(i)

wspieranie demokratyzacji i wzmocnienie instytucji demokratycznych, w tym roli parlamentów,

(ii)

wzmocnienie praworządności i niezależności systemów sądowniczych i systemów ochrony oraz zapewnienie wszystkim nieograniczonego i równego dostępu do wymiaru sprawiedliwości,

(iii)

wspieranie przejrzystego i odpowiedzialnego funkcjonowania instytucji i decentralizacja; propagowanie przedstawicielskiego wewnątrzkrajowego dialogu społecznego oraz innych dialogów na temat sprawowania rządów i praw człowieka,

(iv)

propagowanie wolności mediów, w tym na potrzeby nowoczesnych środków komunikacji,

(v)

wspieranie pluralizmu politycznego, ochrony praw obywatelskich, kulturalnych, gospodarczych, politycznych i społecznych oraz ochrony osób należących do mniejszości i najsłabszych grup społecznych,

(vi)

wspieranie walki z dyskryminacją i praktykami dyskryminacyjnymi na jakimkolwiek tle, m.in. ze względu na pochodzenie rasowe lub etniczne, kastę, religię lub światopogląd, płeć, tożsamość płciową lub orientację seksualną, przynależność do grupy społecznej, niepełnosprawność, stan zdrowia lub wiek,

(vii)

propagowanie ewidencjonowania ludności, zwłaszcza rejestracji urodzeń i zgonów;

(i)

propagowanie równości płci i równouprawnienia,

(ii)

ochrona praw kobiet i dziewcząt, w tym poprzez działania przeciwko małżeństwom zawieranym przez dzieci i innym szkodliwym praktykom tradycyjnym, takim jak okaleczanie żeńskich narządów płciowych, i wszelkim formom przemocy wobec kobiet i dziewcząt, oraz wsparcie dla ofiar przemocy ze względu na płeć,

(iii)

promowanie wzmocnienia pozycji kobiet, w tym ich znaczenia dla rozwoju i budowania pokoju;

(i)

wspieranie rozwoju sektora publicznego w celu zapewnienia powszechnego i niedyskryminacyjnego dostępu do podstawowych usług, zwłaszcza w dziedzinie zdrowia i edukacji,

(ii)

wspieranie programów mających na celu lepsze formułowanie polityki, poprawę zarządzania finansami publicznymi, w tym tworzenie i wzmacnianie organów i środków w zakresie audytu, kontroli i zwalczania nadużyć, a także wzmocnienie rozwoju instytucjonalnego, w tym zarządzania zasobami ludzkimi,

(iii)

zwiększenie fachowej wiedzy technicznej parlamentów, umożliwiając im ocenę budżetów krajowych oraz wkład w ich tworzenie i nadzór nad nimi, odniesieniu do dochodów krajowych z wydobycia zasobów i z podatków;

(i)

wspieranie tworzenia lub wzmacnianie uczciwych, przejrzystych, skutecznych, progresywnych i stabilnych krajowych systemów podatkowych,

(ii)

zwiększanie potencjału w zakresie monitorowania w krajach rozwijających się w ramach walki z uchylaniem się od opodatkowania i nielegalnymi przepływami finansowymi,

(iii)

wspieranie tworzenia i rozpowszechniania prac na temat oszustw podatkowych i ich wpływu, zwłaszcza przez organy nadzoru, parlamenty i organizacje społeczeństwa obywatelskiego,

(iv)

wspieranie wielostronnych i regionalnych inicjatyw dotyczących administracji podatkowej i reform podatkowych,

(v)

wspieranie skuteczniejszego udziału krajów rozwijających się w międzynarodowych strukturach i procesach współpracy podatkowej,

(vi)

wspieranie wprowadzenia do prawa krajów partnerskich sprawozdawczości według poszczególnych krajów i poszczególnych projektów w celu zwiększenia przejrzystości finansowej;

(i)

pomaganie krajom partnerskim w zwalczaniu wszelkich form korupcji, w tym poprzez zachęcanie, zwiększanie świadomości i sprawozdawczość,

(ii)

zwiększanie zdolności organów kontrolnych i nadzorczych oraz sądownictwa;

(i)

wspieranie budowania potencjału organizacji społeczeństwa obywatelskiego, aby wzmocnić ich pozycję i aktywne uczestnictwo w procesie rozwoju, a także promować dialog polityczny, społeczny i gospodarczy;

(ii)

wspieranie budowania potencjału władz lokalnych i korzystanie z ich fachowej wiedzy w celu propagowania terytorialnego podejścia do rozwoju, w tym procesów decentralizacji;

(iii)

promowanie otoczenia sprzyjającego zaangażowaniu obywateli i działaniom społeczeństwa obywatelskiego;

(i)

wspieranie przyznawania dokumentów prawnych,

(ii)

wspieranie odpowiedniego i zdrowego stylu życia oraz zdrowego rozwoju do osiągnięcia wieku dorosłego,

(iii)

zapewnienie powszechnego kształcenia podstawowego.

(i)

wspieranie reform sektorowych, które zwiększają dostęp do podstawowych usług społecznych, w szczególności wysokiej jakości świadczeń zdrowotnych i edukacji, z naciskiem na powiązane MCR i na dostęp do takich usług dla ludzi ubogich oraz grup zmarginalizowanych i szczególnie wrażliwych,

(ii)

wzmocnienie lokalnego potencjału reagowania na wyzwania globalne, regionalne i lokalne, w tym dzięki wykorzystaniu sektorowego wsparcia budżetowego, wraz ze zintensyfikowanym dialogiem politycznym,

(iii)

wzmocnienie systemów opieki zdrowotnej, m.in. poprzez wyeliminowanie niedoborów wykwalifikowanych świadczeniodawców, sprawiedliwe finansowanie opieki zdrowotnej i zwiększenie dostępności leków i szczepionek dla ludzi ubogich,

(iv)

wspieranie pełnej i skutecznej realizacji pekińskiej platformy działania oraz programu działania Międzynarodowej Konferencji na temat Ludności i Rozwoju, a także wyników ich konferencji przeglądowych, i w tym kontekście wspieranie zdrowi i praw seksualnych i prokreacyjnych;

(v)

zapewnienie adekwatnego zaopatrzenia w dobrej jakości wodę pitną po przystępnych cenach, odpowiednich warunków sanitarnych i higieny,

(vi)

zwiększenie wsparcia dla wysokiej jakości edukacji oraz równego dostępu do niej,

(vii)

wspieranie szkoleń zawodowych w celu zwiększenia szans zatrudnienia, a także potencjału w zakresie prowadzenia badań i wykorzystywania ich wyników z korzyścią dla zrównoważonego rozwoju,

(viii)

wspieranie krajowych systemów ochrony socjalnej i podstawowej ochrony socjalnej, w tym systemów zabezpieczenia społecznego na rzecz systemów opieki zdrowotnej i systemów emerytalnych, z naciskiem na zniwelowanie nierówności,

(ix)

wspieranie programu godnej pracy i propagowanie dialogu społecznego,

(x)

działanie na rzecz dialogu międzykulturowego, różnorodności kulturowej oraz poszanowania jednakowej wartości wszystkich kultur,

(xi)

działanie na rzecz współpracy międzynarodowej w celu pobudzania udziału sektorów kultury we wzroście gospodarczym w krajach rozwijających się, tak aby w pełni wykorzystać jego potencjał do walki z ubóstwem, w tym znalezienie rozwiązań kwestii związanych z dostępem do rynku oraz prawami własności intelektualnej;

(i)

wspieranie rozwoju konkurencyjnego lokalnego sektora prywatnego, w tym poprzez budowanie lokalnego potencjału instytucjonalnego i biznesowego,

(ii)

wspieranie rozwoju lokalnych systemów produkcji i lokalnych przedsiębiorstw, w tym przedsiębiorstw ekologicznych,

(iii)

promowanie małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), mikroprzedsiębiorstw i spółdzielni oraz sprawiedliwego handlu,

(iv)

wspieranie rozwoju lokalnych, krajowych i regionalnych rynków, w tym rynków dóbr i usług środowiskowych,

