52007DC0013

[pic] | KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH |

Bruksela, dnia 19.1.2007

KOM(2007) 13 wersja ostateczna

KOMUNIKAT KOMISJI DLA RADY, PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

Wniosek dotyczący wspólnego sprawozdania 2007 w sprawie zabezpieczenia społecznego i integracji społecznej

GŁÓWNE PRZESŁANIA

Po raz pierwszy państwa członkowskie przedłożyły zintegrowane krajowe programy w obszarze integracji społecznej, emerytur oraz opieki zdrowotnej i długoterminowej[1]. Temat został przedstawiony na tle procesu starzenia się społeczeństwa i nasilonej globalizacji. Wszystkie państwa członkowskie stawiają czoła ciągłym wyzwaniom związanym z wykluczeniem i nierównościami społecznymi oraz z modernizacją systemów zabezpieczenia społecznego. Chociaż punkty wyjścia w poszczególnych państwach członkowskich są odmienne, to jednak z analizy ich programów wyraźnie można wyłonić poniższe główne przesłania:

- Państwa członkowskie odpowiedziały na wyzwanie z wiosennego posiedzenia Rady Europejskiej w 2006 r. dotyczące ograniczenia ubóstwa wśród dzieci, wyraźnie zobowiązując się do przełamania cyklu niedostatku. Przyczyni się to do trwałego umocnienia spójności społecznej. Szczególnie istotne znaczenie ma zapewnienie dostępu do wysokiej jakości edukacji i szkoleń dla wszystkich, koncentrując się zwłaszcza na nauczaniu w wieku przedszkolnym i na problemie przedwczesnego opuszczania szkoły. Sytuacja imigrantów i mniejszości etnicznych wymaga szczególnej uwagi.

- Aktywna integracja staje się potężnym środkiem promowania integracji społecznej i integracji na rynku pracy osób znajdujących się w najbardziej niekorzystnej sytuacji. Zwiększona warunkowość dostępu do świadczeń jest głównym elementem, ale nie może to prowadzić do jeszcze dalej posuniętego wykluczenia społecznego osób niezdolnych do pracy. Większość państw członkowskich opowiada się za zrównoważonym podejściem łączącym zindywidualizowane wsparcie na rynku pracy i za dostępnością usług socjalnych wysokiej jakości, przy czym większą uwagę należy zwrócić na zapewnienie odpowiednich poziomów minimalnego dochodu.

- W swoich pierwszych europejskich planach na rzecz opieki zdrowotnej i opieki długoterminowej państwa członkowskie jako priorytetową określają potrzebę: zapewnienia równego dostępu dla wszystkich; ograniczenia dysproporcji w zakresie ochrony zdrowia; zagwarantowania bezpiecznej i wysokiej jakości opieki zdrowotnej; oraz pomyślnego wprowadzenia nowych technologii wykorzystywanych do celów medycznych i umożliwiających niezależne życie. Bardziej racjonalne wykorzystanie zasobów odgrywa zasadniczą rolę przy nadawaniu stabilności systemom opieki zdrowotnej i utrzymywaniu wysokiego poziomu jakości. Jednak niektóre kraje muszą zwiększyć swoje zasoby finansowe i ludzkie, aby zapewnić odpowiednie świadczenia dla całego społeczeństwa. Lepsza koordynacja, promowanie zdrowego stylu życia i zapobiegania chorobom mogłyby być strategią korzystną dla wszystkich stron, wnoszącą wkład zarówno w poprawę sytuacji zdrowotnej, jak i redukcję wzrostu wydatków.

- W większości państw członkowskich należy zwiększyć zakres długoterminowej opieki i przygotować w tym celu solidne podstawy finansowe. Ściślejsza współpraca między usługami opieki zdrowotnej a usługami społecznymi, wsparcie dla opiekunów nieformalnych oraz wykorzystanie nowych technologii może sprawić, że osoby wymagające opieki pozostaną jak najdłużej w swoim domu.

- Wiele krajów dostosowuje obecnie systemy emerytalne do wydłużenia się średniego okresu dalszego trwania życia i pracuje nad powstaniem przejrzystych relacji pomiędzy składkami a świadczeniami. Osoby starsze często są bardziej narażone na ubóstwo niż ogół ludności. Celem reform jest osiągnięcie adekwatnych i stabilnych systemów emerytalnych. Starzenie się oznacza, że adekwatność emerytur coraz bardziej zależy od większej liczby osób pracujących – i pracujących dłużej. Jest zatem istotne, aby w szczególności starsi wiekiem pracownicy mieli możliwość aktywności zawodowej. Wyniki reform w zakresie adekwatności wymagają uważnego monitorowania.

