1.   Deze richtlijn bevat een doelstelling om de luchtverontreiniging tot nul terug te dringen, zodat de luchtkwaliteit in de Unie geleidelijk wordt verbeterd tot zij niveaus bereikt die niet langer als schadelijk voor de gezondheid van de mens en natuurlijke ecosystemen worden beschouwd, zoals bepaald door wetenschappelijke gegevens, en om zo te helpen uiterlijk in 2050 een gifvrij milieu te verwezenlijken.

1.   Deze richtlijn bevat een doelstelling om de luchtverontreiniging tot nul terug te dringen, zodat de luchtkwaliteit in de Unie geleidelijk wordt verbeterd tot zij niveaus bereikt die niet langer als schadelijk voor de gezondheid van de mens en natuurlijke ecosystemen worden beschouwd, zoals bepaald door wetenschappelijke gegevens, en om zo te helpen uiterlijk in 2050 een gifvrij milieu te verwezenlijken.

2.   Bij deze richtlijn worden tussentijdse grenswaarden, streefwaarden, gemiddeldeblootstellingsverminderingsver-plichtingen, gemiddeldeblootstellingsconcentratiedoel-stellingen, kritieke niveaus, informatiedrempels, alarmdrempels en langetermijndoelstellingen (“luchtkwaliteitsnormen”) vastgesteld waaraan uiterlijk in 2030 moet worden voldaan en die vervolgens overeenkomstig artikel 3 regelmatig moeten worden herzien.

2.   Bij deze richtlijn worden tussentijdse grenswaarden, streefwaarden, gemiddeldeblootstellingsverminderingsver-plichtingen, gemiddeldeblootstellingsconcentratiedoel-stellingen en kritieke niveaus vastgesteld waaraan uiterlijk in 2030 moet worden voldaan en die vervolgens overeenkomstig artikel 3 regelmatig moeten worden herzien. Ook wordt een bindende deadline vastgesteld: uiterlijk in 2035 moet volledig aan de richtsnoeren inzake luchtkwaliteit van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) worden voldaan.

3.   Daarnaast draagt deze richtlijn bij tot de verwezenlijking van de doelstellingen van de Unie inzake de vermindering van verontreiniging, inzake biodiversiteit en inzake ecosystemen, overeenkomstig het achtste milieuactieprogramma zoals uiteengezet in Besluit (EU) 2022/591 van het Europees Parlement en de Raad (75).

3.    In de richtlijn worden ook langetermijndoelstellingen, informatiedrempels en alarmdrempels vastgesteld als onderdeel van de luchtkwaliteitsnormen.

4.    Daarnaast draagt deze richtlijn bij tot:

5.     De lidstaten voeren op nationaal niveau de nodige maatregelen uit om de verwezenlijking van de in lid 1 genoemde doelstelling inzake luchtkwaliteit in de hele Unie mogelijk te maken, met inachtneming van de sociale of economische ontwikkeling van lokale gemeenschappen en lokale bedrijven, en bieden lokale en regionale overheden ondersteuning bij dit streven.

2.   Bij de evaluatie wordt beoordeeld of de geldende luchtkwaliteitsnormen nog steeds geschikt zijn om de doelstelling van het vermijden, voorkomen of verminderen van schadelijke gevolgen voor de gezondheid van de mens en het milieu te verwezenlijken en of ook andere luchtverontreinigende stoffen in de normen moeten worden opgenomen.

2.   Bij de evaluatie wordt beoordeeld of de geldende luchtkwaliteitsnormen nog steeds voldoende zijn om de doelstelling van het vermijden, voorkomen of verminderen van schadelijke gevolgen voor de gezondheid van de mens en het milieu te verwezenlijken en of ook andere luchtverontreinigende stoffen in de normen moeten worden opgenomen.

4.   Indien de Commissie dit naar aanleiding van de evaluatie passend acht, dient zij een voorstel in om de luchtkwaliteitsnormen te herzien of er andere luchtverontreinigende stoffen in op te nemen.

4.   Indien de Commissie dit naar aanleiding van de evaluatie passend acht, dient zij binnen één jaar na publicatie van de evaluatie een voorstel in om de luchtkwaliteitsnormen te herzien of er andere luchtverontreinigende stoffen in op te nemen. Dergelijke voorstellen worden conform het non-regressiebeginsel uitgewerkt.