(v)

wspieranie reform ram ustawodawczych i regulacyjnych oraz ich wdrażania,

(vi)

ułatwianie dostępu do usług biznesowych i finansowych, takich jak mikrokredyty i oszczędności, mikroubezpieczenia i transfer płatności,

(vii)

wspieranie egzekwowania praw pracowniczych uzgodnionych na szczeblu międzynarodowym,

(viii)

ustanowienie i udoskonalenie przepisów prawnych i rejestrów gruntów w celu ochrony prawa własności gruntów oraz praw własności intelektualnej,

(ix)

promowanie polityk dotyczących badań i innowacji przyczyniających się do zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu,

(x)

promowanie inwestycji, które generują trwałe zatrudnienie, w tym poprzez mechanizmy łączące, z naciskiem na finansowanie dla spółek krajowych i lewarowanie kapitałów krajowych, zwłaszcza na poziomie MŚP, oraz które wspierają rozwój zasobów ludzkich,

(xi)

poprawa infrastruktury, przy pełnym przestrzeganiu norm społecznych i środowiskowych,

(xii)

promowanie sektorowych podejść do zrównoważonego transportu, zaspokajanie potrzeb krajów partnerskich, zapewnianie bezpieczeństwa, przystępności cenowej i efektywności transportu, a także minimalizowanie negatywnych skutków dla środowiska,

(xiii)

współpraca z sektorem prywatnym w celu wzmocnienia społecznie odpowiedzialnego i zrównoważonego rozwoju, promowanie społecznej i środowiskowej odpowiedzialności oraz rozliczalności przedsiębiorstw i dialogu społecznego,

(xiv)

wspomaganie krajów rozwijających się w działalności handlowej oraz integracji regionalnej i kontynentalnej oraz udzielanie tym krajom pomocy w sprawnym i stopniowym włączeniu do gospodarki światowej,

(xv)

wspieranie bardziej powszechnego dostępu do technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu pokonania przepaści cyfrowej;

(i)

pomoc w budowaniu odporności krajów rozwijających się na wstrząsy (takie jak niedobory zasobów i dostaw, zmienność cen) oraz zaradzenie problemowi nierówności poprzez zapewnienie ludziom ubogim lepszego dostępu do ziemi, żywności, wody, energii i finansowania bez wyrządzania szkód środowisku;

(ii)

wspieranie zrównoważonych praktyk rolniczych i stosownych badań naukowych w dziedzinie rolnictwa, a także koncentrowanie się na drobnych producentach rolnych i środkach do życia pochodzących z rolnictwa;

(iii)

wspieranie kobiet w rolnictwie;

(iv)

wspieranie działań rządów na rzecz ułatwiania społecznie i ekologicznie odpowiedzialnych inwestycji prywatnych;

(v)

wspieranie strategicznych podejść do bezpieczeństwa żywnościowego, ze zwróceniem szczególnej uwagi na dostępność żywności, dostęp, infrastrukturę, przechowywanie i żywienie;

(vi)

zajęcie się kwestią braku bezpieczeństwa żywnościowego i niedożywienia za pomocą podstawowych działań w sytuacjach przejściowych i sytuacjach niestabilności;

(vii)

wspieranie rozwoju terytorialnego kierowanego przez dany kraj, z udziałem społeczeństwa, zdecentralizowanego i zrównoważonego pod względem środowiskowym;

(i)

poprawa dostępu do nowoczesnych, przystępnych cenowo, zrównoważonych, wydajnych, czystych i usług w zakresie energii odnawialnej;

(ii)

promowanie lokalnych i regionalnych rozwiązań z zakresu zrównoważonej energii oraz zdecentralizowanej produkcji energii;

(i)

wspieranie procesów i organów nadzorczych oraz popieranie reform w zakresie zarządzania, które promują zrównoważone i przejrzyste gospodarowanie zasobami naturalnymi i ich ochronę;

(ii)

wspieranie sprawiedliwego dostępu do wody, a także zintegrowanego gospodarowania zasobami wodnymi i gospodarowania wodami w dorzeczu;

(iii)

promowanie ochrony i zrównoważonego wykorzystania różnorodności biologicznej i usług ekosystemowych;

(iv)

propagowanie zrównoważonych wzorców produkcji i konsumpcji oraz bezpiecznego i zrównoważonego gospodarowania substancjami chemicznymi i odpadami, z uwzględnieniem ich wpływu na zdrowie;

(i)

propagowanie wykorzystywania czystszych technologii i zrównoważonej energii oraz efektywnego gospodarowania zasobami, aby zapewnić rozwój niskoemisyjny, przy jednoczesnym wzmocnieniu standardów środowiskowych;

(ii)

zwiększenie odporności krajów rozwijających się na skutki zmiany klimatu poprzez wspieranie opierających się na podejściu ekosystemowym środków przystosowywania się do zmiany klimatu i jej łagodzenia oraz takich środków zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi;

(iii)

wspieranie wykonania stosownych wielostronnych porozumień z zakresu środowiska, w szczególności wzmocnienie środowiskowego aspektu ram instytucjonalnych na rzecz zrównoważonego rozwoju oraz propagowanie ochrony różnorodności biologicznej;

(iv)

pomoc krajom partnerskim w radzeniu sobie z wyzwaniami związanymi z wysiedleniami i migracją wywołanymi przez skutki zmiany klimatu, a także w odbudowywaniu źródeł utrzymania uchodźców klimatycznych.

(i)

wspieranie ukierunkowanych działań mających na celu pełne wykorzystanie związków między migracją, mobilnością, zatrudnieniem i ograniczeniem ubóstwa, aby uczynić z migracji pozytywną siłę napędową rozwoju i ograniczyć drenaż mózgów;

(ii)

wspieranie krajów rozwijających się w przyjmowaniu długoterminowych polityk dotyczących zarządzania przepływami migracyjnymi, zapewniających poszanowanie praw człowieka migrantów i ich rodzin oraz zwiększających ich ochronę socjalną;

(i)

rekonstrukcja i odbudowa, w średnim i długim okresie, regionów i krajów dotkniętych konfliktami, jak również katastrofami spowodowanymi przez człowieka i klęskami żywiołowymi;

(ii)

prowadzenie średnio- i długofalowych działań mających zapewnić samowystarczalność i integrację lub reintegrację osób wygnanych, łącząc pomoc doraźną, odbudowę i rozwój;

(i)

w sytuacjach niestabilności — pomoc w świadczeniu podstawowych usług i budowaniu legalnych, skutecznych i odpornych instytucji państwowych oraz aktywnego i zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego, we współpracy z danym krajem;

(ii)

wsparcie prewencyjnego podejścia do niestabilności, konfliktów, klęsk żywiołowych i innych rodzajów kryzysów poprzez wspomożenie krajów partnerskich i organizacji regionalnych w działaniach na rzecz wzmocnienia systemów wczesnego ostrzegania, a także demokratycznych rządów i budowania potencjału instytucjonalnego;

(iii)

wspieranie działań na rzecz zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi, a także na rzecz gotowości na takie klęski, zapobiegania im oraz zarządzania ich skutkami.

