21.7.2009   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

L 189/3

(1)

Bij schrijven van 30 december 2005 heeft de Associazione Bancaria Italiana (ABI) (hierna „de Italiaanse Vereniging van Banken” genoemd) bij de Commissie een klacht ingediend wegens een reeks vermeende voordelen ten faveure van de bankactiviteiten van Poste Italiane SpA (hierna „Poste Italiane” genoemd), die verlopen via haar volledig geïntegreerde divisie Bancoposta.

(2)

Volgens de klacht zou Poste Italiane beweerdelijk een overcompensatie ontvangen voor de kosten van het plaatsen van financiële postspaarproducten namens en voor rekening van Cassa Depositi e Prestiti SpA (hierna „CDP” genoemd). Een tweede voordeel zou worden verleend door het exclusieve karakter van die dienst inzake de plaatsing van deze producten, welke de clientèle zou afhouden van vergelijkbare bankproducten.

(3)

Bij schrijven van 7 februari 2006 heeft de Commissie een aantal vragen gezonden, met name op het punt van postsparen. Italië heeft, na een verzoek tot verlenging van de antwoordtermijn, bij schrijven van 21 april 2006 geantwoord. De Commissie heeft nadien bij schrijven van 29 juni 2006 om verdere toelichtingen verzocht, en Italië heeft bij brieven van 31 juli en 9 augustus 2006 geantwoord.

(4)

Op 30 maart 2006 vond een bijeenkomst plaats tussen de Italiaanse autoriteiten en vertegenwoordigers van Poste Italiane.

(5)

De Commissie heeft de Italiaanse Vereniging van Banken om verduidelijking verzocht bij schrijven van 20 april 2006 en deze heeft bij schrijven van 8 juni 2006 geantwoord.

(6)

Bij schrijven van 22 november 2006 heeft de Commissie Italië in kennis gesteld van haar besluit tot inleiding van de procedure van artikel 88, lid 2, van het EG-Verdrag ten aanzien van deze steunmaatregel.

(7)

Het besluit van de Commissie tot inleiding van de procedure is in het Publicatieblad van de Europese Unie bekendgemaakt (2). De Commissie heeft belanghebbenden uitgenodigd hun opmerkingen over de betrokken steun te maken.

(8)

De Italiaanse autoriteiten hebben bij schrijven van 2 februari 2007 hun opmerkingen gemaakt.

(9)

De Italiaanse Vereniging van Banken heeft bij schrijven van 13 maart 2007 geantwoord. De Commissie heeft de opmerkingen van de Italiaanse Vereniging van Banken bij schrijven van 20 maart 2007 voor een reactie doorgezonden aan de Italiaanse autoriteiten en heeft bij schrijven van 18 april 2007 de opmerkingen van Italië ontvangen.

(10)

Op 20 maart 2007 heeft een bijeenkomst van de Italiaanse Vereniging van Banken en de diensten van de Commissie plaatsgevonden.

(11)

Bij schrijven van 23 maart 2007 heeft de Commissie de Italiaanse Vereniging van Banken om een aantal toelichtingen verzocht, die deze bij schrijven van 18 mei 2007 heeft verschaft. Bij schrijven van 23 mei 2007 heeft de Commissie de opmerkingen van de Italiaanse Vereniging van Banken voor een reactie doorgezonden aan de Italiaanse autoriteiten en heeft bij schrijven van 22 juni 2007 hun opmerkingen ontvangen.

(12)

Op 25 januari 2008 heeft de Commissie Italië om aanvullende inlichtingen verzocht; Italië heeft geantwoord op 11 maart, 13 mei en 17 juni 2008.

(13)

In januari 2007 heeft de Commissie een tender uitgeschreven (2007/S 29-034352) voor de uitvoering van een studie betreffende de provisie voor het plaatsen van buoni fruttiferi postali (depositocertificaten van de postbank) (hierna „BFP’s” genoemd). Omdat er in hoofde van een van de concurrenten een belangenconflict kon spelen, heeft de Commissie bij schrijven van 29 juni 2007 de Italiaanse autoriteiten en de Italiaanse Vereniging van Banken verzocht op dat punt opmerkingen te maken; Italië heeft hierop geantwoord bij schrijven van 5 juli 2007.

(14)

Op 9 november 2007 heeft de Commissie, omdat de geldigheid van de offertes was vervallen, een nieuwe tender uitgeschreven (COMP/2007/D3/23), en op 20 december 2007 heeft zij met een onafhankelijke deskundige (hierna „de deskundige” genoemd) een studieovereenkomst gesloten. Op 21 juni 2008 heeft de deskundige het eindverslag van de studie bij de Commissie ingediend.

(15)

Eind 2003 is CDP omgevormd van een overheidsdienst tot een naamloze vennootschap (Società per Azioni - SpA). Sindsdien bleef CDP, ondanks het feit dat 30 % van haar aandelenkapitaal aan 65 bankstichtingen is overgedragen (3), onder de zeggenschap van de staat staan.

(16)

CDP heeft tot taak de ontwikkeling van overheidsinvesteringen, infrastructuurwerken voor de levering van lokale nutsdiensten en grote bouwwerken van nationaal belang te stimuleren.

(17)

Sinds 2003 zijn de activiteiten van CDP ondergebracht in twee afzonderlijke bedrijfsonderdelen:

(18)

Poste Italiane is de aanbieder van de universele postdienst in Italië en is belast met het verrichten van de universele postdienst (4) krachtens de nationale wetgeving (5) en de voorschriften inzake universele postdiensten. Momenteel zijn de financiële diensten niet opgenomen in de dienst van algemeen economisch belang waarmee Poste Italiane is belast.

(19)

Poste Italiane verzekert de universele postdiensten, maar kan daarnaast ook geïntegreerde communicatie-, logistieke en financiële producten en -diensten in heel Italië aanbieden. De belangrijkste cijfers zijn in de onderstaande tabel opgenomen (6).

Tabel 1

Financiële gegevens over de voornaamste activiteiten van Poste Italiane

(20)

Volgens het jaarverslag van Poste Italiane maakten de postdiensten 33,5 % uit van de totale opbrengsten van de groep in 2006, de financiële activiteiten 27,5 % en de verzekeringen 37,6 %. De financiële diensten hebben 82,0 % tot het bedrijfsresultaat van de groep Poste Italiane bijgedragen en de verzekeringsdiensten 18,7 %. De postdiensten leden een exploitatieverlies van 4 miljoen EUR.

(21)

Vóór december 2003 was Poste Italiane volledig in handen van de Italiaanse staat. In december 2003 heeft de Italiaanse staat 35 % van het aandelenkapitaal van Poste Italiane overgedragen aan CDP. Poste Italiane SpA is zelf een particuliere onderneming onder de zeggenschap van de staat.

(22)

Volgens een recente studie (7) was de Italiaanse postmarkt betrekkelijk open vóór de omzetting van de eerste Postrichtlijn (8). Andere operatoren dan Poste Italiane konden al direct mail en hybride post distribueren. Bovendien bestelden sommige lokale postoperatoren brieven als onderaannemer van Poste Italiane. Na de omzetting van Richtlijn 97/67/EG over de postdiensten werd de bestelling van hybride post wederom onderdeel een voorbehouden dienst, met als gevolg de stopzetting van de onderaannemingsovereenkomsten. Uitgaande en binnenkomende grensoverschrijdende post valt volledig onder de aan Poste Italiane voorbehouden diensten. Sinds 1 januari 2003 is de tweede Postrichtlijn (9) omgezet in het Italiaanse recht; volgens die richtlijn wordt de interne postmarkt tegen 1 januari 2009 voltooid, maar blijven brieven tot 100 g en driemaal het basistarief voor prioritaire post voorbehouden diensten. Vanaf 1 januari 2006 omvatten de aan Poste Italiane voorbehouden activiteiten brievenpost waarvan de prijs gelijk is aan tweeënhalfmaal het tarief voor prioritaire zendingen en met een gewicht tot 50 g. Daarnaast blijven ook back officeactiviteiten en de distributie van bulkmail voorbehouden activiteiten. De postmarkt is nu, juridisch gezien, betrekkelijk open, aangezien de bestelling van de direct mail geliberaliseerd is. De regels inzake toetreding worden niet als streng beschouwd (10).

(23)

Op 19 oktober 2006 heeft de Commissie een nieuwe Postrichtlijn voorgesteld waarmee de interne markt voor postdiensten in de Gemeenschap volledig wordt voltooid. Deze richtlijn (11) trad op 27 februari 2008 in werking en daarin wordt voorzien in de afschaffing van wettelijke monopolies voor postdiensten tegen 31 december 2010, hoewel enkele lidstaten het tijdstip van toepassing van de richtlijn tot 31 december 2012 kunnen uitstellen.

(24)

Bij presidentieel decreet nr. 144 van 14 maart 2001 zijn de regels vastgelegd voor de bank- en financiële diensten die door Poste Italiane mogen worden geleverd; dit zijn de activiteiten die door BancoPosta worden verricht. Die activiteiten omvatten: het van het publiek in ontvangst nemen van spaardeposito’s in alle vormen; het verrichten van betalingsdiensten; intermediatie bij deviezenhandel; promotie voor en verstrekking van kredieten door banken en andere, erkende financiële intermediairs; verlenen van bepaalde beleggingsdiensten (handel voor rekening van derden en plaatsen en verzamelen van orders, waardoor handel voor eigen rekening en individueel portefeuillebeheer is uitgesloten). Het is uitdrukkelijk uitgesloten dat Poste Italiane financieringsactiviteiten uitoefent.

(25)

Poste Italiane/BancoPosta kan worden beschouwd als een spaarbank en een financiële intermediair. Zij is weliswaar geen bank, maar gebruikt de talrijke postkantoren van Poste Italiane voor haar eigen activiteiten en om bank- en andere financiële producten aan te bieden.

(26)

De 13 893 postkantoren, gemiddeld minstens één per gemeente — waardoor Poste Italiane over het grootste banknetwerk van Italië beschikt — dienen veeleer als een pluspunt te worden gezien dan als een handicap: de kosten van het netwerk worden grotendeels worden gedekt door de financiële diensten van Poste Italiane, en dus zouden deze geen last vormen voor de universele-dienstverrichter (12).

