5.4.2012

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

L 99/1

---

DECYZJA RADY

z dnia 19 grudnia 2011 r.

w sprawie podpisania w imieniu Unii i tymczasowego stosowania Umowy między Unią Europejską a Algierską Republiką Ludowo-Demokratyczną o współpracy naukowo-technicznej

(2012/184/UE)

RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 186 w związku z art. 218 ust. 5,

uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej,

a także mając na uwadze, co następuje:

(1)	Dnia 16 listopada 2009 r. Rada upoważniła Komisję do rozpoczęcia w imieniu Unii negocjacji w sprawie Umowy między Unią Europejską a Algierską Republiką Ludowo-Demokratyczną o współpracy naukowo-technicznej (zwanej dalej „Umową”). Umowa została parafowana dnia 14 października 2010 r.

(2)	Umowa powinna zostać podpisana oraz być tymczasowo stosowana, do czasu zakończenia procedur niezbędnych do jej zawarcia,

PRZYJMUJE NINIEJSZĄ DECYZJĘ:

Artykuł 1

1.   Niniejszym upoważnia się w imieniu Unii do podpisania Umowy między Unią Europejską a Algierską Republiką Ludowo-Demokratyczną o współpracy naukowo-technicznej, z zastrzeżeniem zawarcia tej umowy.

2.   Tekst Umowy dołącza się do niniejszej decyzji.

Artykuł 2

Przewodniczący Rady zostaje niniejszym upoważniony do wyznaczenia osoby lub osób umocowanych do podpisania Umowy w imieniu Unii.

Artykuł 3

Umowę stosuje się tymczasowo, zgodnie z jej art. 7 ust. 2, do czasu zakończenia procedur niezbędnych do jej zawarcia.

Artykuł 4

Niniejsza decyzja wchodzi w życie z dniem jej przyjęcia.

---

5.4.2012

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

L 99/2

---

UMOWA

między Unią Europejską a Algierską Republiką Ludowo-Demokratyczną o współpracy naukowo-technicznej

UNIA EUROPEJSKA, (zwana dalej „Unią”),

z jednej strony, oraz

ALGIERSKA REPUBLIKA LUDOWO-DEMOKRATYCZNA (zwana dalej „Algierią”),

z drugiej strony,

zwane dalej „Stronami”,

ZWAŻYWSZY na znaczenie nauki i techniki dla rozwoju gospodarczo-społecznego Stron oraz na odniesienia zawarte w art. 51 Układu eurośródziemnomorskiego ustanawiającego stowarzyszenie między Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a Algierską Republiką Ludowo-Demokratyczną, z drugiej strony, który wszedł w życie dnia 1 września 2005 r.;

ZWAŻYWSZY na europejską politykę sąsiedztwa oraz strategię Unii na rzecz zacieśnienia stosunków z krajami sąsiadującymi;

MAJĄC NA UWADZE, że Unia i Algieria podjęły prace w zakresie wspólnych badań, rozwoju technicznego i demonstracji w różnych dziedzinach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, oraz że ich udział w działalności badawczo-rozwojowej na zasadzie wzajemności byłby korzystny dla obu stron;

PRAGNĄC ustanowić formalne ramy współpracy w zakresie badań naukowo-technicznych, umożliwiające rozszerzenie i zacieśnienie wspólnych działań w dziedzinach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, oraz pragnąc zachęcić do korzystania z wyników tej współpracy, z uwzględnieniem wzajemnych interesów gospodarczo-społecznych Stron;

PRAGNĄC otworzyć europejską przestrzeń badawczą dla krajów, które nie są członkami, w szczególności dla krajów partnerskich z obszaru śródziemnomorskiego;

UZGODNIŁY, CO NASTĘPUJE:

Artykuł 1

Zakres i zasady

1.   Strony wspierają, rozwijają i ułatwiają współpracę między Unią a Algierią w dziedzinach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania, w których prowadzą działalność badawczo-rozwojową w zakresie nauki i techniki.

