52021DC0602

Als onderdeel van haar verantwoordelijkheid om te zorgen voor een passend toezicht op de visumvrije regeling moet de Commissie op grond van het opschortingsmechanisme voor de vrijstelling van de visumplicht jaarlijks aan het Europees Parlement en de Raad verslag uitbrengen over de voortdurende naleving van de vereisten voor visumvrijstelling door de landen waarvan de onderdanen minder dan zeven jaar geleden visumvrije toegang hebben gekregen naar aanleiding van de succesvolle afronding van een dialoog over visumliberalisering 2 .

Wat betreft de visumvrije partnerlanden in de Westelijke Balkan 3 waarvan de onderdanen al meer dan zeven jaar zijn vrijgesteld van de visumplicht 4 , is dit verslag toegespitst op de follow-up van eerdere aanbevelingen van de Commissie en bevat het niet langer alle details over de voortdurende naleving van de benchmarks. Aspecten die verband houden met de benchmarks voor visumliberalisering worden nog steeds beoordeeld in het kader van het uitbreidingsproces, in hoofdstuk 23 (Rechterlijke macht en grondrechten) en hoofdstuk 24 (Justitie en binnenlandse zaken), en hierover wordt verslag uitgebracht in het jaarlijkse uitbreidingspakket van de Europese Commissie. Wat betreft de visumvrije landen van het Oostelijk Partnerschap 5 die nog in de eerste zeven jaar van de visumvrijstelling zitten, wordt in het verslag ook nagegaan of nog steeds aan de benchmarks voor visumliberalisering wordt voldaan.

Op deze basis, en rekening houdend met het effect van de beperkingen in verband met de COVID-19-pandemie, is het vierde verslag in het kader van het opschortingsmechanisme voor de vrijstelling van de visumplicht toegespitst op de maatregelen die in 2020 door de betrokken landen zijn genomen, met waar nodig actualiseringen voor 2021. Ook wordt verslag uitgebracht over de operationele samenwerking met de EU en met de lidstaten 6 .

Naast de benchmarks voor visumliberalisering bevat het verslag ook een overzicht van migratietrends 7 , op basis van Eurostat-gegevens voor het volledige statistische jaar 2020, met inbegrip van de verschillen ten opzichte van 2019. Bij de beoordeling van de trends wordt ook rekening gehouden met het effect van de beperkingen in verband met de COVID-19-pandemie op de migratietrends, die hebben geleid tot een aanzienlijke vermindering van het aantal irreguliere grensoverschrijdingen, weigeringen van toegang, gevallen van daadwerkelijke terugkeer en verzoeken om internationale bescherming.

Het verslag gaat vergezeld van een werkdocument van de diensten van de Commissie, dat aanvullende informatie bevat over de maatregelen die de partnerlanden in samenwerking met de EU en met de lidstaten bilateraal hebben genomen. Aan het verslag is bijgedragen door alle behandelde landen, de Europese Dienst voor extern optreden, de betrokken EU-agentschappen 8 en de lidstaten.

II. Republiek Albanië

1. Migratie, asiel en overname

1.1. Maatregelen op het gebied van migratie, asiel en samenwerking bij overname

In 2020 is de Republiek Albanië maatregelen blijven nemen op het gebied van grens- en migratiebeheer en asiel. Albanië heeft in december 2020 een strategie voor geïntegreerd grensbeheer en in februari 2021 een nieuwe asielwet aangenomen, waardoor de Albanese wetgeving dichter bij het EU-acquis en de internationale normen is komen te liggen. Daarnaast heeft Albanië een nieuw tijdelijk opvangcentrum voor kwetsbare personen geopend.

De lidstaten melden in het algemeen een goede samenwerking met Albanië op het gebied van migratie en grensbeheer, alsook op het gebied van overname. Albanië werkt ook het nauwst samen met het Europees Grens- en kustwachtagentschap (Frontex). Het eerste stappenplan voor samenwerking met het Europees Ondersteuningsbureau voor asielzaken (EASO) is door Albanië en de EU overeengekomen en zal tot eind 2022 worden uitgevoerd.

Het visumbeleid van Albanië is niet volledig afgestemd op de lijst van derde landen waarvan de onderdanen voor een kort verblijf in de EU in het bezit moeten zijn van een visum.