(27)

Het ratingbureau Fitch verklaart in een in 2004 gepubliceerd rapport dat Poste Italiane/BancoPosta over de capaciteit beschikt om de totale Italiaanse bevolking te bereiken, een capaciteit die in de nabije toekomst door geen enkele binnenlandse bank kan worden geëvenaard (13). Bovendien stelt Fitch vast dat Poste Italiane de ontwikkeling van financiële diensten tot de kern van haar strategie heeft gemaakt.

(28)

Poste Italiane biedt een breed scala financiële diensten aan die concurreren met die welke het bankwezen aanbiedt:

(29)

In het kader van de onderhavige beschikking is het meest relevante punt de instrumenten om middelen aan te trekken, met name het postspaarwezen, waarmee Poste Italiane middelen aantrekt namens en voor rekening van CDP door BFP’s en postspaarrekeningen te distribueren.

(30)

De laatste jaren heeft Poste Italiane het aanbod betalingsdiensten voor haar eigen cliënten aanzienlijk uitgebreid, waarbij zij aan de traditionele postinstrumenten (bolletini postali (despositobewijzen voor lopende rekeningen) en postwissels) een aantal instrumenten toevoegde die voorheen alleen door banken werden aangeboden (debet- en kredietkaarten, overschrijvingen, doorlopende betaalopdrachten voor facturen van nutsbedrijven) (14).

(31)

Tot slot biedt Poste Italiane de volgende financiële en beleggingsproducten aan:

(32)

De te beoordelen maatregel betreft de provisie die CDP aan Poste Italiane in de periode 2000-2006 voor de plaatsing van BFP’s heeft betaald.

(33)

In het decreet van het ministerie van Economie en Financiën van 6 oktober 2004 betreffende decreto-legge nr. 269 van 30 september 2003 (17) (hierna „het decreet” genoemd) wordt in artikel 1, lid 1, „postspaarwezen” omschreven als „het ophalen van deposito’s, met terugbetalingsverplichting onder staatswaarborg, door CDP SpA die daarvoor een beroep doet op Poste Italiane SpA”. Daartoe worden postspaarrekeningen en BFP’s gebruikt.

(34)

Volgens artikel 1, lid 2, van het decreet vormt het postspaarwezen, of het ophalen van deposito’s door CDP via Poste Italiane, een dienst van algemeen economisch belang.

(35)

Postspaarrekeningen (libretti di risparmio postale) zijn instrumenten om deposito’s aan te trekken die door de staat worden gegarandeerd — en dus een laag risicoprofiel hebben. Postspaarrekeningen kunnen op naam zijn of aan toonder. De belangrijkste transacties die op postspaarrekeningen plaatsvinden, zijn het storten en afhalen van geld.

(36)

Op 22 november 2006 heeft de Commissie geoordeeld dat de provisie die CDP aan Poste Italiane in de periode 2000-2005 voor de distributie van postspaarrekeningen had betaald, geen staatssteun in de zin van artikel 87, lid 1, van het Verdrag vormt.

(37)

De buoni fruttiferi postali (depositocertifcaten van de post — BFP’s) zijn instrumenten om middelen op te halen die door de staat worden gegarandeerd, en dus een laag risicoprofiel hebben, die niet op de markt verhandelbaar zijn (omdat in de wetgeving uitdrukkelijk is bepaald dat ze niet overdraagbaar zijn) en die op zicht kunnen worden terugbetaald in de vorm van kapitaal en de opgelopen rente, een kenmerk dat neerkomt op de aanwezigheid van een Amerikaanse putoptie, waarmee de spaarder op eender welk tijdstip tijdens de looptijd van de BFP’s de terugbetaling, tegen een vooraf vastgestelde prijs, kan eisen. De rente wordt uitgekeerd op het tijdstip van de terugbetaling ineens en daarover is 12,5 % belasting verschuldigd.

(38)

De BFP’s hebben de vorm van one-coupon bonds en worden doorlopend uitgegeven, waardoor het totale bedrag van een emissie niet vooraf vast staat. De distributie-, beheers- en terugbetalingsdienst van BFP’s en van de overige, daarmee samenhangende transacties zijn vrijgesteld van provisie en andere kosten ten laste van de spaarders. Sinds 2003 zijn ze beschikbaar in papieren of in gedematerialiseerde vorm. Voordien werden BFP’s uitsluitend in papieren vorm uitgegeven.

(39)

De vier belangrijkste types BFP’s zijn (18):

Tabel 2

Uitstaand bedrag aan BFP’s  (20) , uitgesplitst naar type (in miljoen EUR)

(40)

Volgens de Italiaanse Vereniging van Banken zijn de bedragen die Italiaanse huishoudens in postspaarproducten en de voornaamste concurrerende producten aanhouden, als volgt:

Tabel 3

Door Italiaanse huishoudens aangehouden postspaarproducten en daarmee vergelijkbare producten (in miljoen EUR)

(41)

Voor deze dienst van het distribueren van BFP’s ontvangt Poste Italiane een jaarlijkse provisie die sinds 2000 is gebaseerd op een reeks overeenkomsten en aanpassingen daarvan:

(42)

Op basis van de opeenvolgende overeenkomsten bestaat de aan Poste Italiane betaalde provisie uit drie elementen: i) een provisie op het bruto opgehaalde bedrag (upfront fee), die afhankelijk is van het bedrag BFP’s dat in één jaar wordt onderschreven; ii) een provisie op het beheer van het uitstaande bedrag aan BFP’s, en iii) andere specifieke bestanddelen, zoals blijkt uit de tabellen 4 en 5.

Tabel 4

Provisie voor BFP’s volgens de overeenkomsten

Tabel 5

Jaarlijkse provisie voor Poste Italiane in de periode 2000-2006 (in miljoen EUR)

(43)

Volgens de jaarverslagen van CDP varieert de aan Poste Italiane betaalde provisie sterk, naargelang de opgehaalde volumes, en biedt deze CDP de mogelijkheid een uitzonderlijke operationele flexibiliteit en een bijzonder slanke kostenstructuur te behouden.

(44)

In de eerste plaats herhaalt de Commissie dat zij in haar besluit van 22 november 2006 tot de conclusie was gekomen dat met het rechtskader dat op CDP voor het plaatsen van de postspaarproducten (BFP’s en spaarrekeningen van de post) van toepassing is, juridisch gesproken, geen enkel uitsluitend recht wordt verleend.

(45)

De Commissie betwijfelde dat de provisie die CDP aan Poste Italiane voor het plaatsen van BFP’s betaalt, een passende markt-benchmark kon zijn. Met name had zij twijfel ten aanzien van de vergelijkbare producten die Italië gebruikte om te bepalen dat die provisie marktconform was. Voorts gaf de Commissie aan dat zij, in dat stadium, nog niet op de hoogte was van de precieze samenstelling van de verschillende provisies die Poste Italiane sinds 2000 voor het plaatsen van BFP’s ontvangt, noch van de precieze hoogte ervan.

(46)

Daarom was het voor de Commissie zeer moeilijk om zich ervan te vergewissen of alle onderdelen van de plaatsingsprovisie voor BFP’s:

(47)

Ten slotte ondervond de Commissie ook moeilijkheden om de provisie die CDP aan Poste Italiane voor de BFP’s betaalde, mocht deze staatssteun vormen, op haar verenigbaarheid te beoordelen.

(48)

Tijdens de procedure zijn alleen van de Italiaanse Vereniging van Banken opmerkingen ontvangen.

(49)

In haar klacht van 30 december 2005 betoogde de vereniging dat de provisie die Poste Italiane ontvangt voor de activiteiten welke zij voor rekening van CDP verricht, hoger ligt dan:

(50)

Meer bepaald verklaart de Italiaanse Vereniging van Banken dat voor het plaatsen van bedrijfsobligaties de provisies uiteenlopen van 0,5 tot 6 % en afhankelijk zijn van een reeks factoren zoals bijvoorbeeld de rating van de emittent, de structuur van de emissie, het distributienetwerk, en de complexiteit van het financiële product. De provisies die banken vragen voor plaatsen van bankobligaties voor rekening van derden, belopen gemiddeld 1 tot 1,5 % van het te plaatsen bedrag.

(51)

Volgens de Italiaanse Vereniging van Banken zou de provisie die de staat aan Poste Italiane voor het plaatsen van postspaarproducten betaalt, staatssteun ten faveure van Poste Italiane vormen - ten detrimente van de banken, die dezelfde dienst tegen betere voorwaarden en tegen lagere kosten voor de staat zouden kunnen leveren.

(52)

Bij brieven van 13 maart en 18 mei 2007 heeft de Italiaanse Vereniging van Banken nog de volgende opmerkingen gemaakt.

(53)

Volgens de vereniging dient de plaatsingsprovisie voor BFP’s te worden gelijkgesteld met die voor de plaatsing van overheidspapier, BOT’s of BTP’s, al naargelang de looptijd ervan. Desondanks ontvangt Poste Italiane, naast een van het geplaatste kapitaal afhankelijke plaatsingsprovisie die hoger ligt dan die voor overheidspapier (ongeveer 195-160 basispunt), ook een hogere provisie, afhankelijk van het uitstaande volume BFP’s.

(54)

Bovendien kan de Italiaanse Vereniging van Banken het niet eens zijn met de uitkomsten van de benchmarkstudie die in het besluit van de Commissie van 22 november 2006 zijn uiteengezet, en wel hierom:

(55)

Bij brief van 18 mei 2007 heeft de Italiaanse Vereniging van Banken de Commissie de uitkomsten doen toekomen van een (met de hulp van een consultancybedrijf uitgevoerde) studie die specifiek bedoeld was om producten te identificeren die met BFP’s te vergelijken vallen, en om de provisie voor het plaatsen van die producten te onderzoeken. Dit onderzoek bevestigt de standpunten van de Italiaanse Vereniging van Banken en beschrijft de met BFP’s vergelijkbare producten als volgt.