- Pomimo obecnych reform, starzenie się społeczeństw wpłynie na zwiększenie wydatków na emerytury, opiekę zdrowotną i długoterminową o cztery punkty procentowe PKB do 2050 r. Długoterminowa stabilność finansów publicznych nadal jest zagrożona. Zgodnie z ostatnim sprawozdaniem Komisji[2] w sześciu państwach członkowskich zagrożenie to jest wysokie, w dziesięciu średnie, a w dziewięciu niskie. Zaradzenie tej sytuacji stanowi główne wyzwanie polityczne i wymaga trzytorowej strategii, w kierunku redukcji długu publicznego, zwiększenia poziomu zatrudnienia i reformy systemu zabezpieczenia społecznego. Część strategii dotycząca stabilności również bada ryzyko nieadekwatności emerytur, która może skutkować nieprzewidzianym naciskiem na rzecz zwiększenia emerytur ad hoc lub zwiększonym zapotrzebowaniem na inne świadczenia. Kwestie adekwatności emerytur, stabilności i modernizacji należy zatem analizować razem.

- Państwa członkowskie bardziej uwzględniają teraz związki pomiędzy polityką społeczną, gospodarczą i zatrudnienia na poziomie krajowym, zwłaszcza poprzez podjęte reformy emerytur ograniczające dostęp do systemów wcześniejszego przechodzenia na emeryturę i zwiększające zachęty i możliwości przedłużenia aktywności zawodowej, co prowadzi do wzrostu stóp zatrudnienia osób starszych. Jeżeli krajowe programy reform na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia[3] oraz krajowe programy na rzecz zabezpieczenia społecznego i integracji społecznej będą realizowane z uwzględnieniem wspomnianych związków, przyniesie to lepsze efekty.

- Poprawie ulega jakość zarządzania polityką społeczną na poziomie krajowym i UE. Zainteresowane strony, w tym bezpośrednio zainteresowane osoby, są coraz bardziej zaangażowane w przygotowania reform społecznych. Niemniej jakość tego zaangażowania mogłaby zostać ulepszona. Zainteresowane strony powinny także odgrywać rolę przy realizacji i nadzorowaniu reform. Należy wzmocnić wzajemne oddziaływanie na siebie polityki krajowej i unijnej oraz polityki regionalnej i lokalnej, ponieważ wdrożenie przepisów odbywa się właśnie na niższym szczeblu administracji. We wszystkich obszarach współpracy istnieje szerokie pole do działania w zakresie uczenia się od siebie nawzajem.

1. WPROWADZENIE

Zintegrowana otwarta metoda koordynacji (OMK) wprowadzona w 2006 r.[4] wzmacnia zdolność UE do wsparcia państw członkowskich w ich dążeniu do większej spójności społecznej w Europie. Realny wpływ OMK zaczyna być coraz większy, coraz bardziej uwidaczniając obywatelom Europy przywiązanie UE do wartości społecznych. OMK pomaga wzmocnić proces uczenia się od siebie nawzajem i zwiększyć zaangażowanie zainteresowanych stron na poziomie krajowym i europejskim. Metoda ta zwiększa świadomość na temat wielowymiarowego charakteru wykluczenia i ubóstwa, i pozwala wypracować wspólne podejście do reform zabezpieczenia społecznego opartych na zasadach dostępności, adekwatności, jakości, modernizacji i stabilności. Po raz pierwszy traktuje się opiekę zdrowotną i długoterminową w sposób, który pokazuje, że są to dziedziny doskonale nadające się do wymiany doświadczeń politycznych. Programy krajowe ilustrują, jak wspólna analiza wszystkich celów wpływa na poprawę skuteczności działań politycznych i jakości wydatków publicznych. Nowe metody pracy OMK zaczynają przynosić efekty, chociaż konieczne są dalsze wysiłki na poziomach UE i krajowych, aby wykorzystać wszystkie możliwości tej współpracy.

2. NADRZĘDNE KWESTIE W POLITYCE ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO I INTEGRACJI SPOŁECZNEJ

Większa spójność społeczna

Ostatnie zmiany napawają optymizmem: Reformy mające na celu stworzenie systemów bardziej stabilnych pod względem finansowym i socjalnym i lepiej odpowiadających zmieniającym się potrzebom społeczeństw przeprowadzono już w praktycznie wszystkich państwach członkowskich lub wprowadzanie tych reform właśnie trwa. Istnieje duża zbieżność w kierunku aktywnej integracji, polegająca na uznaniu konieczności wspierania prawa obywateli do odgrywania aktywnej roli w społeczeństwie. Co do reformy emerytur: istnieje tutaj wola poczynienia postępów zarówno w zakresie adekwatności, jak i stabilności. Poprawa dostępności, jakości i stabilności jest nadrzędnym celem planów na rzecz opieki zdrowotnej i długoterminowej.

