a)

Allereerst dient te worden nagegaan of de als beschikking gekwalificeerde handeling van de Raad werkelijk een beschikking is dan wel slechts een programma, en met name of alvorens het hierbedoelde artikel 4, alinea 2, kan worden toegepast, nog communautaire uitvoeringsmaatregelen nodig zijn. De Bondsregering schijnt van deze laatste veronderstelling uit te gaan, terwijl de Commissie en eisers 2 en 3 een tegenovergesteld standpunt innemen.

Dat de opgeworpen vraag niet geheel ongerechtvaardigd is, geeft ook de Commissie toe; voor een aantal voorschriften uit 's Raads beschikking erkent zij zelfs dat van voorlopig onverbindende bepalingen sprake is. Ik verwijs inzoveire naar bladzijde 14 van haar memorie in de zaak 23-70, waarin genoemde bepalingen worden opgesomd. — Voor wat artikel 4 van 's Raads beschikking betreft vindt de vraag haar verklaring in de omstandigheid dat in lid 1 met betrekking tot de toepassing — door de Lid-Staten — van het gemeenschappelijk stelsel voor de omzetbelasting op het goederenvervoer van een „nader te bepalen wijze” sprake is. Of deze — uiteraard gemeenschapsrechtelijke — wijze van toepassing reeds volledig is omschreven in de op de artikelen 90 en 100 van het EEG-Verdiag berustende tweede richtlijn inzake de omzetbelasting, is ten vraag welke de Commissie onbeantwoord liet. Eisers 2 en 3 hebben haar bevestigend beantwoord, en wel met een beroep op de omstandigheid dat genoemde richtlijn (bij voorbeeld in artikel 6) ook bepaalde regelingen voor vervoerprestaties geeft.

Evenwel behoeft na het mijns inziens overtuigend betoog der Commissie de vraag of en in hoeverre de wijze van toepassing, gemeenschapsrechtelijk gezien, nog nader moet worden geregeld, voor wat het ons thans alleen interes serende artikel 4, alinea 2 betreft geen bespreking meer. Zoals bekend, wotdt in dit voorschrift bepaald dat „het in de vorige alinea bedoelde stelsel… uiterlijk bij zijn inwerkingtreding de plaats (zal) innemen van de regelingen inzake de specifieke belastingen die in de plaats van omzetbelasting worden geheven, voor zoveel het goederenvervoer per spoor, over de weg en over de binnenwateren aan die regelingen is onderworpen”. De Bonds-regering heeft hieraan voldaan en derhalve ten deze zelf kennelijk geen communautaire uitvoeringsvoorschriften noodzakelijk geacht. In een juiste rechtsopvatting gaat nu echter met het gebod van artikel 4, alinea 2, ingevolge hetwelk de specifieke belastingen op het vervoer moeten worden vervangen, dat wil zeggen afgeschaft, logischerwijze een verbod gepaaid zulke in de plaats van omzetbelasting geheven specifieke belastingen wederom in te voeren. Dit gebod tot nalaten kan ongetwijfeld als juridisch perfect worden beschouwd in die zin, dat bijzondere uitvoeringsmodaliteiten niet nodig zijn. Inderdaad kan derhalve, in ieder geval wat het juist besproken aspect betreft, moeilijk worden ontkend dat van een beschikking — en wel van een rechtstreeks toepasselijke beschikking — sprake is.

b)

Belangrijker is in casu echter de volgende vraag, namelijk of genoemd verbod om nieuwe belastingen van het type der vervangen specifieke belastingen op het goederenvervoer wederom in te voeren, reeds thans ten volle geldt, nauwkeuriger gezegd: of het van kracht is zodra de specifieke goederenver-voersbtlastingen door het gemeenschappelijk stelsel voor de omzetbelasting zijn vervangen, ongeacht of ook de andere Lid-Staten reeds tot bedoelde vervanging zijn overgegaan, dan wel of het op grond van artikel 4 van 's Raads beschikking juncto artikel 1 van de eerste richtlijn inzake de omzetbelasting (zoals die na de derde richtlijn is komen te luiden) geacht moet worden per 1 januari 1972 effect te sorteren, dat wil zeggen op de dag waarop het gemeenschappelijke stelsel voor de omzetbelasting uiterlijk in de Lid-Staten moet zijn ingevoeld. Dit laatste is de opvatting van de Bondsregering, de Commissie en de Finanzämter Traunstein en Düsseldorf-Altstadt; eisers 2 en 3 menen daarentegen dat voor iedere Lid-Staat afzonderlijk het tijdstip van invoering van het gemeenschappelijk stelsel voor de omzetbelasting moet worden aangehouden.