In het derde verslag in het kader van het opschortingsmechanisme werden de volgende aanbevelingen gedaan:

a) Intensivering van maatregelen om het probleem van irreguliere migratie en ongegronde asielverzoeken van Albanese onderdanen aan te pakken, onder meer door de onderliggende redenen te achterhalen en aan te pakken en door meer voorlichtingscampagne over de rechten en plichten bij visumvrij reizen te organiseren

Albanië neemt maatregelen om het probleem van ongegronde asielverzoeken van Albanese onderdanen in de EU aan te pakken. Wat preventieve maatregelen betreft, wordt er gewerkt aan de aanscherping van controles van Albanese onderdanen die de landsgrens oversteken en van minderjarigen die naar het buitenland reizen, en de intensivering van de samenwerking en de uitwisseling van informatie (vooral met de lidstaten die te maken hebben met de kwestie van ongegronde asielverzoeken van Albanese onderdanen).

Het aantal aanhoudingen van Albanese onderdanen die trachten irregulier de grens over te steken, is afgenomen als gevolg van de COVID-19-pandemie en de maatregelen die de Albanese autoriteiten hebben genomen, waaronder voorlichtingscampagnes over de rechten en plichten die gepaard gaan met visumvrij reizen naar de EU.

De grenscontrole is ook verbeterd door meer patrouilles en samenwerking met Frontex, en door het gebruik van grensbewakingsapparatuur die door de lidstaten ter beschikking is gesteld. Albanië is ook informatie blijven uitwisselen met de overeenkomstige instanties in de buurlanden. Dit maakt een meer gedetailleerde controle mogelijk van Albanese onderdanen die naar de EU reizen. De Albanese autoriteiten hebben in de media berichten gepubliceerd over door de EU-lidstaten georganiseerde terugkeeroperaties waarbij Albanese onderdanen zijn teruggebracht, en zij zijn blijven waarschuwen tegen misbruik van de visumvrije regeling van de EU, waarbij zij herinnerden aan de sancties die van toepassing zijn. De rechten en plichten met betrekking tot visumvrij reizen zijn online gepubliceerd en de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) is in januari 2021 met steun van de lidstaten en financiering door de EU een voorlichtingscampagne gestart.

b) Voortzetting en intensivering van proactieve operationele samenwerking met de EU-agentschappen en met de EU-lidstaten die te maken hebben met migratiedruk uit Albanië

Albanië is met Frontex en de lidstaten blijven samenwerken op het gebied van de bewaking van land- en zeegrenzen en aan grensdoorlaatposten, teneinde het grensbeheer, de informatie-uitwisseling, de preventie en de bestrijding van grensoverschrijdende criminele activiteiten, de identificatie van vervalste reisdocumenten en identiteitsfraude te versterken. Albanië was ook het eerste partnerland dat met de EU een statusovereenkomst inzake Frontex betreffende samenwerking op het gebied van grensbeheer (“statusovereenkomst”) sloot 9 , op grond waarvan Frontex-grenswachten met uitvoerende taken kunnen worden ingezet op het grondgebied van een derde land. De overeenkomst is op 1 mei 2019 in werking getreden, waardoor op 22 mei 2019 een gezamenlijke operatie van Frontex en de Albanese grenswachten aan de grens met Griekenland van start kon gaan.

Er wordt ook gewerkt aan de uitvoering van de actieplannen van Albanië om het probleem van niet-begeleide Albanese minderjarigen die te lang in Italië blijven, en van Albanese ongegronde asielverzoeken die in Frankrijk worden ingediend, aan te pakken, onder meer door de controles aan de grens te verscherpen. Albanië werkt ook samen met andere lidstaten om deze kwesties aan te pakken op het gebied van preventie, samenwerking met de grenspolitie, alsmede terugkeer en overname.

1.2. Toezicht op trends in irreguliere migratie, verzoeken om internationale bescherming, terugkeer en overname

Het aantal verzoeken om internationale bescherming dat Albanese onderdanen in de EU-lidstaten hebben ingediend 10 , is tussen 2019 en 2020 met 65 % gedaald: in 2020 werden 6 970 verzoeken ingediend. Het percentage ingewilligde verzoeken 11 is licht gedaald van 5,6 % in 2019 naar 5,3 % in 2020.