Jak wynika z celów OMK, wspieranie równości między kobietami a mężczyznami jest niezbędnym elementem odniesienia się do powyższych kwestii. Państwa członkowskie zasadniczo uwzględniają w sposób bardziej skuteczny kwestie związane z równością płci , a dane liczbowe coraz częściej są przedstawiane w podziale na płeć. Niektóre państwa są pionierami w systematycznym uwzględnianiu problematyki płci. Wciąż jednak pozostaje dużo do zrobienia, aby w środkach politycznych lepiej uwzględniać aspekty równości płci we wszystkich trzech obszarach współpracy.

Interakcja ze wzrostem gospodarczym i zatrudnieniem

Państwa członkowskie coraz wyraźniej przyznają, że reformy gospodarcze i rynku pracy muszą przyczyniać się do wzmocnienia spójności społecznej, a polityka społeczna musi wspierać wzrost gospodarczy i wzrost poziomu zatrudnienia. Polityka aktywnej integracji może zwiększyć podaż siły roboczej i wzmocnić spójność społeczną. Poprawa sytuacji dzieci pomoże większej liczbie osób maksymalnie rozwinąć swój potencjał i wnieść pełen wkład w społeczeństwo i gospodarkę. Trwające reformy emerytur i opieki zdrowotnej mają wyraźny wpływ na stabilność finansów publicznych i na rozwój rynku pracy. Udoskonalanie opieki zdrowotnej poprawia jakość życia i produktywność oraz pomaga utrzymać stabilność finansową.

Niemniej państwa członkowskie zdają sobie sprawę z tego, że trwały wzrost gospodarczy i tworzenie miejsc pracy nie prowadzą automatycznie do zmniejszenia nierówności w dochodach, w ubóstwie pracowników lub różnic między regionami. Niektóre krajowe programy reform również wykazują silniejsze zaangażowanie na rzecz najmniej uprzywilejowanych grup społecznych, np. zajmując się segmentacją rynku pracy i niepewnością na rynku pracy, oraz pomagając ubogim gospodarstwom domowym odnieść większe korzyści ze wzrostu zatrudnienia. Środkom mającym na celu zapewnienie stabilności finansów publicznych towarzyszą przepisy służące ochronie grup najbardziej narażonych na ubóstwo. Konieczne jest wzmocnienie i uwidocznienie współdziałania na poziomach europejskim i krajowym.

Zarządzanie

Społeczeństwo obywatelskie i partnerzy społeczni coraz bardziej angażują się w przygotowania krajowych strategii i modernizację systemu zabezpieczenia społecznego. Reformy emerytur zwiększają przejrzystość systemu i pozwalają poszczególnym osobom lepiej zrozumieć ich własną sytuację. Nadal istnieją duże możliwości dalszej poprawy jakości zaangażowania, zwłaszcza w fazach wdrożenia i oceny reform. Konieczne jest wzmocnienie koordynacji między poziomami europejskim, krajowym, regionalnym i lokalnym. Znaczenie skutecznego monitoringu i skutecznej oceny jest już powszechnie uznane, jednak niewiele wiadomo o konkretnych planach ich wdrożenia. Odnotowuje się pewien wzrost wykorzystania wskaźników i wartości docelowych, a w ramach krajowych strategii coraz częściej przydziela się środki i kładzie nacisk na działania zmierzające do osiągnięcia konkretnych celów, jednak nadal nie jest to systematyczne. Widoczna jest poprawa koordynacji pomiędzy politykami integracji społecznej i opieki zdrowotnej a wykorzystaniem funduszy strukturalnych, zwłaszcza Europejskiego Funduszu Społecznego, ale widoczność współpracy w tym obszarze mogłaby być lepsza.

3. GŁÓWNE WYZWANIA W RÓŻNYCH ASPEKTACH PRAC PROWADZONYCH W RAMACH OMK

3.1. Walka z ubóstwem i wykluczeniem społecznym

Krajowe programy otrzymane z państw członkowskich są bardziej strategiczne niż w latach ubiegłych dzięki skupieniu się na ograniczonej liczbie priorytetów. W programach nadal uznaje się wielowymiarowy charakter wykluczenia, podchodząc do kwestii priorytetowych pod różnym kątem.

