52007DC0825

[pic] | KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH |

Bruksela, dnia 19.12.2007

KOM(2007) 825 wersja ostateczna

SPRAWOZDANIE KOMISJI

Czwarte sprawozdanie z postępówwe wdrażaniu Funduszu Budowy Powłoki Ochronnej w Czarnobyluwrzesień 2007 r{SEC(2007) 1701}

1. WPROWADZENIE

Czarnobylska Elektrownia Jądrowa (CzEJ), której budowa rozpoczęła się w latach siedemdziesiątych, znajduje się 110 km na północ od Kijowa. Do roku 1983 działały cztery bloki, produkujące około 10 % energii elektrycznej Ukrainy. W momencie awarii w trakcie budowy były dwa dodatkowe bloki. Pobliskie miasto Czarnobyl liczyło 12 500 mieszkańców.

W wyniku awarii, która miała miejsce 26 kwietnia 1986 r., z okolic Czarnobyla ewakuowano około 200 000 osób i zbudowano, w niezwykle niebezpiecznych warunkach, powłokę ochronną (czasami zwaną „sarkofagiem”), która otula ruiny bloku czwartego CzEJ. Bloki 1., 2. i 3. (znajdujące się obok bloku czwartego) zostały ponownie uruchomione, budząc lęk przed kolejną awarią.

Państwa grupy G7 oraz Komisja Europejska (KE) podjęły inicjatywę mającą na celu wsparcie działań minimalizujących konsekwencje awarii. Zaangażowanie to jest odzwierciedlone w protokole ustaleń między państwami grupy G7, KE i Ukrainą dotyczącym zamknięcia elektrowni w Czarnobylu[1] do 2000 r., a Komisja odgrywa główną rolę we wdrażaniu protokołu w ramach programu Tacis. Grupa G7 (obecnie G8) oraz Komisja potwierdziły, w czasie kilku szczytów, zamiar kontynuowania wsparcia.

Powłoka ochronna nie była pomyślana jako rozwiązanie na stałe i faktycznie stawała się coraz mniej stabilna, jej stan pogorszył się, co umożliwiało przenikanie wód opadowych. Istniało ryzyku zawalenia się w wyniku wstrząsów sejsmicznych, ekstremalnych warunków pogodowych lub dalszego niszczenia konstrukcji. Możliwość skażenia okolicznej strefy będzie istniała do czasu, aż wysoce radioaktywny materiał znajdujący się pod powłoką ochronną zostanie odpowiednio odizolowany od środowiska naturalnego.

W maju 1997 r. grupa międzynarodowych ekspertów z UE, USA, Japonii i Ukrainy ukończyła multidyscyplinarny program zarządzania budową, zwany Planem realizacji powłoki ochronnej (PRPO). PRPO przewidywał prace naprawcze nad powłoką ochronną, mające na celu fizyczne zabezpieczenie powłoki i bezpieczeństwo środowiska naturalnego. W tym samym roku grupa G7 i Komisja oraz inni ofiarodawcy złożyli wniosek do Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju (EBOiR) o utworzenie Funduszu Budowy Powłoki Ochronnej w Czarnobylu (FBPOC), który miał zapewnić finansowanie PRPO.

W 2007 r., dziesięć lat po zawarciu przez grupę G7, KE i Ukrainę porozumienia dotyczącego PRPO i rozpoczęciu realizacji planu, większość jego zadań zostało ukończonych. Zbudowano wymagane elementy infrastruktury i obiekty oraz zakończono stabilizację powłoki ochronnej. To umożliwia rozpoczęcie budowy nowej bezpiecznej powłoki ochronnej (NBPO), która jest ostatnim dużym przedsięwzięcie budowlanym w tym miejscu.

Początkowy koszt szacunkowy PRPO (obliczony w 1997 r.) wyniósł około 758 milionów USD (768 milionów USD z uwzględnieniem środków na uzyskanie odpowiednich zezwoleń), przy założeniu, że budowa będzie trwała siedem lat (1998-2005). Pierwsza konferencja dotycząca deklaracji w sprawie wsparcia finansowego odbyła się w Nowym Jorku w listopadzie 1997 r. i miała na celu zgromadzenie koniecznych funduszy. 25 państw zadeklarowało około 400 milionów USD, w tym Ukraina wkład niepieniężny o wartości 50 milionów USD. Kwota ta wystarczyła na rozpoczęcie prac nad pierwszymi zadaniami przewidzianymi w PRPO. Projekt faktycznie rozpoczął się w kwietniu 1998 r. od stworzenia jednostki zarządzania projektem (JZP).

