32000D0732

Beschikking van de Commissie

van 23 februari 2000

betreffende steunmaatregelen van Duitsland ten gunste van Korn Fahrzeuge und Technik GmbH (Thuringen)

(kennisgeving geschied onder nummer C(2000) 520)

(Slechts de tekst in de Duitse taal is authentiek)

(Voor de EER relevante tekst)

(2000/732/EG)

DE COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN,

Gelet op de Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap, inzonderheid op artikel 88, lid 2, eerste alinea,

Gelet op de Overeenkomst betreffende de Europese Economische Ruimte, inzonderheid op artikel 62, lid 1, onder a),

Na de belanghebbenden overeenkomstig de genoemde artikelen te hebben aangemaand hun opmerkingen te maken(1),

Overwegende hetgeen volgt:

I. PROCEDURE

(1) Bij schrijven van 9 oktober 1996 heeft Duitsland overeenkomstig artikel 88, lid 3, van het EG-Verdrag, herstructureringsmaatregelen ten gunste van Korn Fahrzeuge und Technik GmbH, Gera, (hierna "Korn") bij de Commissie aangemeld. Deze maatregelen werden onder nr. N 746/96 geregistreerd. Bij faxbericht van 6 november 1996, geregistreerd op 7 november 1996, werden aanvullende inlichtingen verstrekt. Op 11 november 1996 verzocht de Commissie om nog meer inlichtingen. Duitsland trok de aanmelding op 18 april 1997 in omdat de Commissie intussen haar goedkeuring had gehecht aan het programma op grond waarvan de steun werd toegekend(2).

(2) Bij schrijven van 17 maart 1998, geregistreerd op 18 maart 1998, heeft Duitsland nieuwe maatregelen ten gunste van Korn bij de Commissie aangemeld. Aangezien deze steun reeds was verstrekt, werd de maatregel als niet-aangemelde steunmaatregel NN 29/98 geregistreerd. Bij brieven van 7 april 1998 en 8 juni 1998 verzocht de Commissie om aanvullende inlichtingen, die zij op 12 maart 1998 en 4 september 1998 ontving.

(3) Bij brief van 22 juni 1999 deelde de Commissie Duitsland haar besluit mee om de procedure van artikel 88, lid 2, van het EG-Verdrag in te leiden ten aanzien van de voornoemde maatregelen. Duitsland verzocht de Commissie op 16 juli 1999 om bepaalde passages uit deze brief te schrappen alvorens deze in het Publicatieblad zou worden bekendgemaakt. Het besluit van de Commissie tot inleiding van de formele onderzoeksprocedure werd op 14 augustus 1999 in het Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen bekendgemaakt. Daarin werden de belanghebbenden uitgenodigd hun opmerkingen te maken. Er werden evenwel geen opmerkingen terzake ontvangen.

(4) De Commissie ontving op 28 juli 1999 en 26 augustus 1999 nog enkele onvolledige inlichtingen van Duitsland. De zaak werd tijdens een bijeenkomst met de Duitse autoriteiten op 22 september 1999 te Brussel nader toegelicht. Op 16 december 1999 deelde Duitsland de Commissie mede dat op 8 november 1999 de insolventieprocedure was ingeleid ten aanzien van de onderneming. Bij schrijven van 24 januari 2000, dat geregistreerd werd op 27 januari 2000, bracht Duitsland de Commissie op de hoogte van de stand van de insolventieprocedure.

II. BESCHRIJVING

A. De steunontvangende onderneming

(5) In 1997 had Korn 85 werknemers, een omzet van 16,53 miljoen DEM en een balanstotaal van 17,41 miljoen DEM. Op grond van de communautaire kaderregeling inzake overheidssteun voor kleine en middelgrote ondernemingen(3) behoort de onderneming tot het midden- en kleinbedrijf. Korn heeft haar zetel in Gera, Thuringen, een Duitse steunzone.

(6) Korn, voorheen Landtechnik & Baumaschinen GmbH, Gera, werd op 1 juni 1991 geprivatiseerd door middel van een management-buy-out door Reinhard Korn. Laatstgenoemde nam de onderneming over voor 0,19 miljoen DEM. In het kader van de privatisering betaalde de Treuhandanstalt (THA) vroegere schulden ten belope van 2,89 miljoen DEM. De overige schulden ten belope van 0,15 miljoen DEM werden door het plattelandsdistrict (Landkreis) Gera in 1992 voldaan. Deze maatregelen vielen onder het toepassingsgebied van de THA-steunregeling(4).

(7) De voornaamste activiteiten van Korn zijn: 1. landbouwtechniek (reparaties, onderhoud, service en verkoop van tractoren en landbouwmachines alsmede de uitrusting ervan en vervangstukken; ontwikkeling van houthakselmachines, 2. aan- en verkoop van bedrijfsvoertuigen en vrachtwagens, met inbegrip van service, verkoop van onderdelen en accessoires alsmede 3. milieutechniek (metaalconstructies; bouw van afvalverwijderingsinstallaties).

B. De herstructurering

(8) De onderneming werd tweemaal geherstructureerd: de eerste keer tussen medio 1991 en medio 1997. Voor deze periode heeft Duitsland geen herstructureringsplan ingediend noch verklaringen overgelegd inzake de maatregelen die het bedrijf destijds heeft genomen.

(9) Het tweede herstructureringsplan ging in 1997 van start en loopt over een periode van zes jaar. Het werd door een extern adviesbureau opgesteld. De Commissie heeft ook het rapport van een tweede adviesbureau over het ontwikkelingspotentieel van het plan ontvangen. Het plan omvat twee belangrijke punten:

(10) Allereerst een reorganisatie van de onderneming, waarvan de activiteiten in drie nieuwe sectoren worden onderverdeeld: 1. SEAT-Autohaus, dat nieuwe en tweedehandsauto's verkoopt, 2. landbouwtechniek/bedrijfsvoertuigen en 3. Korn-Umwelttechnik. De eerste twee sectoren, te weten SEAT-Autohaus en landbouwtechniek/bedrijfsvoertuigen zouden via een management-buy-out (MBO) ontstaan(5). Het plan was om deze aan vroegere medewerkers te verkopen voor in totaal 1,635 miljoen DEM. De heer Korn zou een participatie van 26 % in elke sector nemen. De sector milieutechniek ("Korn-Umwelttechnik") zou de voornaamste activiteit worden en de boekhouding van beide MBO's zou hierbij worden ondergebracht.