In 2020 meldden de lidstaten 1 429 irreguliere grensoverschrijdingen (30 % minder dan in 2019), terwijl het aantal Albanese onderdanen dat irregulier in de lidstaten bleek te verblijven, met 8 % is gedaald ten opzichte van het jaar daarvoor (van 34 420 in 2019 naar 31 630 in 2020). Het aantal weigeringen van toegang voor Albanese onderdanen in de lidstaten is in 2020 met 33 % gedaald (van 19 670 in 2019 naar 13 265 in 2020).

Het aantal in 2019 uitgevaardigde terugkeerbesluiten (30 840) is in 2020 met 25 % gedaald (23 235). In 2020 zijn volgens de meldingen 9 755 Albanese onderdanen daadwerkelijk teruggekeerd, tegenover 15 370 in 2019 (daling van 37 %). Het terugkeerpercentage is gedaald van 50 % in 2019 naar 42 % in 2020 en weerspiegelt daarmee de algemene trend van de afgelopen jaren.

De lidstaten en Frontex melden in het algemeen een goede samenwerking op het gebied van terugkeer en overname. Frontex blijft de Albanese nationale autoriteiten steun verlenen op het gebied van terugkeer en capaciteitsopbouw in de recente context van dalende terugkeerpercentages.

2. Justitiële samenwerking, openbare orde en veiligheid

Maatregelen op het gebied van justitiële samenwerking, openbare orde en veiligheid

In 2020 zijn de inspanningen op het gebied van justitiële samenwerking, openbare orde en veiligheid voortgezet. De lidstaten melden in het algemeen een goede samenwerking met Albanië op het gebied van veiligheid. Albanië is blijven samenwerken met Europol en Eurojust en heeft met verscheidene lidstaten gezamenlijke activiteiten ondernomen. Na de inwerkingtreding van de samenwerkingsovereenkomst met Eurojust in 2019 is in januari 2021 een Albanese bij Eurojust gedetacheerde verbindingsmagistraat in dienst getreden.

De Commissie houdt toezicht op de mogelijke gevolgen van de nieuwe Albanese wet op het staatsburgerschap voor de visumvrije regeling. Hoewel er tot dusver nog geen uitvoeringsmaatregelen zijn aangenomen, voorziet de wet in de mogelijkheid om een burgerschapsregeling voor investeerders in te voeren, die kan worden gebruikt om de EU-procedure voor visa voor kort verblijf en de daarmee gepaard gaande grondige beoordeling van individuele migratie- en veiligheidsrisico’s te omzeilen.

In het derde verslag in het kader van het opschortingsmechanisme werden de volgende aanbevelingen gedaan:

a) Voortzetting en intensivering van proactieve operationele samenwerking met de EU-agentschappen en met de EU-lidstaten die te maken hebben met bedreigingen voor de openbare orde en veiligheid door de betrokkenheid van Albanese onderdanen bij misdaadorganisaties

De proactieve samenwerking met de lidstaten en EU-agentschappen, waaronder de uitwisseling van politie-informatie via Interpol, Europol en het Camden Asset Recovery Inter-Agency Network (CARIN), is voortgezet, voornamelijk op het gebied van onderzoek naar strafbare feiten in verband met drugs, mensenhandel en illegale handel in voertuigen, witwassen van geld, economische en financiële criminaliteit en cybercriminaliteit. In 2020 is de samenwerking in strafzaken en bij politieacties op deze gebieden voortgezet.

b) Verbetering van de doeltreffendheid van inspanningen op het gebied van vervolging en rechtshandhaving ter bestrijding van corruptie op hoog niveau en georganiseerde misdaad

Albanië is verdere inspanningen blijven leveren in de strijd tegen corruptie en georganiseerde criminaliteit, onder meer om een solide staat van dienst op te bouwen met proactieve onderzoeken, vervolgingen en veroordelingen, hetgeen een langetermijndoelstelling blijft.