2.   Współpraca prowadzona jest zgodnie z następującymi zasadami:

a)	propagowanie społeczeństwa opartego na wiedzy, mające na celu sprzyjanie rozwojowi społeczno-gospodarczemu obu Stron;

b)	wzajemny pożytek wynikający z ogólnego bilansu korzyści;

c)	wzajemny dostęp do działań w ramach programów w dziedzinie badań naukowych i rozwoju technicznego realizowanych przez każdą ze Stron;

d)	terminowa wymiana informacji mogących ułatwiać wspólne działania;

e)	odpowiednia wymiana i ochrona praw własności intelektualnej;

f)	udział i finansowanie zgodne z odpowiednimi przepisami ustawowymi i wykonawczymi Stron.

Artykuł 2

Środki współpracy

1.   Podmioty prawne mające siedzibę w Algierii, zgodnie z definicją zawartą w załączniku I, w tym osoby fizyczne albo osoby prawne prywatne lub publiczne, uczestniczą w pośredniej współpracy w ramach programu ramowego Unii w dziedzinie badań, rozwoju technologicznego i demonstracji (dalej zwanego „programem ramowym”) zgodnie z warunkami ustalonymi bądź przywołanymi w załącznikach I i II.

Podmioty prawne mające siedzibę w państwach członkowskich Unii, zgodnie z definicją zawartą w załączniku I, uczestniczą w algierskich programach i projektach badawczych o tematyce odpowiadającej zakresowi programu ramowego zgodnie z tymi samymi warunkami ustalonymi bądź przywołanymi w załącznikach I i II.

2.   Współpraca może obejmować również następujące formy i środki:

a)	regularne dyskusje na temat kierunków i priorytetów polityki w dziedzinie badań oraz planowania badań w Algierii i w Unii;

b)	dyskusje na temat współpracy, rozwoju i perspektyw;

c)	terminowe dostarczanie informacji dotyczących realizacji programów i projektów badawczych w Algierii i w Unii oraz informacji o wynikach prac podjętych w ramach niniejszej Umowy;

d)	wspólne spotkania;

e)	wizyty i wymiany pracowników naukowych, inżynierów i techników, w tym dla potrzeb szkoleń;

f)	wymiany i wspólne korzystanie ze sprzętu, materiałów i testów;

g)	kontakty między kierownikami programów lub projektów w Algierii i w Unii;

h)	udział ekspertów w seminariach, sympozjach i warsztatach;

i)	wymianę informacji dotyczących praktyk, przepisów ustawowych i wykonawczych oraz programów mających znaczenie dla współpracy w ramach niniejszej Umowy;

j)	szkolenia w zakresie badań i rozwoju technicznego;

k)	wzajemny dostęp do informacji naukowych i technicznych w zakresie objętym współpracą w ramach niniejszej Umowy;

l)	wszelkie inne formy współpracy przyjęte przez Wspólny Komitet Unii Europejskiej i Algierii ds. Współpracy Naukowo-Technicznej, o którym mowa w art. 4, oraz uznane za zgodne z polityką i procedurami stosowanymi przez obie Strony;

m)	wspieranie wyceny wyników badań oraz rozwoju innowacyjnych przedsiębiorstw w celu upowszechniania nowej wiedzy i innowacji;

n)	pomoc w zarządzaniu badaniami naukowymi oraz wspieranie ustanowienia systemu informacji dotyczących badań;

o)	analizę możliwości współpracy w dziedzinie zakładania szkółek, wylęgarni i nowych przedsiębiorstw oraz tworzenia ośrodków badań, zwłaszcza w ramach programów europejskich innych niż program ramowy;

p)	wspieranie współpracy poprzez projekty badawcze i rozwojowe;

q)	dostęp do infrastruktury badawczej;

r)	możliwość współfinansowania i koordynacji działań badawczych.

Artykuł 3

Rozwój współpracy

Strony dokładają wszelkich starań w ramach własnego prawodawstwa, aby ułatwiać swobodny przepływ i pobyt pracowników naukowych uczestniczących w działaniach objętych niniejszą Umową oraz ułatwić transgraniczny przepływ towarów przeznaczonych do wykorzystania w tych działaniach.