In antwoord op deze belangrijke vraag moet in overeenstemming met het standpunt van de verwijzende rechterlijke instanties worden gezegd, dat de tekst van artikel 4 van 's Raads beschikking in zijn beide alinea's niet ondubbelzinnig is. Enerzijds is er in artikel 4, alinea 1, sprake van een gemeenschappelijk stelsel voor de omzetbelasting dat „in werking is getreden” en wordt derhalve niet een formulering gebezigd blijkens welke dat stelsel op een bepaald tijdstip „in werking moet worden gesteld”; anderzijds wordt gesproken van de Lid-Staten (hoewel niet van alle Lid-Staten, hetgeen duidelijker zou zijn geweest) en van een beschikking van de Raad betreffende het gemeenschappelijk stelsel voor de omzetbelasting, derhalve van een verklarende handeling van de Raad. Aangezien derhalve meer dan één uitlegging mogelijk is, dient men te rade te gaan met zin en doelstelling van 's Raads beschikking en richtlijnen, waarin een uiterste datum voor de invoering van het gemeenschappelijk stelsel voor de omzetbelasting is vastgesteld. Met name schijnt dan van belang dat de Raad zijn beschikking nam met het oog op de harmonisatie van nationale rechtsvoorschriften welke de mededingingsvoorwaarden in het vervoer vervalsen, en in verband met de eisen van een gemeenschappelijk vervoerbeleid. Zoals de Commissie terecht heeft betoogd, kan hiermede slechts een harmonisatie op communautair niveau en op één enkel tijdstip, namelijk uiterlijk op 1 januari 1972 — datum waarop door alle Lid-Staten aan de beschikking gevolg moet zijn gegeven — zijn bedoeld. Meer verlangt het gemeenschapsrecht niet. Geeft een Lid-Staat reeds op een vroeger tijdstip uitvoering aan 's Raads beschikking, dan kan die Staat derhalve niet — ongeacht de gedragslijn der andere Lid-Staten — reeds vanaf bedoeld tijdstip verplicht zijn het gekozen systeem onveranderd te laten. Een andere opvatting zou namelijk impliceren dat men voor het volgen van een gedragslijn welke, communautair gezien, aanbeveling verdient, zou worden gestraft en dat een Lid-Staat die vroegtijdig tot handelen overging, zou kunnen worden benadeeld. Die Lid-Staat zou niet meer de vrijheid van handelen hebben waarover de andere Lid-Staten tot aan de invoering van het gemeenschappelijk stelsel van belastingheffing over de toegevoegde waarde beschikken. Met name zou zulk een Lid-Staat niet meer door passende maatregelen kunnen reageren op een optreden van andere Lid-Staten dat op het terrein van de belastingen op het vervoer tot ernstige ontwrichting van de mededingingsverhoudingen leidt (het behoeft wel geen betoog dat de door eisers 2 en 3 genoemde mogelijkheid om van de beschermende clausules van het Verdrag gebruik te maken met een optreden van de nationale overheid niet mag worden gelijkgesteld). Dat de gemeenschapswetgever dit zou hebben gewild, lijkt nauwelijks denkbaar. Daarbij komt dat de door de communautaire wetgever voorziene invoeringstermijn zeker ook bedoeld is om experimenten met een voor vijf Lid-Staten geheel nieuwe materie mogelijk te maken, nog afgezien van de eisen van het conjunctuurbeleid waarmede volgens het uitdrukkelijk voorschrift van artikel 1 van de eerste richtlijn van de Raad rekening moet worden gehouden.