Wat de bestrijding van de georganiseerde criminaliteit betreft, zijn de inspanningen voortgezet op basis van het actieplan 2017–2020. In december 2020 heeft Albanië de strategie 2021-2025 ter bestrijding van georganiseerde criminaliteit en zware criminaliteit en het bijbehorende actieplan 2021-2025 goedgekeurd. In januari 2020 heeft Albanië de wet betreffende preventieve maatregelen ter bestrijding van terrorisme, georganiseerde criminaliteit en zware criminaliteit aangenomen. De maatregelen richten zich onder meer op vermogensbestanddelen door middel van inbeslagneming en verbeurdverklaring, het beperken van de bewegingsvrijheid van verdachte criminelen en het beperken van hun economische activiteiten.

De intersectorale strategie 2015-2021 ter bestrijding van corruptie is in juli 2020 verlengd tot 2023. Het actieplan 2020–2023 ter uitvoering van de wet inzake de bestrijding van corruptie op hoog niveau is eveneens in juli 2020 goedgekeurd.

In oktober 2020 is het integriteitsplan van de rijkspolitie voor 2020-2021 goedgekeurd, dat gebaseerd is op de uitvoering van de aanbevelingen van de Groep van Staten tegen Corruptie (Greco).

Ook de oprichting van een netwerk van anticorruptiecoördinatoren bij 17 agentschappen heeft bijgedragen tot een doeltreffender bestrijding van corruptie. De taskforce voor corruptiebestrijding, die verantwoordelijk is voor interinstitutionele inspecties, was het afgelopen jaar minder actief, aangezien er sinds 2020 geen regelmatige bijeenkomsten meer hebben plaatsgevonden en er niet veel onderzoeken zijn verricht.

Het is nog niet duidelijk welk effect het onlangs opgerichte directoraat voor corruptiebestrijding, dat verantwoordelijk is voor de coördinatie van, het toezicht op en de verslaglegging over de strategie voor corruptiebestrijding, concreet zal hebben op het onderzoeken, vervolgen en berechten van corruptie op hoog niveau.

De speciale structuur voor de bestrijding van corruptie en georganiseerde criminaliteit (SPAK), bestaande uit het speciaal openbaar ministerie (SPO) en het nationale recherchebureau (NBI), alsmede de rechtbanken in eerste en tweede aanleg voor de bestrijding van corruptie en georganiseerde criminaliteit (SPAK-rechtbanken) zijn operationeel. Albanië meldde dat het aantal politieacties van de centrale en lokale politiestructuren van de rechercheafdelingen van de politie op het gebied van georganiseerde criminaliteit en financiële criminaliteit in 2020 met 27 % is toegenomen ten opzichte van 2019.

Het aantal definitieve veroordelingen van hooggeplaatste ambtenaren wegens corruptie en daarmee samenhangende misdrijven (bijvoorbeeld witwassen van geld, ambtsmisbruik enz.) is beperkt geweest. Zeer recentelijk kan echter een positieve trend worden waargenomen, dankzij de eerste resultaten van de pas opgerichte SPAK.

c) Verbetering van de staat van dienst op het gebied van bestrijding van witwaspraktijken en terrorismefinanciering, en volledige benutting van de steun van de Commissie om de capaciteit voor de bestrijding van witwassen en terrorismefinanciering te versterken

In december 2020 heeft de Albanese regering de nationale sectoroverschrijdende terrorismebestrijdingsstrategie en het actieplan 2020-2025 aangenomen, waarin specifieke maatregelen ter voorkoming en bestrijding van terrorismefinanciering zijn opgenomen.

Albanië heeft vooruitgang geboekt bij de uitvoering van het gezamenlijk actieplan van 2018 inzake terrorismebestrijding voor de Westelijke Balkan, wat betreft de opbouw van capaciteit voor de bestrijding van het witwassen van geld en de financiering van terrorisme. In 2020 zijn wetten aangenomen tot instelling van een register van eindbegunstigden en tot instelling van een gecentraliseerd register van bankrekeningen. Verwacht wordt dat beide registers binnenkort operationeel zullen worden.

Albanië staat op de lijst van de Financiële-actiegroep (FATF) van rechtsgebieden die sinds februari 2020 onder verscherpt toezicht staan. Albanië heeft op hoog politiek niveau toegezegd het actieplan van de FATF uit te voeren, waardoor het land van deze lijst zou kunnen worden geschrapt. De uitvoering is gaande.