(i)

zajęcie się podstawowymi przyczynami konfliktów, w tym ubóstwem, degradacją ziemi i zasobów naturalnych, ich wykorzystywaniem i nierówną dystrybucją oraz nierównym dostępem do nich, słabymi rządami, naruszeniami praw człowieka i różnicami w traktowaniu kobiet i mężczyzn, aby przyczyniać się do zapobiegania konfliktom i ich rozwiązywania oraz do budowania pokoju,

(ii)

promowanie dialogu, uczestnictwa i pojednania w celu propagowania pokoju i zapobiegania wybuchom przemocy, zgodnie z najlepszymi praktykami międzynarodowymi,

(iii)

promowanie reformy współpracy i polityki w dziedzinach bezpieczeństwa i wymiaru sprawiedliwości, walki z obrotem środkami odurzającymi i innymi rodzajami nielegalnego handlu, w tym handlu ludźmi, oraz w dziedzinie korupcji i prania pieniędzy.

a)

Zachęcanie do działań na rzecz spójności społecznej, w szczególności włączenia społecznego, godnej pracy i sprawiedliwości, równości płci i wzmocnienia pozycji kobiet;

b)

odniesienie się do kwestii związanych z rządzeniem oraz wspieranie reform politycznych, w szczególności w dziedzinie polityk społecznych, zarządzania finansami publicznymi i podatków, bezpieczeństwa (między innymi w odniesieniu do środków odurzających, przestępczości i korupcji), wzmacniania dobrych rządów, instytucji publicznych na szczeblu lokalnym, krajowym i regionalnym (między innymi za pomocą innowacyjnych mechanizmów zapewniania współpracy technicznej, np. poprzez TAIEX i programy partnerskie), ochrony praw człowieka, w tym praw mniejszości, ludów tubylczych i potomków Afrykanów poza Afryką, poszanowania podstawowych standardów pracy Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP), środowiska, zwalczania dyskryminacji, zwalczania przemocy seksualnej, przemocy ze względu na płeć i wobec dzieci, a także zwalczania produkcji środków odurzających, ich zażywania i obrotu nimi;

c)

wspieranie aktywnego, zorganizowanego i niezależnego społeczeństwa obywatelskiego oraz wzmocnienie dialogu społecznego poprzez wsparcie dla partnerów społecznych;

d)

wzmacnianie spójności społecznej, w szczególności poprzez tworzenie i umacnianie trwałych systemów ochrony socjalnej, w tym ubezpieczeń społecznych, a także poprzez reformę fiskalną, zwiększenie potencjału systemów podatkowych i walkę z oszustwami i uchylaniem się od opodatkowania, co przyczynia się do zwiększenia równości i lepszej dystrybucji bogactwa;

e)

wspomaganie państw Ameryki Łacińskiej w wywiązywaniu się z ich zobowiązań dotyczących dotrzymania staranności w dziedzinie zapobiegania zabójstwom kobiet, prowadzenia w ich sprawie dochodzeń, ścigania, karania, zadośćuczynienia za nie i zwracania na nie uwagi;

f)

wspieranie różnych procesów integracji regionalnej oraz tworzenia połączeń między infrastrukturami sieciowymi, z jednoczesnym zapewnieniem komplementarności z działaniami wspieranymi przez EBI i inne instytucje;

g)

działanie na rzecz stworzenia związku między rozwojem a bezpieczeństwem;

h)

wzmocnienie zdolności do zapewnienia powszechnego dostępu do wysokiej jakości podstawowych usług społecznych, szczególnie w sektorze zdrowia i edukacji;

i)

wspieranie polityk w dziedzinie edukacji i tworzenia wspólnego obszaru szkolnictwa wyższego Ameryki Łacińskiej;

j)

zajęcie się kwestią wrażliwości ekonomicznej oraz przyczynianie się do przekształceń strukturalnych poprzez tworzenie silnych partnerstw w sferze otwartych i sprawiedliwych stosunków handlowych, produktywnych inwestycji na rzecz liczniejszych i lepszych miejsc pracy w zielonej gospodarce sprzyjającej włączeniu społecznemu, transferu wiedzy i współpracy w dziedzinie badań naukowych, innowacji i technologii, a także promowanie trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu we wszystkich jego wymiarach, ze szczególnym uwzględnieniem wyzwań związanych z przepływami migracyjnymi, bezpieczeństwem żywnościowym (łącznie ze zrównoważonym rolnictwem i rybołówstwem), zmianą klimatu, zrównoważonymi źródłami energii oraz ochroną i zwiększaniem różnorodności biologicznej oraz usługami ekosystemowymi, między innymi dotyczącymi wód, gleby i lasów; wspieranie rozwoju mikroprzedsiębiorstw oraz MŚP jako głównego źródła wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu, rozwoju i miejsc pracy; promowanie pomocy rozwojowej na rzecz wymiany handlowej w celu zapewnienia, by mikroprzedsiębiorstwa oraz MŚP z Ameryki Łacińskiej mogły korzystać z możliwości, jakie oferuje handel międzynarodowy, z uwzględnieniem zmian w ogólnym systemie preferencji taryfowych;

k)

łagodzenie negatywnych skutków, jakie na gospodarkę wielu krajów tego regionu wywrze wyłączenie ich z ogólnego systemu preferencji taryfowych;

l)

zapewnianie podejmowania właściwych działań po zakończeniu stosowania krótkoterminowych środków nadzwyczajnych służących wychodzeniu z sytuacji po klęskach żywiołowych lub kryzysach i realizowanych za pomocą innych instrumentów finansowych.

a)

wspieranie procesów demokratycznych, promowanie skutecznych demokratycznych rządów, wzmacnianie instytucji i organów publicznych (również na szczeblu lokalnym), wspieranie skutecznej decentralizacji, restrukturyzacji państwa i procesów wyborczych;

b)

wspieranie rozwoju aktywnego, zorganizowanego i niezależnego społeczeństwa obywatelskiego, w tym mediów; oraz wzmacnianie dialogu społecznego poprzez wsparcie dla partnerów społecznych;

c)

budowanie i wzmacnianie działających zgodnie z prawem, skutecznych i odpowiedzialnych instytucji publicznych, promowanie reform instytucjonalnych i administracyjnych, dobrych rządów i zwalczania korupcji, promowanie zarządzania finansami publicznym oraz wspieranie praworządności;

d)

wzmacnianie ochrony praw człowieka, w tym praw mniejszości, migrantów, ludów tubylczych i grup szczególnie wrażliwych, zwalczania dyskryminacji, przemocy seksualnej, przemocy na tle płciowym i wobec dzieci oraz handlu ludźmi.

e)

ochrona praw człowieka poprzez promowanie reform instytucjonalnych (między innymi dotyczących dobrych rządów i zwalczania korupcji, zarządzania finansami publicznymi, podatków i reformy administracji publicznej) oraz reform legislacyjnych, administracyjnych i regulacyjnych zgodnie ze standardami międzynarodowymi, zwłaszcza w krajach niestabilnych oraz krajach w sytuacji konfliktu i po zakończonym konflikcie;

a)

zachęcanie do działań na rzecz spójności społecznej, w szczególności włączenia społecznego, godnej pracy i sprawiedliwości oraz równości płci poprzez polityki dotyczące edukacji, zdrowia i inne polityki społeczne;

b)

wzmocnienie zdolności do zapewnienia powszechnego dostępu do podstawowych usług społecznych, szczególnie w sektorze zdrowia i edukacji; zwiększenie dostępu do edukacji dla wszystkich w celu poszerzenia wiedzy, rozwoju umiejętności oraz zwiększenia szans zatrudnienia na rynku pracy, w tym — w odpowiednich przypadkach — poprzez zajęcie się kwestią nierówności i dyskryminacji ze względu na pracę i pochodzenie, szczególnie dyskryminacji kastowej;

c)

propagowanie ochrony społecznej i włączenia społecznego, godnej pracy i podstawowych standardów pracy, równouprawnienia i równości płci poprzez polityki dotyczące edukacji, zdrowia i inne polityki społeczne;

d)

promowanie wysokiej jakości usług kształcenia, szkolenia zawodowego oraz świadczeń zdrowotnych, dostępnych dla wszystkich (w tym dla dziewcząt i kobiet);

e)

w kontekście powiązania bezpieczeństwa z rozwojem — walka z przemocą ze względu na płeć i pochodzenie, uprowadzaniem dzieci, zwalczanie korupcji i przestępczości zorganizowanej, produkcji i zażywania środków odurzających, a także obrotu nimi oraz innych form nielegalnego handlu;

f)

tworzenie partnerstw ukierunkowanych na rozwój w sferze rolnictwa, rozwoju sektora prywatnego, handlu, inwestycji, pomocy, migracji, badań naukowych, innowacji i technologii oraz dostarczania dóbr publicznych, mając na celu ograniczenie ubóstwa i włączenie społeczne.

