16.12.2011   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 368/24

1.

De Europese gemeenschappelijke onderneming voor ITER (1) en de ontwikkeling van fusie-energie werd in maart 2007 (2) opgericht voor een periode van 35 jaar. Hoewel de belangrijkste fusiefaciliteiten in Cadarache in Frankrijk ontwikkeld zullen worden, is de gemeenschappelijke onderneming gevestigd te Barcelona.

2.

De taken van de gemeenschappelijke onderneming zijn (3):

3.

De leden van de gemeenschappelijke onderneming zijn Euratom, vertegenwoordigd door de Europese Commissie, de lidstaten van Euratom en andere landen die met Euratom een samenwerkingsovereenkomst hebben gesloten op het gebied van beheerste kernfusie en de wens hebben uitgesproken om lid te worden (per 31 december 2010: Zwitserland).

4.

Toen de gemeenschappelijke onderneming werd opgericht, werden voor de periode 2007-2041 indicatieve totale middelen voor de gemeenschappelijke onderneming nodig geacht ten belope van 9 653 miljoen euro. De totale bijdrage van Euratom werd vastgesteld op 7 649 miljoen euro, waarvan maximaal 15 % voor administratieve uitgaven. Andere middelen komen uit bijdragen van het ITER-gastland (Frankrijk), de jaarlijkse lidmaatschapsbijdragen, vrijwillige bijdragen van leden buiten Euratom, en additionele middelen die kunnen worden ontvangen onder door de raad van bestuur goedgekeurde voorwaarden. De Rekenkamer vestigt de aandacht op de noodzaak, de middelen voor het ITER-project aanzienlijk te verhogen (zie de paragrafen 27-29).

5.

Overeenkomstig het bepaalde in artikel 287, lid 1, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie controleerde de Rekenkamer de jaarrekening (5) van de gemeenschappelijke onderneming voor ITER en de ontwikkeling van fusie-energie, die bestaat uit de „financiële staten” (6) en de „verslagen over de uitvoering van de begroting” (7) betreffende het per 31 december 2010 afgesloten begrotingsjaar, alsmede de wettigheid en regelmatigheid van de onderliggende verrichtingen bij die rekening.

6.

Deze betrouwbaarheidsverklaring is krachtens artikel 185, lid 2, van Verordening (EG, Euratom) nr. 1605/2002 van de Raad (8) aan het Europees Parlement en aan de Raad gericht.

7.

Als ordonnateur voert de directeur de begroting aan de ontvangsten- en uitgavenzijde uit overeenkomstig het financieel reglement van de gemeenschappelijke onderneming, onder zijn eigen verantwoordelijkheid en binnen de grens van de toegekende kredieten (9). De directeur is verantwoordelijk voor het opzetten (10) van de organisatorische structuur en van de systemen en procedures voor beheer en interne controle die van belang zijn om definitieve rekeningen (11) te kunnen opstellen die geen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevatten en om te verzekeren dat de onderliggende verrichtingen bij deze rekeningen wettig en regelmatig zijn.

8.

De Rekenkamer heeft de verantwoordelijkheid om op basis van haar controle een verklaring af te geven over de betrouwbaarheid van de jaarrekening van de gemeenschappelijke onderneming en over de wettigheid en regelmatigheid van de onderliggende verrichtingen bij die rekening.

9.

De Rekenkamer heeft haar controle uitgevoerd overeenkomstig de internationale controlestandaarden en de regels inzake beroepsethiek van IFAC en ISSAI (12). Volgens die standaarden moet de Rekenkamer voldoen aan ethische voorschriften en de controle zodanig plannen en uitvoeren dat redelijke zekerheid wordt verkregen dat de rekeningen geen afwijkingen van materieel belang bevatten en de onderliggende verrichtingen wettig en regelmatig zijn.

10.

De controle van de Rekenkamer houdt in dat procedures worden uitgevoerd om controle-informatie te verkrijgen over de bedragen en mededelingen in de rekeningen en over de wettigheid en regelmatigheid van de onderliggende verrichtingen daarbij. De keuze van de procedures, waaronder de beoordeling van de risico's van afwijkingen van materieel belang in de rekeningen of van onwettige of onregelmatige verrichtingen als gevolg van fraude of fouten, is afhankelijk van haar controleoordeel. Bij deze risicobeoordelingen wordt gekeken naar de interne controle met betrekking tot de opstelling en presentatie van de rekeningen door de entiteit om controleprocedures op te zetten die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn. De controle van de Rekenkamer houdt tevens een beoordeling in van de geschiktheid van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaglegging en de redelijkheid van de door de leiding gemaakte boekhoudkundige schattingen, evenals een beoordeling van de algehele presentatie van de rekeningen.