(56)

Het product dat met de gewone BFP’s te vergelijken valt zijn de Buoni del Tesoro Poliennali (BTP’s). BFP’s en BTP’s vertonen dezelfde kenmerken wat betreft, looptijd, risicoprofiel, rendement en belastingpercentages. De plaatsingsprovisies voor BFP’s liggen tussen 0,30 en 0,40 % van het onderschreven bedrag.

(57)

Anders dan in de in het besluit van de Commissie van 22 november 2006 aangehaalde beoordeling is aangegeven, vallen gewone BFP’s niet te vergelijken met:

(58)

Wat de complexiteit van gewone BFP’s betreft, verklaart de Italiaanse Vereniging van Banken dat dit soort instrumenten niet valt onder de definitie die de Italiaanse centrale bank (Banca d’Italia) van gestructureerde producten geeft. Het feit dat er bij de BFP’s van een putoptie sprake is, is geen reden om een hogere plaatsingsprovisie vast te stellen. De betrokken optie is immers eerder een garantie voor de intekenaar die de mogelijkheid heeft zijn investering stop te zetten wanneer hij wil, en heeft geen invloed op de structuur of het risico van dit instrument.

(59)

De 18-maands BFP’s vallen te vergelijken met overheidspapier, zoals Buoni Ordinari del Tesoro (BOT’s) en Certificati del tesoro zero-coupon (CTZ’s). Anders dan in de benchmarkstudie is aangegeven, vallen 18-maands BFP’s niet te vergelijken met bedrijfsobligaties met een rating van A + of hoger, omdat zij een duidelijk lager risicoprofiel hebben.

(60)

De plaatsingsprovisies voor BOT’s variëren van 0,05 tot 0,30 % van het onderschreven kapitaal, afhankelijk van de looptijd (en worden door de onderschrijver aan de plaatsende instelling betaald). De provisies voor de plaatsing van CTZ’s bedragen 0,20 % van het onderschreven kapitaal.

(61)

De termijn-BFP’s vallen te vergelijken met overheidspapier, zoals BOT’s, CTZ’s en BTP’s, afhankelijk van de resterende looptijd van de BFP’s.

(62)

De aan de inflatie gekoppelde BFP’s vallen te vergelijken met de BTPEuroi (overheidspapier op middellange of lange termijn, dat is gekoppeld aan de inflatie in het eurogebied). Dit soort BFP’s valt niet te vergelijken met kapitaalobligaties van ondernemingen omdat zij een duidelijk lager risicoprofiel hebben en het rendement ervan niet is gekoppeld aan een mand financiële instrumenten (zoals bij kapitaalobligaties wel het geval is), maar aan het inflatiepercentage.

(63)

De provisies voor de plaatsing van BTPEuroi’s bedragen 0,40 % van het onderschreven kapitaal.

(64)

De met index-BFP’s vergelijkbare producten zijn de indexobligaties die worden uitgegeven door een financiële instelling (ook al is het risicoprofiel daarvan lager dan voor BFP’s). Dit soort BFP’s valt evenwel niet te vergelijken met bedrijfsobligaties omdat CDP een financiële intermediair is.

(65)

De provisies voor de plaatsing van aan financiële indices gekoppelde obligaties ligt tussen 1 en 2,5 % van het onderschreven kapitaal.

(66)

Ten slotte komt het reeds vermelde argument van de Italiaanse Vereniging van Banken dat de gemeenschappelijke beleggingsfondsen die in overheidsobligaties uit het eurogebied beleggen, een product zijn dat met BFP’s te vergelijken is, niet meer voor in de brief van 18 mei 2007, zonder dat daarvoor verder een verklaring wordt gegeven.

(67)

De Italiaanse Vereniging van Banken geeft twee mogelijke scenario’s voor de plaatsing van met BFP’s vergelijkbare producten. In het eerste scenario worden de producten geplaatst door een partij die uitsluitend voor deze activiteit wordt vergoed (waarbij het beheer ten laste blijft van de emittent), terwijl in een tweede scenario de producten worden geplaatst èn beheerd door een partij die voor alle activiteiten wordt vergoed (in dat geval is er geen duidelijk onderscheid tussen de beide bestanddelen van de provisie: de plaatsing en het boekhoudkundig-administratieve beheer ervan). Uit de uitkomsten van de studie is gebleken dat, in de marktpraktijk, binnen de provisies onmogelijk een onderscheid kan worden gemaakt tussen de percentages die op de plaatsing, het administratief-boekhoudkundige beheer en de productie van papieren effecten betrekking hebben.

(68)

Volgens de Italiaanse Vereniging van Banken zijn de complexiteit van het instrument, de rating van de emittent, het distributienetwerk, de looptijd van het instrument, de reputatie van de emittent, de structuur van de uitgifte en de specifieke juridische kenmerken ervan (verplichtingen voor de uitgever uit hoofde van wetgeving of het toezicht) elementen die alle een invloed op de hoogte van de provisie hebben.

(69)

De Italiaanse Vereniging van Banken motiveert haar stelling als zouden de van een staatsgarantie voorziene BFP’s een duidelijk lager risicoprofiel hebben dan een bedrijfsobligaties, door te wijzen op het feit dat de internal rate of return (IRR) voor overheidspapier steeds lager ligt dan voor een bedrijfsobligatie met een gelijkwaardige rating. De Italiaanse Vereniging van Banken verklaart voorts dat voor overheidsobligaties met een rating Aa het default-percentage op 10 jaar nul is, terwijl dat voor bedrijfsobligaties uit dezelfde ratingklasse 0,59 is.

(70)

Ten slotte valt de provisie voor de productie van papieren effecten onmogelijk te kwantificeren omdat de evolutie in de richting van gedematerialiseerde effecten thans bijna de hele markt heeft bereikt.

(71)

Italië baseert zijn opmerkingen op de benchmarkstudie die in januari 2006 is uitgevoerd om de marktconforme provisie van CDP/Poste Italiane voor postspaarproducten te bepalen met het oog op het opstellen van een nieuwe overeenkomst voor de periode 2006-2008 (hierna „de benchmarkstudie” genoemd).

(72)

De methodologische aanpak die bij deze benchmarkstudie werd gevolgd, omvat zes opeenvolgende fasen:

(73)

Op basis van het onderzoek blijken er drie factoren te zijn die een impact hebben op de hoogte van de provisies voor sparen bij de post: het risico-/rendementsprofiel; de structuur van het instrument (gestructureerde producten of plain vanilla  (30), en de looptijd van de belegging.

(74)

Italië wijst er met name op dat de provisie voor het plaatsen van BFP’s niet valt te vergelijken met die voor overheidspapier, en wel hierom:

(75)

De belangrijkste conclusies van de benchmarkstudie zijn als volgt:

Tabel 6

Marktprovisies voor de steekproef gestructureerde bedrijfsobligaties in de periode 2006-2008 en de provisies in de overeenkomst CDP/Poste Italiane (in %)

(76)

Zoals uit deze tabel blijkt, komt de benchmarkstudie, na onderzoek van een steekproef vergelijkbare producten, tot de conclusie dat de BFP’s worden gekenmerkt door een provisie die binnen een range niet hoger ligt dan die van vergelijkbare producten.

(77)

In deze studie wordt ook opgemerkt dat de provisie voor Poste Italiane kan worden verleend wanneer de doelstelling van met BFP’s op te halen nettobedragen niet wordt gehaald. Aangezien BFP’s, anders dan obligaties, op zicht terugbetaalbaar zijn, dient Poste Italiane het beheer zorgvuldig te voeren, om alle vooraf bepaalde doelstellingen te bereiken.

(78)

Wat betreft de provisie van de beheersactiviteiten voor gedematerialiseerde BFP’s, stelt de benchmarkstudie als benchmark voor de hoogte van de provisies de intermediatietarieven voor die Monte Titoli SpA hanteert voor gecentraliseerde beheersdiensten, en stelt zij vast dat dit gedeelte van de provisie marktconform is (waarbij deze zich, afhankelijk van het volume gedematerialiseerde BFP’s, situeert binnen een range van 0,0023 en 0,0020 %). Wat de papieren BFP’s betreft, kon voor de Italiaanse bancaire markt geen vergelijkende studie worden gemaakt, omdat dit soort BFP’s het enige product blijkt te zijn dat nog in papieren vorm circuleert.

(79)

Italië heeft bij brieven van 2 februari 2007, 18 april 2007, 22 juni 2007, 11 maart 2008, 13 mei 2008 en 17 juni 2008 de volgende opmerkingen gemaakt.

(80)

Italië voert aan dat de plaatsingsprovisie die Poste Italiane sinds 2000 ontvangt, niet alleen marktconform is, maar bovendien als een maximumprovisie moet worden begrepen, die alleen betaalbaar is indien de doelstellingen van met BFP’s op te halen brutobedragen worden gehaald. De provisie voor Poste Italiane valt dus moeilijk te vergelijken met de provisies welke andere partijen ontvangen die vergelijkbare producten plaatsen.

(81)

Italië overloopt de conclusies van de benchmarkstudie wat betreft de identificatie van de vergelijkbare producten en de desbetreffende provisies.

(82)

Uit een vergelijking van de provisiestructuur voor spaarrekeningen — die in het besluit van 22 november 2006 als marktconform werd bestempeld — blijkt dat de provisie voor BFP’s lager is. Wanneer namelijk de provisie voor BFP’s wordt verdeeld over de gemiddelde looptijd van het instrument (circa [7-10] jaar), dan komt de provisie, in percentages gerekend, uit op ongeveer […] %’s jaars, hetgeen dus lager ligt dan de jaarlijkse provisie voor postspaarrekeningen, die 0,90 % bedraagt. Wel is het zo dat BFP’s en postspaarrekeningen verschillende producten zijn: postspaarrekeningen zijn een instrument om op korte termijn middelen aan te trekken, terwijl BFP’s instrumenten op middellange tot lange termijn zijn, die ook complexe gestructureerde producten zijn.