5.     De eerste evaluatie omvat een gedetailleerde beoordeling van verontreinigende stoffen waarover de bezorgdheid toeneemt, zoals ultrafijne deeltjes, zwarte koolstof, ammoniak en zwevende deeltjes die kleiner zijn dan 1 micron. Deze evaluatie geschiedt op basis van studies waarin het effect van deze verontreinigende stoffen op de menselijke gezondheid en het milieu wordt beoordeeld.

1.   In zones waar de niveaus van zwaveldioxide, stikstofdioxide, zwevende deeltjes (PM10, PM2,5 ), lood, benzeen, koolmonoxide, arseen, cadmium, nikkel en benzo(a)pyreen in de lucht lager zijn dan de respectieve grenswaarden genoemd in afdeling 1 van bijlage I, houden de lidstaten de niveaus van die stoffen beneden de grenswaarden .

1.   In zones waar de niveaus van zwaveldioxide, stikstofdioxide, zwevende deeltjes (PM10, PM2,5 ), lood, benzeen, koolmonoxide, arseen, cadmium, nikkel en benzo(a)pyreen in de lucht lager zijn dan de respectieve grenswaarden genoemd in afdeling 1 van bijlage I, houden de lidstaten de niveaus van die stoffen beneden de grenswaarden. De grenswaarden zijn van toepassing volgens het tijdschema in bijlage I, tenzij op grond van artikel 18 extra tijd is toegekend om aan de grenswaarden te voldoen.

2.   De lidstaten verstrekken de Commissie lijsten van die in lid 1 bedoelde zones en territoriale eenheden op het niveau NUTS 1, samen met gegevens over de concentraties en bronnen en het bewijsmateriaal dat aantoont dat de overschrijdingen aan natuurlijke bronnen zijn toe te schrijven.

2.   De lidstaten verstrekken de Commissie lijsten van die in lid 1 bedoelde zones en territoriale eenheden op het niveau NUTS 1, samen met gegevens over de concentraties en bronnen en het bewijsmateriaal dat aantoont dat de overschrijdingen aan natuurlijke bronnen zijn toe te schrijven.

3.   Wanneer de Commissie overeenkomstig lid 2 in kennis is gesteld van een aan natuurlijke bronnen toe te schrijven overschrijding, wordt die overschrijding niet als een overschrijding in de zin van deze richtlijn aangemerkt.

3.   Wanneer de Commissie overeenkomstig lid 2 in kennis is gesteld van een aan natuurlijke bronnen toe te schrijven overschrijding, wordt die overschrijding niet als een overschrijding in de zin van deze richtlijn aangemerkt , mits de lidstaat met verifieerbaar bewijs duidelijk maakt dat hij de overschrijdingen niet kon voorkomen of beperken.

4.     Om de bevoegde autoriteiten te helpen bij het beoordelen van de bijdrage van natuurlijke bronnen aan de luchtverontreiniging op hun grondgebied, evalueert en actualiseert de Europese Commissie de bestaande richtsnoeren uiterlijk op 31 december 2026, met name wat betreft de methoden om natuurlijke bijdragen aan de verplichting om de gemiddelde blootstelling te verminderen te kwantificeren.

1.   Wanneer in een bepaalde zone wegens locatiespecifieke dispersiekarakteristieken, orografische grensomstandigheden, ongunstige klimaatomstandigheden of grensoverschrijdende bijdragen overeenstemming met de grenswaarden voor zwevende deeltjes (PM10 en PM2,5 ) of stikstofdioxide niet kan worden bereikt op het in tabel 1 van afdeling 1 van bijlage I genoemde uiterste tijdstip , mag een lidstaat dat tijdstip voor die specifieke zone eenmaal met ten hoogste vijf jaar uitstellen, mits voldaan is aan de volgende voorwaarden:

1.   Wanneer in een bepaalde zone wegens locatiespecifieke dispersiekarakteristieken, orografische grensomstandigheden, ongunstige klimaatomstandigheden, grensoverschrijdende bijdragen , of doordat de kosten voor de uitvoering van de maatregelen veel hoger uitvallen dan de kosten van niet-handelen, overeenstemming met de grenswaarden voor zwevende deeltjes (PM10 en PM2,5 ) of stikstofdioxide, niet kan worden bereikt op de in tabel 1 en tabel 1a van afdeling 1 van bijlage I genoemde uiterste tijdstippen , mag een lidstaat dat tijdstip voor die specifieke zone eenmaal met ten hoogste vijf jaar uitstellen, mits voldaan is aan de volgende voorwaarden:

2.   Wanneer lid 1 volgens een lidstaat van toepassing is, stelt hij de Commissie daarvan in kennis en deelt hij het in lid 1 bedoelde luchtkwaliteitsplan mede alsook alle relevante gegevens die de Commissie nodig heeft om te beoordelen of aan de aangehaalde reden voor het uitstel en de in dat lid vastgestelde voorwaarden is voldaan. Bij haar beoordeling houdt de Commissie rekening met de geraamde effecten op de luchtkwaliteit in de lidstaten, nu en in de toekomst, van door de lidstaten genomen maatregelen en met de geraamde effecten op de luchtkwaliteit van maatregelen van de Unie.

