Groenboek maritiem beleid

In juni 2006 publiceerde de Commissie een Groenboek over de verschillende aspecten van het toekomstige maritieme beleid van de Gemeenschap. In het Groenboek wordt beklemtoond dat de Europese maritieme identiteit en suprematie niet mogen worden aangetast nu het voortbestaan van de maritiem activiteit door druk op het milieu in het gedrang komt. Het maritieme beleid moet dan ook worden toegespitst op de ontwikkeling van een innoverende, concurrerende en duurzame maritieme sector. Niet alleen de maritieme activiteiten, maar ook de levenskwaliteit in kustgebieden komen aan bod in deze geïntegreerde benadering. In het Groenboek wordt nagegaan welke nieuwe instrumenten moeten worden ontwikkeld en hoe het maritieme bestuur kan worden verbeterd.

BESLUIT

Groenboek van de Commissie: naar een toekomstig maritiem beleid voor de Unie: een Europese visie op de oceanen en zeeën [COM(2006) 275 def. - Niet in het Publicatieblad verschenen].

SAMENVATTING

Het Groenboek ligt in de lijn van de Strategie van Lissabon. Doel is duurzame ontwikkeling door de economische en de sociale dimensie te verzoenen met elkaar en met de milieudimensie bij de exploitatie van de zee- en oceaanrijkdommen. Dit zijn de thema's die tijdens het debat centraal zullen staan.

Gezien het belang van de maritieme economie vormen de maritieme activiteiten een belangrijk onderdeel van de Lissabonstrategie. Volgens ramingen zou de maritieme sector goed zijn voor 3 à 5% van het bruto binnenlands product van de Europese Unie (EU). De EU is wereldleider op het gebied van:

• scheepvaart (dankzij de omvang van het handelsverkeer via de scheepvaart);
• kusttoerisme (twee derde van de grenzen van de Unie is kustgebied);
• energiewinning op zee (dankzij de gas- en olievoorraden in de Noordzee);
• scheepsbouwtechnieken (dankzij de bouw van uitzonderlijk complexe, veilige en milieuvriendelijke vaartuigen);
• aanverwante diensten (dankzij de knowhow op het gebied van de mariene technologie).

Bovendien speelt de EU een voortrekkersrol in verschillende groeisectoren zoals de bouw van cruiseschepen, hernieuwbare energie en havens.

Het is belangrijk het concurrentievermogen van deze sectoren, die een belangrijke sociaaleconomische rol spelen, in stand te houden. In het Groenboek wordt onderzocht welke factoren het concurrentievermogen beïnvloeden: de toestand van het mariene milieu, de wetenschappelijke kennis over de verschillende aspecten van de oceanen, innovatie en vakmanschap.

Het mariene milieu

Het mariene milieu kampt met een aantal problemen:

• een versnelde achteruitgang van de biodiversiteit (waardoor de verwezenlijking van de "blauwe biotechnologie" in het gedrang komt);
• een overexploitatie van de zeerijkdommen (met gevolgen voor de visserij);
• de klimaatverandering (die gevolgen heeft voor de visserij en voor het kusttoerisme);
• verontreiniging vanaf het land;
• verzuring van het zeewater;
• afvallozingen door schepen;
• ongevallen op zee (door een gebrekkige maritieme veiligheid).

Om de milieu-impact van deze verschijnselen in te dijken wordt in het kader van de mariene strategie gestreefd naar:

• een strengere wetgeving inzake veiligheid op zee;
• de invoering van risico-evaluaties om het beleid op dat gebied te ontwikkelen;
• ondersteuning van ontwikkelingslanden bij de toepassing van de overeenkomst inzake het "Global Ballast Water Management Programma" (EN);
• de invoering van technologieën voor de behandeling van ballastwater.

Onderzoek

Onderzoek is belangrijk om onderbouwde beleidskeuzes te kunnen maken. Maritiem onderzoek kan aan bod komen in het 7e kaderprogramma, waarin prioriteit wordt verleend aan interthematisch wetenschappelijk onderzoek. De lidstaten kunnen evenwel nog verder gaan en hun nationale onderzoeksprogramma's coördineren teneinde een pan-Europees onderzoek op te zetten zodat nodeloze overlappingen worden vermeden. Ook samenwerking tussen wetenschappers en technologieontwikkelaars is belangrijk.