Przeciwdziałanie dziedziczeniu ubóstwa

Dzieci są bardziej niż przeciętnie narażone na ubóstwo w większości państw członkowskich. W niektórych z nich niemal co trzecie dziecko jest zagrożone. Życie z samotnym ojcem lub matką albo w rodzinie dotkniętej bezrobociem zwiększa to ryzyko, a także zagraża spójności społecznej i zrównoważonemu rozwojowi. Dzieci z ubogich rodzin w porównaniu z rówieśnikami mają mniejsze szanse na dobre wyniki w nauce, uniknięcie ścieżki przestępczej, dobry stan zdrowia oraz na integrację na rynku pracy i integrację społeczną.

Rada Europejska w marcu 2006 r. zwróciła się do państw członkowskich, by „podjęły działania konieczne w celu szybkiej i znaczącej redukcji ubóstwa wśród dzieci , dając wszystkim dzieciom równe szanse, niezależnie od ich pochodzenia społecznego”. Znakomita większość państw członkowskich wyznaczyła sobie jako priorytet opracowanie zintegrowanego i długoterminowego podejścia do zapobiegania ubóstwu i wykluczeniu wśród dzieci i do rozwiązywania problemów związanych z tymi zjawiskami.

Państwa członkowskie stosują w tej kwestii różne rodzaje działań uwzględniające odmienne punkty spojrzenia na problem, a mianowicie: zwiększenie dochodu rodzinnego; poprawa dostępu do usług, w tym do godnych warunków mieszkaniowych; lub ochrona praw dzieci. Państwa członkowskie przejawiają tendencję do traktowania najmniej uprzywilejowanych dzieci i rodzin w ramach bardziej uniwersalnego podejścia.

Można wyróżnić dwa aspekty: równość szans w dziedzinie edukacji, w tym w wychowaniu przedszkolnym i kształceniu dorosłych, oraz promowanie udziału rodziców w rynku pracy. Godzenie pracy z życiem rodzinnym staje się łatwiejsze dzięki poprawie dostępu do wysokiej jakości opieki nad dzieckiem i elastycznej organizacji pracy. Wiąże się to również z kwestią promowania bardziej równego podziału prac domowych i obowiązków rodzinnych.

Średnio 15 % uczniów przedwcześnie przerywa naukę w szkole, a w niektórych krajach dotyczy to ponad jednej trzeciej młodych ludzi. Ograniczenie liczby osób przedwcześnie kończących edukację i podniesienie kwalifikacji zawodowych młodzieży zmniejsza ryzyko wykluczenia społecznego i poprawia perspektywy na rynku pracy. Niektóre państwa członkowskie wyznaczyły szczególne cele i wprowadzają środki zapobiegawcze (wychowanie przedszkolne, poradnictwo i doradztwo, szkolenia mentorskie, stypendia) i działania uzupełniające (np. szkoły drugiej szansy). Przełożenie tych działań na kompleksowe strategie pomoże osiągnąć znaczące rezultaty.

We wszystkich państwach członkowskich, bezrobocie wśród młodzieży, zwłaszcza w społecznościach wywodzących się z imigracji, dwukrotnie przewyższa ogólny wskaźnik (18,7 % dla UE-25 w 2004 r.). Młodzi ludzie często popadają w błędne koło „niskich zarobków - braku zarobków”. Wiele państw członkowskich zwiększa liczbę praktyk zawodowych, zapewnia indywidualne wsparcie lub aktywne rozwiązania alternatywne po krótkich okresach bezrobocia, koncentrując się na obszarach charakteryzujących się gorszą sytuacją społeczną lub na poprawie dostępu do środków ogólnych.

Promowanie aktywnej integracji

Miejsca pracy dobrej jakości są trwałym sposobem walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym, wzmacniającym przyszłe możliwości zatrudnienia oraz kapitał ludzki i społeczny. Dobre i sprawiedliwe warunki pracy pozwalają większej ilości osób na podejmowanie pracy i dłuższą aktywność zawodową.