2.   Wanneer lid 1 volgens een lidstaat van toepassing is, stelt hij de Commissie daarvan in kennis en deelt hij het in lid 1 bedoelde luchtkwaliteitsplan mede alsook alle relevante gegevens die de Commissie nodig heeft om te beoordelen of aan de aangehaalde reden voor het uitstel en de in dat lid vastgestelde voorwaarden is voldaan. Bij haar beoordeling houdt de Commissie rekening met de geraamde effecten op de luchtkwaliteit in de lidstaten, nu en in de toekomst, van door de lidstaten genomen maatregelen en met de geraamde effecten op de luchtkwaliteit van maatregelen van de Unie . De Commissie zal de bevoegde autoriteiten helpen om mogelijke vormen van EU-steun in kaart te brengen voor de administratieve en financiële inspanningen die bovengenoemde maatregelen met zich meebrengen.

1.   Wanneer het niveau van verontreinigende stoffen in de lucht in bepaalde zones een in afdeling 1 van bijlage I vastgestelde grenswaarde overschrijdt, stellen de lidstaten voor die zones zo snel mogelijk en ten laatste twee jaar na het kalenderjaar waarin die overschrijding van een grenswaarde is geregistreerd luchtkwaliteitsplannen vast. Die luchtkwaliteitsplannen bevatten passende maatregelen om de desbetreffende grenswaarde te bereiken en om de periode van overschrijding zo kort mogelijk te houden, en in elk geval korter dan drie jaar na het einde van het kalenderjaar waarin de eerste overschrijding is gemeld.

1.   Wanneer het niveau van verontreinigende stoffen in de lucht in bepaalde zones een in afdeling 1 van bijlage I vastgestelde grenswaarde overschrijdt, stellen de lidstaten voor die zones zo snel mogelijk en ten laatste twee jaar na het kalenderjaar waarin die overschrijding van een grenswaarde is geregistreerd luchtkwaliteitsplannen vast. Die luchtkwaliteitsplannen bevatten passende maatregelen om de desbetreffende grenswaarde te bereiken en om de periode van overschrijding zo kort mogelijk te houden, en in elk geval korter dan drie jaar na het einde van het kalenderjaar waarin de eerste overschrijding is gemeld.

5.   Luchtkwaliteitsplannen bevatten ten minste de volgende gegevens:

5.   Luchtkwaliteitsplannen bevatten ten minste de volgende gegevens:

6.   […] Bij het opstellen van luchtkwaliteitsplannen zorgen de lidstaten ervoor dat belanghebbenden wier activiteiten aan de overschrijdingen bijdragen, worden aangemoedigd om maatregelen voor te stellen die zij kunnen nemen om een einde te helpen maken aan de overschrijdingen, en dat niet-gouvernementele organisaties, zoals milieuorganisaties, consumentenorganisaties, organisaties die de belangen van gevoelige bevolkingsgroepen en kwetsbare groepen behartigen, andere relevante bij de gezondheidszorg betrokken organen en de relevante vakverenigingen aan die raadplegingen mogen deelnemen.

6.   […] Bij het opstellen van luchtkwaliteitsplannen zorgen de lidstaten ervoor dat belanghebbenden wier activiteiten aan de overschrijdingen bijdragen, worden aangemoedigd om maatregelen voor te stellen die zij kunnen nemen om een einde te helpen maken aan de overschrijdingen, en dat niet-gouvernementele organisaties, zoals milieuorganisaties, consumentenorganisaties, organisaties die de belangen van gevoelige bevolkingsgroepen en kwetsbare groepen behartigen, andere relevante bij de gezondheidszorg betrokken organen en de relevante vakverenigingen aan die raadplegingen mogen deelnemen.