Decyzja Rady 98/381/WE z 5 czerwca 1998 r. w sprawie wkładu Wspólnoty na rzecz Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju na Fundusz Budowy Powłoki Ochronnej w Czarnobylu[2] stanowi podstawę prawną wkładu Wspólnoty do FBPOC w wysokości 100 milionów USD deklarowanych w czasie szczytu grupy G7 w 1997 r. w Denver. Kwota ta została zapłacona w latach 1999/2000 w ramach środków finansowych programu TACIS.

Druga konferencja dotycząca deklaracji w sprawie wsparcia finansowego odbyła się w lipcu 2000 r. w Berlinie. 22 państwa zadeklarowały około 320 milionów USD, co sprawiło, że całkowita kwota zadeklarowana podczas obydwu konferencji osiągnęła wartość zbliżoną do szacowanych kosztów w wysokości 768 milionów USD. Wspólnota zadeklarowała wniesienie drugiego wkładu w wysokości 100 milionów EUR, który został zatwierdzony decyzją Rady 2001/824/WE[3].

W 2003 r. JZP przedstawiła skorygowany harmonogram prac i pierwszy szacunek kosztów w oparciu o rzeczywisty koszt ukończonych projektów i wartości kontraktów na bieżące projekty, który to szacunek wyniósł około 1 091 milionów USD. EBOiR jako podmiot zarządzający Funduszem ostrzegł, że jeżeli nowy harmonogram prac ma zostać utrzymany, konieczne będzie uzupełnienie środków Funduszu. Ostatni szacunek służył jako podstawa dodatkowych deklaracji złożonych przez ofiarodawców w maju 2005 r. w Londynie. Uwzględniając historyczną zasadę podziału obciążeń, Komisja zadeklarowała dodatkową kwotę 49,1 miliona EUR, podnosząc całkowity dotychczasowy wkład Komisji do Funduszu do kwoty około 240 milionów EUR. Jednakże z powodu opóźnień, wzrostu kosztów oraz cen pracy i materiałów, poinformowano zgromadzenie ofiarodawców o kolejnym znacznym zwiększeniu wkładu w porównaniu z pierwszym szacunkiem kosztów (patrz poniżej).

Zgodnie z art. 3 decyzji Rady 98/381/WE i art. 4 decyzji Rady 2006/908/WE w sprawie wkładów Wspólnoty na rzecz EBOiR na Fundusz Budowy Powłoki Ochronnej w Czarnobylu, Komisja musi przedstawiać Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdania z postępów we wdrażaniu Funduszu. Sprawozdania takie przedstawiono w październiku 1999 r.[4], we wrześniu 2001 r.[5] i w grudniu 2003 r.[6] Niniejsze sprawozdanie stanowi uaktualnienie poprzednich sprawozdań w oparciu o informacje o postępach przedstawione zgromadzeniu ofiarodawców oraz inne informacje przekazane przez EBOiR[7].

2. KWESTIE POLITYCZNE I INSTYTUCJONALNE

Często wspomina się, że stabilne otoczenie instytucjonalne i kompetentne zarządzanie mają istotne znaczenie dla systematycznego i terminowego wdrażania PRPO. Jednakże mając na uwadze polityczną widoczność projektów, zaangażowane kwoty i rozbieżne programy pracy, trudności były nieuniknione. Ponadto wyjątkowość PRPO wiązała się z procesem uzyskania specjalnych zezwoleń oraz uchwaleniem nowych ustaw.

Już na bardzo wczesnym etapie rozpoznano potrzebę zaangażowania ze strony najwyższego szczebla administracji ukraińskiej. Podjęto w tym względzie praktyczne środki, Ukraina stała się pełnoprawnym członkiem zgromadzenia, a Wspólny Komitet Ukraina-EBOiR został włączony do zasad FBPOC. Umowa ramowa między EBOiR i Ukrainą, zawarta w 1997 r. i ratyfikowana przez parlament ukraiński w 1998 r., stworzyła podstawę prawną funkcjonowania FBPOC na Ukrainie. Te ustalenie zapewniały solidną podstawę, jednak częste zmiany w rządzie i administracji najwyższego szczebla uniemożliwiały zachowanie ciągłości przywództwa, instytucjonalnej pamięci i koniecznej stabilności.

