52009PC0081

[pic] | KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH |

Bruksela, dnia 23.2.2009

KOM(2009)81 wersja ostateczna

2009/0023 (CNS)

Wniosek

DECYZJA RADY

w sprawie zawarcia przez Wspólnotę Europejską Protokołu w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań alimentacyjnych

UZASADNIENIE

1. CEL

Wniosek dotyczy zawarcia przez Wspólnotę protokołu w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań alimentacyjnych zawartego w dniu 23 listopada 2007 r. w ramach Haskiej Konferencji Prawa Prywatnego Międzynarodowego. Protokół ma na celu zapewnienie większej pewności prawnej i przewidywalności wierzycielom i dłużnikom w sprawach związanych z roszczeniami alimentacyjnymi. Protokół służy przede wszystkim ochronie dzieci, ponieważ znaczna większość roszczeń alimentacyjnych dotyczy właśnie dzieci.

2. BUDOWA WSPÓLNEJ PRZESTRZENI SąDOWEJ W RAMACH WSPÓLNOTY

Wspólnota Europejska postawiła sobie za cel stworzenie prawdziwej przestrzeni sądowej opartej na zasadzie wzajemnego uznawania orzeczeń sądowych.

W dniu 18 grudnia 2008 r. Rada przyjęła rozporządzenie (WE) nr 4/2009 w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w sprawach dotyczących zobowiązań alimentacyjnych[1]. Zgodnie z art. 15 rozporządzenia prawo właściwe dla zobowiązań alimentacyjnych ustala się zgodnie z protokołem haskim z dnia 23 listopada 2007 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań alimentacyjnych w państwach członkowskich związanych tym protokołem.

Zastosowanie protokołu we Wspólnocie zapewni stosowanie w państwach członkowskich jednolitych i zharmonizowanych zasad dotyczących prawa właściwego dla zobowiązań alimentacyjnych.

Ponadto zharmonizowane zasady dotyczące prawa właściwego są warunkiem wstępnym, od którego zależy zniesienie procedury exequatur w przypadku orzeczeń dotyczących zobowiązań alimentacyjnych. W rezultacie orzeczenia wydane w państwach członkowskich, które są związane protokołem, będą mogły być wykonywane bez jakiejkolwiek kontroli co do istoty orzeczenia w państwie członkowskim, w którym miałyby one zostać wykonane. Dzięki temu osiągnięty zostanie cel polityczny, do którego realizacji dążono od posiedzenia Rady Europejskiej w Tampere w 1999 r.

Ze względu na ścisły związek pomiędzy celem rozporządzenia (WE) nr 4/2009 i zasadami dotyczącymi prawa właściwego, protokół powinien być stosowany we Wspólnocie najpóźniej od dnia, od którego stosuje się przepisy rozporządzenia, tj. 18 czerwca 2011 r.

3. PROTOKÓł W SPRAWIE PRAWA WłAśCIWEGO DLA ZOBOWIąZAń ALIMENTACYJNYCH Z 2007 R.

Celem protokołu jest zwiększenie pewności prawnej oraz przewidywalności dzięki przyjęciu wspólnych przepisów dotyczących prawa właściwego dla zobowiązań alimentacyjnych. Głównym celem harmonizacji zasad dotyczących prawa właściwego jest umożliwienie wierzycielom działania z pełną wiedzą o ich sytuacji, tak aby mogli oni uniknąć problemów wynikających z różnorodności krajowych systemów prawnych. W protokole starano się zapewnić równowagę pomiędzy prawami wierzycieli i dłużników.

Protokół określa prawo właściwe dla zobowiązań alimentacyjnych wynikających ze stosunku rodzinnego, pokrewieństwa w linii prostej, małżeństwa lub powinowactwa, w tym wszelkich zobowiązań alimentacyjnych wobec dziecka niezależnie od stanu cywilnego rodziców (art. 1 ust. 1).