7.   Luchtkwaliteitsplannen worden binnen twee maanden na de vaststelling ervan aan de Commissie meegedeeld.

7.   Luchtkwaliteitsplannen worden binnen twee maanden na de vaststelling ervan aan de Commissie meegedeeld.

8.     In voorkomend geval faciliteert de Commissie de opstelling en uitvoering van de luchtkwaliteitsplannen door de uitwisseling van goede praktijken. Voor de opstelling, uitvoering en herziening van luchtkwaliteitsplannen stelt de Commissie richtsnoeren op die specifiek zijn toegesneden op lokale en regionale overheden.

9.     Het opstellen van luchtkwaliteitsplannen geschiedt in coördinatie met het nationale programma ter beperking van de luchtverontreiniging dat overeenkomstig Richtlijn (EU) 2016/2284 is vervaardigd.

1.   Wanneer in een bepaalde zone het risico bestaat dat de niveaus van verontreinigende stoffen een of meer van de in afdeling 4 van bijlage I genoemde alarmdrempels zullen overschrijden, stellen de lidstaten kortetermijnactieplannen op, die op korte termijn te nemen noodmaatregelen aanduiden om het risico van overschrijding of de duur van een dergelijke overschrijding te beperken.

1.   Wanneer in een bepaalde zone het risico bestaat dat de niveaus van verontreinigende stoffen een of meer van de in afdeling 4 van bijlage I genoemde alarmdrempels zullen overschrijden, stellen de lidstaten kortetermijnactieplannen op, die op korte termijn te nemen noodmaatregelen en maatregelen aanduiden om het risico van overschrijding of de duur van een dergelijke overschrijding te beperken.

2.   Bij het opstellen van de in lid 1 bedoelde kortetermijnactieplannen kunnen de lidstaten, naar gelang van het geval, voorzien in effectieve maatregelen om activiteiten die bijdragen tot het risico op overschrijding van de respectieve grenswaarden, streefwaarden of alarmdrempels, te beheersen en indien nodig tijdelijk op te schorten. Afhankelijk van het aandeel van de belangrijkste bronnen van verontreiniging aan de aan te pakken overschrijdingen, kunnen die kortetermijnactieplannen eventueel maatregelen ten aanzien van vervoer, bouwwerkzaamheden, industriële installaties en het gebruik van producten en de verwarming van woningen behelzen. In het kader van deze plannen worden ook specifieke acties voor de bescherming van gevoelige bevolkingsgroepen en kwetsbare groepen, zoals kinderen, in overweging genomen.

2.   Bij het opstellen van de in lid 1 bedoelde kortetermijnactieplannen kunnen de lidstaten, naar gelang van het geval, voorzien in effectieve maatregelen om activiteiten die bijdragen tot het risico op overschrijding van de respectieve grenswaarden, streefwaarden of alarmdrempels, te beheersen en indien nodig tijdelijk op te schorten. Afhankelijk van het aandeel van de belangrijkste bronnen van verontreiniging aan de aan te pakken overschrijdingen, kunnen die kortetermijnactieplannen eventueel maatregelen ten aanzien van vervoer, bouwwerkzaamheden, industriële installaties en het gebruik van producten en de verwarming van woningen behelzen. In het kader van deze plannen worden ook specifieke acties voor de bescherming van gevoelige bevolkingsgroepen en kwetsbare groepen, zoals kinderen, in overweging genomen.

5.   De lidstaten dienen kortetermijnactieplannen binnen twee maanden na de vaststelling ervan in bij de Commissie.

5.   De lidstaten dienen kortetermijnactieplannen binnen twee maanden na de vaststelling ervan in bij de Commissie.

6.     De Commissie publiceert voorbeelden van goede praktijken voor het opstellen van kortetermijnactieplannen en werkt deze regelmatig bij.

1.   Wanneer grensoverschrijdend transport van luchtverontreiniging vanuit één of meer lidstaten in aanzienlijke mate bijdraagt aan de overschrijding van een grenswaarde, streefwaarde voor ozon, gemiddeldeblootstellingsverminderingsver-plichting of alarmdrempel in een andere lidstaat, stelt die laatste de lidstaat waaruit de luchtverontreiniging afkomstig is en de Commissie daarvan in kennis.

1.   Wanneer grensoverschrijdend transport van luchtverontreiniging vanuit één of meer lidstaten in aanzienlijke mate bijdraagt aan de overschrijding van een grenswaarde, streefwaarde voor ozon, gemiddeldeblootstellingsverminderingsver-plichting of alarmdrempel in een andere lidstaat, stelt die laatste de lidstaat waaruit de luchtverontreiniging afkomstig is en de Commissie daarvan in kennis.

