzi nadzoru, opartych na narzędziach stosowanych w ramach procedury nadzoru wielostronnego. Mogą one obejmować rozszerzone inspekcje nadzoru prowadzone przez Komisję w państwach członkowskich oraz obowiązek przedstawiania dodatkowych sprawozdań przez dane państwo w przypadku poważnych zaburzeń równowagi, w tym zaburzeń zagrażających prawidłowemu funkcjonowaniu unii gospodarczej i walutowej.

(11) W ramach oceny zaburzeń równowagi należy uwzględnić, na ile są one poważne, w jakim zakresie można je uznać za nie do utrzymania oraz jakimi gospodarczymi i finansowymi skutkami ubocznymi grożą w innych państwach członkowskich. Należy także wziąć pod uwagę zdolność dostosowawczą gospodarki danego państwa członkowskiego oraz jego stosowanie się w przeszłości do zaleceń wydanych na podstawie niniejszego rozporządzenia i innych zaleceń wydanych na podstawie art. 121 Traktatu w ramach wielostronnego nadzoru, zwłaszcza do ogólnych wytycznych polityki gospodarczej dla państw członkowskich i dla Unii.

(12) W przypadku stwierdzenia zaburzeń równowagi makroekonomicznej do danego państwa członkowskiego należy skierować zalecenia zawierające wytyczne w zakresie odpowiedniej reakcji ze strony polityki. Reakcja polityczna danego państwa członkowskiego powinna nastąpić w odpowiednim czasie i z wykorzystaniem wszystkich dostępnych narzędzi, którymi dysponują władze publiczne. Powinna ona być dostosowana do specyfiki sytuacji danego państwa członkowskiego i obejmować główne obszary polityki gospodarczej, w tym – stosownie do okoliczności – politykę budżetową i płacową, rynki pracy, rynki produktowe i rynki usług oraz regulacje dotyczące branży finansowej.

(13) Wczesne ostrzeżenia i zalecenia kierowane przez Europejską Radę ds. Ryzyka Systemowego do państw członkowskich lub do Unii dotyczą zagrożeń o charakterze makrofinansowym. Mogą one również uzasadniać podjęcie odpowiednich działań następczych w kontekście nadzoru nad zaburzeniami równowagi.

(14) W przypadku stwierdzenia poważnych zaburzeń równowagi makroekonomicznej, w tym zaburzeń zagrażających prawidłowemu funkcjonowaniu unii gospodarczej i walutowej, należy wszcząć procedurę nadmiernego zaburzenia równowagi, która może obejmować skierowanie zaleceń do danego państwa członkowskiego, dodatkowe wymogi w zakresie nadzoru i monitorowania, a w odniesieniu do państw członkowskich, których walutą jest euro – możliwość egzekwowania zgodnie z rozporządzeniem (UE) nr […/…][4] w przypadku uporczywego niepodejmowania działań naprawczych.

(15) Każde państwo członkowskie, wobec którego wszczęta zostanie procedura nadmiernego zaburzenia równowagi, powinno opracować plan działań naprawczych, w którym przedstawi szczegóły działań mających na celu wdrożenie zaleceń Rady. Plan działań naprawczych powinien obejmować harmonogram realizacji przewidywanych środków. Plan powinien zostać zatwierdzony przez Radę na podstawie sprawozdania Komisji.

(16) Ponieważ cel, jakim są skuteczne ramy wykrywania zaburzeń równowagi makroekonomicznej i zapobiegania im, nie może zostać osiągnięty w sposób wystarczający przez państwa członkowskie ze względu na głębokie współzależności natury handlowej i finansowej pomiędzy nimi oraz ze względu na skutki uboczne polityki gospodarczej poszczególnych krajów dla Unii i całej strefy euro, natomiast możliwe jest lepsze jego osiągnięcie na poziomie Unii, Unia może przyjąć środki zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w przywołanym artykule niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest niezbędne do osiągnięcia tego celu,

PRZYJMUJĄ NINIEJSZE ROZPORZĄDZENIE:

Rozdział I Przedmiot i definicje

ARTYKUł 1 PRZEDMIOT

W niniejszym rozporządzeniu określa się szczegółowe przepisy w zakresie wykrywania zaburzeń równowagi makroekonomicznej w Unii, zapobiegania im oraz ich korygowania.