(11) In de tweede plaats was een herstructurering van elke afzonderlijke sector voorzien. Om kosten te besparen zou een centraal magazijn en een centrale inkoopafdeling worden opgericht. De sectoren milieutechniek (Korn-Umwelttechnik) en landbouwtechniek/bedrijfsvoertuigen zouden gereorganiseerd worden om een hogere rentabiliteit en een kostenbesparing van 7 % te realiseren. De productie en de verkoop van houthakselaars zou worden voortgezet(6). Voor SEAT-Autohaus was de onderneming van plan om de voorraden te vergroten, meer tweedehandsauto's te verkopen en meer buitenlandse merken aan te bieden.

C. Eerdere financiële maatregelen

(12) In de periode van medio 1991 tot medio 1997 werden in het kader van de eerste herstructurering de volgende financiële maatregelen ten behoeve van Korn toegestaan:

a) ERP-leningen in 1992 en 1993 voor een totaal bedrag van 1,23 miljoen DEM(7),

b) EKH-leningen in 1992 en 1994 voor een totaal bedrag van 2 miljoen DEM(8),

c) O & O-steun in 1995 en 1996 voor een totaal bedrag van 0,06 miljoen DEM(9),

d) investeringsbijdragen in 1993 en 1994, die op grond van de beschikbare informatie op 0,81 miljoen DEM worden geschat(10),

e) investeringspremies tussen 1992 en 1997, die op grond van de beschikbare informatie op 0,15 miljoen DEM worden geschat(11),

f) consolidatieleningen van de deelstaat Thuringen ten belope van 3 miljoen DEM in 1995 in het kader van een goedgekeurde steunregeling voor de herstructurering van ondernemingen in moeilijkheden(12). Deze leningen werden voor 80 % gedekt door een garantie van de Deutsche Ausgleichbank tot een bedrag van 2,4 miljoen DEM, eveneens in het kader van een goedgekeurde steunregeling(13),

g) leningen van de Sparkasse Gera-Greiz van medio 1991 tot 1997, die op grond van de beschikbare informatie op 6 miljoen DEM worden geschat(14),

h) subsidies voor reclame en public relations in 1995 en 1996 ten belope van 0,01 miljoen DEM,

i) subsidies voor de deelname aan beurzen in 1996 ten belope van 0,01 miljoen DEM,

j) subsidies voor werkscheppende maatregelen in 1993 en 1997 voor een totaal bedrag van 0,07 miljoen DEM.

(13) De onder a) tot e) genoemde maatregelen waren naar het schijnt gebaseerd op goedgekeurde steunregelingen. Wat maatregel f) betreft, had de Commissie de formele onderzoeksprocedure ingeleid ten aanzien van het programma op grond waarvan de leningen verstrekt werden, omdat zij de indruk had dat het programma verkeerd werd aangewend. De uit hoofde van deze steunregeling verstrekte leningen mogen namelijk geen looptijd van meer dan tien jaar hebben. In het onderhavige geval werden echter leningen verstrekt voor meer dan twaalf jaar. De maatregelen g) tot j) zijn niet gebaseerd op goedgekeurde steunregelingen.

(14) Duitsland heeft de Commissie meegedeeld dat de in 1994 verleende investeringssubsidies voor een bedrag van 0,403 miljoen DEM (maatregel d)) ter verificatie waren aangemeld. Bovendien heeft de Sparkasse Gera-Greiz leningen voor een bedrag van 4,142 miljoen DEM (maatregel g)) en consolidatieleningen ten belope van 3 miljoen DEM (maatregel f)) teruggevorderd.

D. Nieuwe financiële maatregelen

(15) Op 18 maart 1998 stelde Duitsland de Commissie in kennis van nieuwe maatregelen in de vorm van consolidatieleningen ten belope van 3,8 miljoen DEM, die op 15 oktober 1997 aan de firma Korn waren verstrekt in het kader van een tweede herstructurering. De middelen waren afkomstig van het consolidatiefonds van Thuringen voor ondernemingen in moeilijkheden. De betreffende regeling was op grond van artikel 87, lid 3, onder c), door de Commissie goedgekeurd(15).

(16) Aan deze regeling zijn de volgende voorwaarden verbonden:

Indien voor meer dan 5 miljoen DEM aan herstructureringssteun wordt verleend, dan moet elke steunmaatregel afzonderlijk aan de Commissie worden meegedeeld, ongeacht of deze al dan niet in het kader van een andere goedgekeurde steunregeling werd verleend. De eerdere steunmaatregelen ten gunste van Korn waren kennelijk bedoeld voor de herstructurering en beliepen meer dan 5 miljoen DEM.

Indien voorheen voor meer dan 2 miljoen DEM aan reddings- of herstructureringssteun is verleend, dan moet dit eveneens bij de Commissie worden aangemeld. Indien de vroegere maatregelen niet onder het toepassingsgebied van goedgekeurde steunregelingen vallen, worden ze over het algemeen als reddings- of herstructureringssteun aangemerkt.

(17) Volgens de laatste informatie van Duitsland waren deze leningen gewaarborgd door een persoonlijke garantie van de heer Korn ten belope van 1,5 miljoen DEM, alsmede door de afstand van de rechten uit de persoonlijke verzekeringspolis van Korn tot een bedrag van 1,5 miljoen DEM, en de cessie van vorderingen van de onderneming(16).

(18) Duitsland heeft de Commissie medegedeeld dat deze leningen ter verificatie werden aangemeld en dat een beroep is gedaan op de persoonlijke garantie van de heer Korn.

(19) Afgezien van de consolidatielening van 3,8 miljoen DEM voorzag het tweede herstructureringsplan in de verplichting voor Sparkasse Gera-Greiz tot uitstel van rentebetaling en aflossing voor de door haar verstrekte leningen (maatregel a)). Voorts verklaarde de Thüringer Aufbaubank (TAB) zich bereid om de afbetaling in termijnen van de consolidatieleningen die tijdens de eerste herstructurering waren verleend (maatregel f)), met drie jaar uit te stellen.