3.   Indien opportuun overeenkomstig artikel 20 gaan de lidstaten over tot het opstellen en uitvoeren van gezamenlijke kortetermijnactieplannen die naburige zones in andere lidstaten bestrijken. De lidstaten zorgen ervoor, dat naburige zones in andere lidstaten alle relevante gegevens over deze kortetermijnactieplannen onverwijld ontvangen.

3.   Indien opportuun overeenkomstig artikel 20 gaan de lidstaten over tot het opstellen en uitvoeren van gezamenlijke kortetermijnactieplannen die naburige zones in andere lidstaten bestrijken. De lidstaten zorgen ervoor, dat naburige zones in andere lidstaten , en ook de lokale en regionale overheden aldaar, alle relevante gegevens over deze kortetermijnactieplannen onverwijld ontvangen.

4.   Wanneer de informatiedrempel of alarmdrempels worden overschreden in zones in de nabijheid van nationale grenzen, worden zo snel mogelijk gegevens over die overschrijdingen verstrekt aan de bevoegde autoriteiten van de betrokken naburige lidstaten. Deze gegevens worden ook aan de bevolking ter beschikking gesteld.

4.   Wanneer de informatiedrempel of alarmdrempels worden overschreden in zones in de nabijheid van nationale grenzen, worden zo snel mogelijk gegevens over die overschrijdingen verstrekt aan de bevoegde autoriteiten van de betrokken naburige lidstaten, waaronder lokale en regionale overheden . Deze gegevens worden ook aan de bevolking ter beschikking gesteld.

1.   De lidstaten zorgen ervoor, dat de bevolking alsook belanghebbende organisaties, zoals milieuorganisaties, consumentenorganisaties, organisaties die de belangen van gevoelige bevolkingsgroepen en kwetsbare groepen behartigen, andere bij de gezondheidszorg betrokken organen en de belanghebbende vakverenigingen adequaat en tijdig het volgende wordt meegedeeld:

1.   De lidstaten zorgen ervoor, dat de bevolking en lokale en regionale overheden, alsook belanghebbende organisaties, zoals milieuorganisaties, consumentenorganisaties, organisaties die de belangen van gevoelige bevolkingsgroepen en kwetsbare groepen behartigen, andere bij de gezondheidszorg betrokken organen en de belanghebbende vakverenigingen adequaat en tijdig het volgende wordt meegedeeld:

2.   De lidstaten voorzien in een luchtkwaliteitsindex die betrekking heeft op zwaveldioxide, stikstofdioxide, zwevende deeltjes (PM10 en PM2,5 ) en ozon, maken die index openbaar toegankelijk en werken hem elk uur bij. In de luchtkwaliteitsindex wordt rekening gehouden met de aanbevelingen van de WHO en wordt voortgebouwd op de luchtkwaliteitsindexen op Europese schaal die door het Europees Milieuagentschap worden verstrekt.

2.   De lidstaten voorzien in een luchtkwaliteitsindex die betrekking heeft op zwaveldioxide, stikstofdioxide, zwevende deeltjes (PM10 en PM2,5 ) en ozon, maken die index openbaar toegankelijk en werken hem elk uur bij. De luchtkwaliteitsindex bouwt voort op de luchtkwaliteitsindexen op Europese schaal die door het Europees Milieuagentschap worden verstrekt en voldoet vanaf 2035 aan de luchtkwaliteitsrichtsnoeren van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO).

De luchtkwaliteitsindex bevat gebruiksvriendelijke informatie die van lidstaat tot lidstaat vergelijkbaar is en toegankelijk is voor het grote publiek, en biedt richtsnoeren voor op kennis van zaken gebaseerd gedrag, vooral met betrekking tot gezondheidsrisico’s voor met name kwetsbare groepen.

1.   De lidstaten zorgen ervoor dat, overeenkomstig hun nationale rechtsstelsel, de leden van het betrokken publiek in beroep kunnen gaan bij een rechtbank […]

1.   De lidstaten zorgen ervoor dat, overeenkomstig hun nationale rechtsstelsel, de leden van het betrokken publiek in beroep kunnen gaan bij een rechtbank […]

3.   De beroepsprocedure moet eerlijk, billijk, tijdig en niet buitensporig kostbaar zijn, en voorzien in adequate en doeltreffende verhaalmechanismen, met inbegrip van een rechterlijk bevel waar zulks passend is.