(83)

Italië tekent aan dat materiële (papieren) financiële producten uiterst zeldzaam zijn op de markt en dat papieren BFP’s kunnen worden beschouwd als vergelijkbaar met depositocertifcaten (certificati di deposito — CD’s) die door kredietinstellingen worden uitgegeven. Deze ontvangen van de intekenaar een vaste provisie die kan oplopen van minimaal 4,50 EUR tot maximaal 9,30 EUR per effect, ongeacht het bedrag en de looptijd ervan. Uitgaande van een gemiddelde looptijd voor depositocertificaten van 24 maanden, wijst Italië er op dat de kredietinstellingen per certificaat een jaarlijkse provisie ontvangen die gaat van 2,25 tot 4,65 EUR. Wanneer ermee rekening wordt gehouden dat de gemiddelde waarde van BFP’s ongeveer 2 000 EUR bedraagt en op dat bedrag het provisiepercentage wordt toegepast dat Poste Italiane ontvangt (0,11 %), bedraagt de jaarlijkse provisie per papieren effect ongeveer 2,20 EUR, in lijn met de provisie voor depositocertificaten.

(84)

Wat betreft de provisie voor de productie van papieren BFP’s, een vergelijkbaar papieren effect is het papieren deelnemingsrecht in gemeenschappelijke beleggingsfondsen, waarvan de kosten gemiddeld tussen 10 en 20 EUR per deelnemingsrecht liggen. Bijgevolg kan de provisie die Poste Italiane ontvangt (ongeveer 1,70 EUR per effect), als redelijk worden beschouwd.

(85)

Ten aanzien van de marge op de diensten voor de plaatsing van BFP’s, beklemtoont Italië dat BFP’s deel uitmaken van het aanbod beleggingsproducten binnen het ruimere aanbod financiële diensten die Poste Italiane haar cliënten aanbiedt, met als doel tot een zo goed mogelijke spreiding van de beleggingen te komen. De marge op de producten van Bancoposta ([…] in 2005) ligt ver beneden de marge voor alle overeenkomstige diensten die door de banksector worden aangeboden (die 35 % bedraagt).

(86)

Wat betreft de uitsplitsing in verschillende bestanddelen van de provisie voor vergelijkbare producten, verklaart Italië dat deze uitsplitsing niet van wezenlijk belang was om aan te tonen of er al dan niet sprake was van een economisch voordeel voor Poste Italiane, maar dat het voldoende was de totale provisie voor BFP’s af te zetten tegen die voor vergelijkbare producten.

(87)

Ten aanzien van de inachtneming van het beginsel van de particuliere investeerder handelend in een markteconomie verklaart Italië dat bij de uitwerking van de mechanismen voor het berekenen van de provisie aansluiting is gezocht bij de economisch overwegingen die aan besluiten op de markt te grondslag liggen. Ook al bestaan er dan geen studies die verder teruggaan dan het jaar 2000, toch is de provisie op dezelfde economische beginselen gebaseerd, zoals nadien is bevestigd door de benchmarkstudie (zie de tabellen 4 en 5).

(88)

Volgens de Italiaanse autoriteiten voert Poste Italiane een afzonderlijke boekhouding voor het hele scala retail financiële diensten en maakt zij, voor boekhoudkundige doeleinden, geen onderscheid tussen verschillende financiële producten. De kosten-batenanalyse voor individuele producten, zoals BFP’s, wordt uitsluitend gemaakt voor beheersdoeleinden, en heeft een ruime onnauwkeurigheidsmarge. Op basis van dit onderzoek zijn BFP’s producten die grotere beheerskosten met zich brengen dan andere producten, zoals rekeningen-courant. Voor 2005 is Italië dus uitgekomen op een totaal rendement van […] % (35) als de beste vervangende maatstaf voor de economisch-financiële gegevens van BFP’s.

(89)

De Banca d’Italia gaf aan dat BFP’s om de volgende redenen gestructureerde financiële producten zijn: het betreft effecten van het type obligaties, of in ieder geval schuldinstrumenten; het betreft derivaten omdat zij een derivatencontract met een optie omvatten en omdat de beide onderdelen (obligatie en derivaat) onlosmakelijk deel uitmaken van hetzelfde instrument.

(90)

Italië is het niet eens met de argumenten die de Italiaanse Vereniging van Banken heeft gemaakt ten aanzien van de identificatie van met BFP’s vergelijkbare producten.

(91)

Italië merkt op dat, momenteel, bij een gelijke rating, het tariefverschil tussen de verschillende emittenten — overheid (sovereign) (landen of supranationale instanties), financiële instellingen, banken, en bedrijven (corporate) (uit de be- en verwerkende industrie in strikte zin) — een grootteorde bedraagt van enkele honderdsten procentpunt (het verschil inzake financieringskosten tussen beide uiterste ranges — overheid en bedrijven — beloopt 5-6 basispunt, terwijl het verschil tussen financiële instellingen en bedrijven 2/3 basispunt bedraagt). Met andere woorden, bij emittenten met eenzelfde rating is het soort emittent (overheid, financiële instelling, kredietinstelling enz.) niet significant, noch doet dat af aan de conclusies van de door Italië ingediende studie. Anders dan de Italiaanse Vereniging van Banken beweert, houdt de benchmarkstudie rekening met een ruimere definitie van corporate obligaties, waarbij het niet uitsluitend gaat om obligaties die worden uitgegeven door industriële ondernemingen, maar ook die van financiële instellingen. Bovendien is de gemiddelde rating van obligaties in de steekproef uit de benchmarkstudie AA–, dus hoger dan de rating van CDP (A+) die de BFP’s uitgeeft, maar ook hoger dan die van de Italiaanse staat (A+) die de BFP’s garandeert.

(92)

Voorts geeft Italië aan dat Poste Italiane/Bancoposta voor de plaatsing van door Italiaanse banken uitgegeven gestructureerde obligaties een provisie heeft ontvangen van gemiddeld 2,9 %, hetgeen in lijn is met de plaatsingsprovisie voor BFP’s.

(93)

Italië betwist, om de volgende redenen, dat BFP’s met overheidspapier kunnen worden gelijkgesteld:

(94)

Om die redenen kunnen BFP’s niet worden vergeleken met overheidspapier, maar zijn deze, door de wijze waarop ze worden geplaatst en beheerd, beter te vergelijken met gemeenschappelijke beleggingsfondsen.

(95)

Wat betreft het feit dat de kosten voor het plaatsen van BFP’s moet worden afgestemd op de kostprijs van schatkistpapier op de markt, wijst Italië er op dat de brutojaarrendementen van BFP’s lager blijken te zijn dan die voor overheidspapier (zo’n 180 basispunt voor instrumenten met een looptijd van bijvoorbeeld 8, 10 en 20 jaar). Dit verschil is volgens Italië te verklaren door het feit dat BFP’s een impliciete Amerikaanse putoptie bevatten. Wanneer daarbij de plaatsingsprovisies worden geteld, blijken de kosten voor de staat gelijk te lopen.

(96)

Italië doet opmerken dat de Italiaanse Vereniging van Banken vergeet in aanmerking te nemen dat in BFP’s een impliciete putoptie is vervat en dat deze onder meer met gemeenschappelijke beleggingsfondsen kunnen worden vergeleken. Volgens de Italiaanse autoriteiten vallen BFP’s onder de definitie van gestructureerde producten van de Banca d’Italia.

(97)

Italië tekent aan dat in de plaatsingsprovisie voor BFP’s ook de complexe activiteiten van Poste Italiane zijn verrekend die nodig zijn om de verschillende doelstellingen inzake bruto en netto op te halen bedragen te bereiken, op het niveau van zowel het sparen bij de post als geheel als van de individuele producten. Deze provisie omvat voorts de provisie van Poste Italiane voor het klantenbeheer na de plaatsing en voor de hele looptijd van BFP’s (met name doordat BFP’s op zicht terugbetaalbaar zijn en er geen secundaire markt voor is).

(98)

Italië betwist ook de stelling van de Italiaanse Vereniging van Banken dat de provisies voor het plaatsen van indexleningen tussen 1 en 2,5 % zou liggen: de gemiddelde plaatsingsprovisie die Poste Italiane ontvangt voor het plaatsen van door buitenlandse en Italiaanse banken uitgegeven gestructureerde obligaties bedraagt 3,05 % (36) en die voor obligaties van Italiaanse banken 2,9 % (37) (zo heeft Poste Italiane voor de plaatsing van door Capitalia SpA uitgegeven gestructureerde obligaties een provisie van 3,212 % (38) van het nominaal onderschreven bedrag ontvangen).

(99)

Italië is tot de conclusie gekomen dat de studie van de Italiaanse Vereniging van Banken algemeen is en geen rekening houdt met de specifieke kenmerken van de plaatsing van BFP’s ten opzichte van andere obligaties.

(100)

Bij de studies die door Poste Italiane en de Italiaanse Vereniging van Banken zijn besteld, zijn gelijklopende methodieken gevolgd, maar de uitkomsten ervan zijn moeilijk te verzoenen. Met name heeft geen van beide studies producten kunnen vinden die volkomen vergelijkbaar zijn en beide studies hebben, bij hun keuze voor een bepaald vergelijkbaar product, de nadruk gelegd op andere factoren die een invloed hebben op de plaatsingsprovisies.

(101)

Daarom heeft de Commissie een onafhankelijke deskundige de opdracht gegeven een studie uit te voeren van de provisie voor het plaatsen van BFP’s.

(102)

Een fundamentele vaststelling van de studie van de deskundige is dat de Italiaanse effectenmarkt verdeeld is in twee niveaus: i) op een eerste niveau, waarbij de emittenten zich richten op de institutionele beleggers, liggen de rendementen op het normale niveau, rekening houdende met het risico op wanbetaling en de rendementscurve van euro-obligaties, en wordt de plaatsing verzorgd door grote zakenbanken (of via een open veiling, zoals voor het merendeel van het Italiaanse schatkistpapier), en zijn de plaatsingsprovisies betrekkelijk laag; ii) op een tweede niveau, waarbij de plaatsing verloopt via retailnetwerken die zich richten op de individuele spaarder, kunnen de emittenten betere kredietvoorwaarden krijgen dan op het eerste niveau en zijn de plaatsingsprovisies natuurlijk hoger. Deze situatie heeft directe gevolgen voor de hoogte van de plaatsingsprovisies die in de financiële producten zijn opgenomen: ongeacht de combinatie van de kenmerken van de financiële producten waarvan wordt aangenomen dat deze een impact zullen hebben op de plaatsingsprovisies, doet het enkele feit dat financiële producten op het tweede marktniveau worden geplaatst, de provisies aanzienlijk toenemen.