Artykuł 4

Zarządzanie Umową Wspólny Komitet Unii Europejskiej i Algierii ds. Współpracy Naukowo-Technicznej

1.   Koordynację i ułatwianie działań objętych niniejszą Umową zapewnia w imieniu Algierii Ministerstwo ds. Szkolnictwa Wyższego i Badań Naukowych, natomiast w imieniu Unii – Komisja Europejska, działające w charakterze pełnomocników wykonawczych Stron (dalej zwane „pełnomocnikami wykonawczymi”).

2.   Pełnomocnicy wykonawczy ustanawiają wspólny komitet zwany „Wspólnym Komitetem Unii Europejskiej i Algierii ds. Współpracy Naukowo-Technicznej” (dalej zwany „wspólnym komitetem”), którego funkcje obejmują:

a)	zapewnienie, ocenę i przegląd wdrażania niniejszej Umowy, jak również modyfikowanie załączników do niej lub przyjmowanie nowych załączników odzwierciedlających zmiany w polityce naukowej Stron, z zastrzeżeniem dopełnienia przez każdą ze Stron wewnętrznych procedur w tym zakresie;

b)	określanie, co roku, potencjalnych sektorów, w których należałoby rozwinąć lub poprawić współpracę, oraz analizę wszelkich środków temu służących;

c)	regularne omawianie przyszłych kierunków i priorytetów polityki naukowej, planowania badań w Algierii i w Unii oraz perspektyw przyszłej współpracy w ramach niniejszej Umowy;

d)	przedstawianie Stronom zaleceń w odniesieniu do wdrażania niniejszej Umowy, w tym określanie i proponowanie dodatkowych działań, o których mowa w art. 2 ust. 2, oraz konkretnych środków na rzecz poprawy wzajemnego dostępu, o którym mowa w art. 1 ust. 2;

e)	wprowadzanie, w razie potrzeby, poprawek technicznych do niniejszej Umowy, pod warunkiem ich zatwierdzenia zgodnie z wewnętrznymi procedurami każdej ze Stron.

3.   Wspólny komitet, złożony z przedstawicieli pełnomocników wykonawczych, przyjmuje regulamin wewnętrzny.

4.   Wspólny komitet spotyka się raz w roku, na przemian w Unii i w Algierii. Spotkania nadzwyczajne zwołuje się w niezbędnych przypadkach i po uzgodnieniu tego między Stronami. Wnioski i zalecenia wspólnego komitetu są przesyłane do wiadomości Komitetu ds. Stowarzyszenia w ramach Układu eurośródziemnomorskiego ustanawiającego stowarzyszenie między Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi, z jednej strony, a Algierską Republiką Ludowo-Demokratyczną, z drugiej strony.

Artykuł 5

Finansowanie

Nakłady na działalność badawczą w ramach niniejszej Umowy ustala się zgodnie z warunkami określonymi w załączniku I; podlegają one przepisom ustawowym i wykonawczym, polityce i warunkom realizacji programów obowiązującym na terytorium każdej ze Stron.

W przypadku gdy jedna ze Stron zapewnia wsparcie finansowe uczestnikom reprezentującym drugą Stronę w związku z pośrednimi wspólnymi działaniami, wszelkie dotacje, wsparcie finansowe lub inne formy pomocy przyznane przez Stronę finansującą uczestnikom reprezentującym drugą Stronę na tego rodzaju działania objęte są zwolnieniem podatkowym i celnym zgodnie z odpowiednimi przepisami ustawowymi i wykonawczymi obowiązującymi na terytorium każdej ze Stron w chwili, gdy udzielane są tego rodzaju dotacje, wsparcie finansowe lub inne formy pomocy.

Artykuł 6

Rozpowszechnianie oraz wykorzystywanie wyników i informacji

Rozpowszechnianie i wykorzystywanie uzyskanych lub otrzymanych w ramach wymiany wyników i informacji, jak również zarządzanie prawami własności intelektualnej wynikającymi z działalności badawczej prowadzonej na mocy niniejszej Umowy oraz przyznawanie i wykonywanie tych praw podlegają warunkom określonym w załączniku II.

Artykuł 7

Postanowienia końcowe

1.   Załączniki I i II stanowią integralną część niniejszej Umowy. Wszystkie wątpliwości lub spory związane z wykładnią lub wdrażaniem niniejszej Umowy są rozstrzygane za porozumieniem Stron.

