Samenvatting van het advies van de Europese Toezichthouder voor gegevensbescherming over het voorstel voor een verordening betreffende geautomatiseerde gegevensuitwisseling ten behoeve van politiële samenwerking (“Prüm II”)

(De volledige tekst van dit advies is beschikbaar in het Engels, Frans en Duits op de EDPS-website www.edps.europa.eu)

(2022/C 225/04)

De Europese Commissie heeft op 8 december 2021 een voorstel aangenomen voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad betreffende geautomatiseerde gegevensuitwisseling ten behoeve van politiële samenwerking (“Prüm II”) en tot wijziging van de Besluiten 2008/615/JBZ en 2008/616/JBZ van de Raad en de Verordeningen (EU) 2018/1726, (EU) 2019/817 en (EU) 2019/818 van het Europees Parlement en de Raad (de zogenoemde “Prümbesluiten”). Het voorstel maakt deel uit van een groter wetgevingspakket, de zogeheten “EU-code voor politiële samenwerking”, dat ook een voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad betreffende de uitwisseling van informatie tussen de rechtshandhavingsinstanties van de lidstaten (waarover een afzonderlijk advies van de EDPS wordt uitgebracht) en een voorstel voor een aanbeveling van de Raad inzake operationele politiële samenwerking omvat.

Doel van het voorstel is de samenwerking op het gebied van rechtshandhaving, en in het bijzonder de informatie-uitwisseling tussen de bevoegde autoriteiten die verantwoordelijk zijn voor het voorkomen, opsporen en onderzoeken van strafbare feiten, te verbeteren door de voorwaarden en procedures vast te stellen voor de geautomatiseerde bevraging van DNA-profielen, dactyloscopische gegevens (vingerafdrukken), gezichtsopnamen, politiegegevens en bepaalde voertuigregistratiegegevens, alsmede voor de uitwisseling van gegevens naar aanleiding van een match.

Hoewel de EDPS begrijpt dat de rechtshandhavingsinstanties moeten kunnen beschikken over de best mogelijke juridische en technische instrumenten om misdrijven op te sporen, te onderzoeken en te voorkomen, merkt hij op dat het voorgestelde nieuwe Prümkader niet duidelijk de essentiële elementen voor de uitwisseling van gegevens vastlegt, zoals de soorten misdrijven die een bevraging kunnen rechtvaardigen, en onvoldoende duidelijk is over de soorten betrokkenen die bij de automatische uitwisseling van gegevens zijn betrokken, bijvoorbeeld of de databanken die worden bevraagd alleen gegevens van verdachten en/of veroordeelden bevatten, of ook gegevens van andere betrokkenen, zoals slachtoffers of getuigen.

De EDPS is met name van mening dat het geautomatiseerd bevragen van DNA-profielen en gezichtsopnamen alleen mogelijk zou moeten zijn in het kader van individuele onderzoeken naar ernstige misdrijven, in plaats van bij elk strafbaar feit, zoals in het voorstel is voorzien. Voorts acht de EDPS het noodzakelijk om in het voorstel gemeenschappelijke eisen en voorwaarden op te nemen met betrekking tot de gegevens in de nationale databanken die voor geautomatiseerde bevraging toegankelijk worden gemaakt, naar behoren rekening houdend met de verplichting uit hoofde van artikel 6 van de richtlijn wetshandhaving (Richtlijn (EU) 2016/680) om een onderscheid te maken tussen de verschillende categorieën betrokkenen (d.w.z. veroordeelden, verdachten, slachtoffers enz.).

De EDPS is ook bezorgd over de gevolgen van de voorgestelde geautomatiseerde bevraging en uitwisseling van politiegegevens voor de grondrechten van de betrokken personen. Hij is van mening dat de noodzaak van de voorgestelde geautomatiseerde bevraging en uitwisseling van politiegegevens niet voldoende is aangetoond. Indien een dergelijke maatregel desondanks wordt aangenomen, zelfs op vrijwillige basis, dan zouden aanvullende strenge waarborgen nodig zijn om aan het evenredigheidsbeginsel te voldoen. In het bijzonder moet, gezien de uitdagingen op het gebied van de kwaliteit van de gegevens, in de toekomstige verordening onder meer uitdrukkelijk worden gedefinieerd welke soorten en/of ernst van strafbare feiten een geautomatiseerde bevraging van de nationale politiegegevens kunnen rechtvaardigen.

Wat betreft de opneming van Europol in het Prümkader is de EDPS van mening dat zijn opmerkingen en aanbevelingen in Advies 4/2021 over het voorstel tot wijziging van de Europol-verordening volledig van toepassing blijven in de context van de Prümsamenwerking, met name die in verband met het zogenoemde “probleem van big data”, d.w.z. de verwerking door het agentschap van grote en complexe gegevensreeksen. De EDPS wenst twee van de kernboodschappen uit het advies over Europol in herinnering te brengen: met ruimere bevoegdheden moet ook altijd een strenger toezicht gepaard gaan, en even belangrijk is dat eventuele van toepassing zijnde uitzonderingen in de vorm van afwijkingen niet de regel mogen worden.

Het voorstel voorziet in een complexe architectuur voor de geautomatiseerde bevraging en uitwisseling van gegevens binnen het Prümkader met drie afzonderlijke technische oplossingen, ontwikkeld en onderhouden door drie verschillende entiteiten. De EDPS is van mening dat het voorstel explicieter moet zijn over de verantwoordelijkheid voor de verwerking van persoonsgegevens, met name in Eucaris, dat niet op het Unierecht is gebaseerd en een intergouvernementeel karakter heeft. Voorts is de EDPS van mening dat, gezien de schaal en de gevoeligheid van de verwerking van persoonsgegevens, het voorgestelde horizontale governancemodel van het Prümkader niet geschikt is en verder moet worden versterkt, bijvoorbeeld door een centrale coördinerende rol toe te wijzen aan een EU-entiteit, zoals de Commissie.

Daarnaast is de EDPS in het belang van de rechtszekerheid van mening dat de verhouding van de gegevensbeschermingsregels in het voorstel tot het bestaande rechtskader inzake gegevensbescherming in de EU, met name de richtlijn wetshandhaving en Verordening (EU) 1725/2018 (EUDPR), uitdrukkelijk moet worden verduidelijkt.

In het advies wordt ook een aantal andere specifieke vraagstukken geanalyseerd en worden hiervoor aanbevelingen gedaan, zoals het verband tussen het Prümkader en het interoperabiliteitskader, de doorgifte van gegevens aan derde landen en internationale organisaties, en het toezicht op de verwerkingsactiviteiten met het oog op de samenwerking in het kader van Prüm.

1.   INLEIDING EN ACHTERGROND

4.   CONCLUSIES

(1)  COM(2021) 784 final.

(2)  COM(2021) 782 final.

(3)  COM(2021) 780 final.

(4)  https://ec.europa.eu/home-affairs/news/boosting-police-cooperation-across-borders-enhanced-security-2021-12-08_en

(5)  Mededeling van de Commissie betreffende de EU-strategie voor de veiligheidsunie (COM(2020) 605 final).

(6)  Mededeling van de Commissie over de EU-strategie voor de aanpak van georganiseerde criminaliteit (2021-2025) (COM(2021) 170 final).

(7)  Mededeling van de Commissie, “Een strategie voor een volledig functionerend en veerkrachtig Schengengebied” (COM(2021) 277 final).

(8)  Zie voor meer informatie Advies 4/2021 van de EDPS, https://edps.europa.eu/system/files/2021-03/21-03-08_opinion_europol_reform_en.pdf