Innovatie

Innovatie kan bijdragen aan oplossingen op gebieden in volle ontwikkeling zoals energie en klimaatverandering. Ook derde landen die de weg naar duurzame ontwikkeling willen inslaan, kunnen baat hebben bij deze oplossingen, die hierdoor tot een concurrentievoordeel kunnen uitgroeien. Windenergie, getijdeturbines en de gas- en olievoorraden van de diepzeebodem zijn potentiële nieuwe energiebronnen. De vastlegging van koolstof, de beperking van de NOx-emissies door schepen, de vervanging van het vervoer over de weg door maritiem vervoer en ten slotte methaanhydraten zijn allemaal middelen die aan de bestrijding van de klimaatverandering kunnen bijdragen.

Vakmanschap

In het Groenboek wordt nagegaan hoe het tekort aan gekwalificeerde arbeidskrachten, het gevolg van de wisselwerking tussen een aantal nefaste factoren, kan worden weggewerkt.

De "clusters" en het regelgevingskader

Deze factoren kunnen eveneens aan de duurzame ontwikkeling bijdragen. De particuliere sector kan zich organiseren in maritieme topnetwerken - "clusters" - rond gemeenschappelijke projecten. De wetgeving moet worden vereenvoudigd om te vermijden dat de doelstellingen van een bepaalde tak van het maritiem beleid strijdig zijn met of afbreuk doen aan de doelstellingen van andere takken van datzelfde beleid. Het is van cruciaal belang een stabiel en samenhangend regelgevingskader te ontwikkelen dat de steun geniet van alle betrokken partijen. Voorts wordt in het Groenboek onderzocht hoe stimuleringsmechanismen kunnen worden ingevoerd voor reders en hoe de geldende internationale regels ook op volle zee kunnen worden gehandhaafd en kan worden opgetreden tegen vaartuigen die onder een goedkope vlag varen.

De levenskwaliteit in kustgebieden

Bijna de helft van de Europese bevolking leeft in kustgebieden en de aantrekkingskracht van deze gebieden neemt nog toe. Er is derhalve behoefte aan doelgerichte statistische instrumenten om te bepalen hoe de vervoersinfrastructuur en algemene dienstverlening op deze tendens kunnen worden afgestemd.

Samen met de toename van de bevolking in de kustgebieden nemen ook de risico's toe waaraan deze bevolking is blootgesteld, onder meer als gevolg van de klimaatverandering. De overheid moet die risico's evalueren en maatregelen nemen om de bevolking, de economische activiteit en het milieu te beschermen en de kosten die deze bescherming met zich brengt te beheren. De knowhow die door deze nieuwe antwoorden op die risico's ontstaat, kan later worden uitgevoerd.

In dit Groenboek wordt onderzocht welke impact duurzaam toerisme heeft op de lokale economie. Ook de wisselwerking tussen land en zee wordt bestudeerd. Vanuit de vaststelling dat deze elementen onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden, wordt voorgesteld ze op te nemen in één geïntegreerd beleid voor de zee, het land en de kustgebieden. Een geïntegreerd beleid is met name nuttig in de strijd tegen verontreiniging van de zee waarvan de oorsprong zich aan land bevindt en in de ontwikkeling van havens tot multifunctionele platformen.

Nieuwe instrumenten om onze band met de oceanen te beheren

Er is behoefte aan een Europees netwerk voor mariene gegevens dat de reeds bestaande nationale netwerken overkoepelt. Dit netwerk dient de gegevens uit diverse bronnen te harmoniseren en te verzamelen, waarna ze in talrijke toepassingen kunnen worden gebruikt. Het is een onderdeel van het GMES-systeem (es de en fr).

Een verbetering van de gegevens en de verspreiding daarvan in real-time komt de scheepvaart ten goede en vergemakkelijkt de opsporing van illegale activiteiten op zee. De EU past nu reeds de terzake geldende regelgeving van de Internationale Maritieme Organisatie EN toe maar de interoperabiliteit met derde systemen kan nog worden verbeterd.

In het Groenboek wordt ook voorgesteld een ruimtelijke-ordeningsinstrument op te zetten waardoor de verschillende activiteiten langs de kust met elkaar kunnen worden verzoend en investeerders niet langer in het ongewisse worden gelaten over het verlenen van de vergunningen. Het is belangrijk dat ruimtelijke ordeningsprincipes worden vastgesteld. Hiervoor kunnen lessen worden getrokken uit de in Canada opgedane ervaring.

Wat de financiële ondersteuning betreft, wordt in het Groenboek onderstreept dat de gegevens over de totale omvang van de financiële ondersteuning moeten worden verbeterd en dat moet worden nagegaan hoe deze financieringsbronnen aan het maritiem beleid kunnen bijdragen.