(103)

De deskundige doet opmerken dat de plaatsingsprovisies voor de financiële producten zouden moeten afhangen van de inspanningen die voor de plaatsing daarvan van het distributienetwerk worden verlangd. De studie identificeert vervolgens de producten die het sterkst te vergelijken vallen met BFP’s, op basis van de fundamentele kenmerken van de betrokken financiële producten: risico; liquiditeit; contractuele complexiteit (39); reputatie en juridisch statuut van de emittent; looptijd; omvang van de emissie; structuur van het aanbod; vereiste minimum investering, en distributiekanaal (institutionele/retaildistributie). Aan elk van deze kenmerken wordt daarbij een wegingsfactor toegekend.

(104)

Deze wegingsfactoren van de verschillende kenmerken van elk financieel product worden vervolgens vergeleken met die van elke categorie BFP’s.

Tabel 7

Financiële producten en de factoren die een impact hebben op de plaatsingsprovisies

(105)

Het distributiekanaal (institutionelen of retail) speelt een sleutelrol bij het opsporen van vergelijkbare producten. BFP’s vallen het best te vergelijken met retail financiële producten omdat zij over het algemeen aan huishoudens worden verkocht. De huishoudens houden nagenoeg het volledige bedrag aan uitstaande BFP’s (ongeveer 99 %) aan, terwijl de institutionele beleggers dit soort producten doorgaans niet kopen. Bovendien is dit het belangrijkste kenmerk dat het overheidspapier (BOT’s, BTP’s en CCT’s) van BFP’s onderscheidt.

(106)

Uit de studie van de deskundige blijkt dat de bankobligaties het product zijn dat grotendeels te vergelijken valt met BFP’s (plain vanilla bankobligaties ten opzichte van gewone en termijn-BFP’s en indexleningen ten opzichte van index-BFP’s — zie tabel 14). De gemeenschappelijke beleggingsfondsen worden beschouwd als het op één na best vergelijkbare product (41). Beide producten bestaan alleen in gedematerialiseerde vorm (42).

(107)

In dat verband beklemtoont de Commissie nu reeds dat, ook al dient de provisie voor zowel papieren als andere BFP’s te worden beoordeeld, de overige kenmerken (gemiddelde looptijd, rendement bij vervaldag, en de kenmerken van Poste Italiane als plaatsende instelling) voor beide vormen BFP’s identiek zijn.

(108)

Met het oog op de vergelijking die nodig is om een plaatsingsprovisie voor BFP’s te bepalen, heeft de deskundige een dataset van obligaties en gemeenschappelijke beleggingsfondsen samengesteld op basis van: i) een aanzienlijk aantal prospectussen voor bankobligaties die zijn genoteerd op TLX (43), de tweede gereglementeerde effectenbeurs (na de Borsa Italiana), en ii) de websites van de voornaamste Italiaanse banken, waar meestal prospectussen over obligatie-emissies kunnen worden gedownload. Deze dataset omvat 511 obligatie-emissies die in de periode 2002-2008 op de Italiaanse markt zijn geplaatst (waarvan 162 emissies vóór 2006). De verdeling per jaar (ten opzichte van het totale aantal emissies) was voor de laatste emissies als volgt: 18 % in 2006; 15 % in 2005; 9 % in 2004; 3 % in 2003 en 0,2 % in 2002.

(109)

De deskundige heeft verdere analyses uitgevoerd op basis van beschrijvende statistische gegevens voor elk vergelijkbaar product. Zo kwam hij voor door banken uitgegeven plain vanilla obligaties (die producten zijn welke het best te vergelijken vallen met gewone en termijn-BFP’s) tot de bevinding dat de beschrijvende statistische gegevens ontoereikend waren om een afdoende inzicht te krijgen in de voor de plaatsingsprovisies bepalende factoren die moeten worden gebruikt om de provisie voor het plaatsen van BFP’s op haar marktconformiteit te beoordelen. Met name zijn bankobligaties niet voor alle relevante aspecten een homogene productgroep en kunnen zij niet homogeen zijn ten opzichte van de ene soort BFP’s waarmee zij zouden moeten worden vergeleken. Daarom dienen de statistische gegevens verstandig te worden gebruikt om, binnen een groep vergelijkbare effecten, te bepalen welke kenmerken daadwerkelijk van belang zijn bij het meten van de plaatsingsprovisies. Daartoe heeft de deskundige een beroep gedaan op de lijst met relevante factoren die een invloed hebben op de plaatsingsprovisies (zie de overwegingen 103 en 104). Het effect van deze onafhankelijke variabelen op de plaatsingsprovisies voor een product zoals BFP’s wordt gemeten via een regressieanalyse.

(110)

Gezien de bestreken periode kunnen uit de steekproef bankobligaties geen relevante conclusies worden getrokken ten aanzien van de ontwikkeling van de plaatsingsprovisies in de periode 2000-2003. Om statistische redenen kunnen voor de periode vóór 2000-2006 geen significante tijdreeksen (44) worden geconstrueerd. Op basis van de steekproef met bankobligaties kunnen alleen conclusies worden getrokken voor de periode 2000-2006 in haar geheel (en niet op jaarbasis).

(111)

Toch is de deskundige duidelijk van oordeel dat een conclusie voor de hele periode relevant was, omdat dankzij de veldinterviews kon worden bevestigd dat er in de hoogte van de plaatsingsprovisie sinds 2000 geen gevoelige fluctuaties zijn geweest (sommige respondenten hebben zelfs aangegeven dat deze was gedaald).

(112)

Wat betreft de gemeenschappelijke beleggingsfondsen, is een dataset van 102 fondsen samengesteld (45) en de enige nuttige gegevensanalyse die op basis van deze steekproef kon worden uitgevoerd, waren beschrijvende statistische gegevens (46). Niettemin kon in deze zaak een tijdsreeks worden geconstrueerd voor de provisies die plaatsende instellingen voor gemeenschappelijke beleggingsfondsen ontvangen.

(113)

Voorts dient ook rekening te worden gehouden met de plaatsingsprovisies voor vergelijkbare producten:

(114)

De totale provisie die Poste Italiane van CDP op basis van de jaarlijkse overeenkomsten voor de periode 2000-2006 ontvangt, omvat de volgende bestanddelen (47) (zie ook tabel 4):

(115)

In de overeenkomsten voor 2000-2002 is de provisiestructuur nogal variabel. De totale structuur van de provisie wordt vanaf 2003 stabiel: van dan af zijn dezelfde bestanddelen van de totale provisie terug te vinden, ook al kunnen de cijfers voor ieder afzonderlijk bestanddeel variëren. Over het algemeen is het niet eenvoudig om voor de periode 2000-2002 de verschillende jaren onderling te vergelijken of om de periode 2000-2002 met de periode 2003-2006 te vergelijken.

(116)

Om de plaatsingsprovisie voor BFP’s met de provisie voor vergelijkbare financiële producten te kunnen vergelijken, zet de deskundige het dubbele provisiesysteem voor BFP’s om in een gelijkwaardige, geraamde up-front-provisie, die zodoende direct vergelijkbaar is met de voor bankobligaties en gemeenschappelijke beleggingsfondsen daadwerkelijk berekende up-front-provisie. Per jaar wordt dit eenvormige bedrag voor BFP’s verkregen door de daadwerkelijke, contractueel vastgestelde up-front-provisie samen te tellen met een geraamde extra up-front-provisie die de actuele waarde vertegenwoordigt van de provisie die Poste Italiane, op basis van de jaarlijkse procentuele provisie op het uitstaande bedrag aan BFP’s, in de toekomst jaarlijks voor BFP’s denkt te ontvangen. Bij de raming van dergelijke extra up-front-provisies wordt rekening gehouden met de gemiddelde looptijd (48) van ieder soort BFP’s en wordt, voor het jaar dat deze worden onderschreven, de actuele waarde berekend van de jaarlijkse procentuele provisies die tijdens de gemiddelde looptijd van BFP’s jaarlijks zullen worden ontvangen (49).

(117)

Volgens de deskundige dient, met het oog op het berekenen van de genoemde actuele waarde, ten aanzien van de toekomstige jaarlijkse provisies nog een andere aanname te worden gemaakt. In dat verband zijn er twee even acceptabele mogelijkheden:

(118)

De herberekende up-front-provisies voor BFP’s, berekend volgens de methode van de jaarlijks variabele provisie, lijken over het algemeen lager te liggen dan die waarbij de methode voor de jaarlijks vaste provisie wordt toegepast. Tabel 8 maakt dit voor gewone en termijn-BFP’s duidelijk.

Tabel 8

Geraamde totale up-front-provisies voor BFP’s (in %)

(119)

Voorzichtigheidshalve heeft de deskundige zich, voor het grootste deel van de studie, gebaseerd op de hypothese van de vaste jaarlijkse provisie.

(120)

De door Poste Italiane voor BFP’s ontvangen up-front-provisies zoals die op basis van die hypothese zijn herberekend, worden in de onderstaande tabel gegeven.

Tabel 9

Herberekening van de door Poste Italiane voor BFP’s ontvangen up-front-provisies

(121)

Op basis van de verzamelde gegevens kan een raming worden gemaakt van de spreads van de marktprovisie voor het plaatsen van BFP’s. De geraamde marktprovisie verschilt, maar is wel afhankelijk van het product dat telkens als geschikt ijkpunt wordt gekozen.

(122)

In tabel 10 wordt de bandbreedte gegeven voor de totale geraamde up-front-provisies voor BFP’s (op basis van de regressieanalyse van de steekproef bankobligaties) en van de herberekende, daadwerkelijk door Poste Italiane voor BFP’s ontvangen provisies. De bandbreedte voor de daadwerkelijke provisies voor BFP’s wordt bepaald door de minimum en maximum provisies die in de periode 2000-2006 zijn waargenomen. De bij de vergelijking gebruikte bandbreedte is bepaald door de minimum en maximum verwachtingswaarde (52) van de provisies voor BFP’s die, op basis van de regressies van de provisies voor de betrokken factoren, zijn verkregen. De tabel bevat voorts de bandbreedtes die zijn geconstrueerd door een of twee standaardafwijkingen van de minimum en maximum verwachtingswaarde bij te tellen (53).