a)

wspieranie trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu i takich środków do życia, zintegrowanego rozwoju obszarów wiejskich, zrównoważonego rolnictwa i leśnictwa, bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego;

b)

promowanie zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych, odnawialnych źródeł energii, ochrony różnorodności biologicznej, gospodarki wodnej i gospodarki odpadami oraz ochrony gleb i lasów;

c)

przyczynianie się do działań związanych ze zmianą klimatu poprzez wspieranie środków przystosowywania się do zmiany klimatu i jej łagodzenia oraz środków zmniejszania ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi;

d)

wspieranie działań na rzecz zwiększenia dywersyfikacji gospodarczej, konkurencyjności i handlu, rozwoju sektora prywatnego, ze szczególnym naciskiem na mikroprzedsiębiorstwa i MŚP i spółdzielnie;

e)

promowanie zrównoważonej produkcji i konsumpcji oraz inwestycji w czyste technologie, zrównoważoną energię, transport, zrównoważone rolnictwo i rybołówstwo, ochronę i zwiększanie różnorodności biologicznej i usług ekosystemowych, między innymi dotyczących wody i lasów, oraz tworzenia godnych miejsc pracy w ekologicznej gospodarce;

f)

wspieranie gotowości na wypadek klęsk żywiołowych i długoterminowej odbudowy po klęskach, między innymi w dziedzinie bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego oraz pomocy osobom wygnanym.

a)

zachęcanie do integracji i współpracy regionalnej w sposób zorientowany na wyniki poprzez wspieranie integracji i dialogu regionalnego, w szczególności za pośrednictwem Południowoazjatyckiego Stowarzyszenia na rzecz Współpracy Regionalnej i promowanie celów w zakresie rozwoju zawartych w procesie stambulskim („serce Azji”);

b)

wspieranie skutecznego zarządzania granicami i współpracy transgranicznej w celu promowania zrównoważonego rozwoju gospodarczego, społecznego i środowiskowego w regionach przygranicznych; walka z przestępczością zorganizowaną oraz produkcją i zażywaniem środków odurzających i obrotem nimi;

c)

wspieranie regionalnych inicjatyw ukierunkowanych na najważniejsze choroby zaraźliwe; działanie na rzecz zapobiegania zagrożeniom dla zdrowia i reagowania na nie, między innymi w odniesieniu do zagrożeń, które powstają na płaszczyźnie styczności świata zwierząt i świata ludzi oraz ich różnych środowisk.

a)

przyczynianie się do demokratyzacji; budowanie i wzmacnianie działających zgodnie z prawem, skutecznych i odpowiedzialnych instytucji i organów publicznych oraz ochrona praw człowieka poprzez promowanie reform instytucjonalnych (między innymi dotyczących dobrych rządów i zwalczania korupcji, zarządzania finansami publicznymi, podatków i reformy administracji publicznej) oraz reform legislacyjnych, administracyjnych i wykonawczych zgodnie ze standardami międzynarodowymi, zwłaszcza w krajach niestabilnych oraz krajach w sytuacji konfliktu i po zakończonym konflikcie;

b)

wzmacnianie ochrony praw człowieka, w tym praw mniejszości i ludów tubylczych, promowanie poszanowania podstawowych standardów pracy, zwalczanie dyskryminacji, przemocy seksualnej, przemocy na tle płciowym i wobec dzieci, w tym dzieci w konfliktach zbrojnych, oraz zajęcie się kwestią handlu ludźmi;

c)

wspieranie struktury Stowarzyszenia Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN) w dziedzinie praw człowieka, zwłaszcza prac międzyrządowej komisji ds. praw człowieka przy ASEAN;

d)

budowanie i wzmacnianie działających zgodnie z prawem, skutecznych i odpowiedzialnych instytucji i organów publicznych;

e)

wspieranie aktywnego, zorganizowanego i niezależnego społeczeństwa obywatelskiego; wzmacnianie dialogu społecznego poprzez wsparcie dla partnerów społecznych;

f)

wspieranie działań regionu służących zwiększeniu demokracji, praworządności i bezpieczeństwa obywateli, w tym poprzez reformę wymiaru sprawiedliwości i sektora bezpieczeństwa, oraz promowanie dialogu międzyetnicznego i międzywyznaniowego oraz procesów pokojowych;

g)

w kontekście powiązania bezpieczeństwa z rozwojem — zwalczanie korupcji i przestępczości zorganizowanej, produkcji i zażywania środków odurzających, a także obrotu nimi oraz innych form nielegalnego handlu, oraz wspieranie skutecznego zarządzania granicami i współpracy transgranicznej w celu promowania zrównoważonego rozwoju gospodarczego, społecznego i środowiskowego w regionach przygranicznych; wsparcie na rzecz rozminowywania.

a)

wspieranie spójności społecznej, w szczególności włączenia społecznego, godnej pracy oraz sprawiedliwości i równości płci;

b)

wzmocnienie zdolności do zapewnienia powszechnego dostępu do podstawowych usług społecznych, szczególnie w sektorze zdrowia i edukacji; zwiększenie dostępu do edukacji dla wszystkich w celu poszerzenia wiedzy, rozwoju umiejętności oraz zwiększenia szans zatrudnienia na rynku pracy, w tym — w odpowiednich przypadkach — poprzez zajęcie się kwestią nierówności i dyskryminacji ze względu na pracę i pochodzenie, szczególnie dyskryminacji kastowej;

c)

tworzenie partnerstw ukierunkowanych na rozwój w sferze rolnictwa, rozwoju sektora prywatnego, handlu, inwestycji, pomocy, migracji, badań naukowych, innowacji i technologii oraz dostarczania dóbr publicznych, mając na celu ograniczenie ubóstwa i włączenie społeczne;

d)

wspieranie działań regionu na rzecz zapobiegania zagrożeniom dla zdrowia i reagowania na nie, między innymi w odniesieniu do zagrożeń, które powstają na płaszczyźnie styczności świata zwierząt i świata ludzi oraz ich różnych środowisk;

e)

promowanie edukacji integracyjnej, uczenia i szkolenia się przez całe życie (w tym szkolnictwa wyższego, kształcenia i szkolenia zawodowego) w celu poprawy funkcjonowania rynków pracy,

f)

promowanie bardziej ekologicznej gospodarki oraz trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu, zwłaszcza w odniesieniu do rolnictwa, bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego, zrównoważonej energii oraz ochrony i zwiększenia różnorodności biologicznej i usług ekosystemowych;

g)

w kontekście powiązania bezpieczeństwa z rozwojem — walka z przemocą ze względu na płeć i pochodzenie oraz uprowadzaniem dzieci.

a)

wspieranie łagodzenia zmiany klimatu i przystosowywania się do niej, promowanie zrównoważonej konsumpcji i produkcji;

b)

wspieranie regionu w działaniach służących włączeniu zmiany klimatu w główny nurt strategii dotyczących zrównoważonego rozwoju, opracowaniu polityk i instrumentów w zakresie łagodzenia zmiany klimatu i przystosowywania się do niej, reagowaniu na negatywne skutki zmiany klimatu i poprawie długofalowych inicjatyw współpracy, a także zmniejszeniu podatności na klęski żywiołowe oraz wspieraniu wielosektorowych ram ASEAN w dziedzinie zmiany klimatu: rolnictwo i leśnictwo na rzecz bezpieczeństwa żywnościowego;

c)

z myślą o wzroście ludności i zmieniających się potrzebach konsumentów, wspieranie zrównoważonej konsumpcji i produkcji oraz inwestycji w czyste technologie, w szczególności na szczeblu regionalnym, zrównoważoną energię, transport, zrównoważone rolnictwo i rybołówstwo, ochronę i zwiększanie różnorodności biologicznej i usług ekosystemowych, między innymi dotyczących wody i lasów, oraz tworzenia godnych miejsc pracy w ekologicznej gospodarce;

d)

łączenie pomocy doraźnej, odbudowy i rozwoju poprzez zapewnienie podejmowania właściwych działań po zakończeniu stosowania krótkoterminowych środków nadzwyczajnych służących wychodzeniu z sytuacji po klęskach żywiołowych lub kryzysach i realizowanych za pomocą innych instrumentów finansowych; wspieranie gotowości na wypadek klęsk żywiołowych i długoterminowej odbudowy po klęskach, między innymi w dziedzinie bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego oraz pomocy osobom wygnanym.