E. Marktanalyse

1. Landbouwmachines en tractoren(17)

(20) Korn is actief op het gebied van reparatie, onderhoud, service en verkoop van tractoren en landbouwmachines, alsmede de uitrusting ervan en vervangstukken. Voorts ontwikkelt de onderneming houthakselmachines.

(21) De situatie in de Europese landbouwmachine-industrie is sedert 1993 aanzienlijk verbeterd. Daarbij dient echter te worden bedacht dat enkele belangrijke indicatoren voor deze branche geleidelijk verslechteren, zoals de afname van het aantal actieven in de landbouwsector en de toenemende invoer uit derde landen. Op de middellange termijn leidt deze ontwikkeling tot een geleidelijke daling van de omzet (- 19 % in constante prijzen over een periode van tien jaar), en als gevolg van de voortdurende productiviteitsstijging daalt bovendien de werkgelegenheid.

(22) De duizend ondernemingen in deze sector in Europa omvatten vooral kleine en middelgrote ondernemingen. Zij zijn meestal gespecialiseerd in de productie van machines voor specifieke doeleinden. Door hun specialisatie zijn deze ondernemingen minder onderhevig aan algemene conjunctuurschommelingen, maar zij reageren sterker op plaatselijke crises.

2. Vrachtwagens(18)

(23) Korn is voorts actief op het gebied van de aan- en verkoop van bedrijfsvoertuigen en vrachtwagens, met inbegrip van service en verkoop van onderdelen en accessoires.

(24) De vraag naar auto's wordt door een reeks factoren bepaald en de veranderingen in deze factoren zijn de reden voor de cyclische schommelingen in de verkoop gedurende de afgelopen 20 jaar. In tijden van recessie daalt het aantal registraties van nieuwe auto's over het algemeen sterk.

(25) De vraag naar de vrachtwagens hangt nauw samen met de evolutie van de industriële productie en de investeringsactiviteit op het gebied van technische installaties en machines. Wat het vrachtwagenpark in de Gemeenschap betreft, moet gerekend worden op een herstel van de tot dusverre neergaande ontwikkeling, hoewel de algemene ontwikkeling van de vraag in eerste instantie afhangt van de mate van vernieuwing van het wagenpark.

(26) De vraag naar auto-onderdelen en accessoires(19) wordt sterk bepaald door conjunctuurschommelingen in de automobielsector. De vraag naar grotere duurzaamheid van alle voertuigonderdelen heeft een nadelig effect op de vraag naar vervangstukken.

3. Metaalproducten(20)

(27) Korn vervaardigt ook metalen vaten voor de berging van afval (milieutechniek). Als gevolg van de recessie was er in de Gemeenschap weinig vraag naar metalen containers. Bovendien wordt de sector met een toenemende concurrentie uit derde landen geconfronteerd. De fabrikanten van de Gemeenschap willen derhalve door diversificatie een voet aan de grond krijgen in aanverwante marktsegmenten en zij spannen zich meer in om aan de vraag van de klant naar efficiëntere en meer milieuvriendelijke producten tegemoet te komen.

(28) In de loop van 1995 bleek dat de vraag bij de belangrijkste groepen afnemers stagneerde, wat vooral in Duitsland goed merkbaar was. De ontdekking dat metalen containers niet alleen aan de buitenkant maar ook aan de binnenkant roesten, heeft het gebruik van kunststof in de hand gewerkt.

III. INLEIDING VAN DE FORMELE ONDERZOEKSPROCEDURE

(29) Bij de inleiding van de formele onderzoeksprocedures stelde de Commissie zich op het standpunt dat alle maatregelen ten gunste van Korn staatssteun in de zin van artikel 87, lid 1, van het EG-Verdrag behelsden. Gezien de zeer spaarzame informatie was de Commissie niet in staat om te beoordelen of enkele maatregelen verenigbaar waren met de regelingen op grond waarvan zij kennelijk waren toegestaan. Wel was op dat moment duidelijk dat sommige steunmaatregelen als ad-hocsteun moest worden aangemerkt. Aangezien de steun bedoeld was voor herstructurering, besloot de Commissie deze te toetsen aan artikel 87, lid 3, onder c), van het EG-Verdrag, en aan de kaderregeling voor reddings- en herstructureringssteun aan ondernemingen in moeilijkheden (hierna: "de kaderregeling")(21).

(30) De Commissie twijfelde sterk aan de verenigbaarheid van de steun met de gemeenschappelijke markt en was van mening dat de herhaalde toekenning van steun niet gerechtvaardigd leek op de door Duitsland aangevoerde gronden. Bovendien was zij er niet van overtuigd dat het herstructureringsplan coherent was en op realistische veronderstellingen berustte. Zij vroeg zich af of buitensporige vervalsing van de mededinging kon worden vermeden, aangezien zij niet over informatie beschikte over de capaciteitsontwikkeling bij Korn. Aangezien zij evenmin over informatie over de totale kosten van de herstructurering beschikte en zij ook twijfelde of de particuliere investeerder een belangrijke bijdrage leverde, kon de Commissie niet beoordelen of de steun in verhouding stond tot de kosten en baten van de herstructurering.

(31) Bij de inleiding van de formele onderzoeksprocedure verlangde de Commissie op 22 juni 1999, in een bevel tot het verstrekken van informatie overeenkomstig artikel 10, lid 3, van Verordening (EG) nr. 659/1999 van de Raad van 22 maart 1999 tot vaststelling van nadere bepalingen voor de toepassing van artikel 93 van het EG-Verdrag(22), uitvoerige informatie over elke afzonderlijke steunmaatregel. Bovendien gelastte zij dat Duitsland informatie over alle tot dusver onbekende steun ten behoeve van de onderneming zou toezenden.

IV. BEOORDELING

(32) De Commissie gelastte Duitsland bij deze bevelsbeschikking om binnen een maand voldoende informatie te verstrekken voor de beoordeling van de te onderzoeken maatregelen. Op verzoek van Duitsland werd deze termijn tot 30 oktober 1999 verlengd. De informatie die vervolgens werd verstrekt, was echter nog altijd niet volledig. Daarom baseert de Commissie haar beoordeling op de beschikbare informatie, overeenkomstig het bepaalde in artikel 13, lid 1, van Verordening (EG) nr. 659/1999.