Hiertegenover leggen de door eisers sub 2 en 3 voorgedragen argumenten mijns inziens geen gewicht in de schaal. Dit geldt in de eerste plaats voor hun verwijzing naar 's Hofs jurisprudentie in de zaak 13-68 (Jurisprudentie 1968, Deel XIV, blz. 642). Het ging hier om een probleem van andere orde, namelijk om de invoering van nieuwe kwantitatieve beperkingen, welke volgens artikel 31 van het Verdrag is verboden. Dat daarbij cp de kennisgeving van de lijsten van geliberaliseerde produkten (derhalve op de nakoming van een plicht tot handelen) onderscheidenlijk op de afloop van de daartoe gestelde termijn werd gelet, vond zijn oorzaak uitsluitend in het feit dat artikel 31 van het Verdrag ten deze een duidelijk verbod inhoudt. Daarentegen kan aan het Verdrag niet een algemeen stand-still-principe, een algemeen verbod van nieuwe beperkingen als door eisers bedoeld, worden ontleend, dat zonder meer kan worden toegepast op de langdurige inspanningen om op vervoersgebied tot harmonisatie te komen. — Hetzelfde geldt voor de opmerking van eisers dat, anders dan in het volkerenrecht het geval is, volgens het communautaire rechtssysteem de nakoming van verdragsverplichtingen niet afhankelijk kan worden gesteld van de vraag of ook de andere Lid-Staten hun verdragsverplichtingen reeds nakwamen, anders gezegd aan zodanige nakoming zou niet het voorbehoud mogen worden verbonden dat er in bepaalde gevallen op kan worden teruggekomen —; veeleer zou men ten deze te rade hebben te gaan met de bijzondere procedures van de artikelen 169 en 170 welke nakoming der verdragsverplichtingen ten doel hebben (eisers wezen in dit verband, met het oog op het door de Commissie uit te oefenen toezicht, op de jurisprudentie in de zaken 52 en 55-65). Dit argument baat eisers niet wanneer van nakoming ener verdragsverplichting binnen een bepaalde termijn sprake is, zodat voordien aan toepassing van voormelde, voor het geval van schending van verdragsverplichtingen voorziene, procedures niet kan worden gedacht. — Ten slotte kan ook aan de door eisers ingeroepen bescherming van het vertrouwen der justitiabelen — in verband met een bepaalde rechtstoestand — geen argument ten gunste van hun standpunt worden ontleend. Doorslaggevend is hier dat het gemeen schapsrecht het intreden van een bepaalde rechtstoestand eerst op een in de toekomst gelegen tijdstip heeft verlangd. Tegen schending van het vertrouwen der justitiabelen kan men derhalve niet op gronden, aan het communautaire recht ontleend, doch hoogstens in het kader van het nationale recht opkomen, voor zover daarin aan de mogelijkheid zulke wettelijke regelingen te wijzigen beperkingen zijn gesteld.

Op grond van zin en doelstelling van de beschikking en richtlijnen van de Raad kan derhalve slechts worden geconcludeerd dat het verbod specifieke belastingen op het goederenvervoer wederom in te voeren voor een Lid-Staat niet reeds van kracht wordt wanneer hij deze belastingen door het gemeenschappelijk stelsel voor de omzetbelasting heeft vervangen, doch eerst op het tijdstip waarop de belastingharmonisatie in de Gemeenschap uiterlijk moet zijn gerealiseerd. Volgens de jurisprudentie betreffende de rechtstreeks toepasselijke verdragsvoorschriften betekent dit voorts, dat artikel 4, alinea 2, van 's Raads beschikking juncto genoemde richtlijnen van de Raad nog niet onbeperkt en zonder voorbehoud toepasselijk zijn (Jurisprudentie 26-62, Deel IX, blz. 26) en dat de gewraakte Duitse vervoersbelastingwet derhalve niet met verwijzing naar genoemde voorschriften nietig mag worden geacht.

3.

Gezien dit resultaat behoeft de derde vraag van de verwijzende rechterlijke instanties, namelijk of het Duitse Stras-sengüterverkehrsteuergesetz een specifieke belastingwet als bedoeld in artikel 4 van 's Raads beschikking is, dat wil zeggen een belasting betreft welke op het goedetenvervoer in de plaats van omzetbelasting wordt geheven en niet wederom mag worden ingevoerd, eigenlijk geen bespreking meer. Ik zal echter, zoals ik reeds aankondigde, ook deze vraag subsidiair nog kort bespreken. Vooropgesteld zij evenwel dat de vraag, in de gestelde vorm, niet kan worden beantwoord omdat zij een kwalificatie van de nationale wet noodzakelijk zou maken en toepassing van het gemeenschapsrecht op een concreet geval zou impliceren, waartoe het Hof, zoals men weet, in een procedure ingevolge artikel 177 van het EEG-Verdrag niet bevoegd is. Wij moeten volgens het ten deze gebruikelijke procédé uit de gestelde vraag de toelaatbare vraag betreffende de uitlegging van het gemeenschapsrecht „lospellen”, hetgeen in casu wil zeggen dat wij ons alleen hebben af te vragen welke de kenmerken zijn van een „specifieke belasting” in de zin van artikel 4 van 's Raads beschikking van 13 mei 1965.