Nieuwe wijze van mariene governance

De huidige sectorale en geografische benadering moet worden vervangen door een overkoepelende aanpak, die gevolgen zal hebben op zowel nationaal, als op Europees en internationaal niveau.

Sommige lidstaten vertrouwen reeds verschillende taken van de overheid toe aan één enkele nationale autoriteit. De lidstaten zouden ook de onderlinge integratie op douanegebied of op het gebied van de veiligheid van de goederen kunnen versterken naar het voorbeeld van Frontex of het Europees Agentschap voor maritieme veiligheid. Andere mogelijke projecten zijn de oprichting van een Europese kustwacht en de verwezenlijking van een Gemeenschappelijke Europese Maritieme Ruimte, waarbinnen uniforme regels gelden.

Integratie brengt schaalvoordelen teweeg en zorgt ervoor dat bepaalde installaties of technologieën, zoals zeeobservatiesystemen, betaalbaar worden.

In het licht van hun specifieke kenmerken kunnen mariene ecosystemen beter op regionaal niveau worden beheerd. Het Europese niveau kan zich daarentegen toespitsen op de bewaking van het gemeenschappelijk belang, het aanreiken van instrumenten voor de ruimtelijke ordening en de controle op het gebruik daarvan.

Vanwege onder meer klimaatverandering, bescherming van de biodiversiteit, illegale immigratie, piraterij, niet-discriminatoire toegang tot de markt voor maritieme diensten dient de Europese Unie haar nieuwe ideeën te delen met de internationale gemeenschap en zich af te vragen op welk manier zij haar visie het best kan uitdragen.

Bescherming van het maritiem erfgoed en bewustmaking van de publieke opinie

De verschillende maritieme sectoren moeten samenwerken om het publiek bewust te maken van het maritieme erfgoed en de rol van de oceanen in ons dagelijks leven. De Commissie stelt voor het onderwijs als actiemiddel in te zetten. Door het imago van de sector te verbeteren, zullen gemakkelijker zeelui kunnen worden aangetrokken.

Context

Het maritiem beleid ligt in de lijn van de strategie van Lissabon omdat wordt voorgesteld gebruik te maken van de synergieën tussen het regionaal beleid en het visserijbeleid, het beleid inzake onderzoek en innovatie, het ondernemingsbeleid, het beleid inzake maritiem vervoer en het milieu- en energiebeleid om de duurzame ontwikkeling te bevorderen.

In haar strategische beleidsdoelstellingen voor de periode 2005-2009 heeft de Commissie bovendien aangedrongen op een omvattend maritiem beleid, namelijk een beleid dat op groei en jobcreatie is gericht en bijdraagt tot de ontwikkeling van een sterke, groeiende en duurzame maritieme economie in harmonie met het mariene milieu.

In het Groenboek werden alle betrokkenen opgeroepen deel te nemen aan de ontwikkeling van een overkoepelende visie op de oceanen en zeeën. Zij konden tot 30 juni 2007 hun standpunten over de in het Groenboek opgeworpen vraagstukken aan de Commissie meedelen. De procedure zou eind 2007 worden afgerond met een mededeling van de Commissie waarin zij haar voorstellen voor de toekomst formuleert.

GERELATEERDE BESLUITEN

Mededeling van de Commissie van 10 oktober 2007, "Conclusies van de Raadpleging over een Europees maritiem beleid" [COM(2007) 574 def. - Niet in het Publicatieblad verschenen]. De lidstaten en de Europese instellingen staan positief tegenover het principe van een geïntegreerd maritiem beleid. De Europese instellingen wensen vaak zelfs nog verder te gaan dan de voorstellen uit het groenboek. Binnen de bredere maatschappij bestaat hierover echter geen eensgezindheid. Er is eensgezindheid over de doelstellingen, maar niet altijd over de voorgestelde oplossingen. Milieuorganisaties beschouwen het maritiem beleid als een instrument om de milieudoelstellingen ingang te doen vinden in alle sectoren. Alle actoren zijn het erover eens dat de kennis over de zeeën en de oceanen moet worden verdiept. Die kennis kan bijdragen tot de aantrekkingskracht van de maritieme economie en mensen bewust maken van de vraagstukken betreffende het maritieme milieu. De raadpleging heeft talrijke ideeën opgeleverd alsmede de bereidheid mee te werken aan een project op lange termijn.

Laatste wijziging: 22.11.2007