Szczególnym czynnikiem, budzącym poważne obawy, było przeniesienie w 2005 r. odpowiedzialności administracyjnej za CzEJ z Ministerstwa Paliw i Energii do Ministerstwa Sytuacji Kryzysowych. Mimo że była to wewnętrzna sprawa Ukrainy, zmiana ta spowodowała utratę doświadczeń i pamięci instytucjonalnej, a to nieuchronnie zakłóciło pracę.

W 2006 r. kontrowersje wzbudziło postępowanie przetargowe dotyczące nowej bezpiecznej powłoki ochronnej (NBPO). Przegląd zażaleń oraz szeroko zakrojone rozmowy przed przyznaniem zlecenia, w szczególności ze stroną ukraińską, spowodowały ponadroczne opóźnienie, co doprowadziło do znacznego zwiększenia kosztów w skutek wzrostu cen i kosztów zarządu. Ofiarodawcy przyjęli twarde stanowisko, że należy ściśle przestrzegać zasad FBPOC i że nie może być żadnych odstępstw od wyników procesu przetargowego po stwierdzeniu, że nie wystąpiły w nim żadne nieprawidłowości.

Za istotny element systematycznego wdrażania projektów uznaje się również podejście do PRPO oparte na zezwoleniach. W 2003 r. Rada Ministrów zatwierdziła dekret w sprawie ustawowych przeglądów i zatwierdzeń PRPO, zwany „zarządzeniem w sprawie wdrażania PRPO”. Następnie, w połowie 2004 r., wprowadzono kolejny dekret, upraszczający procedurę certyfikacji w odniesieniu do urządzeń nabywanych w ramach FBPOC.

Otoczenie instytucjonalne było jedną z głównych przyczyn opóźnień projektów związanych z Czarnobylem. Oczekuje się, że dzięki zdobytemu przez lata doświadczeniu oraz faktowi, że podjęto już większość ważnych decyzji dotyczących PRPO, realizacja projektów będzie przebiegała w bardziej harmonijny sposób. Jednakże projekt NBPO, z którym wiąże się połowa kosztów PRPO, nie został jeszcze rozpoczęty. Wszelkie opóźnienia, szczególnie na etapie budowy, będą bardzo kosztowne i dlatego też wszystkie strony muszą zachować czujność, aby móc natychmiast radzić sobie ze skutkami ewentualnych, pojawiających się problemów i je minimalizować.

3. STAN WDRAżANIA PRPO

3.1. Umowy o udzielenie dotacji

Zobowiązania finansowe FBPOC są określone w ramach umów o udzielenie dotacji, zawartych między Bankiem i ukraińskimi odbiorcami pomocy. Odbiorca może składać zlecenia na podstawie uzgodnionych programów przydziału środków, zgodnymch z procedurami i zasadami EBOiR w zakresie zamówień publicznych. Bank kontroluje zgodność z przepisami i przekazuje środki bezpośrednio do wykonawców; Departament Banku ds. Bezpieczeństwa Jądrowego oraz JZP odbiorcy pomocy zapewniają dodatkowy szczebel kontroli. Jak dotąd EBOiR zawarł 8 umów o dotację.

Od dnia 30 czerwca 2007 r. na umowy o dotace przyznano 457 milionów EUR. Dnia 17 lipca 2007 r. zgromadzenie zatwierdziło przyznanie 330 milionów EUR na umowę dotację nr 8 i zezwoliło Bankowi na wniesienie nowych wkładów do tej umowy o dotację do osiągnięcia kwoty 490 milionów EUR.

Od lipca 2007 r. w ramach początkowych siedmiu umów o dotacje zawarto 138 kontraktów o łącznej kwocie 356 milionów EUR, z których 86 zostało wykonanych.

3.2. Stabilizacja i inne projekty

Powłoka ochronna, która odizolowała źródła wysokiego promieniowania i zakryła pozostałości zniszczonego reaktora bloku czwartego, została ukończona w listopadzie 1986 r. Niektóre jej elementy konstrukcyjne zostały zniekształcone, ukazując pęknięcia wskazujące na potencjalne ryzyko zawalenia się. W celu ograniczenia tego ryzyka, w lipcu 2004 r. została zawarta umowa z ukraińsko-rosyjskim konsorcjum (na którego czele stało przedsiębiorstwo Atomstroyexport z Rosji), której przedmiotem było podjęcie środków stabilizacyjnych. Środki te zmniejszą ryzyko zawalenia się w perspektywie następnych 10 do 15 lat; do tego czasy powłoka zostanie zamknięta w NBPO, a najbardziej niestabilne części zostaną zdemontowane.