A. Steun in de zin van artikel 87, lid 1, van het EG-Verdrag

(33) De financiële maatregelen ten gunste van Korn vormen staatssteun in de zin van artikel 87, lid 1, van het EG-Verdrag, aangezien deze met overheidsmiddelen bekostigd zijn en Korn voordelen hebben verschaft die een onderneming in moeilijkheden niet zou hebben ontvangen van een particuliere investeerder. Aangezien Korn op de relevante productmarkten in Europa concurrenten heeft en er hierop handel wordt gedreven, dreigen de steunmaatregelen de concurrentie op de gemeenschappelijke markt te vervalsen.

B. Steunmaatregelen tijdens de eerste herstructurering

1. Steunmaatregelen op grond van goedgekeurde regionale steunregelingen

(34) De EKH-leningen ten belope van 2 miljoen DEM, de ERP-leningen ten belope van 1,236 miljoen DEM en de O & O-subsidies ten belope van 0,067 miljoen DEM zijn bestaande steunmaatregelen, omdat zij op grond van goedgekeurde steunregelingen werden toegestaan. Om die reden worden zij in deze beschikking niet onderzocht, maar ze kunnen wel in aanmerking worden genomen bij de beoordeling van de vraag of de steun in verhouding staat tot de kosten en baten van de herstructurering.

2. Steunmaatregelen die niet onder regionale steunregelingen vallen

(35) De toegekende investeringsbijdragen en de investeringspremies zouden in totaal ten minste 0,96 miljoen DEM bedragen, hoewel de precieze omvang ervan nog steeds niet duidelijk is. Naar verluidt, werden de onderhavige maatregelen op grond van goedgekeurde steunregelingen uitgevoerd. De verenigbaarheid ervan met deze regelingen kan de Commissie echter niet definitief beoordelen, aangezien Duitsland ondanks haar bevelsbeschikking niet voldoende inlichtingen heeft verstrekt. Derhalve moeten de onderhavige steunmaatregelen als ad-hocsteun worden beoordeeld.

(36) Ten aanzien van de consolidatieleningen van de deelstaat Thuringen van in totaal 3 miljoen DEM zij opgemerkt dat de Commissie de procedure heeft ingeleid ten aanzien van het programma, op grond waarvan deze lening werd verleend, omdat er sprake lijkt te zijn van een oneigenlijke toepassing van het programma(23). Hoewel de Commissie nog geen besluit heeft genomen over de verenigbaarheid van het programma, kan evenwel worden vastgesteld dat op grond van deze steunregeling alleen leningen voor een periode van ten hoogste tien jaar mogen worden verleend. In het onderhavige geval werden de leningen echter voor meer dan twaalf jaar verstrekt. Afgezien van de vraag of de regeling verenigbaar is met de gemeenschappelijke markt, voldeden de leningen ook niet aan de voorwaarden van het programma en deze moeten derhalve als ad-hocsteunmaatregelen worden beoordeeld.

(37) De garantie van 2,4 miljoen DEM voor 80 % van de in overweging 36 genoemde consolidatieleningen werd in het kader van een door de Commissie goedgekeurde steunregeling verstrekt. Op grond van de voorwaarden van deze regeling moet evenwel een herstructureringsprogramma worden uitgevoerd dat tot het herstel van de levensvatbaarheid van de onderneming op lange termijn leidt. De garantie moet derhalve als herstructureringssteun worden aangemerkt. Aangezien de leningen reeds voor 100 % als steun moeten worden aangemerkt, wordt het bedrag van de garantie niet in aanmerking genomen om te vermijden dat dit twee keer wordt meegeteld.

(38) De onderstaande maatregelen werden niet op basis van een goedgekeurde steunregeling verleend en moeten derhalve als ad-hocsteunmaatregelen worden aangemerkt:

- leningen van de Sparkasse Gera-Greiz van medio 1991 tot 1997, die volgens de beschikbare informatie in totaal op circa 6 miljoen DEM moeten worden geraamd(24);

- subsidies voor reclame/public relations in 1995 en 1996 ten belope van 0,01 miljoen DEM;

- subsidies voor de deelname aan beurzen in 1996 ten belope van 0,01 miljoen DEM;

- subsidies voor de schepping van werkgelegenheid in 1993 en 1997 van in totaal 0,07 miljoen DEM.

(39) Leningen en garanties voor de redding en herstructurering van ondernemingen in moeilijkheden hebben, volgens de mededeling van de Commissie aan de lidstaten - Toepassing van de artikelen 92 en 93 van het EG-Verdrag en van artikel 5 van Richtlijn 80/723/EEG op openbare bedrijven in de industriesector(25), een intensiteit van 100 %(26). In het kader van de steunmaatregelen van de eerste herstructurering moet de Commissie derhalve steun ten belope van ten minste 10,05 miljoen DEM onderzoeken.

C. Toepassing van de uitzondering van artikel 87, lid 3, onder c), van het EG-Verdrag, op de ad-hocsteunmaatregelen die tijdens de eerste herstructurering zijn toegestaan.

(40) De Commissie toetst afzonderlijke (ad hoc) staatssteunmaatregelen rechtstreeks aan artikel 87 van het EG-Verdrag. Artikel 87 voorziet in uitzonderingen op het principe dat steunmaatregelen van de staten onverenigbaar zijn met de gemeenschappelijke markt. Op basis van de uitzonderingen in artikel 87, lid 2, van het EG-Verdrag, kunnen steunmaatregelen als verenigbaar met de gemeenschappelijke markt worden aangemerkt. De bewuste steunmaatregelen zijn echter niet van sociale aard noch worden zij aan individuele verbruikers toegestaan (punt a)) en evenmin zijn zij bedoeld om de schade te herstellen die veroorzaakt is door natuurrampen of andere buitengewone gebeurtenissen (punt b)). Ook komen zij niet ten goede aan de economie van bepaalde streken van de Bondsrepubliek Duitsland die nadeel ondervinden van de deling van Duitsland (punt c)).