2.   Niniejsza Umowa wchodzi w życie w momencie, gdy Strony powiadomią siebie wzajemnie o zakończeniu procedur wewnętrznych koniecznych do jej zawarcia. Do chwili zakończenia wspomnianych procedur Strony stosują tymczasowo niniejszą Umowę, od momentu jej podpisania. Jeżeli jedna ze Stron powiadomi drugą o tym, że nie zawrze umowy, projekty i działania rozpoczęte podczas okresu tymczasowego stosowania Umowy i będące w trakcie realizacji w chwili dokonywania takiego powiadomienia są kontynuowane do czasu ich ukończenia na warunkach określonych w niniejszej Umowie.

3.   Każda ze Stron może wypowiedzieć niniejszą Umowę w dowolnym czasie z sześciomiesięcznym terminem wypowiedzenia. Projekty i działania będące w trakcie realizacji w momencie wypowiedzenia Umowy są kontynuowane do ich ukończenia na warunkach określonych w niniejszej Umowie.

4.   Niniejsza Umowa pozostaje w mocy do czasu przekazania przez jedną ze Stron drugiej Stronie pisemnego powiadomienia o zamiarze wypowiedzenia niniejszej Umowy. W takim przypadku Umowa traci moc po upływie sześciu miesięcy od dnia otrzymania takiego powiadomienia.

5.   W przypadku gdy jedna ze Stron postanowi wprowadzić zmiany w swoich programach i projektach badawczych, o których mowa w art. 1 ust. 1, pełnomocnik wykonawczy tej Strony powiadamia pełnomocnika wykonawczego drugiej Strony o dokładnej treści tych zmian. Na zasadzie odstępstwa od ust. 3 niniejszego artykułu dopuszcza się rozwiązanie niniejszej Umowy na wspólnie uzgodnionych warunkach, jeżeli jedna Strona powiadomi drugą o zamiarze rozwiązania Umowy w ciągu jednego miesiąca od daty przyjęcia zmian, o których mowa w niniejszym ustępie.

6.   Niniejszą Umowę stosuje się, z jednej strony, do terytoriów, do których stosuje się Traktat o Unii Europejskiej oraz Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, zgodnie z warunkami określonymi w tych Traktatach, a z drugiej strony – do terytorium Algierskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej. Nie wyklucza to prowadzenia współpracy na morzu pełnym, w przestrzeni kosmicznej lub na terytorium państw trzecich, zgodnie z prawem międzynarodowym.

---

ZAŁĄCZNIK I

Warunki uczestnictwa podmiotów prawnych mających siedzibę w państwach członkowskich Unii i w Algierii

Na potrzeby niniejszej Umowy „podmiot prawny” oznacza osobę fizyczną lub osobę prawną utworzoną zgodnie z prawem krajowym miejsca siedziby lub zgodnie z prawem Unii lub prawem międzynarodowym, posiadającą osobowość prawną oraz uprawnioną do posiadania wszelkich praw i obowiązków we własnym imieniu.

I.   Warunki uczestnictwa podmiotów prawnych mających siedzibę w Algierii w pośrednich działaniach programu ramowego

1.	Uczestnictwo podmiotów prawnych mających siedzibę w Algierii w pośrednich działaniach programu ramowego podlega warunkom ustanowionym przez Parlament Europejski i Radę zgodnie z art. 183 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

2.

Unia może przyznawać środki finansowe podmiotom prawnym mającym siedzibę w Algierii uczestniczącym w pośrednich działaniach, o których mowa w pkt 1, na warunkach określonych w decyzji lub decyzjach podjętych przez Parlament Europejski i Radę zgodnie z art. 183 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w rozporządzeniu finansowym Unii oraz innych mających zastosowanie przepisach Unii.

3.

W porozumieniu lub umowie o dotacje zawartej przez Unię z podmiotem prawnym mającym siedzibę w Algierii celem wykonania działania pośredniego albo w decyzji o przyznaniu dotacji przyjętej przez Unię przewiduje się kontrole i audyty przeprowadzane przez Komisję Europejską i Europejski Trybunał Obrachunkowy lub z ich upoważnienia.