Ook hierover zijn betrokkenen het niet eens. De Bondsregering, de Commissie en het Finanzamt Düsseldorf-Altstadt komen tot een definitie welke de Güterbeforderungssteuer niet omvat. Eisers in de oorspronkelijke gedingen bepleiten (vooral ter ver mijding van wetsontduiking) een ruimere begripsomschrijving. Huns inziens mag men niet verlangen dat bedoelde belasting alle kenmerken van een omzetbelasting vertoont en behoeft slechts sprake te zijn van bijzondere belastingen welke met de vroegere Beförderungssteuer te vergelijken zijn. Naar zin en doelstelling van artikel 4, alinea 2, van 's Raads beschikking zou in de eerste plaats op de werking van de belasting dienen te worden gelet en derhalve een verhoging van de belastingdruk welke de mededingingsvoorwaarden ontwricht, als verboden moeten worden beschouwd.

Ik wil al dadelijk zeggen, dat ik ook hier het standpunt van de Bondsregering en van de Commissie het juiste acht. — Reeds uit de tekst van artikel 4 blijkt duidelijk, dat het alleen gaat om de inwerkingtreding van het gemeenschappelijk stelsel voor de omzetbelasting en de toepassing daarvan op het goederenvervoer. Daaruit kan het verbod van specifieke belastingen welke in de plaats van omzetbelasting worden geheven worden afgeleid, dat wil zeggen alleen het verbod van zulke belastingdoublures. Primordiaal is derhalve de vraag naar kenmerken en functies van het stelsel voor de omzetbelasting en niet een of andere wijze van belasting van het vervoer. Zo gezien kan het alleen gaan om belastingen geheven ter zake van een uitwisseling van prestaties, waarbij de contraprestatie normaliter de grondslag is, terwijl zij uitsluitend ten doel hebben de Staat inkomsten te verschaf-fen. Aan artikel 4 zou daarentegen een ongeoorloofde uitbreiding worden gegeven wanneer men reeds met een zekere analogie, een zekere vergelijkbaarheid met omzetbelasting, vooral naar werking en last, genoegen zou nemen; het doel is immers kennelijk slechts harmonisatie van de belastingstructuren. Anderzijds kan ook uit de door eisers geciteerde voorgeschiedenis der beschikking niet worden afgeleid, dat een verdergaande harmonisatie van de mededingingsverhoudingen op vervoergebied zou zijn beoogd, immers men heeft niet eens naar uniformering der tarieven gestreefd. Terwijl dit een en ander zonder meer uit de tekst der beschikking volgt, kan een verdergaande definitie van de term „specifieke belastingen” ook niet — zoals eisers sub 2 en sub 3 willen — worden gerechtvaardigd met een beroep op verschillende verdragsvoorschriften welke, zoals artikel 12, „heffingen van gelijke werking” betreffen of, zoals artikel 95, niet rechtstreeks geheven belastingen c.q., zoals artikel 37, de zijdelingse beheersing, leiding of beïnvloeding van de uitvoer. Alleen reeds de omstandigheid dat genoemde verdragsbepalingen van wezenlijk andere strekking zijn, immers het opheffen van handelsbelemmeringen aan de grenzen beogen, maakt dat aan dergelijke vergelijkingen niet te denken valt. In laatstgenoemd geval ligt het ook veel meer voor de hand aan een „grote schoonmaak” te denken dan wanneer het gaat om de eerste stap op de weg naar harmonisatie der belastingstructuren.