(41) Voorts zijn er uitzonderingen voor regionale steun voorzien in artikel 87, lid 3, onder a), en in artikel 87, lid 3, onder c), van het EG-Verdrag. Korn is gevestigd in een nieuwe Duitse deelstaat die onder het toepassingsgebied van artikel 87, lid 3, onder a), valt(27). De steun is echter hoofdzakelijk bedoeld voor de redding respectievelijk herstructurering van een onderneming in moeilijkheden en niet voor de bevordering van de economische ontwikkeling van het betrokken gebied. Hoewel de redding of succesvolle herstructurering van een onderneming kan bijdragen tot de ontwikkeling van de regio, baseert de Commissie de beoordeling van dergelijke steunmaatregelen over het algemeen op artikel 87, lid 3, onder c), en niet op artikel 87, lid 3, onder a).

(42) Evenmin zijn hier de uitzonderingen van artikel 87, lid 3, onder b) en d), van het EG-Verdrag van toepassing, aangezien deze betrekking hebben op projecten van gemeenschappelijk Europees belang respectievelijk de bevordering van de cultuur en de instandhouding van het culturele erfgoed.

(43) Bijgevolg blijft alleen de uitzondering van artikel 87, lid 3, onder c), van het EG-Verdrag over. Steunmaatregelen om de ontwikkeling van bepaalde vormen van economische bedrijvigheid te vergemakkelijken, waarbij de voorwaarden waaronder het handelsverkeer plaatsvindt daardoor niet zodanig worden veranderd dat het gemeenschappelijk belang wordt geschaad, worden door de Commissie beoordeeld aan de hand van specifieke communautaire kaderregelingen. Aangezien Duitsland de bewuste steunmaatregelen uitdrukkelijk als herstructureringssteun heeft aangemerkt, baseert de Commissie haar beoordeling op de communautaire kaderregeling voor reddings- en herstructureringssteun aan ondernemingen in moeilijkheden.

(44) In de kaderregeling somt de Commissie de voorwaarden op voor de toepassing van de uitzondering van artikel 87, lid 3, onder c).

1. Herstel van de levensvatbaarheid op lange termijn

(45) Herstructureringssteun wordt alleen verleend als onderdeel van een haalbaar, coherent en ingrijpend plan om binnen een redelijk tijdsbestek de levensvatbaarheid van een onderneming op lange termijn te herstellen.

(46) De door Duitsland verstrekte informatie omvat inlichtingen over de ontwikkeling van de onderneming van 1991 tot 1997. Daaruit blijkt dat Korn in 1994 een geringe winst over het boekjaar behaalde maar vanaf 1995 verliezen leed. De resultaten bleven negatief ondanks het feit dat de onderneming vanaf 1991 aanzienlijke bedragen aan steun ontving. In de verstrekte informatie is slechts terloops sprake van een vroegere herstructurering. Er wordt ook niet nader ingegaan op de moeilijkheden van de onderneming. Voorts ontbreekt een herstructureringsplan met een beschrijving van de door het bedrijf te nemen maatregelen en de kosten daarvan. Ook heeft Duitsland niet verklaard waarom de steun niet werd aangewend tot bevordering van een duurzame herstructurering waardoor de levensvatbaarheid van de onderneming op lange termijn weer zou kunnen worden hersteld.

(47) De Commissie is derhalve van mening dat niet aan deze voorwaarde is voldaan.

2. Geen buitensporige vervalsing van de mededinging

(48) In het kader van de herstructurering moeten maatregelen worden genomen om nadelige gevolgen voor concurrenten zoveel mogelijk te compenseren, omdat de steun anders het gemeenschappelijk belang zou schaden en niet voor een vrijstelling op grond van artikel 87, lid 3, onder c), van het EG-Verdrag, in aanmerking zou kunnen komen. Wanneer uit een objectieve beoordeling van de vraag- en aanbodzijde van de relevante markt in de Gemeenschap waarop de begunstigde actief is, blijkt dat er sprake is van een structureel overschot van de productiecapaciteit, dient het herstructureringsplan bij te dragen, evenredig met de hoogte van het ontvangen steunbedrag en van de herstructureringskosten, tot de herstructurering van de bedrijfstak door onomkeerbare vermindering of sluiten van capaciteit.

(49) Ondanks het bevel tot het verstrekken van informatie heeft Duitsland geen veelzeggende inlichtingen verstrekt over de productiecapaciteit van Korn of over de relevante markten waarop de onderneming actief is. Er wordt niet gesproken van eventuele maatregelen die werden genomen om de productiecapaciteit te verminderen. Bovendien lijkt geen van de relevante productmarkten volledig vrij te zijn van overcapaciteitsproblemen: in de sector landbouwmachines maken enkele indicatoren, zoals werkgelegenheid en invoer, een ongunstige ontwikkeling door. De afzonderlijke segmenten van de sector motorvoertuigen is uiterst conjunctuurgevoelig en op de markt voor metalen vaten zouden door het toenemende gebruik van alternatieve materialen, zoals kunststof, veranderingen kunnen optreden. De Commissie kan daarom niet beoordelen of er voldoende maatregelen werden genomen om de nadelige gevolgen voor concurrenten zoveel mogelijk te compenseren. Aangezien vervalsing van de mededinging derhalve niet kan worden uitgesloten, is op dit punt evenmin aan de kaderregeling voldaan.

3. Verhouding tot de kosten en baten van de herstructurering

(50) Het bedrag en de intensiteit van de steun moeten tot het voor de uitvoering van de herstructurering strikt noodzakelijke minimum worden beperkt en verband houden met de voordelen die vanuit communautair oogpunt ervan worden verwacht. Bovendien moeten de begunstigden van de steun een belangrijke bijdrage leveren aan de herstructureringskosten. Aangezien er geen herstructureringsplan beschikbaar is, is een beoordeling ervan niet mogelijk. Met name ontbreken inlichtingen over een bijdrage van de investeerder tijdens de eerste herstructurering.

(51) De Commissie is de mening toegedaan dat een dergelijke omvangrijke steun van invloed had kunnen zijn op de liquiditeit, aangezien de onderneming aldus over extra liquiditeit kon beschikken die het had kunnen gebruiken voor een agressief en concurrentievervalsend optreden.

(52) Bijgevolg komt de Commissie tot de slotsom dat de in het kader van de eerste herstructurering verleende steun niet gerechtvaardigd was aangezien hieraan geen herstructureringsplan was gekoppeld dat voldeed aan de eisen van de communautaire kaderregeling. Derhalve is deze steun onverenigbaar met de gemeenschappelijke markt.