In juli 2020 hebben het openbaar ministerie, het ministerie van Binnenlandse Zaken en het ministerie van Financiën en Economie een memorandum van samenwerking ondertekend om de doeltreffendheid van onderzoeken in verband met witwassen van geld, financiering van terrorisme, financiële misdrijven, inbeslagneming en verbeurdverklaring van criminele vermogensbestanddelen te vergroten. Gezamenlijke analyses van strafrechtelijke procedures, uitgevoerd tussen juni en september 2020, hebben geleid tot de bevordering van onderzoeken, berechting, inbeslagneming en verbeurdverklaring van een reeks vermogensbestanddelen van personen tegen wie strafrechtelijke procedures lopen.

Albanië heeft een speciaal aanklager benoemd en een speciale afdeling voor onderzoek naar het witwassen van geld opgericht bij de parketten van de openbare ministeries. Bij de plaatselijke politiedirectoraten en politiecommissariaten in gerechtelijke arrondissementen zijn ook aanklagers en specialisten op het gebied van onderzoek naar economische en financiële delicten aangesteld, die zich specifiek zullen bezighouden met het onderzoek naar strafbare feiten in verband met het witwassen van geld.

3. Aanbevelingen voor Albanië

Albanië heeft maatregelen genomen om de aanbevelingen van de Commissie op te volgen. Verdere maatregelen zijn echter nodig om het probleem van de ongegronde asielverzoeken van Albanese onderdanen in de lidstaten aan te pakken, alsook op het gebied van de bestrijding van het witwassen van geld, terrorismebestrijding en de bestrijding van corruptie en georganiseerde criminaliteit. Met name op de volgende gebieden is verdere actie vereist:

·verder samenwerken met de lidstaten die het meest te maken hebben met ongegronde asielverzoeken van Albanese onderdanen, onder meer door de deelname van Albanië aan de activiteiten van het operationeel actieplan “Facilitering van Illegale Immigratie” van het Europees multidisciplinair platform tegen criminaliteitsdreiging (Empact) te intensiveren; de voorlichtingscampagnes over de visumvrije regeling afstemmen op relevante migrantenprofielen, onder meer wat betreft kwetsbare groepen, personen die de toegestane verblijfsduur overschrijden en ongegronde asielverzoeken;

·de preventie en bestrijding van corruptie en georganiseerde criminaliteit, illegale handel, terroristische misdrijven en witwassen van geld verder versterken door a) verdere vooruitgang te boeken bij het opstellen van een solide staat van dienst op het gebied van corruptiezaken, inbeslagneming, verbeurdverklaring en ontneming van criminele vermogensbestanddelen afkomstig van corruptiegerelateerde misdrijven; b) het systematisch gebruik van parallelle financiële onderzoeken verder te ontwikkelen en de deelname aan gecoördineerde of gezamenlijke onderzoeken en vervolgingen met landen in de regio en de lidstaten op te voeren; c) verdere vooruitgang te boeken bij de uitvoering van het gezamenlijk actieplan inzake terrorismebestrijding voor de Westelijke Balkan;

·het visumbeleid van Albanië verder afstemmen op de EU-lijsten van derde landen waarvoor een visumplicht geldt, met name wat betreft de derde landen die voor de EU risico’s op het gebied van irreguliere migratie of veiligheid inhouden;

·afzien van de goedkeuring van een burgerschapsregeling voor investeerders op basis van de nieuwe wet op het staatsburgerschap.

III. Bosnië en Herzegovina

1. Migratie, asiel en overname

1.1. Maatregelen op het gebied van migratie, asiel en samenwerking bij overname

In 2020 had Bosnië en Herzegovina nog steeds te kampen met een sterke migratiedruk, door de aanwezigheid van grote aantallen asielzoekers en irreguliere migranten op het grondgebied. Sinds begin 2018 steunt de EU Bosnië en Herzegovina bij het verbeteren van het migratie- en asielbeheer. De EU heeft noodhulp verleend om de humanitaire crisis van 2020 te helpen aanpakken, waarbij honderden vluchtelingen en migranten in barre winterse omstandigheden aan hun lot waren overgelaten, terwijl de beschikbare opvangfaciliteiten niet volledig werden benut. De EU heeft er bij de autoriteiten op aangedrongen een duurzame en langetermijnoplossing voor de opvang van migranten en vluchtelingen uit te werken. Als gevolg daarvan zijn enkele stappen ondernomen door het ministerie van Veiligheid, dat geleidelijk de verantwoordelijkheid voor het beheer van de opvangvoorzieningen zal overnemen. Om te voorkomen dat deze situatie zich de komende winter herhaalt, moet worden gezorgd voor adequate opvangvoorzieningen voor migranten en vluchtelingen.