a)

zachęcanie do zacieśnienia integracji i współpracy regionalnej w sposób zorientowany na wyniki poprzez wspieranie integracji regionalnej i dialogu regionalnego;

b)

wspieranie integracji społeczno-gospodarczej i zdolności ASEAN do połączeń, w tym realizacji związanych z rozwojem celów Wspólnoty Gospodarczej ASEAN, centralnym planem w dziedzinie zdolności do połączeń ASEAN i wizją na okres po 2015 r.;

c)

wspieranie pomocy związanej z handlem i pomocy rozwojowej na rzecz wymiany handlowej, również w celu zapewnienia, by mikroprzedsiębiorstwa oraz MŚP mogły korzystać z możliwości, jakie oferuje handel międzynarodowy;

d)

stosowanie dźwigni finansowej do finansowania na rzecz zrównoważonych infrastruktur i sieci sprzyjających integracji regionalnej, włączeniu społecznemu i spójności społecznej oraz trwałemu wzrostowi gospodarczemu, przy jednoczesnym zapewnieniu komplementarności z działaniami wspieranymi przez EBI i inne unijne instytucje finansujące oraz z działaniami innych instytucji w tej dziedzinie;

e)

wspieranie dialogu między instytucjami i krajami ASEAN a Unią;

f)

wspieranie regionalnych inicjatyw ukierunkowanych na najważniejsze choroby zaraźliwe; działanie na rzecz zapobiegania zagrożeniom dla zdrowia i reagowania na nie, między innymi w odniesieniu do zagrożeń, które powstają na płaszczyźnie styczności świata zwierząt i świata ludzi oraz ich różnych środowisk.

a)

Jako cele nadrzędne — wsparcie na rzecz zrównoważonego rozwoju gospodarczego i społecznego sprzyjającego włączeniu społecznemu oraz na rzecz spójności społecznej i demokracji;

b)

wspieranie bezpieczeństwa żywnościowego, dostępu do zrównoważonej energii, bezpieczeństwa energetycznego, dostępu do wody i urządzeń sanitarnych dla ludności lokalnej; promowanie i wspieranie gotowości na wypadek klęsk żywiołowych oraz przystosowania się do zmiany klimatu;

c)

wspieranie przedstawicielskich i demokratycznie wybranych parlamentów, promowanie i wspieranie dobrych rządów i procesów demokratycznych; należytego zarządzania finansami publicznymi; praworządności z właściwie funkcjonującymi instytucjami i faktycznym poszanowaniem praw człowieka i równości płci; wspieranie aktywnego, zorganizowanego i niezależnego społeczeństwa obywatelskiego oraz zacieśnianie dialogu społecznego poprzez wsparcie dla partnerów społecznych;

d)

promowanie trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu, zajęcie się kwestią nierówności społecznych i regionalnych oraz wspieranie innowacji i technologii, godnej pracy, rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich, promowanie dywersyfikacji gospodarczej poprzez wspieranie mikroprzedsiębiorstw i MŚP, przy równoczesnym pobudzaniu rozwoju regulowanej społecznej gospodarki rynkowej, otwartego i sprawiedliwego handlu i inwestycji, w tym reform regulacyjnych;

e)

wspieranie skutecznego zarządzania granicami i współpracy transgranicznej w celu promowania zrównoważonego rozwoju gospodarczego, społecznego i środowiskowego w regionach przygranicznych; w kontekście powiązania bezpieczeństwa z rozwojem — zwalczanie przestępczości zorganizowanej i wszelkich form nielegalnego handlu, w tym zwalczanie produkcji i zażywania środków odurzających, jak również jego negatywnych skutków, w tym HIV/AIDS;

f)

promowanie dwustronnej i regionalnej współpracy, dialogu i integracji, również z krajami objętymi Europejskim Instrumentem Sąsiedztwa i innymi instrumentami Unii służącymi wspieraniu reform politycznych, w tym — w odpowiednich przypadkach — dzięki tworzeniu instytucji, pomocy technicznej (np. TAIEX) i wymianie informacji oraz w ramach partnerstw, a także poprzez kluczowe inwestycje i odpowiednie mechanizmy uruchamiania zasobów finansowych w dziedzinie edukacji, środowiska i energii, niskoemisyjnego rozwoju/odporności na skutki zmiany klimatu;

g)

wzmocnienie zdolności do zapewnienia powszechnego dostępu do wysokiej jakości podstawowych usług społecznych, szczególnie w sektorze zdrowia i edukacji; wspieranie dostępu ludności, zwłaszcza ludzi młodych i kobiet, do zatrudnienia, m.in. poprzez wspieranie kształcenia ogólnego, zawodowego i szkolnictwa wyższego.

a)

Zajęcie się kwestiami demokratyzacji i sprawowania rządów (również w dziedzinie podatków), praworządności, praw człowieka i równości płci, podstawowych wolności i równości politycznej, w celu zachęcenia do reform politycznych, walki z korupcją oraz zapewnienia przejrzystości procedur sądowych, a także tworzenia działających zgodnie z prawem, demokratycznych, skutecznych i odpowiedzialnych instytucji publicznych oraz aktywnego, niezależnego i zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego; zacieśnianie dialogu społecznego poprzez wsparcie dla partnerów społecznych;

b)

wspieranie społeczeństwa obywatelskiego w walce w obronie podstawowych wolności, praw człowieka i zasad demokratycznych;

c)

propagowanie wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu i wspieranie spójności społecznej i rozwoju społecznego, w szczególności tworzenia miejsc pracy, włączenia społecznego, godnej pracy oraz sprawiedliwości i równości płci; wzmocnienie zdolności do zapewnienia powszechnego dostępu do wysokiej jakości podstawowych usług społecznych, szczególnie w sektorze zdrowia i edukacji; w odpowiednich przypadkach zajęcie się kwestią nierówności i dyskryminacji ze względu na pracę i pochodzenie, szczególnie dyskryminacji kastowej;

d)

wspieranie rozwoju kultury obywatelskiej, szczególnie za pomocą szkoleń, edukacji i uczestnictwa dzieci, ludzi młodych i kobiet;

e)

promowanie zrównoważonych reform gospodarczych i dywersyfikacji gospodarczej, otwartych i sprawiedliwych stosunków handlowych, rozwoju regulowanej i zrównoważonej społecznej gospodarki rynkowej, rentownych i trwałych inwestycji w głównych sektorach (takich jak energia, ze szczególnym uwzględnieniem energii odnawialnej);

f)

promowanie stosunków dobrosąsiedzkich, współpracy regionalnej, regionalnego dialogu i integracji, również z państwami objętymi Europejskim Instrumentem Sąsiedztwa i państwami z rejonu Zatoki Perskiej objętymi Instrumentem Partnerstwa oraz innymi instrumentami Unii poprzez wspieranie wysiłków na rzecz integracji w ramach regionu, zwłaszcza w dziedzinie gospodarki, energii, gospodarki wodnej, transportu i w sprawach dotyczących uchodźców;

g)

promowanie zrównoważonej i sprawiedliwej gospodarki zasobami wodnymi oraz ochrony zasobów wodnych;

h)

podejmowanie działań służących uzupełnianiu zasobów udostępnionych w ramach niniejszego rozporządzenia, którego dotyczy niniejsze rozporządzenie poprzez spójną pracę i wsparcie za pomocą innych instrumentów i polityk unijnych, które mogą koncentrować się na dostępie do unijnego rynku wewnętrznego, mobilności pracowników oraz szerszej integracji regionalnej;

i)

w kontekście powiązania bezpieczeństwa z rozwojem — walka z produkcją i zażywaniem środków odurzających oraz obrotem nimi;

j)

w kontekście powiązania rozwoju z migracją — zarządzanie migracją i udzielanie pomocy wysiedleńcom i uchodźcom.

a)