Prace stabilizacyjne rozpoczęły się w listopadzie 2004 r. i zostały zakończone zgodnie z harmonogramem prac i budżetem, do początku 2007 r. Należy je uznać za znaczący sukces, mając na względzie trudne warunki panujące wewnątrz powłoki (dostępność, gruz, wysoki poziom promieniowania i nieprzewidywalność rozwoju sytuacji). Nadrzędne znaczenie miało zminimalizowanie narażenia pracowników na promieniowanie; osiągnięto to dzięki starannemu planowaniu, szkoleniom, stosowaniu osłon zabezpieczających i złożenie elementów konstrukcyjnych na nieskażonym obszarze terenu budowy.

EBOiR poinformował również, że osiągnięto znaczący postęp w zakresie projektów infrastrukturalnych.

3.3. Nowa bezpieczna powłoka ochronna (NBPO)

Nowa bezpieczna powłoka ochronna to nazwa konstrukcji w kształcie łuku, która zostanie zmontowana w bezpiecznym obszarze w pobliżu bloku czwartego, a następnie wsunięta na starą powłokę ochronną. Ma ona odizolować materiał radioaktywny od środowiska naturalnego na okres do 100 lat. Nowa powłoka będzie również zawierać urządzenia i możliwości, aby w razie potrzeby rozmontować istniejącą powłokę i usunąć materiał zawierający paliwo (FCM).

Przetarg na NBPO zajął dużo więcej czasu niż przewidywano. Zespół projektowy ukończył pakiet przetargowy dotyczący szczegółowego projektu i budowy w czerwcu 2003 r., jednak osiągnięcie porozumienia dotyczącego ostatecznego przetargu trwało do marca 2004 r., kiedy to zaproszono do składania ofert technicznych. W listopadzie 2004 r. otrzymano trzy oferty. Po wyjątkowo dogłębnych wyjaśnieniach w zakresie wymogów technicznych i regulacyjnych oraz wobec presji związanej z harmonogramem prac i ceną, do złożenia ofert handlowych zaproszono dwa konsorcja (Novarka i CH2M Hill). Przegląd i ocena ofert zostały zakończone w lutym 2006 r.

Proces oceny dotyczącej NBPO okazał się dość długi, co było spowodowane złożeniem zażalenia dotyczącego zamówienia oraz zakwestionowaniem wyników oceny przez niektórych ukraińskich urzędników, którzy domagali się kolejnej kontroli zgodnie z zasadami Funduszu Budowy Powłoki Ochronnej w Czarnobylu oraz procedurami i zasadami EBOiR w zakresie zamówień publicznych.

Wszystkie nierozstrzygnięte kwestie zostały rozwiązane ku zadowoleniu zainteresowanych stron, a niezależni obserwatorzy potwierdzili, że negocjacje przed przyznaniem zlecenia zostały przeprowadzone w odpowiedni sposób. W czasie zgromadzenia w dniu 17 lipca 2007 r. ofiarodawcy zezwolili bankowi na zatwierdzenie bez zastrzeżeń umowy o dotację nr 8 dotyczącej NBPO oraz zatwierdzili początkowy podział funduszy. Bank oraz władze ukraińskie podpisały umowę o udzielenie dotacji na początku sierpnia. Pismo w sprawie zlecenia zostało przekazane do Novarka przez Czarnobylską Elektrownię Jądrową dnia 9 sierpnia, a sam kontrakt został podpisany 24 sierpnia 2007 r. Aktualny harmonogram prac przewiduje ukończenie NBPO do grudnia 2011 r.

3.4. Zdrowie, bezpieczeństwo i środowisko

Opracowany w 1998 r. według standardów EBOiR plan działań na rzecz środowiska naturalnego jest regularnie uaktualniany i okresowo kontrolowany przez Departament Ochrony Środowiska EBOiR oraz przez jego niezależnych konsultantów.

Warto zwrócić uwagę, że w 2004 r. wprowadzono programy biomedyczne i programy badań oraz że przebadano ponad trzy tysiące osób. Na około 86 ukończonych kontraktów nie wystąpiły żadne radiologiczne lub przemysłowe wypadki o poważnych konsekwencjach.