Komt men echter op grond van een en ander met de Bondsregering en de Commissie tot een enger begrip „specifieke belastingen”, dan moet tevens worden geconcludeerd dat de nieuwe belasting op het goederenvervoer, ofschoon ongetwijfeld in sommige opzichten gelijkend op de vroegere bijzondere vervoersbelasting, in wezen toch niet met deze vroegere belasting, doch met de omzetbelasting op het goederenvervoer overeenstemt. Zij betreft alleen het goederenvervoer over de weg, en wel in beginsel alleen dat op de lange afstand, heeft ten doel de positie van de Bundesbahn te versterken en beoogt derhalve een zekere verkeersbeïnvloeding. Daarbij komen een aantal andere aspecten (bijzonderheden betreffende de belasting op het eigen vervoer, vrijdom van belasting, belastingverlaging, ontheffingen en een groot aantal uitzonderingsvoorschriften;, op grond waarvan het — zoals de Commissie aantoonde — uitgesloten moet worden geacht aan de nieuwe vervoerbelasting de kenmerken van omzetbelasting — en aldus van specifieke belastineng in de zin van artikel 4 van 's Raads beschikking toe te kennen. Zo is bovendien te verklaren dat zij niet in de plaats van doch nevens de belasting over de toegevoegde waarde wordt geheven (ofschoon moet worden erkend dat dit formele criterium stellig niet als doorslaggevend is te beschouwen).

Samenvattend kan derhalve worden gezegd, dat men bij de beantwoording van de derde vraag, de kenmerken van de specifieke belastingen betreffende, niet tot een resultaat als door eisers in de bodemgeschillen gewenst kan komen.

4.

Bespreking behoeven thans nog slechts de vragen welke in de zaak 9-70 zijn gesteld voor het geval dat de vragen 1 tot en met 3 in ontkennende zin zouden worden beantwoord en welke ten dele ook in de zaak 23-70 (vragen 1 en 2) aan de orde komen, namelijk voor zover daarin naar de artikelen 5, 74 en 80 van het Verdrag wordt verwezen.

In dit verband moet men zich allereerst afvragen, of aan artikel 5, alinea 2, juncto artikel 74 van het EEG-Verdrag, aan de reeds genoemde handelingen van de Raad en — in die zin mag men de prejudiciële beschikking, gezien haar motivering, wel completeren — aan voornoemde aanbeveling der Commissie nopens het vervoerpolitieke programma van de Bondsregering door de burgers van de gemeenschappelijke markt rechtstreeks aanspraken kunnen worden ontleend. Zij behoeft geen uitvoerige bespreking. Met de Bondsre-gering, de Commissie en het Finanzamt Traunstein, meen ik dat zij in ontkennende zin moet worden beantwoord.

Vergelijkt men de inhoud van de in artikel 5 omschreven — tot nalaten strekkende — verplichtingen met de voorschriften welke het Hof van Justitie rechtstreeks toepasselijk heeft geacht, dan ontkomt men stellig niet aan de conclusie dat het artikel te algemeen en te onbepaald is en derhalve door de nationale rechter niet kan worden toegepast zonder dat deze met andere materiële verdragsvoorschriften van meer concrete en precieze inhoud heeft te rade te gaan. Zulk een materieel-rechtelijk voorschrift is artikel 74 van het EEG-Verdrag ongetwijfeld niet. Ook artikel 74 is te onbepaald, het legt de inhoud van het gemeenschappelijk vervoerbeleid nog niet vast, terwijl in het volgende artikel slechts enige procedureregels zijn voorzien. Aan artikel 5 juncto artikel 74 kunnen derhalve stellig geen individuele rechten worden ontleend.

Werd ten aanzien van 's Raads hierbe-doelde beschikking en richtlijnen betreffende de omzetbelasting reeds vastgesteld dat particulieren er, althans voor 1 januari 1972, niet rechtstreeks aanspraken aan kunnen ontlenen, thans staat bovendien vast dat zodanige aanspraken ook niet op bedoelde handelingen in samenhang met de juist genoemde artikelen van het Verdrag kunnen worden gebaseerd.

In dit verband behoeft derhalve alleen nog op de aanbeveling der Commissie uit het jaar 1968 te worden ingegaan. Zoals de Commissie echter zelf zegt, werd hierin slechts de opvatting vaneen voor het vervoerbeleid verantwoordelijk gemeenschapsorgaan weergegeven; er is derhalve geen sprake van een handeling welker niet-inachtneming de verwezenlijking van de doeleinden van het Verdrag in gevaar zou brengen. Daar aanbevelingen bovendien, volgens de definitie van artikel 89, niet verbindend zijn, kan men derhalve op grond van de artikelen 5 en 74 van het Verdrag en de aanbeveling der Commissie, ook indien men ze in onderling verband en samenhang beziet, geenszins tot het resultaat komen dat daaraan door particulieren rechtsaanspraken kunnen worden ontleend. De vierde vraag moet dan ook, als gezegd, in haar geheel ontkennend worden beantwoord.