D. Nieuwe steunmaatregelen tijdens de tweede herstructurering

(53) In het kader van de nieuwe herstructurering ontving Korn consolidatieleningen ten belope van 3,8 miljoen DEM. Deze leningen zijn gebaseerd op een regionaal steunprogramma van de deelstaat Thuringen(28), dat een door de Commissie goedgekeurde steunregeling voor de herstructurering van ondernemingen in moeilijkheden behelst en dat de verplichting inhoudt tot de volledige uitvoering van een herstructureringsplan dat aan de voorwaarden van de communautaire kaderregeling beantwoordt. Derhalve gaat het bij deze leningen om herstructureringssteun.

(54) Volgens de meest recente informatie van Duitsland werden deze leningen gedekt door een persoonlijke garantie van de heer Korn ten belope van 1,5 miljoen DEM waarop ook een beroep werd gedaan. Aangezien er onduidelijkheid bestaat over de totale waarde van de resterende zekerheden en er, blijkens de beschikbare informatie, hierop ook geen beroep werd gedaan, kan de Commissie deze niet als een bijdrage van een particuliere investeerder beschouwen en ook niet als een vermindering van het hierboven berekende steunequivalent. Daarom wordt 2,3 miljoen DEM van de genoemde lening als staatssteun beschouwd.

(55) De Sparkasse Gera-Greiz en de TAB stelden in het kader van de huidige herstructurering de aflossing van de door hen verleende leningen inclusief rentebetalingen met drie jaar uit. Aangezien dit uitstel van betaling leningen betreft die in het kader van de eerste herstructurering zijn verleend en die voor 100 % steun betreffen, worden deze maatregelen niet in aanmerking genomen om te voorkomen dat dit dubbel wordt meegeteld.

E. Toepassing van de uitzondering van artikel 87, lid 3, onder c), van het EG-Verdrag, op de tijdens de tweede herstructurering toegestane steunmaatregelen

(56) Aangezien er geen andere uitzondering op het algemene steunverbod van artikel 87, lid 1, van het EG-Verdrag, van toepassing is, moeten de nieuwe steunmaatregelen aan artikel 87, lid 3, onder c), van het EG-Verdrag, en aan de kaderregeling worden getoetst. In de kaderregeling wordt als beginsel gesteld dat de steunmaatregelen een eenmalig karakter dienen te hebben. Voor de herhaalde toekenning van steun moeten redenen zijn die op externe, niet te voorziene factoren kunnen worden teruggevoerd en waarvoor de onderneming in geen geval verantwoordelijk kan worden geacht.

(57) Ter rechtvaardiging van de herhaalde toekenning van herstructureringssteun voert Duitsland aan dat sedert 1993 verliezen zijn opgetreden door productaansprakelijkheidsprocessen. De enige andere reden die werd aangevoerd, is dat de onderneming een door haar ontwikkeld product niet kan verkopen. De Commissie is van mening dat beide redenen rechtstreeks onder de invloedssfeer van de onderneming vielen en niet als "externe omstandigheid" aangemerkt kunnen worden. Er is derhalve niet voldaan aan de voorwaarden voor een herhaalde steunverlening. Er kan derhalve niet worden uitgesloten dat dit een verstorende werking heeft op de relevante markt van de ontvanger van de steun. Deze constateringen zijn op zich voldoende om de steun als onverenigbaar met de gemeenschappelijke markt aan te merken aangezien deze niet in overeenstemming is met de kaderregeling voor herstructureringssteun.

(58) De Commissie heeft echter ook de andere voorwaarden van punt 3.2 van de kaderregeling onderzocht teneinde na te gaan in hoeverre de levensvatbaarheid van de onderneming op lange termijn kan worden hersteld op basis van het herstructureringsplan, en teneinde te zien of buitensporige concurrentievervalsing wordt vermeden, of de steun in verhouding staat tot de kosten en baten van de herstructurering, en of het plan volledig wordt uitgevoerd.

1. Herstel van de levensvatbaarheid op lange termijn

(59) De omschakeling van de onderneming op drie nieuwe bedrijfsactiviteiten en de organisatie van deze activiteiten worden slechts zeer kort beschreven in het ondernemingsplan. De berekeningen omvatten meer details. Het nieuwe plan strekt zich uit over de periode 1997 tot 2000. Op grond van de financiële gegevens zou Korn reeds binnen een jaar na de tenuitvoerlegging van het nieuwe plan in staat kunnen zijn haar verliezen te dekken en winst te behalen. Volgens de door Duitsland verstrekte informatie is de omzetstijging in 1998 namelijk bijna even hoog als het bedrag van de lening(29). Op grond van de meest recente jurisprudentie hoeven buitengewone inkomsten in de vorm van steun voor het herstel van de levensvatbaarheid niet in aanmerking te worden genomen(30). De nieuwe steun is uitsluitend bedoeld ter dekking van de verliezen.

(60) De Commissie is van mening dat de problemen van de onderneming niet uitvoerig genoeg worden beschreven in het herstructureringsplan. Hetzelfde geldt voor de door het bedrijf te nemen maatregelen. Zij stelt vast dat het tweede adviesbureau de conclusies van het eerste adviesbureau met betrekking tot de voor het herstel van de levensvatbaarheid noodzakelijke maatregelen niet onderschrijft. Hun oordeel verschilt met name met betrekking tot de structuur van de onderneming en het aandeel van de afzet in de toekomstige inkomsten. Voorts zijn ze het niet eens over de toekomstige rentabiliteit van de onderneming. En ten slotte kan er geen duidelijk verband worden vastgesteld tussen de maatregelen van het bedrijf in de nieuwe bedrijfssectoren en de berekeningen van het financiële plan. De hieraan ten grondslag liggende veronderstellingen worden nauwelijks toegelicht.

(61) Om deze redenen kan de Commissie niet de opvatting van Duitsland onderschrijven dat door het herstructureringsplan de levensvatbaarheid van de onderneming wordt hersteld.