3.5. Gospodarowanie odpadami radioaktywnymi

Konieczna jest ciągła ostrożność władz ukraińskich w odniesieniu do gospodarki odpadami i koordynacji międzynarodowych projektów w zakresie odpadów radioaktywnych, tak aby nie występowały nieuzasadnione opóźnienia we wdrażaniu PRPO. Uznano, że obiekty buforowe rozwiązują najpilniejsze problemy (w tym zapewniają dodatkowe miejsce na przechowywanie odpadów wysoce radioaktywnych, stworzone przez finansowany w ramach Tacis Przemysłowy Ośrodek Gospodarowania Radioaktywnymi Odpadami Stałymi), tak że w perspektywie krótkoterminowej przechowywanie odpadów nie będzie miało decydującego wpływu na ukończeniu PRPO.

4. SKORYGOWANY HARMONOGRAM PRAC I SZACUNEK KOSZTÓW

4.1. Harmonogram prac

Wdrażanie PRPO rozpoczęto pod koniec 1998 r. od zorganizowania JZP, przyznania zleceń, podlegającemu ukraińskiemu urzędowi regulacji energii jądrowej, doradcy ds. zezwoleń oraz początkowych projektów przetargowych. Pomimo opóźnień, ani zadanie stabilizacji powłoki ochronnej ani zadanie wdrażania PRPO nie miało wpływu na ścieżkę krytyczną PRPO, która zawsze był wytyczana przez działania związane z NBPO.

W połowie 2003 r. JZP oczekiwała, że NBPO zostanie przekazana do użytku do końca 2008 r., opierając się na zatwierdzonej koncepcji i szczegółowym projekcie oraz zakładając, że okres budowy będzie trwał 5 lat, jednak opóźnienia w procesie przetargowym zmusiły JZP do wprowadzenia kolejnych korekt.

Najważniejsze etapy NBPO

Zrealizowane:

kwiecień 2001 r. strategia bezpiecznej powłoki (P10 decyzja programowa)

lipiec 2001 r. początek pracy nad zakresem koncepcji

maj-październik 2002 r. ogłoszenie o postępowaniu/zleceniu w zakresie koncepcji

czerwiec 2003 r. ukończenie koncepcji

grudzień 2003 r. przekazanie koncepcji do przeglądu prawnego

marzec 2004 r. zaproszenia do składania ofert dotyczących szczegółowego projektu oraz budowy

lipiec 2004 r. zatwierdzenie koncepcji przez Radę Ministrów

listopad 2004 r. etap 1 – otrzymanie ofert (technicznych)

wrzesień 2005 r. oferty handlowe od dwóch konkurujących konsorcjów

listopad 2005 r. korekta ofert handlowych

luty 2006 r. zakończenie oceny

wrzesień 2006 r. kontrola Komisji EBOiR ds. Zakupów Publicznych i Zleceń (PCC) potwierdza ocenę

grudzień 2006 r. do wstępne rozmowy na temat przydzielenia czerwca 2007 r. zlecenia na NBPO

sierpień 2007 r. przydzielenie zlecenia na NBPO

Planowane:

grudzień 2008 r. zakończenie szczegółowego projektu NBPO (16 miesięcy)

grudzień 2011 r. ukończenie NBPO (budowa w ciągu 3 lat)

4.2. Szacunek kosztów

Początkowe koszty szacunkowe PRPO określono w 1997 r. na 758 milionów USD, do których dołożono kwotę ryczałtową 10 milionów EUR na wsparcie władz regulacyjnych, co daje łączną sumę 768 milionów USD. Kwotę tą przedstawiono jako wstępny szacunek kosztów, co odpowiadało deklarowanemu międzynarodowemu wsparciu finansowemu.

EBOiR oraz JZP wskazały zgromadzeniu, że PRPO był dokumentem koncepcyjnym przedstawiającym jedynie główne elementy projektów. W trakcie wdrażania PRPO jego zakres uległ zmianie, tak aby uwzględnić nowe potrzeby lub wyeliminować niepotrzebne zadania. PRPO zakładał, że możliwa będzie realizacja większości robót przygotowawczych i infrastrukturalnych, ale konieczne było rozszerzenie zakresu o kilka takich projektów. PRPO nie uwzględnił czasu na proces regulacji, co również skutkowało zwiększeniem kosztów; plan nie uwzględnił również żadnych kosztów związanych z zarządzaniem funduszem. Jednakże największymi czynnikami wzrostu kosztów były koszty nieprzewidzianych wydarzeń i wzrostu cen związanych z NBPO, które nie zostały uwzględnione w kosztach szacownych w 1997 r. Od 1997 r. drastycznemu zwiększeniu (dużo powyżej przeciętnej stopy inflacji) uległy niektóre główne pozycje kosztowe, w szczególności koszty stali, energii, betonu i pracy na Ukrainie.