Państwa członkowskie coraz bardziej skupiają się na „aktywnej integracji”[5] celem wzmocnienia integracji społecznej. Istnieje wyraźna tendencja do większego uzależnienia świadczeń od aktywnej dyspozycyjności do podjęcia pracy, oraz tendencja do poprawy zachęt do podjęcia pracy poprzez reformy podatków i świadczeń społecznych. Niektóre państwa członkowskie pokazują, jak warunkowość może odnosić sukcesy w połączeniu ze stopniowym zmniejszeniem świadczeń w chwili ponownego wejścia na rynek pracy i z ulgami podatkowymi dla nisko płatnych zawodów, celem zachęcenia osób w gorszym położeniu do uczestnictwa w rynku pracy. Nasilenie aktywnej polityki rynku pracy, zwiększenie możliwości podnoszenia kwalifikacji, w tym w dziedzinie informatyki, wysiłki mające na celu przeciwdziałanie nierównościom w wykształceniu i odpowiednie doradztwo są również istotnymi elementami zrównoważonego zestawu działań na rzecz aktywnej integracji. Co ważne, aby zapewnić, że wzmocniona warunkowość nie osłabi wsparcia dla tych, którzy są niezdolni do pracy, niektóre państwa członkowskie postanowiły zwiększyć zakres świadczeń. Jednak potrzeba zagwarantowania odpowiednich poziomów minimalnego dochodu nie została w wystarczający sposób uwzględniona w wielu programach.

Wzrost gospodarczy i wzrost zatrudnienia nie obejmą samoistnie osób najbardziej oddalonych od rynku pracy. Niektóre państwa członkowskie wprowadziły zatem różne działania takie jak wsparcie w pracy na rzecz utrzymania miejsca pracy i rozwoju zawodowego, szkolenia w miejscu pracy i wzrost płacy minimalnej w celu zapewnienia opłacalności pracy. Ekonomia społeczna jest ważnym źródłem miejsc pracy, w tym dla osób o niskich kwalifikacjach lub ograniczonych możliwościach podjęcia pracy, i zapewnia usługi społeczne, których nie może zagwarantować gospodarka rynkowa. Kluczowe elementy stanowią także działania przeciw dyskryminacji, działanie na rzecz zwalczania wykluczenia ekonomicznego i nadmiernego zadłużenia, wspieranie przedsiębiorczości i zdolności przystosowawczych, prawo pracy w powiązaniu z dialogiem społecznym oraz podnoszenie świadomości na temat korzyści z integracyjnego charakteru rynku pracy.

Integracja na rynku pracy najczęściej wiąże się z szeregiem innych usług. Niektóre państwa członkowskie są w trakcie opracowywania bardziej strukturalnego podejścia do wykluczenia z dostępu do mieszkań i bezdomności , rozważając kwestie zapobiegania i jakości warunków mieszkaniowych, a nie jedynie kwestię braku dachu nad głową. Głównym wyzwaniem będzie osiągnięcie kompromisu między powszechnym dostępem do usług wysokiej jakości a ograniczeniami kosztowymi.

Rada Europejska wskazała osoby niepełnosprawne jako jedną z priorytetowych kategorii do zwiększenia uczestnictwa w rynku pracy. Niektóre państwa członkowskie ułatwiają osobom niepełnosprawnym fizycznie dostęp do rynku pracy, podczas gdy inne zajmują się kwestią integracji szerzej: włączając do głównego nurtu polityki strategię w zakresie samodzielności osób niepełnosprawnych oraz lepszego dostępu do wysokiej jakości usług społecznych. Mniej uwagi poświęca się jednak problemowi niepełnosprawności i choroby umysłowej.

Niektóre państwa członkowskie przyjmują bardziej holistyczne podejście do integracji imigrantów i integracji społecznej mniejszości etnicznych , także wyodrębnionych jako priorytetowe kategorie. Obejmuje to rozwiązanie problemu niekorzystnej sytuacji edukacyjnej i rozwoju umiejętności językowych, ale także zwalczanie dyskryminacji i promowanie szerszego uczestnictwa w życiu obywatelskim.

Wspieranie integracji społecznej osób w niekorzystnej sytuacji z zamiarem ich trwałej integracji na rynku pracy to obecnie konkretny priorytet EFS. Działania te mogą być wspierane w ramach wszystkich priorytetów EFS na lata 2007—2013, a plany faktycznie zapewniają funduszom strukturalnym większą widoczność. EFRR przyczyni się do poprawy infrastruktury związanej z integracją społeczną i zwalczaniem braków w środowisku miejskim.

3.2 Opieka zdrowotna i opieka długoterminowa

W pierwszym roku koordynacji w programach uwidoczniają się uderzające różnice we wskaźnikach dotyczących zdrowia między państwami członkowskimi, jak również w obrębie poszczególnych państw. Średnia dlugo ś ć dalszego trwania życia waha się w różnych krajach od 65,7 do 77,9 lat dla mężczyzn i od 75,9 do 82,5 dla kobiet. W wielu krajach można napotkać znaczne rozbieżności w statusie socjoekonomicznym. Na wskaźniki te wpływa wiele czynników, w tym warunki bytowe i warunki pracy. Państwa członkowskie starają się zmniejszyć te różnice przez poprawę profilaktyki i oświaty zdrowotnej, a także dostępu do opieki zdrowotnej.