11.

De Rekenkamer is van oordeel dat de verkregen controle-informatie toereikend is en geschikt als grondslag voor de navolgende oordelen.

12.

Naar het oordeel van de Rekenkamer geeft de jaarrekening van de gemeenschappelijke onderneming op alle materiële punten een getrouw beeld van haar financiële situatie per 31 december 2010 en van de resultaten van haar verrichtingen en kasstromen in het op die datum afgesloten jaar, overeenkomstig de bepalingen van haar financieel reglement.

13.

Naar het oordeel van de Rekenkamer zijn de onderliggende verrichtingen bij de jaarrekening van de gemeenschappelijke onderneming voor ITER en de ontwikkeling van fusie-energie betreffende het per 31 december 2010 afgesloten begrotingsjaar op alle materiële punten wettig en regelmatig.

14.

De hiernavolgende opmerkingen doen niets af aan het oordeel van de Rekenkamer.

15.

De definitieve begroting omvatte een bedrag van 444,1 miljoen euro aan vastleggingskredieten en een bedrag van 241,7 miljoen euro aan betalingskredieten. De uit 2009 overgedragen kredieten beliepen 106,8 miljoen euro aan vastleggingskredieten en 52,2 miljoen euro aan betalingskredieten (met name kredieten afkomstig van het ITER-gastland en bestemd voor de bouw van ITER). De bestedingsgraad voor betalingskredieten bedroeg slechts 63,4 % (13) als gevolg van de vertragingen bij de uitvoering van activiteiten, en dit wordt ook weerspiegeld in het hoge kassaldo, dat aan het eind van het jaar 78,8 miljoen euro beliep (26,8 % van de beschikbare betalingskredieten in 2010).

16.

In haar twee voorgaande specifieke jaarverslagen meldde de Rekenkamer dat de gemeenschappelijke onderneming de internecontrolesystemen nog niet geheel had opgezet en ten uitvoer had gebracht zoals wordt voorgeschreven door haar financieel reglement (14). In dezelfde lijn bracht de interne auditor van de gemeenschappelijke onderneming op 31 mei 2010 een verslag uit over de financiële procedures waarin zorgen werden geuit over de financiële procedures en de scheiding van taken.

17.

In antwoord daarop nam de raad van bestuur in juni 2010 een plan aan voor de verbetering van het beheer, en in oktober een voorstel tot wijziging van de organisatiestructuur. De nieuwe organisatiestructuur (15) werd operationeel op 1 januari 2011.

18.

Ondanks deze wijzigingen was de verantwoordelijkheid voor de financiële procedures ten tijde van de controle (april 2011) nog altijd niet volledig toegewezen, aangezien enkele essentiële functies nog steeds vacant waren (16) (bv. hoofd van de afdeling ITER, hoofd van de administratie en hoofd van de eenheid begroting en financiën).

19.

Terwijl de door de gemeenschappelijke onderneming gebruikte financiële en boekhoudsystemen (ABAC en SAP) eigendom zijn van de Commissie en zijn gevalideerd door de rekenplichtige, zijn de andere belangrijke bedrijfsprocessen waaruit die financiële informatie voortkomt nog niet gevalideerd. Zoals gemeld in het verslag van de Rekenkamer over 2009 (17), is er nog geen geschikt, met de systemen voor budgettaire en financiële verslaglegging geïntegreerd instrument voor het beheer van de operationele contracten („ABAC contracten” of vergelijkbaar).

20.

De Rekenkamer controleerde een steekproef van negen procedures voor de plaatsing van opdrachten en zes procedures voor de toekenning van subsidies. Bij drie van de negen gecontroleerde procedures voor de plaatsing van opdrachten werd door de gemeenschappelijke onderneming slechts één offerte ontvangen. Voor de subsidies beliep het gemiddelde aantal ontvangen voorstellen slechts één per oproep. Hoewel de Rekenkamer erkent dat de gemeenschappelijke onderneming actief is op een in hoge mate gespecialiseerd industrieel terrein, beveelt zij haar aan om meer inspanningen te doen om de concurrentie te optimaliseren en om het „prijs-kwaliteit”-beginsel toe te passen bij de voorbereiding en bekendmaking van de oproep, de beoordeling en het contractbeheer.