W 2003 r. JZP przedstawiła pierwszy szacunek kosztów bazujący na rzeczywistych kosztach ukończonych projektów, wartości kontraktów bieżących projektów oraz szacunkach dotyczących nierozpoczętych jeszcze projektów, który wskazywał kwotę 1 091 062 000 USD. W lutym 2006 r. zgromadzeniu ofiarodawców przedstawiono korektę. Korekty w stosunku do poprzedniego szacunku opierały się na postępach i realizacji podprojektów i uwzględniały ceny NBPO podane przez dwóch oferentów. Okazało się, że korekta była znacząco wyższa niż przewidywano, a koszty szacunkowe NBPO wzrosły do 1 204 103 000 USD.

Ponieważ opóźnienia w postępowaniu przetargowym miały wpływ na zawarcie kontraktu na NBPO, koszt wzrośnie zgodnie z ustaleniami poczynionymi w ramach przetargu. W czasie zgromadzenia ofiarodawców w dniu 17 lipca 2007 r. JZP przedstawiła ostatnią wersję „prognozy kosztów PRPO”, która wyniosła 1 390 milionów USD, co oznaczało wzrost o 186 milionów USD w stosunku do poprzedniego szacunku. Na wzrost ten najpoważniejszy wpływ miały następujące zmiany: wzrost cen wynikający z opóźnionego udzielenia zlecenia na NBPO (87,5 miliona USD), wzrost wartości w USD spowodowany zmianą kursu wymiany EUR-USD (51,3 miliona USD) oraz wzrost kosztów NBPO w trakcie realizacji (47,3 milionów USD).

Kolejnym ważnym krokiem kalkulacji kosztów będzie ukończenie szczegółowego projektu NBPO, który wskaże dokładne ilości i koszty faktycznie potrzebnych materiałów. Oczekuje się, że projekt ten będzie gotowy do końca 2008 r. (około 16 miesięcy po udzieleniu zlecenia).

5. PRZEGLąD FINANSOWY

5.1. Dochody i wydatki

Na koniec czerwca 2007 r. EBOiR odnotował całkowitą wartość wkładów do FBPOC w wysokości 739 milionów EUR, co odpowiada zobowiązaniom powziętym w ramach umów w sprawie wkładu, przekazanym kwotom oraz wkładom niepieniężnym. Od środków funduszu narosły odsetki w wysokości 71 milionów EUR, co zwiększa kwotę całkowitą do 810 milionów EUR. Ponadto odnotowano kilka deklaracji (w większości poczynionych w czasie spotkania celem zbierania funduszy, które odbyło się w maju 2005 r. w Londynie) na kwotę około 100 milionów EUR, które będą przedmiotem umów w sprawie wkładu i faktycznymi płatnościami.

Do dnia 30 czerwca 2007 r. przydzielono 457 milionów EUR w ramach 7 umów o dotacje zawartych do tego czasu. Całkowita wartość kontraktów zawartych w ramach tych umów o udzielenie dotacji wynosi 356 milionów EUR, z czego 308 milionów EUR zostało wypłacone.

Kwota nieprzydzielonych środków na dzień 30 czerwca 2007 r. wynosiła około 300 milionów EUR. Kwota ta zostanie zwiększona do około 400 milionów EUR, pod warunkiem realizacji zaległych deklaracji, które muszą jeszcze nabrać konkretnego kształtu.

5.2. Nowe deklaracje

Zgromadzenie ofiarodawców w czasie posiedzenia w kwietniu 2004 r. przeanalizowało szacunek kosztów PRPO na kwotę 1 091 milionów USD. Było wtedy jasne, że nieprzydzielone środki dostępne w ramach FBPOC nie wystarczą na skuteczną realizację przyszłej umowy o dotację dotyczącej nowej bezpiecznej powłoki ochronnej.