(Nierówny) dostęp do opieki zdrowotnej i opieki długoterminowej

Wszystkie kraje zobowiązały się do zapewnienia dostępu do odpowiedniej opieki zdrowotnej i długoterminowej. Jednakże, nie przekłada się to koniecznie na powszechny dostęp i nadal utrzymują się znaczne nierówności . Wyłączenie niektórych typów opieki z pakietu świadczeń i zwiększenie udziału własnego pacjenta, mające na celu zwiększenie przychodów służby zdrowia i ograniczenie nadmiernej konsumpcji, prowadzi do ciągłego wzrostu wysokości opłat dodatkowych. By uniknąć barier w dostępie dla najbardziej zagrożonych grup, państwa członkowskie wprowadzają zwolnienia z opłat, przedpłaty i pułapy wydatków.

Czasami nie wszyscy są w jednakowym stopniu objęci opieką zdrowotną. Regionalne różnice w podaży wynikają nie tylko z uwarunkowań geograficznych, ale także z czynników instytucjonalnych. Decentralizacja, mimo iż pozwoliła na dostosowanie usług do warunków lokalnych, doprowadziła także do nierównomiernego objęcia świadczeniami i stosowania różnych praktyk w leczeniu. Różnić się może także między regionami zdolność do finansowania opieki. Fundusze strukturalne UE wspierają poprawę infrastruktury opieki zdrowotnej, by zmniejszyć takie różnice.

Istnieje potrzeba rozwoju systemów opieki długoterminowej w reakcji na rosnący popyt. Obecna jej podaż jest często niedostateczna, co powoduje wysokie koszty osobiste i długie okresy oczekiwania. Zmieniająca się struktura rodzin, zwiększona mobilność geograficzna i zwiększony udział kobiet w rynku pracy wymagają bardziej sformalizowanej opieki nad starszymi i niepełnosprawnymi. Panuje zgoda co do przyznawania pierwszeństwa usługom opieki domowej i wprowadzania nowej technologii (n.p. systemów wspierających samodzielność życiową), które mogą umożliwić ludziom życie we własnym domu jak najdłużej to możliwe. Państwa członkowskie podkreślają także znaczenie rehabilitacji, pomagającej pacjentom w powrocie do aktywnego życia. Rośnie przeświadczenie o potrzebie stworzenia solidnych podstaw dla finansowania opieki długoterminowej i niektóre państwa członkowskie podążają w tym kierunku.

Zwiększanie jakości poprzez normy, medycynę opartą na faktach oraz zintegrowaną opiekę

Państwa członkowskie korzystają z kombinacji narzędzi, by uzyskać i utrzymać wysokiej jakości opiekę w całym systemie. Obejmują one: normy jakości, np. minimalne wymogi strukturalne i proceduralne dla świadczeniodawców, akredytację lub certyfikację świadczeniodawców oraz systemy monitorowania jakości oparte na działaniach sprawozdawczych i kontrolach. Pracowników służby zdrowia zachęca się do korzystania z poddanych centralnej ewaluacji wytycznych klinicznych opartych na najlepszej dostępnej wiedzy. Ustanowiono krajowe agencje oceny technologii medycznych (EUnet-HTA), które współpracują na szczeblu unijnym. Pomagają one zagwarantować skuteczność, bezpieczeństwo i efektywność kosztową nowych interwencji medycznych.

By zwiększyć reaktywność systemu i zadowolenie pacjentów, opracowuje się bardziej nastawione na pacjenta schematy opieki. Obejmują one projektowane usługi dostosowane do potrzeb pacjentów (zwłaszcza w ramach opieki długoterminowej) i gwarantowanie praw pacjenta, w tym prawa do wyboru i zaangażowania w proces decyzyjny oraz prawa do informacji zwrotnej dzięki kwestionariuszom pacjenta.

Państwa członkowskie mają na celu polepszenie koordynacji między podstawową, specjalistyczną i wysoce specjalistyczną opieką ambulatoryjną i szpitalną oraz między opieką medyczną, pielęgniarską, społeczną i paliatywną. Pomóc tu może platforma e-Zdrowie. Oczekuje się, że będzie to prowadzić do lepszego i bardziej skutecznego przepływu pacjentów w obrębie systemu i ograniczenia niewłaściwych interwencji oraz sprzyjać samodzielności oraz zwiększeniu zadowolenia i bezpieczeństwa pacjenta.

Realizuje się programy zapobiegania i promocji zdrowia w celu zwalczania chorób niezakaźnych i nierówności w dostępie do opieki medycznej (np. programy zwalczania raka i chorób sercowo-naczyniowych, programy szczepień).