3.   De beroepsprocedure moet eerlijk, billijk, tijdig en niet buitensporig kostbaar zijn, en voorzien in adequate en doeltreffende verhaalmechanismen, met inbegrip van een rechterlijk bevel waar zulks passend is. De lidstaten zorgen ervoor dat de rechtbanken of andere onafhankelijke en onpartijdige beroepsinstanties doeltreffende dwangmaatregelen kunnen opleggen

2.   De lidstaten zorgen ervoor dat niet-gouvernementele organisaties die zich inzetten voor de bescherming van de gezondheid van de mens of het milieu en die aan alle eisen krachtens het nationaal recht voldoen , natuurlijke personen zoals bedoeld in lid 1 mogen vertegenwoordigen en collectieve vorderingen voor schadevergoeding mogen instellen. De vereisten van artikel 10 en artikel 12, lid 1, van Richtlijn (EU) 2020/1828 zijn van overeenkomstige toepassing op dergelijke collectieve acties.

2.   De lidstaten zorgen ervoor dat niet-gouvernementele organisaties die zich inzetten voor de bescherming van de gezondheid van de mens of het milieu, natuurlijke personen zoals bedoeld in lid 1 mogen vertegenwoordigen en vorderingen voor schadevergoeding mogen instellen. De vereisten van artikel 10 en artikel 12, lid 1, van Richtlijn (EU) 2020/1828 zijn van overeenkomstige toepassing op dergelijke collectieve acties.

3.   De lidstaten zorgen ervoor dat een vordering tot schadevergoeding voor een schending slechts eenmaal kan worden ingesteld door een in lid 1 bedoelde natuurlijke persoon en door de in lid 2 bedoelde niet-gouvernementele organisaties die de persoon vertegenwoordigen. De lidstaten stellen regels vast om ervoor te zorgen dat de getroffen personen niet meer dan één keer een schadevergoeding ontvangen voor dezelfde vordering tegen dezelfde bevoegde autoriteit.

3.   De lidstaten zorgen ervoor dat een vordering tot schadevergoeding voor een schending slechts eenmaal kan worden ingesteld door een in lid 1 bedoelde natuurlijke persoon en door de in lid 2 bedoelde niet-gouvernementele organisaties die de persoon vertegenwoordigen. De lidstaten stellen regels vast om ervoor te zorgen dat de getroffen personen niet meer dan één keer een schadevergoeding ontvangen voor dezelfde vordering tegen dezelfde bevoegde autoriteit.

4.   Wanneer een schadevordering wordt gestaafd met bewijsmateriaal waaruit blijkt dat de in lid 1 bedoelde schending de meest plausibele verklaring is voor het ontstaan van de schade bij die persoon, wordt het oorzakelijke verband tussen de schending en het ontstaan van de schade voorondersteld. De verwerende overheidsinstantie kan deze vooronderstelling weerleggen. De verweerder heeft met name het recht om de relevantie van het door de natuurlijke persoon aangevoerde bewijs en de plausibiliteit van de verstrekte uitleg te betwisten.

4.   Wanneer een schadevordering wordt gestaafd met bewijsmateriaal, waaronder relevante wetenschappelijke gegevens, op basis waarvan kan worden aangenomen dat de in lid 1 bedoelde schending de oorzaak is of heeft bijgedragen aan het ontstaan van de schade bij die persoon, wordt het oorzakelijke verband tussen de schending en het ontstaan van de schade voorondersteld. De verwerende overheidsinstantie kan deze vooronderstelling weerleggen. De verweerder heeft met name het recht om de relevantie van het door de natuurlijke persoon aangevoerde bewijs en de plausibiliteit van de verstrekte uitleg te betwisten.

4 bis.     Voor de toepassing van dit artikel worden onder “relevante wetenschappelijke gegevens” statistische, epidemiologische en andere gegevens verstaan waaruit een uit statistisch oogpunt sterk causaal verband tussen bepaalde soorten verontreiniging en bepaalde gezondheidsomstandigheden blijkt.

5.   De lidstaten zorgen ervoor dat de nationale regels en procedures in verband met eisen tot schadevergoeding, onder andere wat de bewijslast betreft, zodanig worden opgesteld en toegepast dat zij de uitoefening van het recht op vergoeding van schade krachtens lid 1 niet onmogelijk of buitensporig moeilijk maken.

5.   De lidstaten zorgen ervoor dat de nationale regels en procedures in verband met eisen tot schadevergoeding, onder andere wat de bewijslast betreft, zodanig worden opgesteld en toegepast dat zij de uitoefening van het recht op vergoeding van schade krachtens lid 1 niet onmogelijk of buitensporig moeilijk maken.