Artykuł 2Definicje

Do celów niniejszego rozporządzenia:

a) „zaburzenia równowagi” oznaczają rozwój sytuacji makroekonomicznej, który ma lub może mieć niekorzystny wpływ na prawidłowe funkcjonowanie gospodarki państwa członkowskiego lub unii gospodarczej i walutowej, lub całej Unii;

b) „nadmierne zaburzenia równowagi” oznaczają poważne zaburzenia równowagi, w tym zaburzenia zagrażające prawidłowemu funkcjonowaniu unii gospodarczej i walutowej.

Rozdział IIWykrywanie zaburzeń równowagi

ARTYKUł 3 TABELA WSKAźNIKÓW

1. Komisja po konsultacji z państwami członkowskimi opracowuje orientacyjną tabelę wskaźników, mającą ułatwić wczesne stwierdzanie i monitorowanie zaburzeń równowagi.

2. Tabela składa się ze zbioru wskaźników makroekonomicznych i makrofinansowych dotyczących państw członkowskich. Komisja może ustalić orientacyjne dolne lub górne wartości progowe tych wskaźników, które służą jako poziomy ostrzegawcze. Wartości progowe dotyczące państw członkowskich, których walutą jest euro, mogą się różnić od wartości progowych dotyczących pozostałych państw członkowskich.

3. Zestawienie wskaźników, które mają zostać uwzględnione w tabeli, oraz ich wartości progowych podaje się do wiadomości publicznej.

4. Komisja regularnie ocenia adekwatność tabeli wskaźników, w tym jej skład, ustalone wartości progowe i przyjętą metodykę, i w razie potrzeby adaptuje tabelę w celu utrzymania lub zwiększenia jej potencjału w zakresie wykrywania narastających zaburzeń równowagi i monitorowania ich rozwoju. Zmiany w zakresie metodyki stanowiącej podstawę tabeli wskaźników oraz w zakresie jej składu i odpowiednich wartości progowych podaje się do wiadomości publicznej.

Artykuł 4Mechanizm ostrzegania

1. Komisja przynajmniej raz do roku aktualizuje wartości wskaźników w tabeli dla poszczególnych państw członkowskich. Zaktualizowaną tabelę wskaźników podaje się do wiadomości publicznej.

2. Publikacji zaktualizowanej tabeli wskaźników towarzyszy sprawozdanie Komisji zawierające ocenę gospodarczo-finansową, w której kształtowanie się wskaźników przedstawione jest w odpowiedniej perspektywie, w razie potrzeby z wykorzystaniem wszelkich innych wskaźników gospodarczo-finansowych, które mogą mieć znaczenie dla wykrywania zaburzeń równowagi. W sprawozdaniu stwierdza się również, czy przekroczenie dolnych lub górnych wartości progowych w jednym lub kilku państwach członkowskich oznacza narastanie zaburzeń równowagi.

3. W sprawozdaniu wskazuje się państwa członkowskie, w których zdaniem Komisji występują zaburzenia równowagi lub ich ryzyko.

4. W ramach wielostronnego nadzoru określonego w art. 121 ust. 3 Traktatu Rada omawia sprawozdanie Komisji i przyjmuje konkluzje na jego temat. Eurogrupa omawia sprawozdanie w zakresie, w jakim dotyczy ono – bezpośrednio lub pośrednio – państw członkowskich, których walutą jest euro.