5.

De in de zaak 9-70 gestelde vragen 5 tot en met 8 betreffen, evenals de verwijzingen voorkomende in de eerste vraag gesteld in de zaak 23-70, de uitlegging van artikel 80 van het EEG-Verdrag. Zij kunnen derhalve — en zo hebben partijen het ook opgevat — gezamenlijk worden besproken.

In de eerste plaats moet worden nagegaan of artikel 80, althans bij het begin van de tweede etappe, in voormelde zin rechtstreeks toepasselijk is, want wanneer dit niet het geval is behoeft bij de inhoud van het voorschrift niet langer te worden stilgestaan. — De Bondsregering bepleit voor wat dit eerste punt van overweging betreft met klem voor een ontkennende beantwoording, erop wijzende dat bij het verbod van steuntarie-ven het voorbehoud van mogelijke machtiging is gemaakt, dat wil zeggen dat het verbod afhankelijk is gesteld van een beschikking der Commissie die daarbij over een ruime vrijheid van beoordeling beschikt, terwijl de beschikking ook niet behoeft te worden gepubliceerd en niet steeds vóór de inwerkingtreding der nationale maatregelen wordt genomen en er ook terugwerkende kracht aan mag worden toegekend. De Commissie bepleit harerzijds, mét eiser sub 1, een bevestigende beantwoording, dat wil zeggen een beant woording in die zin dat artikel 80 rechtstreeks toepasselijk is.

Echter mogen wij deze vraag wel onbeantwoord laten, omdat kan worden aangetoond dat in casu op de uitleggingsproblemen van artikel 80 niet behoeft te worden ingegaan, met andere woorden omdat — zoals het in het arrest in de zaak 13-68 (Jurisprudentie 1968, Deel XIV, blz. 641) is gezegd — „de verwijzing naar de desbetreffende tekst kennelijk onjuist is”. Inderdaad komen zowel de Bondsregering als de Commissie terecht tot de opvatting, dat weliswaar tot de in artikel 80 bedoelde „voorwaarden voor het vervoer” ook belastingen op het goederenvervoer kunnen behoren (dit blijkt reeds uit het arrest in de zaak 18-58 (Jurisprudentie 1960, Deel IV, blz. 409), doch dat bedoeld artikel eerst toepasselijk wordt wanneer de rechtsvoorschriften betreffende de vervoerverrichtingen de verhouding betreffen tussen vervoerondernemers en verladers, anders gezegd wanneer de van staatswege genomen maatregelen laatstgenoemden (ontvangers of afzenders dan wel beide) ten goede komen, doch niet wanneer aan andere takken van vervoer een voordeel wordt verschaft. De Bondsregering heeft in dit verband verwezen naar een door het Europese Parlement opgestelde terminologische lijst van vervoereconomische begrippen, gedagtekend 11 december 1961, volgens welke „onder vervoervoorwaarden wordt verstaan alle wettelijke en contractuele bepalingen waaraan de vervoer-ondernemingen en verladers zijn gebonden, met uitzondering van de prijzen”. Bovendien heeft zij terecht betoogd, dat maatregelen ten gunste van de takken van vervoer, dat wil zeggen maatregelen welke de mededinging tussen de verschillende takken van vervoer beïnvloeden, onder artikel 177 van het EEG-Verdrag vallen. Omdat de litigieuze Duitse wet echter — zoals reeds gezegd — de begunstiging van een bepaalde tak van vervoer (de Bundesbahn), en niet die van een verlader beoogt, lijkt het inderdaad onjuist bij haar beoordeling met artikel 80 van het EEG-Verdrag te rade te gaan. De gevraagde nadere interpretatie kan derhalve achterwege blijven.

6.

Een verdere groep van eveneens alleen in de zaak 9-70 gestelde vragen betreft de artikelen 92 en volgende van het EEG-Verdrag. Ook deze vragen dienen voor de behandeling te worden samengevat.