Osiągnięcie stabilności finansowej i długoterminowej

Stabilność opieki zdrowotnej i długoterminowej można analizować pod kątem aspektów finansowych i tych związanych z zasobami ludzkimi. Zasoby są znaczne mimo, że istnieją uderzające różnice w wydatkowaniu (między 5% a 11% PKB w 2003 r.) i liczbie zatrudnionego personelu (między 3% a 10% ludności aktywnej zawodowo).

Ze sprawozdań jasno wynika potrzeba kontroli kosztów , które rosną znacznie szybciej niż PKB. Główne obciążenia wynikają z nowych technologii, trendów cenowych, rosnących oczekiwań pacjentów, a w przyszłości ze starzenia się społeczeństwa. Główne wyzwanie polega na umożliwieniu wszystkim korzystania z postępu medycznego w sposób szybki i sprawiedliwy. Większość państw członkowskich wspiera bardziej racjonalne wykorzystanie zasobów poprzez: np. ogólne pułapy wydatkowania, dopłaty i wykorzystanie leków generycznych, wytyczne dla personelu i oceny technologii medycznych. By promować wydajność, niektóre państwa członkowskie rozdzielają funkcję finansowania od funkcji świadczenia usług i wspierają konkurencję między świadczeniodawcami usług medycznych. Prywatne wydatkowanie wynosi obecnie średnio 26 % całkowitego wydatkowania na opiekę medyczną dzięki realizacji polityki ograniczania kosztów i zwiększonemu popytowi, wywołanemu przez wzrost dochodów przypadających na jednego mieszkańca. Państwa członkowskie przyspieszają restrukturyzację opieki zdrowotnej , często podważając zasadność gwarantowanych wcześniej praw, poprzez systemy skierowań, wzmocnienie podstawowej opieki zdrowotnej oraz jej rejonizacji, ograniczenie ilości łóżek szpitalnych i zwiększenie liczby zabiegów przeprowadzanych w trybie dziennym oraz racjonalizację opieki specjalistycznej poprzez skupianie jej w kilku centrach doskonałości.

Oczekiwany wzrost w konsumpcji opieki zdrowotnej stanowi znaczny obszar wzrostu zatrudnienia. Ma miejsce jednakże ogólna nadwyżka specjalistów i brak lekarzy medycyny ogólnej i personelu pielęgniarskiego. Wysoki popyt na personel medyczny w niektórych krajach powoduje odpływ zasobów ludzkich z innych, co podkreśla potrzebę wspólnego podejścia. Istnieje konieczność podejmowania środków, celem utrzymania i zapewnienia dopływu personelu medycznego w dłuższej perspektywie. Także w zakresie opieki długoterminowej istnieją niedobory siły roboczej. Nieformalni świadczeniodawcy usług opieki wymagają szkolenia, nadzoru koleżeńskiego, doradztwa i opieki zastępczej, a także możliwości pogodzenia opieki rodzinnej i płatnego zatrudnienia.

Z powodu tych odmiennych sytuacji ogromnie różnią się konkretne wyzwania stojące przed poszczególnymi państwami członkowskimi. Niektóre muszą poświęcić więcej zasobów na opiekę zdrowotną i opiekę długoterminową, by zagwarantować odpowiednie objęcie tą opieką przy jednoczesnej poprawie wydajności, podczas gdy w innych państwach to sama wydajność będzie kluczem do utrzymania stabilnych systemów.

Poszukiwanie strategii, która przyniesie wszystkim korzyści

Państwa członkowskie uznają wzajemne powiązania między dostępem, jakością i stabilnością finansową: politykę zwiększania dostępu do opieki trzeba pogodzić z polepszoną stabilnością finansową, a długoterminowa stabilność musi sprostać potrzebie wysokiej jakości opieki dla wszystkich. Różne polityki wzajemnie się wykluczają, lecz także tworzą efekt synergii. Uwidocznienie tych wzajemnych sprzeczności i tworzenie synergii pomaga zagwarantować odpowiednią ochronę społeczną przed zagrożeniami dotyczącymi opieki zdrowotnej i długoterminowej. Za strategię, która przyniesie wszystkim korzyści, uznaje się wspieranie zdrowych i aktywnych stylów życia, zdrowia i bezpieczeństwa w pracy oraz opieki o bardziej profilaktycznym charakterze, a także uwzględnianie kwestii zdrowia we wszystkich politykach. Poprawa koordynacji, zarówno między różnymi rodzajami opieki i różnymi poziomami kompetencji (krajowym, regionalnym i lokalnym), oraz większe wykorzystanie medycyny opartej na faktach i ocenie technologii może także podnieść jakość opieki i bezpieczeństwa pacjenta oraz pomóc w kontrolowaniu wydatków.