Protokół stanowi, że ogólnie rzecz biorąc zobowiązania alimentacyjne podlegają prawu państwa, w którym wierzyciel ma zwykłe miejsce pobytu (art. 3 ust. 1). Specjalne zasady zapewniają ochronę wierzycieli w sytuacjach, kiedy nie mogą oni uzyskać alimentów na podstawie prawa państwa ich zwykłego miejsca pobytu (art. 4). W przypadku alimentów dla współmałżonka każda ze stron może wnioskować o zastosowanie prawa innego państwa, które ma ściślejszy związek z małżeństwem (art. 5). Specjalna zasada dotycząca obrony daje dłużnikowi w niektórych okolicznościach możliwość zakwestionowania roszczenia alimentacyjnego na podstawie faktu, że nie jest on zobowiązany do świadczenia alimentów ani na mocy prawa państwa, w którym dłużnik ma zwykłe miejsce pobytu, ani na mocy prawa państwa, którego obywatelami są obie strony, jeżeli mają one to samo obywatelstwo (art. 6). Ponadto strony mogą wybrać prawo właściwe dla roszczenia alimentacyjnego zarówno do celów konkretnego postępowania (art. 7) jak i w ogóle (art. 8).

Odstąpienie od stosowania prawa wyznaczonego na podstawie protokołu jest możliwe tylko w zakresie, w jakim jego skutki naruszałyby w sposób rażący porządek publiczny państwa miejsca siedziby sądu (art. 13). Przy ustalaniu wysokości alimentów należy wziąć pod uwagę potrzeby wierzyciela i możliwości dłużnika, nawet jeżeli prawo właściwe stanowi inaczej (art. 14).

Protokół uwzględnia możliwość przystąpienia do niego regionalnych organizacji integracji gospodarczej (art. 24).

4. PROPOZYCJE KOMISJI

Zgodnie z orzecznictwem[2] Trybunału Sprawiedliwości Wspólnota uzyskała wyłączne kompetencje zewnętrzne w dziedzinach objętych rozporządzeniem (WE) nr 4/2009. Rozporządzenie to stanowi, że zasady dotyczące prawa właściwego ustala się zgodnie z protokołem oraz że protokół musi obowiązywać w państwach członkowskich najpóźniej od dnia, od którego stosuje się przepisy rozporządzenia. Komisja proponuje zatem, aby Wspólnota zawarła protokół samodzielnie.

Artykuł 24 protokołu umożliwia Wspólnocie Europejskiej złożenie, w momencie podpisania, przyjęcia, zatwierdzenia lub przystąpienia oświadczenia, że wykonuje ona kompetencje we wszystkich sprawach uregulowanych w protokole, i że państwa członkowskie, które przekazały jej kompetencje, będą związane protokołem. Komisja proponuje, aby złożyć takie oświadczenie.

Artykuł 76 rozporządzenia stanowi, że będzie ono stosować się od dnia 18 czerwca 2011 r., pod warunkiem że w tym dniu będzie obowiązywał we Wspólnocie protokół haski z 2007 roku. W innym przypadku rozporządzenie będzie stosować się od daty, od której protokół będzie stosowany we Wspólnocie.

Zgodnie z art. 25 protokołu wchodzi on w życie po określonym czasie od złożenia drugiego dokumentu ratyfikacyjnego, przyjęcia, zatwierdzenia lub przystąpienia. Protokół nie został jeszcze ratyfikowany przez żadne państwo. Wspólnota może więc być pierwszym stroną, który zawrze protokół.

Ponieważ protokół powinien być stosowany we Wspólnocie najpóźniej od dnia, od którego stosuje się przepisy rozporządzenia, tj. 18 czerwca 2011 r., Komisja proponuje, aby wykorzystać mechanizm tymczasowego stosowania umowy międzynarodowej przed jej wejściem w życie. Mechanizm tymczasowego stosowania został przewidziany w art. 300 ust. 2 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Komisja proponuje, aby złożyć w tym celu jednostronną deklarację w momencie zawierania protokołu.