(123)

Het gebruik van traditionele intervallen (gemiddelde plus eenmaal de standaardafwijking) en (gemiddelde plus tweemaal de standaardafwijking) is nuttig om de waarschijnlijkheid van een gebeurtenis te meten: bij een waarneming waarvan de afwijking van de verwachtingswaarde lager ligt dan de standaardafwijking, is er een hoge waarschijnlijkheid dat deze statistisch gezien gelijk is aan de verwachtingswaarde; ligt deze tussen een- en tweemaal de standaardafwijking, dan is de waarschijnlijkheid laag, maar niet abnormaal laag; ligt zij hoger dan tweemaal de standaardafwijking, dan is de waarschijnlijkheid zeer laag en kan dus van een „zeldzaam” en potentieel „abnormaal” verschijnsel worden gesproken (54).

Tabel 10

Herberekende up-front-provisies en geraamde marktprovisies voor BFP’s op basis van de steekproef bankobligaties (in %)

(124)

De deskundige is zodoende tot de volgende conclusies gekomen:

(125)

De deskundige geeft ook de voor gewone en termijn-BFP’s verwachte plaatsingsprovisies, wanneer daarin voor elke plaatsende instelling onafhankelijke dummy-variabelen (56) worden opgenomen zodat de factor prijsbeleid van de individuele plaatsende instellingen in beeld wordt gebracht, een element dat niet in aanmerking wordt genomen bij de regressieanalyse van tabel 10.

Tabel 11

Geraamde BFP-provisies voor plaatsende instellingen

(126)

De herberekende totale up-front-provisies die Poste Italiane worden betaald voor de plaatsing van BFP’s (beste schatting) en van gemeenschappelijke geldmarktbeleggingsfondsen zijn te vinden in tabel 12.

Tabel 12

Herberekende up-front-provisies en geraamde marktprovisies voor BFP’s op basis van de steekproef gemeenschappelijke beleggingsfondsen

(127)

Op basis van absolute cijfers, in termen van vaste, jaarlijkse provisie, heeft de deskundige berekend welke bedragen aan jaarlijkse provisie Poste Italiane voor het plaatsen van de BFP’s zou kunnen krijgen in vergelijking met de provisie die zij had kunnen krijgen indien zij was vergoed tegen de gemiddelde percentages voor vergelijkbare gemeenschappelijke beleggingsfondsen. De absolute jaarlijkse bedragen voor de provisie van BFP’s en voor de provisie die was betaald op basis van de voorwaarden voor gemeenschappelijke geldmarktbeleggingsfondsen, worden in tabel 13 gegeven.

Tabel 13

Daadwerkelijke en geraamde provisie voor BFP’s (in absolute bedragen)

(128)

De deskundige concludeert dat:

(129)

De totale provisie die CDP in 2003 aan Poste Italiane heeft betaald, beliep 15 miljoen EUR in 2003, 16 miljoen EUR in 2004 en 18 miljoen EUR in 2005 en in 2006 (zie tabel 5).

(130)

De provisie voor de productie van papieren BFP’s is in het hierboven gevoerde onderzoek van de vraag of de aan Poste Italiane voor de plaatsing van BFP’s betaalde provisies marktconform zijn, nog niet aan bod gekomen. Deze keuze vloeit voort uit het feit dat de deskundige het redelijk acht om dit onderdeel niet in aanmerking te nemen bij het berekenen van de extra up-front-provisie omdat het een zeer specifiek kenmerk van BFP’s betreft, dat zich in de periode 2000-2006 niet voordoet bij vergelijkbare financiële producten. Zoals reeds is gebleken, vergelijkt Italië de provisie die Poste Italiane voor de productie van papieren BFP’s ontvangt, met de provisie die gemeenschappelijke beleggingsfondsen voor de uitgifte van papieren effecten verlangen. Italië doet opmerken dat deze laatste tussen 10 en 20 EUR per effect ligt en beklemtoont dat de provisie die CDP aan Poste Italiane betaalt, 1,70 EUR per papieren BFP bedraagt. Het concludeert dan ook dat dit bedrag niet buitensporig lijkt. De deskundige bevestigt dat de bedragen die de gemeenschappelijke beleggingsfondsen voor de productie van papieren effecten berekenen, overeenstemmen met het door Italië aangegeven niveau.

(131)

De provisie die CDP aan Poste Italiane voor de productie van papieren effecten betaalt, kan dus als marktconform worden beschouwd.

(132)

De algemene conclusie van het rapport van de deskundige is dat de provisie die Poste Italiane voor de plaatsing van BFP’s in de periode 2000-2006 is betaald, marktconform is.

(133)

Om te kunnen bepalen of een maatregel al dan niet staatssteun vormt in de zin van artikel 87, lid 1, moet de Commissie in beginsel nagaan of de regeling:

(134)

Om in deze zaak tot een conclusie te komen, moet de Commissie zich beperken tot het beoordelen van de vraag of met de betrokken provisie een voordeel aan Poste Italiane is verleend.

(135)

Ingevolge het decreet van 6 oktober 2004 is het aantrekken van spaardeposito’s door de post een dienst van algemeen economisch belang geworden (57). Daardoor is het beoordelingskader vanaf 2004 het arrest-Altmark (58).

(136)

In dat verband heeft de Commissie al in het besluit tot inleiding van de procedure kunnen vaststellen dat Poste Italiane, als begunstigde onderneming, openbaredienstverplichtingen moet verrichten en dat deze verplichtingen duidelijk zijn omschreven. De parameters op basis waarvan de provisie wordt berekend, zijn vooraf op objectieve en transparante wijze vastgesteld, met name via de overeenkomsten tussen CDP en Poste Italiane. Hier dient alleen nog te worden nagegaan of de compensatie hoger is dan nodig is om de kosten van de uitvoering van openbaredienstverplichtingen geheel of gedeeltelijk te dekken, rekening houdend met de opbrengsten alsmede met een redelijke winst uit de uitvoering van die verplichtingen. Aangezien bovendien geen procedure voor een openbare aanbesteding heeft plaatsgevonden, dient de hoogte van de noodzakelijke compensatie te worden vastgesteld op basis van de kosten die een gemiddelde, goed beheerde onderneming die zodanig is uitgerust dat zij aan de vereisten van de openbare dienst kan voldoen, zou hebben moeten maken om deze verplichtingen na te komen, rekening houdend met de opbrengsten en een redelijke winst uit de nakoming van deze verplichtingen.

(137)

Indien de door CDP betaalde provisies marktconform zouden blijken te zijn, zou dat een passende raming bieden van de hoogte van kosten die een gemiddelde, goed beheerde onderneming die zodanig is uitgerust dat zij aan de vereisten van de openbare dienst kan voldoen, zou hebben moeten maken om deze verplichtingen na te komen, rekening houdend met de opbrengsten en een redelijke winst uit de nakoming van deze verplichtingen. Die provisie zou dan ook voldoen aan de vier criteria van het arrest-Altmark en dus geen steun vormen (59). Indien ten slotte zou blijken dat de jaarlijkse provisies die Poste Italiane voor de postspaarrekeningen zijn betaald in de periode voordat Poste Italiane en CDP met het beheer van de diensten van algemeen economisch belang zijn belast, marktconform zijn, dan is het duidelijk dat Poste Italiane geen enkel voordeel heeft behaald en dat die provisies geen staatssteun vormen.

(138)

Om na te gaan of de door CDP betaalde provisies marktconform zijn, houdt de Commissie hier bij haar beoordeling de voornaamste fasen aan van de methodiek (welke zij in haar besluit tot inleiding van de procedure heeft overgenomen) die bij de benchmarkstudie is toegepast en die ook bij de twee daaropvolgende studies is gevolgd:

(139)

De drie studies verschillen wezenlijk wat betreft de identificatie van de vergelijkbare producten en de factoren die bepalend zijn voor de provisie en die een invloed hebben op de keuze van de vergelijkbare producten. In de onderstaande tabel zijn de vergelijkbare producten opgenomen die door de drie studies zijn geïdentificeerd.

Tabel 14

Volgens de drie studies vergelijkbare producten

(140)

Volgens de Commissie zijn de door de deskundige toegepaste methodiek (zie in dit verband met name tabel 7) en de uitkomsten van de studie volledig afdoende. Met name komen, zoals verder zal blijken, de geïdentificeerde vergelijkbare producten tegemoet aan de bezwaren van de beide partijen, de Italiaanse autoriteiten en de Italiaanse Vereniging van Banken. Alle voor het bepalen van de essentiële kenmerken van de vergelijkbare financiële producten relevante factoren worden beoordeeld en oordeelkundig gewogen. Bovendien wordt in de studie van de deskundige een heel belangrijke factor geïdentificeerd die een invloed heeft op de plaatsingsprovisies en waarmee de beide partijen — de Italiaanse autoriteiten en de Italiaanse Vereniging van Banken — geen rekening hebben gehouden: het netwerk voor plaatsing. In dat verband doet de deskundige opmerken dat het — ten minste in Italië — mogelijk is om in het geval van plaatsing bij retailbeleggers voor hetzelfde risicoprofiel een lager rendement te bieden dan bij een vergelijkbare plaatsing bij institutionele beleggers. In dit geval kunnen de met de plaatsing via het retailnetwerk verkregen hogere inkomsten dan de provisies die partijen in het geval van een institutionele plaatsing ontvangen, worden gelijkgesteld met een vorm van verdeling van de gegenereerde winst (61).

(141)

Ook al is het niet mogelijk volkomen met BFP’s vergelijkbare producten te identificeren, toch kan aan de hand van de studie van de deskundige wel de geraamde marktconforme provisie worden vastgesteld op basis van producten die met BFP’s vergelijkbare kenmerken vertonen (bijvoorbeeld door middel van regressieanalyse).