3.3 Odpowiednie i stabilne emerytury

Przedlozenie strategii emerytalnychmiało już miejsce w 2006 r. Ogólne sprawozdanie syntetyczne dotyczące odpowiednich i stabilnych emerytur[6] jasno pokazuje, że strategie reform muszą uwzględnić synergie i sprzeczności zachodzące między ogólnymi celami adekwatności, stabilności i modernizacji. Ogólne reformy strukturalne miały miejsce w większości krajów w ubiegłym dziesięcioleciu, a w niektórych państwach członkowskich były kontynuowane w 2006 r. Bazują one na podejściu opartym na cyklu życia przez wzmacnianie związku między składkami i świadczeniami oraz uwzględniającym kwestie związane z rosnącą średnią życia oraz aktywne strategie wobec starzenia się społeczeństwa przez zmniejszanie dostępu do możliwości wcześniejszego przechodzenia na emeryturę i wzmacnianie zachęt do dłuższej pracy. Za tymi reformami musi iść postęp w otwieraniu rynków pracy na starszych pracowników. By zagwarantować zarówno odpowiedniość, jak i stabilność systemów emerytalnych, więcej ludzi musi pracować, i to pracować dłużej. Ciągły wzrost wskaźników zatrudnienia wśród starszych pracowników napawa optymizmem, ale nie jest powodem do uspokojenia.

Panuje jasność co do tego, że kwestie stabilności i adekwatności są ze sobą w ścisłym związku. Niestabilne systemy emerytalne stanowią zagrożenie dla emerytur, a z drugiej strony w przypadku nieadekwatnych emerytur dążenie do uniknięcia ubóstwa może stać się przyczyną nieprzewidzianych roszczeń emerytów. Teoretyczne wskaźniki zastępowania pokoleń pokazujące jak emerytura przeciętnego pracownika zmienia się aż do roku 2050 wykazują w większości krajów spadek wysokości świadczeń przy określonym wieku przechodzenia na emeryturę, zwłaszcza w tych państwach, które przeprowadziły przekrojowe reformy (i poprawiły stabilność). Państwa członkowskie mają zamiar skompensować ten spadek przez wydłużenie życia zawodowego i zwiększenie dodatkowych oszczędności emerytalnych. Dla tych krajów, które liczą na dopływ dodatkowych oszczędności emerytalnych, najważniejsze pozostają kwestie zabezpieczenia prywatnych systemów emerytalnych i rozszerzenia ich zasięgu.

Prace w roku 2006 koncentrowały się na konkretnych zagadnieniach, takich jak większe zagrożenie ubóstwem wśród starszych kobiet, emerytury minimalne lub dochód minimalny w ramach świadczeń pomocy społecznej. Systemy różnią się między sobą dość znacznie – niektóre państwa znacznie rozszerzyły zakres systemów emerytalnych w ostatnich latach, podczas gdy w innych spada możliwość oparcia się na minimalnych emeryturach w wyniku przeprowadzania wypłat emerytur opartych na zarobkach i z powodu wyższych wskaźników zatrudnienia. Państwa członkowskie muszą rozważyć przyszłe dostosowania, w tym indeksację takich świadczeń, zwłaszcza by zagwarantować, że odbiorcy emerytur nie spadną bardzo poniżej średniego poziomu płac, utrzymując w dalszym ciągu silne zachęty do dłuższej pracy i oszczędzania.

Ważnym punktem prac były elastyczne formy pracy pod koniec kariery zawodowej. Kluczowe są odpowiednie zachęty finansowe do pozostawania dłużej w zatrudnieniu. Wpływ stosowania takich zachęt może zmieniać się w czasie zależnie od średniego wieku przechodzenia na emeryturę i różnych poziomów zarobków. Takie systemy często bywają skomplikowane i ważne jest, by promować ich przejrzystość i lepsze ich zrozumienie przez społeczeństwo.

[1] http://ec.europa.eu/employment_social/social_inclusion/naps_en.htm

[2] COM (2006) 574 wersja ostateczna

[3] Ostatnie roczne sprawozdanie z postępów: COM(2006) 816

[4] Wspólne cele: http://ec.europa.eu/employment_social/social_inclusion/objectives_en.htm

[5] Szczegółowy opis tej koncepcji w dokumencie: COM(2006) 44 wersja ostateczna

[6] SEC (2006) 304 z 27.02.2006.