Zgodnie z art. 22 protokołu, nie stosuje się go do zobowiązań alimentacyjnych, o które występuje się w umawiającym się państwie, dotyczących okresu przed jego wejściem w życie w tym państwie. We Wspólnocie nowe rozporządzenie (WE) nr 4/2009 w sprawie zobowiązań alimentacyjnych stosowane jest do postępowań wszczętych, zatwierdzonych lub zawartych ugód sądowych oraz do dokumentów urzędowych sporządzonych po dniu, od którego stosuje się przepisy rozporządzenia (art. 75). Rozporządzenie może więc być również stosowane w sprawach, w których roszczenia alimentacyjne dotyczą okresu przed dniem, od którego stosuje się przepisy rozporządzenia. Jednoczesne stosowanie rozporządzenia i art. 22 protokołu doprowadziłoby do niepożądanych skutków, ponieważ to samo roszczenie mogłoby podlegać różnym systemom prawnym w zależności od tego, jakiego okresu dotyczy. Ponadto zasada przewidująca zniesienie procedury exequatur dotyczy tylko tych decyzji, które są wydawane na podstawie zharmonizowanych zasad dotyczących prawa właściwego. Komisja proponuje, aby protokół miał zastosowanie także w przypadku, gdy roszczenie alimentacyjne wysuwane na podstawie rozporządzenia dotyczy okresu przed dniem, od którego stosuje się protokół we Wspólnocie, oraz aby złożyć w tym celu jednostronną deklarację w momencie zawierania protokołu.

Wnioskowi Komisji dotyczącemu rozporządzenia Rady w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w sprawach dotyczących zobowiązań alimentacyjnych, przyjętemu w dniu 15 grudnia 2005 r., towarzyszyła ocena skutków. Ponieważ uwzględniała ona kwestię proponowanej harmonizacji zasad dotyczących prawa właściwego, nie ma potrzeby przeprowadzania nowej oceny skutków.

2009/0023 (CNS)

Wniosek

DECYZJA RADY

w sprawie zawarcia przez Wspólnotę Europejską Protokołu w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań alimentacyjnych

RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

uwzględniając Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, w szczególności jego art. 61 lit. c) w związku z art. 300 ust. 2 i art. 300 ust. 3,

uwzględniając wniosek Komisji[3],

uwzględniając opinię Parlamentu Europejskiego[4],

a także mając na uwadze, co następuje:

(1) Wspólnota podejmuje wysiłki zmierzające do stworzenia wspólnej przestrzeni sądowej opartej na zasadzie wzajemnego uznawania orzeczeń sądowych.

(2) Rozporządzenie (WE) nr 4/2009 w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych (zwane dalej „rozporządzeniem”), przyjęte dnia 18 grudnia 2008 r., stanowi, że prawo właściwe w sprawach zobowiązań alimentacyjnych jest określane zgodnie z protokołem haskim z 23 listopada 2007 r. o prawie właściwym w sprawach zobowiązań alimentacyjnych (zwanym dalej „protokołem”) w państwach członkowskich, dla których protokół ten jest wiążący.

(3) Protokół jest wartościową inicjatywą, umożliwiającą zapewnienie większej pewności prawnej i przewidywalności wierzycielom i dłużnikom w sprawach dotyczących zobowiązań alimentacyjnych. Stosowanie jednolitych zasad dotyczących prawa właściwego pozwoli na wykonywanie orzeczeń wydanych we Wspólnocie bez jakiejkolwiek kontroli w państwie członkowskim, w którym występuje się o wykonanie orzeczenia.

(4) Artykuł 24 protokołu pozwala Wspólnocie podpisać, przyjąć, zatwierdzić protokół lub przystąpić do niego.

(5) Wspólnocie przysługuje wyłączna kompetencja we wszystkich sprawach uregulowanych protokołem.

(6) Protokół powinien obowiązywać w stosunkach pomiędzy państwami członkowskimi najpóźniej od dnia 18 czerwca 2011 r., tj. dnia, od którego stosowane są przepisy rozporządzenia.

(7) Ze względu na ścisły związek pomiędzy protokołem a rozporządzeniem, protokół powinien być tymczasowo stosowany we Wspólnocie, o ile nie wejdzie w życie do dnia 18 czerwca 2011 r., tj. dnia, od którego stosowane są przepisy rozporządzenia. W tym celu należy złożyć jednostronną deklarację w momencie zawierania protokołu.

(8) Protokół powinien być stosowany do wszystkich orzeczeń, które mogą zostać uznane i wykonane na mocy zasad dotyczących zniesienia procedury exequatur zawartych w rozporządzeniu, w tym do roszczeń alimentacyjnych wysuwanych w państwach członkowskich i dotyczących okresu przed wejściem w życie protokołu we Wspólnocie. W tym celu należy złożyć jednostronną deklarację w momencie zawierania protokołu.

(9) Zgodnie z art. 3 protokołu w sprawie stanowiska Zjednoczonego Królestwa i Irlandii załączonego do Traktatu o Unii Europejskiej oraz do Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, Irlandia będzie uczestniczyć w przyjęciu i stosowaniu niniejszej decyzji. [Zjednoczone Królestwo nie będzie uczestniczyć w przyjęciu niniejszej decyzji].