(142)

In de benchmarkstudie en door Italië is meermaals betoogd dat BFP’s door de daarin impliciet aanwezige putoptie complexere producten zijn dan plain vanilla producten en dat deze als gestructureerde producten kunnen worden beschouwd.

(143)

De Commissie is van oordeel dat bepaalde instrumenten, zoals plain vanilla obligaties en gewone aandelen, betrekkelijk eenvoudige structuren en rendementen hebben, terwijl andere producten (zoals gestructureerde obligaties en obligaties met een van opties afgeleide component) complexere structureren en rendementen hebben die afhankelijk zijn van de gedragingen van de onderliggende activa of van een reeks gebeurtenissen. Een product met een complexe structuur toelichten, maar vooral verkopen aan retailbeleggers is een veeleisende opdracht voor de retailnetwerken die moeten investeren in de opleiding van medewerkers en voor de plaatsing ervan kostbare middelen en tijd moeten inzetten.

(144)

Bovendien bestaat er geen officieel, rechtsgeldig document dat door een toezichthouder is bekendgemaakt en waarin een precieze omschrijving wordt gegeven van wat een plain vanilla of een gestructureerde obligatie is (62). Bovendien zouden, wanneer een ruime definitie van wat een „gestructureerde” obligatie is, vele financiële producten zich tussen plain vanilla en de gestructureerde obligaties in strikte zin bevinden. In dat verband merkt de deskundige op dat een obligatie met de mogelijkheid vervroegde terugbetaling te eisen, zoals BFP’s, niet met doorsnee gestructureerde obligaties gelijk valt te stellen. De rendementsstructuur van BFP’s is namelijk eenvoudig en de kleine Italiaanse spaarders weten, nu al decennia, perfect wat de vervroegde terugbetalingsoptie met het recht op terugbetaling van het geïnvesteerde kapitaal en de opgelopen rente inhoudt, zodat van de plaatsende instelling geen bijzondere inspanningen vereist zijn om de belegger de kenmerken van het product toe te lichten.

(145)

In het licht van het voorgaande houdt de deskundige zich daarom aan de definitie waarbij een obligatie als „gestructureerd” geldt wanneer het rendement ervan gekoppeld is aan bepaalde parameters, afhankelijk van het mechanisme dat in de uitgiftevoorwaarden is vastgesteld.

(146)

De Commissie is het dus met de deskundige eens dat het feit dat in BFP’s een putoptie is opgenomen, niet voldoende is om dit soort effecten gelijk te stellen met „gestructureerde” obligaties in die zin van de courante definitie.

(147)

Geconcludeerd dient te worden dat de door Italië voorgestelde vergelijking tussen BFP’s en gestructureerde instrumenten niet passend is (63), behalve voor index-BFP’s.

(148)

De Italiaanse Vereniging van Banken heeft bij herhaling voorgesteld een vergelijking te maken met kortlopend en langlopend overheidspapier. Een dergelijke vergelijking is evenwel niet passend omdat schatkistpapier in hoofdzaak wordt geplaatst bij institutionele beleggers, terwijl de plaatsing van bankobligaties en BFP’s verloopt via het typische proces van het retailmarktsegment. Bovendien is de plaatsingsprovisie die banken retailbeleggers voor schatkistpapier berekenen, niet de marktprijs die het resultaat is van de werking van vraag en aanbod voor diensten voor retailplaatsing, doch wordt deze eenzijdig vastgesteld door de publicatie van een overheidsbesluit dat kracht van wet heeft. Deze provisie kan dus niet het marktniveau vormen voor de provisie van diensten voor plaatsing op de Italiaanse markt (64).

(149)

De Commissie is van oordeel dat de door de deskundige geïdentificeerde vergelijkbare producten tegemoetkomen aan de bezwaren van de Italiaanse Vereniging van Banken omdat: i) bankobligaties worden uitgegeven door financiële instellingen en dus producten zijn die beter vergelijkbaar zijn met de door CDP uitgegeven BFP’s; ii) bij gelijke ratings overheidspapier en bankobligaties hetzelfde risicoprofiel hebben, en iii) niet gestructureerde bankobligaties, maar wel plain vanilla producten als vergelijkbaar met gewone en termijn-BFP’s kunnen worden beschouwd.

(150)

Bijgevolg beschouwt de Commissie in het kader van de onderhavige beschikking de door de deskundige geïdentificeerde vergelijkbare producten als relevant, namelijk in de eerste plaats de bankobligaties, en vervolgens de gemeenschappelijke beleggingsfondsen met vergelijkbare kenmerken.

(151)

De Commissie is van oordeel dat de methodiek en de berekeningen die de deskundigen op de up-front-provisies welke met die van BFP’s gelijkwaardig zijn, toepassen, passend zijn. Met name:

(152)

Bijgevolg zijn de door de deskundige vastgestelde up-front-provisies correct.

(153)

De Commissie houdt rekening met het feit dat gegevens beperkt beschikbaar zijn, en is het met de stelling van de deskundige eens dat er, op basis van de economische literatuur en van marktonderzoeken en gelet op alle relevante factoren, geen financiële producten bestaan die volkomen met BFP’s gelijk te stellen zijn. De Commissie is van mening dat de enorme hoeveelheid gegevens die de deskundige heeft verzameld en gebruikt, in het kader van de onderhavige beschikking kwalitatief en kwantitatief (65) afdoende zijn.

(154)

Ook de Commissie was van oordeel dat een conclusie voor de hele periode (2000-2006) relevant was, omdat uit de door de deskundige afgenomen interviews is gebleken dat er in de hoogte van de plaatsingsprovisies sinds 2000 geen gevoelige fluctuaties zijn geweest (sommige respondenten hebben zelfs aangegeven dat deze was gedaald). Bovendien hebben de onderhandelingen tussen de partijen geleid tot provisievoorwaarden die in de loop van de jaren sterk verschillen (zo is de jaarlijkse beheersprovisie procentueel en in absolute cijfers gedaald). De Commissie is van oordeel dat de provisie via onderhandelingen moet worden bepaald, rekening houdende met een meerjaarsperspectief. Daarom is het van belang dat de volledige redenering een periode van meerdere jaren bestrijkt.

(155)

Bovendien is de Commissie het met de deskundige eens dat, gezien de verschillende provisiestructuur voor BFP’s en alle vergelijkbare financiële producten, het provisiepercentage voor de plaatsing van uiteenlopende producten op homogene wijze dient te worden uitgedrukt. In dat verband acht de Commissie het correct om, ook al worden voor bankobligaties alleen plaatsingsprovisies berekend, gelijkwaardige up-front-provisies voor gemeenschappelijke beleggingsfondsen te berekenen.

(156)

Ook is de Commissie van oordeel dat de regressieanalyse die op de steekproef van bankobligaties is gebaseerd, over het algemeen de beste methode is om de marktprovisie voor de plaatsing van BFP’s te bepalen. Voorts is zij het met de deskundige eens dat de beschrijvende statistische gegevens over de gemeenschappelijke beleggingsfondsen, die zowel door de Italiaanse Vereniging van Banken als door Italië als vergelijkbare producten worden genoemd, kunnen dienen om daaruit nuttige conclusies te trekken. Bijgevolg zijn de door de deskundige berekende gemiddelden/verwachtingswaarden voor de Commissie acceptabel.

(157)

Toch bleek er een technisch meningsverschil te zijn tussen de Commissie en de deskundige wat betreft de bandbreedte (standaardfout/standaardafwijking) die op de verwachtingswaarden moet worden toegepast om na te gaan of de provisie marktconform is. De Commissie is van mening dat dit punt niet verder moet worden uitgediept, omdat de bandbreedtes niet noodzakelijk zijn voor de beoordeling.

(158)

Bij de beoordeling moet worden nagegaan of de volgende producten in de referentieperiode marktconform waren.

Tabel 15

Periode waarvoor de verschillende soorten BFP’s worden onderschreven

(159)

Wat betreft gedematerialiseerde BFP’s, levert de vergelijking van de waarden in de tabellen 9 en 10 de volgende uitkomsten op:

(160)

Papieren 18-maands BFP’s worden tegen hetzelfde percentage vergoed als gedematerialiseerde BFP’s (omdat er voor dit soort BFP’s geen jaarlijkse beheersprovisie is vastgesteld). Ook voor dit soort producten is de conclusie dat de provisie marktconform is.

(161)

Tot slot moet alleen nog worden nagegaan of de provisie die in de periode 2000-2006 voor gewone papieren BFP’s en in de periode 2000-2002 voor papieren termijn-BFP’s is betaald, marktconform is.

(162)

De Commissie wijst er op dat de deskundige de papieren BFP’s ook vergelijkt met de vergelijkbare gedematerialiseerde producten, omdat hij bij de op de markt aanwezige producten geen papieren producten heeft kunnen vinden die voldoende vergelijkbaar zijn.

(163)

De Commissie is van oordeel dat de specifieke activiteiten die Poste Italiane in het geval van papieren BFP’s verricht, dienen te worden onderscheiden van de loutere productie van papieren BFP’s, waarvoor een specifieke provisie wordt berekend (zie de overwegingen 129, 130 en 131).

(164)

Hier dient te worden beklemtoond dat het verschil tussen de totale provisies voor papieren en voor gedematerialiseerde BFP’s alleen voortvloeit uit het element beheersprovisie binnen de provisie (69).

(165)

Poste Italiane verricht specifieke beheersactiviteiten voor het uitstaande bedrag aan papieren BFP’s. Gewone papieren BFP’s kunnen namelijk in elk postkantoor en op ieder tijdstip worden „gekocht”: een ieder kan een postkantoor binnenlopen, zich legitimeren en het door haar/hem gewenste bedrag in contanten in BFP’s beleggen. Daarom is het niet nodig een rekening-courant bij de post te hebben, omdat papieren BFP’s tegen betaling van contanten kunnen worden aangeschaft. De medewerker zal de kandidaat-koper een aantal formulieren laten invullen, vult op de BFP’s diens naam in en levert de BFP’s fysiek af. Hetzelfde gebeurt bij de terugbetaling van papieren BFP’s. Het beheer van deze processen veronderstelt organistorische inspanningen die in het geval van gedematerialiseerde BFP’s en bankobligaties niet nodig zijn, of die minder belastend zijn.