Wspieranie umacniania społeczeństwa demokratycznego, dobrych rządów, poszanowania praw człowieka, równości płci i państwa kierującego się zasadami praworządności oraz przyczynianie się do stabilności i integracji regionalnej i kontynentalnej; wspieranie aktywnego, zorganizowanego i niezależnego społeczeństwa obywatelskiego; wzmacnianie dialogu społecznego poprzez wsparcie dla partnerów społecznych;

b)

zapewnianie wsparcia na rzecz działań dostosowawczych, związanych z ustanawianiem różnych stref wolnego handlu;

c)

wspieranie walki z ubóstwem, nierównością i wykluczeniem, między innymi poprzez zaspokajanie podstawowych potrzeb społeczności znajdujących się w niekorzystnej sytuacji oraz poprzez promowanie spójności społecznej i polityki redystrybucji w celu zmniejszenia nierówności;

d)

wzmocnienie zdolności do zapewnienia powszechnego dostępu do podstawowych usług społecznych, szczególnie w sektorze zdrowia i edukacji;

e)

poprawa warunków życia i pracy, ze szczególnym uwzględnieniem propagowania programu MOP w sprawie godnej pracy;

f)

zajęcie się kwestią wrażliwości ekonomicznej oraz przyczynianie się do przekształceń strukturalnych, z naciskiem na kwestię godnej pracy, za pomocą trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu i energooszczędnej gospodarki niskoemisyjnej opartej na odnawialnych źródłach energii poprzez tworzenie silnych partnerstw w sferze sprawiedliwych stosunków handlowych, produktywne inwestycje na rzecz liczniejszych i lepszych miejsc pracy w ekologicznej gospodarce sprzyjającej włączeniu społecznemu, transfer wiedzy i współpracę w dziedzinie badań naukowych, innowacji i technologii, a także promowanie zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu we wszystkich jego wymiarach, ze szczególnym uwzględnieniem wyzwań związanych z przepływami migracyjnymi, mieszkalnictwem, bezpieczeństwem żywnościowym (włącznie ze zrównoważonym rolnictwem i rybołówstwem), zmianą klimatu, zrównoważoną energią oraz ochroną i zwiększaniem różnorodności biologicznej oraz usługami ekosystemowymi, między innymi dotyczącymi wód i gleby;

g)

zajęcie się kwestiami przemocy seksualnej i przemocy ze względu na płeć, kwestiami zdrowia, w tym HIV/AIDS i jego skutkami w społeczeństwie.

a)

przyczynianie się do zewnętrznego wymiaru unijnych polityk dotyczących środowiska i zmiany klimatu, z pełnym poszanowaniem zasady spójności polityki na rzecz rozwoju i innych zasad określonych w TFUE;

b)

podejmowanie na wczesnym etapie prac na rzecz wspierania krajów rozwijających się w realizacji milenijnych celów rozwoju lub ewentualnych kolejnych ram uzgodnionych przez Unię i państwa członkowskie, w zakresie zrównoważonego korzystania z zasobów naturalnych i zrównoważenia środowiskowego;

c)

wprowadzanie w życie unijnych inicjatyw oraz zobowiązań uzgodnionych na poziomie międzynarodowym i regionalnym lub zobowiązań o charakterze transgranicznym, w szczególności w dziedzinie zmiany klimatu, poprzez wspieranie niskoemisyjnych strategii na rzecz osiągania odporności na zmianę klimatu, przy priorytetowym potraktowaniu strategii wspierających różnorodność biologiczną, ochronę ekosystemów i zasobów naturalnych, zrównoważone gospodarowanie m.in. oceanami, gruntami, wodą, rybołówstwem i lasami (np. za pomocą takich mechanizmów jak FLEGT), pustynnienia, zintegrowanego gospodarowania zasobami wodnymi, należytego gospodarowania chemikaliami i odpadami, efektywnego gospodarowania zasobami i gospodarki ekologicznej;

d)

umacnianie integracji i włączanie celów dotyczących zmiany klimatu i środowiska do głównego nurtu współpracy Unii na rzecz rozwoju poprzez udzielanie wsparcia metodologicznego i wspomaganie prac badawczych prowadzonych na temat krajów rozwijających się, w tych krajach oraz przez te kraje, między innymi w zakresie monitorowania, sprawozdawczości i mechanizmów weryfikacji, mapowania ekosystemów, oceny i wyceny, poszerzania fachowej wiedzy w dziedzinie środowiska oraz promowanie innowacyjnych działań i spójności polityki;

e)

poprawa zarządzania w zakresie środowiska oraz wspieranie rozwoju międzynarodowej polityki w celu poprawy spójności i efektywności globalnych działań na rzecz zrównoważonego rozwoju poprzez wspieranie regionalnego i międzynarodowego monitorowania i oceny środowiska, a także poprzez propagowanie w krajach rozwijających się skutecznych środków mających na celu przestrzeganie i egzekwowanie wielostronnych porozumień dotyczących środowiska;

f)

włączanie zarówno zarządzania ryzykiem związanym z klęskami żywiołowymi, jak i przystosowywania się do zmiany klimatu do planowania rozwoju i inwestycji rozwojowych oraz propagowanie realizacji strategii mających na celu zmniejszenie ryzyka związanego z klęskami żywiołowymi, takich jak ochrona ekosystemów i przywracanie terenów podmokłych;

g)

uznanie decydującej roli rolnictwa i hodowli zwierząt gospodarskich w politykach dotyczących zmiany klimatu poprzez propagowanie rolnictwa na drobną skalę i hodowli zwierząt gospodarskich jako autonomicznych strategii przystosowania się do zmiany klimatu i łagodzenia jej skutków na południu ze względu na zrównoważone wykorzystanie zasobów naturalnych, takich jak woda i pastwiska.

a)

promowanie dostępu do niezawodnych, bezpiecznych, przystępnych cenowo, przyjaznych dla klimatu i zrównoważonych usług energetycznych jako jednego z kluczowych czynników sprzyjających eliminacji ubóstwa oraz wzrostowi gospodarczemu i rozwojowi sprzyjającym włączeniu społecznemu, ze szczególnym naciskiem na wykorzystanie lokalnych i regionalnych odnawialnych źródeł energii oraz na zapewnienie dostępu ludziom ubogim w regionach oddalonych;

b)

propagowanie korzystania w większym zakresie z technologii energii odnawialnej, w szczególności zdecentralizowanych sposobów podejścia, i efektywności energetycznej oraz promowanie strategii zrównoważonego rozwoju niskoemisyjnego;

c)

promowanie bezpieczeństwa energetycznego krajów partnerskich i społeczności lokalnych na przykład poprzez dywersyfikację źródeł energii i tras zaopatrzenia w energię, z uwzględnieniem kwestii zmienności cen, potencjału w zakresie obniżenia emisji, poprawa funkcjonowania rynków, a także wspieranie połączeń międzysystemowych, w szczególności połączeń w zakresie energii elektrycznej, i handlu.

(i)

działanie na rzecz poprawy stanu zdrowia i dobrostanu ludności w krajach rozwijających się poprzez wspieranie powszechnego i sprzyjającego włączeniu społecznemu dostępu do dobrej jakości podstawowych publicznych placówek, towarów i usług opieki zdrowotnej i świadczenie tych usług w sposób sprawiedliwy i na zasadzie ciągłej od profilaktyki do kuracji po leczeniu i ze szczególnym naciskiem na potrzeby osób należących do grup defaworyzowanych i znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji;

(ii)

wspieranie i kształtowanie programu polityki w zakresie globalnych inicjatyw przynoszących bezpośrednie i znaczące korzyści krajom partnerskim, w sposób zorientowany na rezultaty, z uwzględnieniem skuteczności pomocy i jej wpływu na systemy opieki zdrowotnej, a także zachęcanie krajów partnerskich do intensywniejszego angażowania się w te inicjatywy;

(iii)

wspieranie konkretnych inicjatyw, zwłaszcza na poziomie regionalnym i globalnym, które służą wzmacnianiu systemów opieki zdrowotnej i pomagają krajom w opracowywaniu i wdrażaniu racjonalnej, opartej na dowodach i zrównoważonej krajowej polityki zdrowotnej, oraz w dziedzinach priorytetowych, takich jak zdrowie dzieci i matek, w tym szczepienia i reagowanie na ogólnoświatowe zagrożenia dla zdrowia (takie jak HIV/AIDS, gruźlica i malaria oraz inne choroby związane z ubóstwem i choroby zaniedbane);

(iv)

wspieranie pełnej i skutecznej realizacji pekińskiej platformy działania oraz programu działania Międzynarodowej Konferencji na temat Ludności i Rozwoju, a także wyników ich konferencji przeglądowych, i w tym kontekście zdrowia i praw seksualnych i prokreacyjnych;

(v)

promowanie, świadczenie i rozszerzanie podstawowych usług oraz zapewnianie pomocy psychologicznej ofiarom przemocy, zwłaszcza kobietom i dzieciom.