Artykuł 5Szczegółowa ocena sytuacji

1. Uwzględniając wynik dyskusji w Radzie i eurogrupie, o których mowa w art. 4 ust. 4, Komisja przygotowuje szczegółową ocenę sytuacji w każdym państwie członkowskim, w którym jej zdaniem występują zaburzenia równowagi lub ich ryzyko. Opracowanie to obejmuje ocenę, czy w danym państwie członkowskim występują zaburzenia równowagi i czy stanowią one nadmierne zaburzenia równowagi.

2. Szczegółową ocenę sytuacji podaje się do wiadomości publicznej. Uwzględnia się w niej w szczególności:

a) w stosownych przypadkach – czy dane państwo członkowskie podjęło odpowiednie działania w odpowiedzi na zalecenia lub wezwania przyjęte przez Radę zgodnie z art. 121 i 126 Traktatu oraz na mocy art. 6, 7, 8 i 10 niniejszego rozporządzenia;

b) intencje polityczne danego państwa członkowskiego, zapisane w jego programie stabilności lub konwergencji oraz w jego krajowym programie reform;

c) dotyczące danego państwa członkowskiego wczesne ostrzeżenia lub zalecenia wydane przez Europejską Radę ds. Ryzyka Systemowego.

Artykuł 6Działania prewencyjne

1. Jeśli na podstawie szczegółowej oceny sytuacji, o której mowa w art. 5 niniejszego rozporządzenia, Komisja uzna, że w danym państwie członkowskim występują zaburzenia równowagi, Komisja informuje o tym Radę. Rada może na zalecenie Komisji skierować do danego państwa członkowskiego konieczne zalecenia zgodnie z procedurą określoną w art. 121 ust. 2 Traktatu.

2. O swoich zaleceniach Rada informuje Parlament Europejski. Zalecenia Rady podaje się do wiadomości publicznej.

3. Rada co roku dokonuje przeglądu tych zaleceń i w stosownych przypadkach może je zmienić zgodnie z ust. 1.

ROZDZIAŁ IIIProcedura nadmiernego zaburzenia równowagi

ARTYKUł 7 WSZCZęCIE PROCEDURY NADMIERNEGO ZABURZENIA RÓWNOWAGI

1. Jeśli na podstawie szczegółowej oceny sytuacji, o której mowa w art. 5, Komisja uzna, że w danym państwie członkowskim występują nadmierne zaburzenia równowagi, Komisja informuje o tym Radę.

2. Rada może na zalecenie Komisji przyjąć zalecenia zgodnie z art. 121 ust. 4 Traktatu, w których stwierdza istnienie nadmiernych zaburzeń równowagi i zaleca danemu państwu członkowskiemu podjęcie działań naprawczych. W zaleceniach wskazuje się charakter zaburzeń równowagi oraz określa się szczegółowo działania naprawcze, jakie należy podjąć, oraz termin, w którym dane państwo członkowskie musi podjąć te działania. Zgodnie z art. 121 ust. 4 Traktatu Rada może podać swoje zalecenia do wiadomości publicznej.

Artykuł 8Plan działań naprawczych

1. Każde państwo członkowskie, wobec którego wszczęto procedurę nadmiernego zaburzenia równowagi, przedstawia Radzie i Komisji plan działań naprawczych w terminie określonym w zaleceniach wydanych zgodnie z art. 7. W planie działań naprawczych określa się konkretne działania, jakie dane państwo członkowskie realizuje lub zamierza realizować, oraz zamieszcza się harmonogram ich realizacji.

2. W terminie dwóch miesięcy od przedstawienia planu działań naprawczych Rada dokonuje jego oceny na podstawie sprawozdania Komisji. Jeśli plan zostaje uznany za wystarczający, Rada na podstawie wniosku Komisji przyjmuje opinię, w której zatwierdza plan. Jeżeli podjęte lub przewidziane w planie działania lub harmonogram ich realizacji zostają uznane za niewystarczające do realizacji zaleceń, Rada na podstawie wniosku Komisji wzywa dane państwo członkowskie do przedstawienia skorygowanego planu działań naprawczych w nowym terminie. Skorygowany plan działań naprawczych podlega ocenie zgodnie z procedurą określoną w niniejszym ustępie.