2. Geen buitensporige vervalsing van de mededinging

(62) De begunstigden mogen de steun niet gebruiken om hun capaciteit te verhogen en in geval van een sectorale overcapaciteit wordt een capaciteitsvermindering verlangd. Hoewel de Commissie in een bevel tot het verstrekken van informatie in dit verband uitdrukkelijk om informatie heeft verzocht, werd de capaciteitsontwikkeling van de onderneming niet beschreven en bevatte het herstructureringsplan bovendien geen maatregel die tot een vermindering van de productiecapaciteit van de onderneming zou kunnen leiden. Gelet op hetgeen hierboven is gezegd over de relevante productmarkten en de eventuele capaciteitsproblemen in de sectoren landbouwmachines, motorvoertuigen en metalen containers kan de Commissie buitensporige vervalsing van de mededinging niet uitsluiten.

3. Verhouding tot de kosten en baten van de herstructurering

(63) Het herstructureringsplan maakt geen melding van de totale kosten van de herstructurering. Daarom kan de Commissie ook niet nagaan of de steun in verhouding staat tot de kosten van de herstructurering. Evenmin kan zij nagaan of de steun beperkt blijft tot het voor de uitvoering van de herstructurering strikt noodzakelijke minimum.

(64) Blijkens de meest recente inlichtingen werden gedeelten van de in het kader van de tweede herstructurering verstrekte leningen onder andere gedekt door een particuliere zekerheid van de investeerder R. Korn ten belope van 1,5 miljoen DEM. Er werd ook een beroep gedaan op deze zekerheid. Dit bedrag wordt derhalve als een bijdrage van een particuliere investeerder beschouwd(31). Zonder een overzicht van de totale herstructureringskosten kan de Commissie echter niet nagaan of de bijdrage van de investeerder in een redelijke verhouding staat tot de totale kosten.

(65) Hoe dan ook stelt de Commissie vast dat een hypothetische verkoopprijs van een geplande MBO (die nooit plaatsvond) niet als een belangrijke bijdrage van de investeerder in de zin van de kaderregeling kan worden aangemerkt, indien niet uitvoerig wordt gedocumenteerd dat dit een realistische veronderstelling is. De voor Korn beschikbare informatie lijkt erop te wijzen dat de geplande MBO gepaard zou gaan met financiële steun van de staat.

(66) De Commissie komt tot de conclusie dat zij bij gebrek aan inlichtingen niet kan beoordelen of de steun in verhouding staat tot de kosten. Aan deze voorwaarde van de communautaire kaderregeling is derhalve niet voldaan.

4. Volledige uitvoering van het herstructureringsplan

(67) Op 8 november 1999 leidde de rechtbank van eerste aanleg, het Amtsgericht Gera, de insolventieprocedure in tegen de onderneming. Dit bevestigt de twijfels van de Commissie ten aanzien van het herstel van de levensvatbaarheid.

(68) De Commissie komt tot de slotsom dat de in het kader van de tweede herstructurering verleende steun niet gerechtvaardigd was aangezien de moeilijkheden van de onderneming niet te wijten waren aan niet te voorziene en externe factoren en aangezien het herstructureringsplan niet volledig is, hetgeen betekent dat niet aan alle voorwaarden van de communautaire kaderregeling was voldaan. De Commissie is derhalve van mening dat de nieuwe steunmaatregelen onverenigbaar zijn met de gemeenschappelijke markt.

V. CONCLUSIES

(69) De Commissie stelt vast dat Duitsland in strijd met artikel 88, lid 3, van het EG-Verdrag op onwettige wijze steun aan Korn heeft toegekend. Op grond van haar beoordeling komt zij tot de slotsom dat de steunmaatregelen onverenigbaar zijn met de gemeenschappelijke markt, aangezien deze niet aan de voorwaarden van de kaderregeling voldoen. De tijdens de eerste herstructurering toegestane steunmaatregelen zijn door het ontbreken van een herstructureringsplan onverenigbaar met de gemeenschappelijke markt. De tweede toekenning van herstructureringssteun wordt niet gerechtvaardigd door niet te voorziene, externe factoren waardoor de onderneming zou zijn getroffen en het herstructureringsplan stemt niet overeen met de criteria van de kaderregeling,

HEEFT DE VOLGENDE BESCHIKKING GEGEVEN:

Artikel 1

De steunmaatregelen van Duitsland ten gunste van Korn Fahrzeuge und Technik GmbH ten belope van ten minste 6,31 miljoen EUR (12,35 miljoen DEM) zijn onverenigbaar met de gemeenschappelijke markt. Deze steunmaatregelen behelzen het volgende:

- investeringsbijdragen van 1993 en 1994, die blijkens de beschikbare informatie naar schatting 0,81 miljoen DEM belopen;

- investeringspremies van 1992 tot 1997, die blijkens de beschikbare informatie naar schatting 0,15 miljoen DEM belopen;

- consolidatieleningen van de deelstaat Thuringen ten belope van 3 miljoen DEM in 1995;

- leningen van de Sparkasse Gera-Greiz van medio 1991 tot 1997, die blijkens de beschikbare informatie naar schatting in totaal rond 6 miljoen DEM bedragen;

- subsidies voor public relations in 1995 en 1996 ten belope van 0,01 miljoen DEM;

- subsidies voor de deelname aan beurzen in 1996 ten bedrage van 0,01 miljoen DEM;

- subsidies voor de schepping van werkgelegenheid in 1993 en 1997 ten bedrage van in totaal 0,07 miljoen DEM;

- consolidatieleningen van de deelstaat Thuringen ten bedrage van 2,3 miljoen DEM in 1997.

Artikel 2

1. Duitsland neemt alle nodige maatregelen voor de terugvordering van de in artikel 1 genoemde, onwettig ter beschikking gestelde steun en van alle andere steun die aan Korn Fahrzeuge und Technik GmbH met het oog op herstructurering werd verleend en die bij gebrek aan duidelijke informatie van Duitsland niet in artikel 1 kon worden gespecificeerd.

2. De terugvordering geschiedt onverwijld en in overeenstemming met de nationaalrechtelijke procedures voorzover deze procedures een onverwijlde en daadwerkelijke tenuitvoerlegging van de onderhavige beschikking toelaten. De terug te vorderen steun omvat rente vanaf de datum waarop de steun aan de begunstigde ter beschikking is gesteld tot de datum van de daadwerkelijke terugbetaling ervan. De rente wordt berekend op grond van de referentierentevoet welke wordt gehanteerd voor de berekening van het nettosubsidie-equivalent in het kader van regionale steunregelingen.