(i)

wspieranie realizacji uzgodnionych na szczeblu międzynarodowym celów w dziedzinie edukacji w drodze ogólnoświatowych inicjatyw i partnerstw, ze szczególnym naciskiem na promowanie wiedzy, umiejętności i wartości, na rzecz zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu;

(ii)

promowanie wymiany doświadczeń, dobrych praktyk i innowacji w oparciu o zrównoważone podejście do rozwoju systemów kształcenia;

(iii)

działanie na rzecz poprawy dostępu do edukacji i podniesienia jej jakości, w szczególności dla osób należących do grup znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji, migrantów, kobiet i dziewcząt, osób należących do mniejszości religijnych, osób niepełnosprawnych, osób żyjących w niestabilnych warunkach oraz w krajach, które są najdalsze od osiągnięcia globalnych celów; poprawa ukończenia kształcenia podstawowego i przejścia do kształcenia średniego I stopnia.

(i)

wspieranie programów na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym, których celem jest promowanie wzmocnienia pozycji kobiet i dziewcząt w życiu gospodarczym i społecznym oraz ich przywództwa i równego udziału w życiu politycznym;

(ii)

wspieranie krajowych, regionalnych i globalnych inicjatyw na rzecz uwzględniania kwestii równości płci i wzmocnienia pozycji kobiet i dziewcząt w strategiach politycznych, planach i budżetach, w tym w międzynarodowych, regionalnych i krajowych ramach na rzecz rozwoju oraz w programie skuteczności pomocy; przyczynianie się do eliminacji praktyk rekrutacyjnych cechujących się uprzedzeniami pod względem płci;

(iii)

zajęcie się problemem przemocy seksualnej i przemocy na tle płciowym, a także wspieranie ofiar tej przemocy.

(i)

zwalczanie handlu dziećmi i wszelkich form przemocy i nadużyć wobec dzieci oraz wszelkich form pracy dzieci, zwalczanie zjawiska zawierania małżeństw przez dzieci oraz propagowanie polityk, które uwzględniają czynniki, na jakie dzieci i młodzież są szczególnie narażone, a także szczególny potencjał dzieci i młodych ludzi, ochronę ich praw, w tym rejestrację urodzeń, i ich interesów, edukację, zdrowie, środki utrzymania, począwszy od kwestii aktywnego uczestnictwa dzieci i młodzieży oraz umacniania ich pozycji;

(ii)

bardziej zdecydowane zwracanie uwagi krajów rozwijających się na opracowywanie strategii politycznych korzystnych dla dzieci i młodych ludzi, zwiększanie możliwości tych krajów w zakresie opracowania tych strategii, a także propagowanie roli dzieci i młodych ludzi jako podmiotów w rozwoju;

(iii)

wspieranie opracowywania konkretnych strategii i działań dotyczących określonych problemów i wyzwań mających wpływ na dzieci młodych ludzi, zwłaszcza w obszarach zdrowia, edukacji i zatrudnienia, z uwzględnianiem najlepszych interesów dzieci i młodych ludzi przy podejmowaniu wszystkich stosownych działań.

(i)

wspieranie lokalnych, regionalnych, krajowych i ogólnoświatowych inicjatyw na rzecz propagowania niedyskryminacji ze względu na płeć, tożsamość płciową, pochodzenie rasowe lub etniczne, kastę, religię lub wyznanie, niepełnosprawność, chorobę, wiek i orientację seksualną poprzez opracowywanie polityk, planów i budżetów, a także wymianę dobrych praktyk i wiedzy fachowej;

(ii)

zapewnienie szerszego dialogu na temat niedyskryminacji i ochrony obrońców praw człowieka;

(i)

wspieranie działań na rzecz osiągania wysokich poziomów produktywnego i godnego zatrudnienia, w szczególności przy wsparciu racjonalnych polityk i strategii w zakresie edukacji i zatrudnienia, kształcenia zawodowego pod kątem szans zatrudnienia i dostosowanego do potrzeb i perspektyw lokalnego rynku pracy, warunków pracy, między innymi w gospodarce nieformalnej, promowanie godnej pracy w oparciu o podstawowe standardy pracy MOP, łącznie ze zwalczaniem pracy dzieci, oraz promowanie dialogu społecznego, a także ułatwianie mobilności pracowników, przy jednoczesnym poszanowaniu i propagowaniu praw migrantów;

(ii)

wzmacnianie spójności społecznej, w szczególności poprzez tworzenie i umacnianie trwałych systemów ochrony socjalnej, w tym systemów ubezpieczeń społecznych dla osób żyjących w ubóstwie, a także poprzez reformę fiskalną, zwiększenie potencjału systemów podatkowych i walkę z oszustwami i uchylaniem się od opodatkowania, co przyczynia się do zwiększenia równości i lepszej dystrybucji bogactwa;

(iii)

wzmacnianie włączenia społecznego i równości płci poprzez współpracę w zakresie zapewniania równego dostępu do podstawowych usług, zatrudnienia dla wszystkich, działania na rzecz wzmocnienia pozycji i poszanowania praw określonych grup, w szczególności migrantów, dzieci i młodych ludzi, osób niepełnosprawnych, kobiet, ludów tubylczych i osób należących do mniejszości, w celu zapewnienia, by grupy te mogły uczestniczyć i uczestniczyły w tworzeniu bogactwa i różnorodności kulturowej oraz by korzystały z ich możliwości.

(i)

wspieranie działań służących stworzeniu liczniejszych i lepszych miejsc pracy poprzez rozwijanie konkurencyjności i odporności lokalnych mikroprzedsiębiorstw i MŚP oraz wspieranie ich integracji z gospodarką lokalną, regionalną i światową, pomaganie krajom rozwijającym się w integracji z regionalnymi i wielostronnymi systemami handlu;

(ii)

rozwijanie lokalnego rzemiosła, które służy zachowaniu lokalnego dziedzictwa kulturowego;

(iii)

rozwijanie społecznie i ekologicznie odpowiedzialnego lokalnego sektora prywatnego i poprawa otoczenia biznesowego;

(iv)

wspieranie skutecznych polityk gospodarczych, które wspierają rozwój lokalnej gospodarki i lokalnych gałęzi przemysłu, w kierunku ekologicznej gospodarki sprzyjającej włączeniu społecznemu, efektywnego gospodarowania zasobami oraz zrównoważonym procesom konsumpcji i produkcji;

(v)

promowanie wykorzystywania komunikacji elektronicznej jako narzędzia wspierania wzrostu gospodarczego sprzyjającego ubogim we wszystkich sektorach w celu pokonania przepaści cyfrowej między krajami rozwijającymi się a krajami uprzemysłowionymi i w krajach rozwijających się, mając na względzie stworzenie odpowiedniej polityki i ram regulacyjnych w tym obszarze oraz promowanie rozwoju niezbędnej infrastruktury i korzystania z usług i aplikacji w oparciu o technologie informacyjno-kommunikacyjne;

(vi)

promowanie włączenia społecznego pod względem finansowym poprzez propagowanie dostępu do usług finansowych, takich jak mikrokredyty i oszczędności, mikroubezpieczenia i transfer płatności, oraz skuteczne korzystanie z tych usług przez mikroprzedsiębiorstwa i MŚP oraz gospodarstwa domowe, w szczególności grupy defaworyzowane i grupy znajdujące się w najtrudniejszej sytuacji.