W duchu współpracy i wzajemnej korzyści właściwe organy Algierii zapewniają należytą i realną pomoc, jaka może się okazać niezbędna lub przydatna w danych okolicznościach do przeprowadzenia takich kontroli, audytów i działań windykacyjnych.

II.   Warunki uczestnictwa podmiotów prawnych mających siedzibę w państwach członkowskich Unii w algierskich programach i projektach badawczych

1.	W algierskich programach i projektach w dziedzinie badań i rozwoju mogą wspólnie z algierskimi podmiotami prawnymi brać udział wszelkie podmioty prawne mające siedzibę w Unii, utworzone zgodnie z prawem krajowym jednego z państw członkowskich Unii lub z prawem Unii.

2.

Prawa i obowiązki podmiotów prawnych mających siedzibę w Unii, uczestniczących w algierskich projektach badawczych w ramach programów badawczo-rozwojowych, jak również warunki mające zastosowanie do przedkładania i oceny wniosków oraz przyznawania i zawierania umów na takie projekty podlegają algierskim przepisom ustawowym i wykonawczym oraz wytycznym, które regulują prowadzenie programów badawczo-rozwojowych oraz mają zastosowanie do algierskch podmiotów prawnych i zapewniają równe traktowanie, przy uwzględnieniu charakteru współpracy w tej dziedzinie między Algierią a Unią.

Przyznawanie środków finansowych podmiotom prawnym mającym siedzibę w Unii, uczestniczącym w algierskich projektach w ramach programów badawczo-rozwojowych podlega algierskim przepisom ustawowym i wykonawczym oraz wytycznym, które regulują prowadzenie tych programów oraz mają zastosowanie do podmiotów prawnych spoza Algierii.

III.   Informowanie o możliwości uczestnictwa

Algieria i Komisja Europejska regularnie udostępniają informacje o aktualnych programach i możliwościach uczestniczenia w nich podmiotów prawnych mających siedzibę na terytorium Stron.

---

ZAŁĄCZNIK II

ZASADY PRZYZNAWANIA PRAW WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ

I.   Zakres

Na potrzeby niniejszej Umowy „własność intelektualna” ma znaczenie nadane w art. 2 Konwencji ustanawiającej Światową Organizację Własności Intelektualnej, sporządzonej w Sztokholmie w dniu 14 lipca 1967 r.

Na potrzeby niniejszej Umowy „wiedza” oznacza wyniki, w tym informacje, nawet te, których nie można chronić, oraz prawa autorskie i prawa związane z takimi informacjami, wynikające z dokonania zgłoszeń lub rejestracji praw patentowych, wzorów, odmian roślin, uzupełniających świadectw ochronnych i podobnych form ochrony.

II.   Prawa własności intelektualnej podmiotów prawnych Stron uczestniczących w pośrednich wspólnych działaniach

1.

Każda ze Stron zapewnia, aby prawa własności intelektualnej podmiotów prawnych mających siedzibę na terytorium drugiej Strony, uczestniczących w pośrednich wspólnych działaniach prowadzonych na mocy niniejszej Umowy, i ich obowiązki związane z taką własnością intelektualną oraz pokrewne prawa i obowiązki wynikające z takiego uczestnictwa były przez nią traktowane w sposób zgodny z odpowiednimi przepisami ustawowymi i wykonawczymi oraz konwencjami międzynarodowymi mającymi zastosowanie do Stron, w tym z Porozumieniem w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej, załącznikiem 1C do Porozumienia z Marrakeszu ustanawiającego Światową Organizację Handlu, a także z Aktem paryskim z dnia 24 lipca 1971 r. Konwencji berneńskiej o ochronie dzieł literackich i artystycznych oraz Aktem sztokholmskim z dnia 14 lipca 1967 r. Konwencji paryskiej o ochronie własności przemysłowej.

2.

Każda ze Stron zapewnia, aby reprezentujący drugą Stronę uczestnicy pośrednich wspólnych działań byli traktowani pod względem własności intelektualnej tak samo jak uczestnicy reprezentujący daną Stronę, zgodnie z zasadami uczestnictwa w danym programie lub projekcie badawczym lub odpowiednimi przepisami ustawowymi i wykonawczymi tej Strony.