3. Plan działań naprawczych, sprawozdanie Komisji oraz wezwanie Rady, o którym mowa w ust. 2, podaje się do wiadomości publicznej.

Artykuł 9Monitorowanie działań naprawczych

1. Komisja monitoruje realizację zaleconych działań naprawczych oraz planu działań naprawczych przez dane państwo członkowskie. W tym celu państwo to regularnie przedstawia Radzie i Komisji sprawozdania z postępów, z częstotliwością określoną przez Radę w zaleceniu, o którym mowa w art. 7 ust. 2.

2. Rada podaje do wiadomości publicznej sprawozdania z postępów składane przez państwa członkowskie.

3. W ramach monitorowania realizacji planu działań naprawczych przez dane państwo członkowskie Komisja może przeprowadzać w nim inspekcje nadzoru.

4. W przypadku zmiany sytuacji gospodarczej Rada może na zalecenie Komisji zmienić zalecenia przyjęte na mocy art. 7, postępując zgodnie z procedurą określoną w tym samym artykule. Dane państwo członkowskie przedstawia zmieniony plan działań naprawczych, który podlega ocenie zgodnie z procedurą określoną w art. 8.

Artykuł 10Ocena działań naprawczych

1. Na podstawie sprawozdania Komisji Rada przyjmuje konkluzje, w których uznaje, czy dane państwo członkowskie podjęło zalecane działania naprawcze.

2. Sprawozdanie Komisji podaje się do wiadomości publicznej.

3. Rada przyjmuje konkluzje w terminie wyznaczonym w swoich zaleceniach przyjętych zgodnie z art. 7.

4. W przypadku uznania, że dane państwo członkowskie nie podjęło zaleconych działań naprawczych, Rada na zalecenie Komisji przyjmuje zmienione zalecenia zgodnie z art. 7 i wyznacza nowy termin podjęcia tych działań, przed upływem którego dokonana zostanie kolejna ocena zgodnie z niniejszym artykułem.

5. W przypadku gdy Rada uzna, że dane państwo członkowskie podjęło zalecone działania naprawcze, procedurę nadmiernego zaburzenia równowagi zawiesza się.

6. Rada regularnie weryfikuje stan zawieszenia procedury wobec danych państw członkowskich, zgodnie z procedurą określoną w ust. 1-5.

Artykuł 11Zamknięcie procedury nadmiernego zaburzenia równowagi

Procedura nadmiernego zaburzenia równowagi zostaje zamknięta po tym, jak Rada na zalecenie Komisji stwierdzi, że w danym państwie członkowskim nie występują już nadmierne zaburzenia równowagi.

ROZDZIAŁ IVPrzepisy końcowe

ARTYKUł 12 WEJśCIE W żYCIE

Niniejsze rozporządzenie wchodzi w życie dwudziestego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej .

Niniejsze rozporządzenie wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich.

Sporządzono w Brukseli dnia […] r.

W imieniu Parlamentu Europejskiego W imieniu Rady

Przewodniczący Przewodniczący

[1] European Economy nr 2/2008, Komisja Europejska, DG ds. Gospodarczych i Finansowych.

[2] Komisja wielokrotnie w przeszłości opowiadała się za pogłębieniem i poszerzeniem koordynacji gospodarczej w strefie euro, między innymi w rocznym przeglądzie sytuacji w strefie euro z 2009 r. oraz w opublikowanym w 2008 r. komunikacie „10 lat istnienia unii gospodarczej i walutowej – sukcesy i wyzwania”.

[3] Dz.U. C […] z […], s. […].

[4] Dz.U. L […] z […], s. […]