(i)

działanie na rzecz dialogu międzykulturowego, różnorodności kulturowej oraz poszanowania jednakowej wartości wszystkich kultur;

(ii)

działanie na rzecz współpracy międzynarodowej w celu pobudzania udziału sektorów kultury we wzroście gospodarczym w krajach rozwijających się, tak aby w pełni wykorzystać potencjał tego wkładu w zakresie walki z ubóstwem, w tym znalezienie rozwiązań kwestii związanych z dostępem do rynku oraz prawami własności intelektualnej;

(iii)

propagowanie poszanowania społecznych, kulturowych i duchowych wartości ludów tubylczych oraz mniejszości w celu zwiększenia równości i sprawiedliwości w społeczeństwach wieloetnicznych zgodnie z powszechnymi prawami człowieka, które przysługują każdemu człowiekowi, w tym ludom tubylczym i osobom należącym do mniejszości;

(iv)

wspieranie kultury jako obiecującego sektora gospodarki z punktu widzenia rozwoju i wzrostu gospodarczego.

a)

promowanie rozwoju zrównoważonego rolnictwa na drobną skalę i hodowli zwierząt gospodarskich poprzez zapewnianie bezpiecznego dostępu, w oparciu o podejście ekostystemowe, do niskoemisyjnej i odpornej na zmianę klimatu technologii (między innymi technologii informacyjno-komunikacyjnych), poprzez uznanie, wspieranie i wzmacnianie lokalnych i niezależnych strategii przystosowywania się do zmiany klimatu, a także poprzez możliwości rozwoju działalności i usługi techniczne, programy rozwoju obszarów wiejskich, rentowne i odpowiedzialne środki inwestycyjne, zgodnie z wytycznymi międzynarodowymi, zrównoważoną gospodarkę gruntami i zasobami naturalnymi, ochronę prawa ludności do ziemi w rozmaitych formach oraz dostęp do gruntów dla ludności lokalnej, ochrona różnorodności genetycznej, w sprzyjających warunkach gospodarczych;

b)

wspieranie działań na rzecz odpowiedzialnego pod względem środowiskowym i społecznym kształtowania polityki oraz zarządzania odpowiednimi sektorami, roli podmiotów publicznych i niepublicznych w dziedzinie regulacji i korzystania z dóbr publicznych, ich zdolności organizacyjnych, organizacji zawodowych i instytucji;

c)

zwiększanie bezpieczeństwa żywnościowego i żywieniowego poprzez odpowiednie polityki, łącznie z ochroną różnorodności biologicznej i usług ekosystemowych, polityki przystosowywania się do zmiany klimatu, wzmacnianie systemów informacyjnych, zapobieganie kryzysom oraz zarządzanie nimi, a także doskonalenie strategii na rzecz żywienia skierowanych do słabszych grup społecznych, które uruchamiają zasoby niezbędne do realizacji podstawowych działań mogących zapobiec dużej większości przypadków niedożywienia;

d)

promowanie bezpiecznych i zrównoważonych praktyk w całym łańcuchu dostaw żywności i pasz.

a)

promowanie zarządzania migracją na wszystkich szczeblach, ze szczególnym uwzględnieniem społecznych i gospodarczych skutków migracji, oraz uznanie kluczowej roli organizacji społeczeństwa obywatelskiego, w tym diaspor, i władz lokalnych w działaniach związanych z migracją jako ważnym elementem strategii rozwoju;

b)

zapewnienie lepszego zarządzania przepływami migracyjnymi we wszystkich ich wymiarach, w tym poprzez wzmocnienie potencjału rządów i innych stosownych zainteresowanych stron w krajach partnerskich w takich dziedzinach jak: legalna migracja i mobilność; zapobieganie nielegalnej migracji, przemytowi migrantów i handlowi ludźmi; ułatwianie trwałego powrotu nielegalnych migrantów i wspieranie dobrowolnych powrotów i reintegracji; zdolności w zakresie zintegrowanego zarządzania granicami; oraz ochrona międzynarodowa i azyl;

c)

dążenie do maksymalizacji wpływu, jaki na rozwój ma zwiększona regionalna i globalna mobilność ludzi, a w szczególności dobrze zarządzana migracja pracowników; poprawa integracji migrantów w krajach przeznaczenia, promowanie i zapewnianie ochrony praw migrantów i ich rodzin poprzez pomoc w formułowaniu i realizowaniu racjonalnych regionalnych i krajowych polityk migracyjnych i azylowych, poprzez włączanie wymiaru migracji do innych polityk regionalnych i krajowych, a także poprzez wsparcie udziału organizacji migrantów i władz lokalnych w formułowaniu polityki i monitorowaniu procesu jej realizacji;

d)

działanie na rzecz lepszego zrozumienia kwestii powiązania migracji z rozwojem, w tym społecznych i gospodarczych skutków polityki państwowej czy to w dziedzinie migracji/azylu czy też w innych sektorach;

e)

zwiększanie zdolności krajów partnerskich w zakresie azylu i przyjmowania migrantów.

a)

rozwoju integracyjnego i upodmiotowionego społeczeństwa w krajach partnerskich poprzez wzmacnianie organizacji społeczeństwa obywatelskiego oraz władz lokalnych i zapewnianie podstawowych usług ludziom potrzebującym;

b)

podnoszenia poziomu wiedzy w Unii na temat kwestii dotyczących rozwoju oraz mobilizowania w Unii, krajach kandydujących i potencjalnych krajach kandydujących aktywnego wsparcia publicznego na rzecz strategii ograniczania ubóstwa i zrównoważonego rozwoju w krajach partnerskich;

c)

zwiększania potencjału europejskiego społeczeństwa obywatelskiego i państw południowych oraz sieci władz lokalnych, platform i sojuszy celem zapewnienia prowadzenia merytorycznego i stałego dialogu politycznego w dziedzinie rozwoju oraz propagowania demokratycznych rządów.

a)

przedsięwzięcia w krajach partnerskich służące wspieraniu słabszych i zmarginalizowanych grup społecznych poprzez zapewnianie podstawowych usług za pośrednictwem organizacji społeczeństwa obywatelskiego i władz lokalnych;

b)

działania na rzecz rozwoju potencjału podmiotów docelowych w uzupełnieniu wsparcia przyznanego w ramach programów krajowych; te działania będą miały na celu:

c)

poszerzanie powszechnej wiedzy o zagadnieniach dotyczących rozwoju, umożliwienie ludziom stania się aktywnymi i odpowiedzialnymi obywatelami oraz propagowanie uczenia się formalnego i nieformalnego na rzecz rozwoju w Unii, w krajach kandydujących i w potencjalnych krajach kandydujących, w celu ugruntowania polityki na rzecz rozwoju w społeczeństwie, uzyskania większego poparcia publicznego dla działań służących zwalczaniu ubóstwa oraz budowania uczciwszych relacji pomiędzy krajami rozwiniętymi i rozwijającymi się, zwiększania świadomości na temat spraw i trudności, przed którymi stają kraje rozwijające się i ich społeczeństwa, oraz w celu promowania prawa do procesu rozwoju, w którym wszystkie prawa człowieka i podstawowe wolności mogą się w pełni urzeczywistnić, a także społecznego wymiaru globalizacji;

d)

koordynację, budowanie potencjału oraz wzmacnianie potencjału instytucjonalnego sieci organizacji społeczeństwa obywatelskiego i władz lokalnych, w ramach ich organizacji oraz między różnymi zainteresowanymi stronami biorącymi udział w debacie publicznej na temat rozwoju, a także koordynację, budowanie potencjału oraz wzmacnianie potencjału instytucjonalnego południowych sieci organizacji społeczeństwa obywatelskiego oraz władz lokalnych i organizacji parasolowych.

a)

pokój i bezpieczeństwo;

b)

demokratyczne rządy i prawa człowieka;

c)

handel, regionalna integracja i infrastruktura (w tym surowce);

d)

milenijne cele rozwoju i nowe cele rozwojowe uzgodnione na szczeblu międzynarodowym na okres po 2015 r.;

e)

energia;

f)

zmiany klimatu i środowisko;

g)

migracja, mobilność i zatrudnienie;

h)

nauka, społeczeństwo informacyjne i przestrzeń kosmiczna;

i)

zagadnienia przekrojowe.