(10) Zgodnie z art. 1 i 2 protokołu w sprawie stanowiska Danii, Dania nie będzie uczestniczyć w przyjęciu niniejszej decyzji i nie będzie nią związana ani nie będzie podlegać jej stosowaniu,

STANOWI, CO NASTĘPUJE:

Artykuł 1

Niniejszym zatwierdza się w imieniu Wspólnoty Protokół w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań alimentacyjnych.

Niniejszym upoważnia się przewodniczącego Rady do wyznaczenia osoby lub osób umocowanych do podpisania protokołu w celu wyrażenia zgody Wspólnoty na to, aby protokół stał się dla niej wiążący.

Tekst protokołu jest dołączony do niniejszej decyzji.

Artykuł 2

W momencie zawierania protokołu Wspólnota składa zgodnie z art. 24 protokołu następujące oświadczenie:

„Wspólnota Europejska oświadcza zgodnie z artykułem 24 protokołu, że ma kompetencje we wszystkich sprawach uregulowanych w protokole. Państwa członkowskie Wspólnoty nie podpiszą, nie przyjmą, nie zatwierdzą protokołu ani do niego nie przystąpią, jednak będą nim związane na mocy zawarcia go przez Wspólnotę Europejską.

Dla celów niniejszego oświadczenia termin „Wspólnota Europejska” nie obejmuje Danii na mocy art. 1 i 2 Protokołu w sprawie stanowiska Danii, załączonego do Traktatu o Unii Europejskiej oraz do Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską [oraz Zjednoczonego Królestwa na mocy art. 3 Protokołu w sprawie stanowiska Zjednoczonego Królestwa i Irlandii, załączonego do Traktatu o Unii Europejskiej oraz do Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską].”.

Artykuł 3

Protokół stosuje się tymczasowo od dnia 18 czerwca 2011 r., tj. dnia, od którego stosowane są przepisy rozporządzenia, jeśli do tego dnia protokół jeszcze nie wejdzie w życie. W momencie zawierania protokołu Wspólnota składa następującą deklarację:

„Wspólnota Europejska deklaruje, że protokół będzie stosowany tymczasowo od dnia 18 czerwca 2011 r., tj. dnia, od którego stosuje się przepisy rozporządzenia (WE) nr 4/2009 w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w sprawach dotyczących zobowiązań alimentacyjnych, o ile do tego dnia protokół jeszcze nie wejdzie w życie.”.

Artykuł 4

We Wspólnocie protokół stosuje się także do roszczeń alimentacyjnych wysuwanych w państwach członkowskich i dotyczących okresu poprzedzającego wejście w życie lub tymczasowe stosowanie protokołu we Wspólnocie w sytuacjach, gdy wszczynane są postępowania, ugody sądowe są zatwierdzane lub zawierane, a dokumenty urzędowe są sporządzane po dniu 18 czerwca 2011 r., tj. dniu, od którego stosuje się przepisy rozporządzenia.

W momencie zawierania protokołu Wspólnota składa następującą deklarację:

„Wspólnota Europejska deklaruje, że protokół będzie stosowany także do roszczeń alimentacyjnych wysuwanych w państwach członkowskich i dotyczących okresu poprzedzającego wejście w życie lub tymczasowe stosowanie protokołu we Wspólnocie w sytuacjach, gdy wszczynane są postępowania, ugody sądowe są zatwierdzane lub zawierane, a dokumenty urzędowe są sporządzane lub rejestrowane po dniu 18 czerwca 2011 r., tj. dniu, od którego stosuje się przepisy rozporządzenia (WE) nr 4/2009 w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w sprawach dotyczących zobowiązań alimentacyjnych.”.

Sporządzono w Brukseli dnia […] r.

W imieniu Rady

Przewodniczący

[1] Dz.U. L 7 z 10.1.2009, s.1.

[2] Opinia Trybunału 1/03 z dnia 7 lutego 2006 r. w sprawie kompetencji Wspólnoty do zawarcia nowej konwencji z Lugano o jurysdykcji i uznawaniu oraz wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych.

[3] Dz.U. C […] z […], s. […].

[4] Dz.U. C […] z […], s. […].