Artikel 3

Duitsland deelt de Commissie binnen twee maanden vanaf de kennisgeving van deze beschikking mee welke maatregelen het heeft genomen om hieraan te voldoen.

Artikel 4

Deze beschikking is gericht tot de Bondsrepubliek Duitsland.

Gedaan te Brussel, 23 februari 2000.

Voor de Commissie

Mario Monti

Lid van de Commissie

(1) PB C 233 van 14.8.1999, blz. 29.

(2) "Richtlinie des Freistaates Thüringen für die Übernahme von Bürgschaften und Garantien zugunsten der Wirtschaft und der freien Berufe durch die TAB" (Steunmaatregel nr. N 117/96, PB C 288 van 23.9.1997).

(3) PB C 213 van 27.7.1996, blz. 4.

(4) SG(92) D/17613 van 8 december 1992, geregistreerd als NN 108/91. Op grond van de THA-regeling wordt de kwijtschelding van oude schulden, die terug te voeren zijn op de toevallige toerekening van kosten in een geleide economie en die vóór 1 juli 1990 zijn ontstaan, niet als staatssteun aangemerkt.

(5) In zijn antwoorden van 4 september 1998 verklaarde Duitsland dat de sector landbouwtechniek/bedrijfsvoertuigen wegens onvoldoende omzet en winst niet gemakkelijk te verkopen is. De verkoop van SEAT-Autohaus liet op zich wachten. Daardoor ontstond twijfel aan de geloofwaardigheid van de MBO.

(6) De onderneming is er niet in geslaagd om dit nieuwe product op de markt te brengen.

(7) "European Recovery Program - Darlehen zur Förderung der Existenzgründung" (NN 31/92, PB C 298 van 14.11.1992, blz. 4, en N 391/93, PB C 257 van 22.9.1993, blz. 4).

(8) "Eigenkapitalhilfeprogramme" (NN 143/91, PB C 21 van 27.11.1991, blz. 21, en N 213/93, PB C 302 van 9.11.1993, blz. 6).

(9) "Innovationsförderprogramme" (N 236/96, PB C 25 van 25.1.1997).

(10) Middelen van de "Gemeinschaftsaufgabe" (GA-middelen) van Thüringen voor de "bevordering van de regionale economische structuur". Maatregelen op grond van deze regeling worden beschouwd als regionale investeringssteun die onder de werkingssfeer van artikel 87, lid 1, van het EG-Verdrag valt, en werden door de Commissie toegestaan op grond van de uitzondering van artikel 87, lid 3, onder a), van het EG-Verdrag.

(11) Investitionszulagengesetz: maatregelen op grond van deze wet worden aangemerkt als regionale investeringssteun die onder de werkingssfeer van artikel 87, lid 1, van het EG-Verdrag valt, en werden door de Commissie goedgekeurd op grond van de uitzondering van artikel 87, lid 3, onder a), van het EG-Verdrag.

(12) De Commissie heeft ten aanzien van deze regeling de formele onderzoeksprocedure ingeleid: "onjuiste toepassing van de de-minimis-bepalingen" (steunmaatregel nr. C 87/98, PB C 108 van 17.4.1999).

(13) "Garantieregeling van de deelstaat Thuringen voor het verlenen van garanties door Thüringer Aufbaubank" (N 117/96, PB C 288 van 23.9.1997).

(14) Uit de laatste informatie van Duitsland blijkt dat deze leningen gedekt werden door verschillende cessies van vorderingen alsmede door een risicolevensverzekering van de heer en mevrouw Korn (voor een onbekend bedrag). Hoewel enkele van deze leningen ter verificatie werden aangemeld, werd geen beroep gedaan op een van deze zekerheden.

(15) Steunmaatregel nr. NN 74/95, SG(96) D/1946 van 6 februari 1996.

(16) De hoogte van deze verplichtingen is niet bekend, evenmin is bekend of hierop een beroep is gedaan.

(17) "Panorama der EU-Industrie 1997", deel 2, 13-32; NACE (rev. 1) 29.31, 29.32.

(18) "Panorama der EU-Industrie 1997", deel 2, 17-8; NACE (rev. 1) 34.1, 34.2.

(19) "Panorama der EU-Industrie 1997", deel 2, 17-19; NACE (rev. 1) 34.3.

(20) "Panorama der EU-Industrie 1997", deel 2, 12-15; NACE (rev. 1) 28.21.

(21) PB C 368 van 23.12.1994, blz. 12.

(22) PB L 83 van 27.3.1999, blz. 1.

(23) Steunmaatregel nr. C 87/98, PB C 108 van 17.4.1999.

(24) Blijkens de beschikbare informatie worden deze leningen gedekt door meerdere zekerheden, waarvan de waarde evenwel niet werd genoemd. Aangezien de waarde van deze zekerheden onbekend is en er, naar het schijnt, ook geen beroep op is gedaan, komt het steunequivalent neer op 100 % van het bedrag van de leningen.

(25) PB C 307 van 13.11.1993, blz. 3.

(26) Zie ook de mededeling van de Commissie - toepassing van de artikelen 92 en 93 van het EG-Verdrag en van artikel 61 van de EER-Overeenkomst op steunmaatregelen van de staten in de luchtvaartsector, punt 33 (PB C 350 van 10.12.1994, blz. 5).

(27) Zie het besluit van de Commissie inzake steunmaatregel nr. N 464/93.

(28) NN 747/95, SG(96) D/194 van 6 februari 1996.

(29) Een van de redenen van Duitsland voor de herhaalde toekenning van steun was dat de omzet en het bedrijfsresultaat in 1998 in vergelijking tot de voorgaande jaren duidelijk verbeterd waren als gevolg van de leningen van het consolidatiefonds van Thüringen en als gevolg van de garantie.

(30) Arrest van het Gerecht van eerste aanleg van 15 september 1998 in de rechtszaken T-126/96 en T-127/96, BFM en EFIM/Commissie, Jurispr. 1998, blz. II-3437.

(31) Op de overige zekerheden ter dekking van deze leningen werd geen beroep gedaan. De Commissie stelt ook vast dat enkele van deze zekerheden, bijvoorbeeld de rechten uit de verzekeringspolis van de heer Korn alsmede de cessies van vorderingen van de onderneming, reeds hadden gefungeerd als dekking van de leningen van de Sparkasse Gera-Greiz.