(166)

Aangezien dus de hogere provisie op het per jaar uitstaande bedrag aan papieren BFP’s lijkt te zijn gerechtvaardigd wegens de specifieke activiteiten die Poste Italiane voor papieren BFP’s verricht, zou de vergelijking van de geraamde totale up-front-provisies voor gewone papieren BFP’s en voor bankobligaties onvermijdelijk in het nadeel uitvallen van Poste Italiane en zou het antwoord op de vraag of de provisie voor het plaatsen van BFP’s in hoofdzaak op de gegevens over gedematerialiseerde BFP’s moeten zijn gebaseerd.

(167)

De Commissie is het met de deskundige eens dat Poste Italiane, wat papieren BFP’s betreft, specifieke activiteiten verricht die verder gaan dan de provisie die zij voor de materiële productie van papieren effecten ontvangt (70). Deze extra activiteiten rechtvaardigen hogere jaarlijkse provisies. Tijdens de referentieperiode bedroeg de gemiddelde jaarlijkse provisie die Poste Italiane voor de specifieke activiteiten die het beheer van papieren effecten extra met zich brengt is betaald, 0,14 % van het uitstaande bedrag aan papieren BFP’s (zie tabel 4) (71). Hoewel het niet mogelijk is de kosten die voor het beheer van papieren BFP’s zijn gemaakt, nauwkeurig te berekenen, is de Commissie van oordeel dat de hier beschreven hogere provisie niet buitensporig is wanneer rekening wordt gehouden met het werk en de organisatorische inspanningen die het beheer van papieren effecten met zich brengen (zoals blijkt uit overweging 166). In 2006 bedroegen de beheersprovisies die Poste Italiane zijn betaald, amper 7 126 EUR per postkantoor. Toen in 2000-2001 tussen de partijen over specifieke kwaliteitsdoelstellingen werd onderhandeld (72), bedroegen de aan Poste Italiane betaalde beheersprovisies, onderscheidenlijk, 18 064 EUR en 14 231 EUR per postkantoor (73). De Commissie is van oordeel dat de hoogte van de provisies evenredig is aan de beheersactiviteiten voor papieren BFP’s en marktconform. De Commissie wijst er ook op dat de tendens voor deze jaarlijkse provisie daalt en dat het volume papieren BFP’s mettertijd zou moeten afnemen.

(168)

Wat betreft termijn-BFP’s — die niet in gedematerialiseerde vorm bestonden — heeft de Commissie de provisies berekend die Poste Italiane zijn betaald, zonder de provisie voor de beheersactiviteiten in rekening te brengen. Voor de periode 2000-2002 ligt de aldus verkregen uitkomst (1,72 % gemiddeld, in een voorzichtig scenario (74) lager dan zowel de verwachtingswaarde voor de provisie (1,76 % — zie tabel 10) als de diverse geraamde provisies voor termijn-BFP’s, rekening houdende met het tariferingsbeleid van de verschillende distribuerende instellingen (zie tabel 11, onder B). De Commissie kan bijgevolg concluderen dat de provisie voor de papieren termijn-BFP’s marktconform is.

(169)

Op basis van het voorgaande mag worden geconcludeerd dat de provisie voor het plaatsen van gewone papieren BFP’s en voor papieren termijn-BFP’s marktconform is.

(170)

Bijgevolg concludeert de Commissie dat de provisies die in de periode 2000-2006 voor alle soorten papieren BFP’s zijn betaald, marktconform zijn.

(171)

Anders had de Commissie in dit specifieke geval ook kunnen concluderen dat de aan Poste Italiane betaalde provisies marktconform zijn, ook wanneer zij onder de maximum verwachtingswaarde liggen.

(172)

Uit tabel 10 blijkt dus dat de provisie voor papieren gewone BFP’s en papieren termijn-BFP’s marktconform zou zijn. De maximum verwachtingswaarde voor gewone papieren BFP’s bedraagt namelijk 4,54 % (geraamde maximumwaarde), terwijl in de periode 2000-2006 de maximale provisie 3,07 % bedraagt. De betreffende waarden voor papieren BFP’s bedragen, onderscheidenlijk, 3,34 % en 3,09 %.

(173)

Ook wanneer de Commissie de methodiek van de variabele jaarlijkse provisie had gebruikt, zou zij tot dezelfde conclusies zijn gekomen.

(174)

Het betreft dus een aanvaardbare methodiek omdat de Commissie uitgaat van de aanname dat bij de jaarlijkse onderhandelingen tussen Poste Italiane en CDP de variatie in de jaarlijkse provisies mee in rekening is genomen.

(175)

De Commissie zou, met die benadering, wel tot veel preciezere conclusies zijn gekomen wat betreft de marktconformiteit.

(176)

De deskundige doet opmerken dat met absolute zekerheid kan worden gesteld dat de circulatie in papieren vorm specifiek is voor BFP’s, behalve wat betreft de deelnemingsrechten in gemeenschappelijke beleggingsfondsen waarvoor dat wettelijk nog is toegestaan. De Italiaanse Vereniging van Banken geeft zelf toe dat de financiële markten thans bijna uitsluitend gedematerialiseerde producten verhandelen. Daarnaast draagt de Italiaanse Vereniging van Banken geen argumenten of gegevens aan om de marktconformiteit van deze laatste provisie te bevestigen. Evenmin betwist zij de berekening van de provisie voor de productie van papieren effecten die is gebaseerd op de vergelijking met representatieve papieren effecten van deelnemingsrechten in gemeenschappelijke beleggingsfondsen. De Commissie is het bijgevolg eens met de conclusie van de deskundige op dit punt (zie de overwegingen 129, 130 en 131).

(177)

Wat betreft de argumenten die Italië heeft aangevoerd ten aanzien van de vraag of de marge voor de diensten inzake het plaatsen van BFP’s marktconform is (zie de overwegingen 85-88), tekent de Commissie aan dat het rendementspercentage uit de door Italië gemaakte simulatie geen afdoende bewijs blijkt te zijn voor het feit dat de plaatsingsprovisies voor BFP’s marktconform zijn, aangezien, zoals de Italiaanse autoriteiten zelf erkennen, Poste Italiane voor de afzonderlijke financiële producten geen gescheiden boekhouding voert, zodat het in het kader van de onderhavige beschikking niet mogelijk is om betrouwbare informatie over de door BFP’s gegenereerde kosten en opbrengsten te verzamelen.

(178)

De vergelijking van de totale marge van Poste Italiane/Bancoposta en de marge voor alle overeenkomstige diensten die in de banksector worden aangeboden, blijken nog minder precies.

(179)

De Commissie is dan ook van oordeel dat, op basis van dit argument, ten aanzien van de vraag of de plaatsingsprovisies voor BFP’s marktconform zijn op basis van een vergelijking met één enkele dienst van Bancoposta of met activiteiten en producten uit de banksector die niet vergelijkbaar zijn, geen enkele conclusie valt te trekken.

(180)

Wat betreft de door de Italiaanse autoriteiten gemaakte vergelijking van de provisiestructuur van BFP’s en die van postspaarrekeningen en de extrapolatie van de vermeende marktconforme provisie voor BFP’s gedurende de gemiddelde looptijd van het instrument (overweging 82), is de Commissie van oordeel dat de hypothese met een lineair effect van de looptijd op de plaatsingsprovisies, bij vergelijking met de analyse van de deskundige, uiteindelijk te simplistisch is. Bovendien is het correcter om BFP’s te vergelijken met financiële instrumenten die door marktpartijen worden uitgegeven.

(181)

De Italiaanse Vereniging van Banken verklaart dat de internal rate of return (IRR) voor overheidspapier steeds lager ligt dan voor een bedrijfsobligatie met een gelijkwaardige rating en dat dit te verklaren valt door een verschillend risicoprofiel, zelfs voor financiële instrumenten met dezelfde ratingklasse. Daarentegen is de Commissie van oordeel dat dit verschil veeleer afhankelijk is van de verschillende distributienetwerken (retail versus institutioneel) dan van het risicoprofiel.

(182)

Volgens de communautaire kaderregeling inzake staatssteun in de vorm van compensatie voor de openbare dienst (75) is het zo dat wanneer een onderneming met het beheer van verscheidene diensten van algemeen economisch belang is belast, de interne boekhouding van de onderneming moet kunnen waarborgen dat er voor geen van de diensten van algemeen economisch belang overcompensatie plaatsvindt.

(183)

Uit de gegevens die Italië heeft verschaft blijkt dat er binnen de interne boekhouding van Poste Italiane geen correcte uitsplitsing wordt gemaakt tussen de kosten/opbrengsten in verband met de dienst van algemene economisch belang (het sparen bij de postbank) en de kosten/opbrengsten van de overige activiteiten.

(184)

De Commissie herinnert er Italië dan ook aan dat het een verplichting in die zin heeft na te komen.

(185)

De marktprovisie die Italië aan Poste Italiane voor het plaatsen van BFP’s betaalt, is een passende raming van de hoogte van kosten die een gemiddelde, goed beheerde onderneming die zodanig is uitgerust dat zij aan de vereisten van de openbare dienst kan voldoen, zou hebben moeten maken om deze verplichtingen na te komen, rekening houdend met de opbrengsten en een redelijke winst uit de nakoming van deze verplichtingen.

(186)

Geconcludeerd dient te worden dat sinds de tenuitvoerlegging van de dienst van algemeen economisch belang in 2004 de vier criteria van het arrest-Altmark in acht worden genomen. De provisie die Poste Italiane in de periode 2004-2006 heeft ontvangen voor het plaatsen van BFP’s vormen geen staatssteun.

(187)

In de periode voordat Poste Italiane en CDP met het beheer van de dienst van algemeen economisch belang werden belast, waren de provisies die Poste Italiane werden verleend voor het plaatsen van BFP’s marktconform. Aangezien er geen sprake is van een voordeel voor Poste Italiane, vormen ook deze provisies geen staatssteun.

(188)

De Commissie is van oordeel dat de provisies die Poste Italiane in de periode 2000-2006 voor het plaatsen van BFP’s zijn betaald, geen staatssteun vormen,