21.

De door de gemeenschappelijke onderneming gehanteerde controles die worden verricht voorafgaand aan betalingen in het kader van subsidieovereenkomsten worden onvoldoende gedocumenteerd om zekerheid te verschaffen ten aanzien van de naleving van de financiële voorschriften en de subsidiabilieit van de onderliggende kosten (18).

22.

De Rekenkamer is ingenomen met het feit dat de gemeenschappelijke onderneming begonnen is een strategie voor controle achteraf te ontwikkelen, welke in 2012 ten uitvoer moet worden gebracht. De strategie voor controle achteraf is een essentiële controle gericht op het beoordelen van de wettigheid en regelmatigheid van de onderliggende verrichtingen en dient zo snel mogelijk te worden doorgevoerd. Ze dient tevens van toepassing te zijn op subsidies en operationele overheidsopdrachten.

23.

In 2008 en 2009 merkte de Rekenkamer op dat een aantal leden van de gemeenschappelijke onderneming hun lidmaatschapsbijdragen niet hadden betaald binnen de door de raad van bestuur gestelde termijn. In 2010 was de uiterste datum voor betaling 31 mei 2010, maar slechts 14 van de 28 leden betaalden op tijd.

24.

In haar Advies nr. 4/2008 wees de Rekenkamer op het feit dat het financieel reglement van de gemeenschappelijke onderneming geen melding maakt van de bevoegdheid van de interne auditor van de Commissie om controles bij de gemeenschappelijke onderneming te verrichten. Hoewel het financieel reglement van de gemeenschappelijke onderneming nog niet is gewijzigd om de bepaling ten aanzien van de bevoegdheden van de intern controleur van de Commissie erin op te nemen (19), hebben de Commissie en de gemeenschappelijke onderneming maatregelen getroffen om te waarborgen dat de respectieve operationele rollen van de dienst Interne audit van de Commissie en de interne-auditfunctie van de gemeenschappelijke onderneming duidelijk zijn omschreven.

25.

De Rekenkamer wees er in haar Advies nr. 4/2008 tevens op, dat gezien het volume van de begroting van de gemeenschappelijke onderneming en de complexiteit van de door haar te verrichten taken een auditcomité moest worden opgericht dat rechtstreeks verantwoording aflegt aan de raad van bestuur. De Rekenkamer is ingenomen met het besluit van de raad van bestuur om een auditcomité in te stellen (20).

26.

In de gastheerschapsovereenkomst over de locatie, ondersteuning, voorrechten en immuniteiten, die op 28 juni 2007 werd ondertekend door het koninkrijk Spanje en de gemeenschappelijke onderneming, wordt bepaald dat de permanente kantoorruimte niet later dan 3 jaar na ondertekening van de overeenkomst beschikbaar wordt gesteld aan de gemeenschappelijke onderneming. Ten tijde van de controle was nog geen permanente kantoorruimte beschikbaar gesteld aan de gemeenschappelijke onderneming.

27.

In mei 2010 bracht Commissie een mededeling aan het Europees Parlement en de Raad uit over de stand van zaken bij het ITER-project (21), waarin zij schatte dat er ongeveer 1,4 miljard euro nodig zal zijn ter dekking van de kostenstijgingen in de Euratom-bijdrage voor ITER in 2012 en 2013.

28.

In juli 2010 heeft de Commissie een voorstel gedaan om het huidige meerjarige financiële kader te wijzigen en tegemoet te komen aan de bijkomende financieringsbehoeften voor 2012 en 2013 (22). Het Europees Parlement en de Raad hebben geen overeenstemming bereikt over dit voorstel. Ten tijde van de controle (april 2011) was de financiering van de EU-bijdrage aan het ITER-project nog niet geregeld.

29.

De Rekenkamer merkt op dat deze ontwikkelingen een aanzienlijke weerslag kunnen hebben op de activiteiten en de begroting van de gemeenschappelijke onderneming, en de Euratom-bijdrage aan de bouwfase van het ITER-project mogelijk kunnen vertragen.