W wyniku porozumienia wśród ofiarodawców dotyczącego odpowiednich wkładów, w dniu 12 maja 2005 r. w Londynie miało miejsce spotkanie dotyczące deklaracji. Ofiarodawcy zadeklarowali równowartość 181 496 milionów EUR, w tym Komisja 49,1 miliona EUR, Ukraina 22 miliony EUR, a Rosja, po raz pierwszy, 10 milionów EUR. Pierwsza rata zadeklarowanej przez Komisję kwoty (14,4 miliona EUR) została wpłacona do FBPOC zgodnie z decyzją Rady z dnia 4 grudnia 2006[8], druga rata (10 milionów EUR) zostanie sfinansowana w ramach instrumentu współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa jądrowego i wpłacona w 2007 r. Pozostała część zadeklarowanej przez Komisję kwoty będzie wpłacana w latach 2008-2011.

Obecnie w FBPOC dostępne są wystarczające środki na ukończenie pierwszej fazy kontraktu na NBPO, jednak istniejące fundusze, plus zaległe zadeklarowane kwoty, które muszą jeszcze zostać wpisane w umowach w sprawie wkładu, nie wystarczą na pokrycie całkowitych kosztów kontraktu.

Członkowie grupy G8 i Komisja, główni ofiarodawcy na rzecz FBPOC, potwierdzili swoje zaangażowanie na rzecz ukończenia PRPO. Zostało ono w sposób wyraźny zadeklarowane w sprawozdaniu Grupy G8 ds. bezpieczeństwa jądrowego przygotowanym dla przywódców na spotkanie grupy G8 w lipcu 2007 r. w St. Petersburgu. Niedawno w czasie szczytu grupy G8, który odbył się w czerwcu 2007 r. w Heiligendamm, stwierdzono że:

“…Uznając znaczenie awarii, która miała miejsce w 1986 r. w Czarnobylu, potwierdzamy nasze zobowiązania, podjęte w poprzednich deklaracjach grupy G7/G8 oraz protokołach ustaleń oraz w ramach Funduszu Budowy Powłoki Ochronnej w Czarnobylu (FBPOC) oraz programów Konta Bezpieczeństwa Jądrowego (KBJ), do podjęcia wspólnych wysiłków wraz z Ukrainą w celu zapewnienia bezpiecznych warunków w miejscu zniszczonego bloku reaktora.”

6. DALSZE DZIAłANIA I WSPARCIE ZE STRONY KOMISJI EUROPEJSKIEJ

Będąc głównym ofiarodawcą FBPOC, Komisja bardzo ściśle śledzi wszystkie zagadnienia związane z Funduszem, w szczególności zmiany mające konsekwencje terminowe i finansowe. Służby Komisji regularnie kontaktują się z innymi głównymi ofiarodawcami, szczególnie z ofiarodawcami z UE, oraz z EBOiR. Gdy było to konieczne, Komisja udzielała politycznego wsparcia, na przykład w zakresie przestrzegania zasad dotyczących funduszu (które odwołują się do zasad EBOiR w zakresie zamówień publicznych) w czasie postępowania przetargowego dotyczącego NBPO.

Udzielane przez Komisję wsparcie dla projektów czarnobylskich nie ogranicza się do FBPOC. Program Tacis odegrał ważną rolę we wdrażaniu Protokołu ustaleń z 1995 r. między grupą G7, KE i Ukrainą w sprawie zamknięcia elektrowni w Czarnobylu. Jak dotąd Komisja przeznaczyła około 470 milionów EUR na projekty związane z Czarnobylem i projekty pochodne, a większość tej kwoty pochodziła z budżetu Tacis. Projekty te obejmowały badanie, ocenę i minimalizację konsekwencji awarii w Czarnobylu oraz zapewniły pomoc przy zamykaniu bloków 1., 2. i 3. elektrowni. KE partycypowała również w dodatkowych kosztach energii zastępczej wynikających z zamknięcia ostatniego działającego bloku w 2000 r. Inne projekty dotyczyły konsekwencji społecznych i regionalnych zamknięcia elektrowni w Czarnobylu i wspierały reformę sektora energetycznego na Ukrainie.

Komisja wspierała budowę Przemysłowego Ośrodka Gospodarowania Radioaktywnymi Odpadami Stałymi (POGROS), który jest bliski ukończenia, oraz projekty realizowane w ramach Konta Bezpieczeństwa Jądrowego EBOiR. Pomogła również Ukrainie w organizacji w 2006 r. konferencji z okazji 20. rocznicy awarii. Jeżeli chodzi o aspekty społeczne i zdrowotne, Komisja obecnie wspiera program CORE. Przewidziane jest również wsparcie projektu mającego na celu poprawę warunków życia dzieci na obszarze dotkniętym katastrofą.