III.   Prawa własności intelektualnej Stron

1.

O ile Strony nie postanowią inaczej, do wiedzy uzyskanej przez Strony w trakcie działań podejmowanych zgodnie z art. 2 niniejszej Umowy stosuje się następujące zasady: a) Strona uzyskująca taką wiedzę jest jej właścicielem. Gdy nie jest możliwe ustalenie odnośnego wkładu pracy Stron, wiedza taka jest wspólną własnością Stron; b) Strona będąca właścicielem wiedzy przyznaje prawa dostępu do tej wiedzy drugiej Stronie w celu prowadzenia działań, o których mowa art. 2 niniejszej Umowy. Prawa dostępu przyznawane są nieodpłatnie.

2.

O ile Strony nie uzgodnią inaczej, do literatury naukowej Stron stosuje się następujące zasady: a) jeżeli jedna Strona publikuje dane, informacje i wyniki techniczne lub naukowe, uzyskane z działań podjętych w ramach niniejszej Umowy, w czasopismach, artykułach, sprawozdaniach i książkach, łącznie z pracami audiowizualnymi i oprogramowaniem, drugiej Stronie zostaje przyznana ogólnoświatowa, niewyłączna, nieodwołalna i wolna od opłat licencja na tłumaczenie, powielanie, adaptację, przekazywanie i publiczne rozpowszechnianie tych prac; b) we wszystkich kopiach danych i informacji, chronionych prawami autorskimi, które to dane i informacje mają być rozpowszechniane publicznie i przygotowywane zgodnie z niniejszym ustępem, wymienia się nazwiska autora(-ów) dzieła, chyba że autor wyraźnie odmówi ujawnienia swojego nazwiska. Każda kopia zawiera również wyraźne potwierdzenie wsparcia udzielanego przez Strony w ramach współpracy.

3.

O ile Strony nie postanowią inaczej, do niejawnych informacji Stron stosuje się następujące zasady: a) przy przekazywaniu drugiej Stronie informacji dotyczących działań prowadzonych na podstawie niniejszej Umowy każda ze Stron oznacza informacje, które pragnie zachować jako niejawne, za pomocą poufnych oznaczeń lub legend; b) Strona otrzymująca niejawne informacje może, na własną odpowiedzialność, przekazać je organom lub osobom jej podlegającym dla określonych potrzeb wdrażania niniejszej Umowy; c) Strona otrzymująca niejawne informacje może, za uprzednią pisemną zgodą Strony udostępniającej takie informacje, rozpowszechniać je szerzej, niż jest to dozwolone w lit. b). Strony współpracują w celu wypracowania procedur ubiegania się o taką uprzednią pisemną zgodę i otrzymywania zgody na takie szersze rozpowszechnianie informacji, i każda ze Stron musi udzielić takiej zgody w zakresie dozwolonym jej polityką wewnętrzną oraz przepisami ustawowymi i wykonawczymi; d) informacje niejawne lub inne informacje poufne, niemające formy dokumentu, przedstawione w trakcie seminariów i innych spotkań organizowanych w ramach niniejszej Umowy między przedstawicielami Stron, lub informacje będące rezultatem zatrudniania pracowników, korzystania z obiektów, lub wynikające z pośrednich działań wspólnych, pozostają poufne, jeżeli otrzymujący takie informacje niejawne lub inne informacje poufne czy uprzywilejowane został powiadomiony o poufnym charakterze przekazywanych mu informacji w chwili ich przekazywania, zgodnie z lit. a); e) każda Strona dokłada wszelkich starań w celu zapewnienia, by informacje niejawne otrzymane przez nią na mocy lit. a) i d) były chronione w sposób przewidziany w niniejszej Umowie. Jeżeli jedna ze Stron stwierdzi, iż nie będzie mogła, lub że można oczekiwać, iż nie będzie mogła spełnić postanowień dotyczących nierozpowszechniania informacji zawartych w lit. a) i d), natychmiast poinformuje o tym drugą Stronę. Strony następnie przeprowadzają konsultacje w celu określenia odpowiednich metod postępowania.