Volgens de formulering van de verwijzende rechter moet ook hier eerst de vraag naar de rechtstreekse toepasselijkheid worden beantwoord, omdat daarvan afhangt of wij ons wel zullen hebben in te laten met de omschrijving van afzonderlijke begrippen welke in genoemde artikelen worden gebezigd. — Ik wil thans volstaan met erop te wijzen, dat de Bondsregering en de Commissie mijns inziens overtuigende argumenten hebben aangevoerd welke tegen de door eiser sub 1 voorgestane rechtstreekse toepasselijkheid pleiten. Daargelaten dat de omschrijving der onver enigbare steunmaatregelen zeer algemeen werd gehouden, is hier niet van een onbeperkt verbod sprake. Steunmaatregelen zijn alleen onverenigbaar voor zoveel niet anders is bepaald. Een reeks steunmaatregelen zijn in het Verdrag zelf (artikel 92 en artikel 77) geoorloofd verklaard of kunnen in „afgeleide” besluiten verenigbaar worden verklaard. In het geval van onverenigbaarheid neemt de Commissie, die ten deze over een zekere vrijheid van beoordeling beschikt, een beschikking. Bovendien zijn in artikel 94 uitvoeringsvoorschriften van de Raad voorzien, terwijl de Raad bovendien steunmaatregelen ook volgens artikel 93 toelaatbaar kan verklaren.

Eigenlijk behoeft echter op de vraag naar de rechtstreekse toepasselijkheid niet verder te worden ingegaan, want ook in het kader van de onderhavige zaak kan men, in de lijn van de gedach-tengang welke in het arrest 13-68 (Jurisprudentie 1968, Deel XIV, blz. 641) tot uitdrukking werd gebracht, vaststellen dat voor de Duitse wet op de ver-voerbelasting ten onrechte aan toepas sing van de verdragsvoorschriften nopens steunmaatregelen is gedacht. Ofschoon de wet begunstiging van de Bundesbahn ten doel heeft, kan in feite niet van steunmaatregelen als bedoeld in artikel 92 worden gesproken. Zoals reeds in andere zaken (bij voorbeeld in het arrest 30-59 (Jurisprudentie 1961, Deel VII, blz. 39/40) werd gepreciseerd, is daarvan slechts sprake wanneer ze uit staatsmiddelen worden bekostigd of bestaan in een ver mindering van de normaliter door een onderneming te dragen last. In casu zijn echter door de Staat ten behoeve van een tak van vervoer niet-rechtstreeks faciliteiten verleend in dier voege dat concurrerende takken van vervoer worden belast. Zulke dirigistische belastingmaatregelen vallen, anders dan eiser sub 1 meent, stellig niet onder artikel 92. Hiermede is ten deze, vooral met het oog op andere verdragsvoorschriften welke anders van hun betekenis zouden worden beroofd, het wezenlijke gezegd. Deze conclusie berust op uitlegging van het gemeenschapsrecht en kan derhalve geen aanleiding geven tot het verwijt dat het Hof van Justitie zich ten onrechte begeeft in vragen van relevantie welke aan de verwijzende rechter zijn voorbehouden. Zij zou bovendien medebrengen dat op de vraag of de artikelen 92 en volgende wel voor het vervoer gelden (vraag welke op grond van de artikelen 61 en 77 van het Verdrag en 's Raads beschikking van 13 mei 1965 in beginsel bevestigend zou moeten worden beantwoord) niet behoeft te worden ingegaan. Voorts wordt dan een onderzoek naar de vraag of deze voorschriften ook van belang zijn voor de bescherming van spoorwegbedrijven welke van overheidswege worden geëxploiteerd, overbodig (ook deze vraag ware, behoudens toepassing van artikel 90, alinea 2, bevestigend te beantwoorden) en ook kan buiten beschouwing blijven of van een met de gemeenschappelijke markt niet te verenigen steunmaatregel geen sprake kan zijn zolang de Commissie, ofschoon kennis dragende van de feiten, geen beschikking volgens artikel 93, alinea 2, van het EEG-Verdrag heeft genomen.

Ten aanzien van de laatste groep vragen kan derhalve slechts worden gecon cludeerd dat de artikelen 92 en volgende van het EEG-Verdrag voor de beoordeling van de feiten door de verwijzende rechter irrelevant zijn.

7.

Samenvattend meen ik dat op grond van vorenstaande overwegingen de gestelde vragen als volgt dienen te worden beantwoord :