Niepokojem napawają ostatnie zwiększenia kosztów, mimo że wydają się nieuniknione. Komisja utrzymuje swoje zaangażowanie w sprawę Czarnobyla i planuje podjęcie dodatkowych wysiłków, zgodnie z historyczną zasadą podziału obciążeń, jednak nie można oczekiwać, że będzie ciągle partycypować w finansowaniu wszystkich podwyżek kosztów jedynie z ograniczonego budżetu instrumentu na rzecz bezpieczeństwa jądrowego; to musiałoby się odbyć ze szkodą dla innych projektów bezpieczeństwa jądrowego. Wkład Federacji Rosyjskiej, która ostatnio stała się ofiarodawcą na rzecz Funduszu, oraz dodatkowy wkład Ukrainy pomogły ograniczyć ten deficyt, jednak oczekuje się, że Ukraina zwiększy swoje zaangażowanie w projekty i swój udział w obciążeniach finansowych.

7. WNIOSKI

Osiągnięto znaczące postępy we wdrażaniu projektów w ramach Planu realizacji powłoki ochronnej, w szczególności w zakresie infrastruktury i stabilizacji istniejącej powłoki, które to prace ukończono zgodnie z harmonogramem prac i w ramach budżetu.

Kontrole dotyczące zarządzania PRPO i kontrole środowiskowe przeprowadzone w 2007 r. potwierdziły, obecny sposób zarządzania jako odpowiedni oraz stwierdziły, że przestrzegane są ustalenia w zakresie przemysłu, zdrowia i bezpieczeństwa. Jednakże kontrole dotyczące zarządzania ponownie wskazały na konieczność zwiększenia liczby wykwalifikowanych pracowników ukraińskich w jednostce zarządzania projektem, którzy mogliby zastąpić pracowników JZP z Zachodu i zapewnić długoterminową stabilizację zarządzania po oddaniu NBPO do użytku.

Zgodnie z obecnym harmonogramem prac, PRPO zostanie ukończony do końca 2011 r. Ścieżkę krytyczną wyznaczają kamienie milowe kontraktu na nową bezpieczną powłokę ochronną. Oczekuje się, że dokładna analiza i prace przygotowawcze ograniczą ryzyko kosztownych opóźnień na etapie budowy. Dobre zarządzanie i współpraca wszystkich stron, w szczególności ukraińskiego rządu i organów regulacji, będą miały zasadnicze znaczenie dla udanej realizacji projektu.

Całkowite koszty PRPO, obejmujące koszty ukończonych już i bieżących projektów oraz obecne koszty NBPO, z uwzględnieniem wzrostu cen, ustalono na kwotę 1 390 milionów USD.

Uwzględniając kwoty zadeklarowane w 2005 r. w Londynie, środki dostępne obecnie w ramach FBPOC są wystarczające, aby zawrzeć kontrakt na NBPO i rozpocząć prace. Jednakże, według ostatnich szacunków, istniejące fundusze nie wystarczą, aby ukończyć projekt. Konieczne będą dodatkowe środki na zakończenie projektów związanych z Czarnobylem, finansowanych z FBPOC oraz Konta Bezpieczeństwa Jądrowego.

PRPO od początku był niedofinansowany i w dalszym ciągu będzie uzależniony od solidarności społeczności międzynarodowej; zadanie to staje się coraz trudniejsze wobec istnienia konkurujących priorytetów.

Oczekuje się, że Ukraina odegra bardziej znaczącą rolę w zarządzaniu przedsięwzięciem i jego finansowaniu w trakcie głównej fazy budowy w Czarnobylu, co ma prowadzić do trwałego ukraińskiego zarządu obiektami po oddaniu NBPO do użytku.

[1] Protokół ustaleń między rządami państw grupy G7, Komisją Wspólnot Europejskich i rządem Ukrainy w sprawie zamknięcia Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej, sporządzony w Ottawie dnia 20 grudnia 1995 r.

[2] Dz.U. L 171 z 17.6.1998, str. 31

[3] Dz.U. L 308 z 27.11.2001, str. 25

[4] COM(1999)470 z 12.10.1999

[5] COM(2001)251 z 29.5.2001

[6] COM(2004)481 z 14.5.2004

[7] Rozszerzona wersja niniejszego sprawozdania wraz z załącznikami jest załączona do niniejszego dokumentu.

[8] Dz.U. L 346 z 9.12.2006, str. 28