Bosnië en Herzegovina heeft enige maatregelen genomen op het gebied van grensbeheer. Het is doorgegaan met de uitvoering van de strategie en het actieplan voor geïntegreerd grensbeheer 2019-2023. De vreemdelingenwet en de asielwet zijn van kracht en stemmen in grote lijnen overeen met het EU-acquis, met uitzondering van een op 27 mei 2021 aangenomen wijziging van de vreemdelingenwet betreffende de gedwongen verwijdering of terugkeer van vreemdelingen die bepaalde misdrijven hebben gepleegd. Verdere verbeteringen zijn nodig om een doeltreffend systeem voor migratie- en asielbeheer tot stand te brengen. Het visumbeleid van Bosnië en Herzegovina is ook niet volledig afgestemd op de lijst van derde landen waarvan de onderdanen voor een kort verblijf in de EU in het bezit moeten zijn van een visum.

De samenwerking met de lidstaten en Frontex is in 2020 voortgezet, onder meer op het gebied van terugkeer en overname van onderdanen van Bosnië en Herzegovina. Het land voert ook de strategie 2020-2023 voor de re-integratie van repatrianten uit, ondanks de beperkte middelen.

In het derde verslag in het kader van het opschortingsmechanisme werden de volgende aanbevelingen gedaan:

a) Verbetering van de capaciteit voor crisisrespons en adequate noodplanning, om een beschermingsgevoelig beheer van migratiestromen te waarborgen en de werking van het asielstelsel te verzekeren Waarborgen van volledige verantwoordelijkheid voor het migratiebeheer, en aanzienlijk versterken van de mechanismen voor operationele coördinatie op alle niveaus.

In 2020, en met name tegen het eind van het jaar, hebben de autoriteiten van Bosnië en Herzegovina blijk gegeven van zeer beperkte capaciteiten op het gebied van migratie en asiel, onder meer inzake crisisbeheersing. De autoriteiten hebben een beroep gedaan op financiële en technische bijstand van de EU en de internationale gemeenschap om de humanitaire crisis aan te pakken.

Bosnië en Herzegovina moet op dit gebied een grotere inspanning leveren, onder meer door een migratiebegroting aan te nemen en vooral door de beschikbare opvangfaciliteiten doeltreffend te gebruiken. Overheidsinstellingen en regionale autoriteiten moeten ook samenwerken om te zorgen voor een doeltreffende coördinatie van de migratiebeheercapaciteit en de werking van het asielstelsel.

b) Voortzetting van informatiecampagnes over de rechten en plichten bij visumvrij reizen

Bosnië en Herzegovina heeft extra activiteiten ontplooid om het publiek bewuster te maken van de regels voor de visumvrije regeling van de EU, waaronder de maximale verblijfsduur. De autoriteiten hebben ook een campagne gelanceerd om de burgers te informeren over de versnelde procedures die in veel lidstaten zijn ingevoerd en om hen ervan te weerhouden ongegronde asielverzoeken in te dienen. Dit heeft er mogelijk toe bijgedragen dat onderdanen van Bosnië en Herzegovina steeds minder van dergelijke verzoeken in de lidstaten indienen.

c) Versterking van het grenstoezicht, met name de grensbewaking, met inbegrip van identificatie- en registratiemaatregelen, met volledige inachtneming van de grondrechten, en waarborgen van een doeltreffende operationele samenwerking met de EU-lidstaten en Frontex

In 2020 is de grenspolitie doorgegaan met de uitvoering van het raamwerkactieplan van mei 2018, waarbij mobiele reserves van andere veiligheidsinstanties als versterking worden ingezet bij diverse sectoren van de buitengrenzen. Er werden ook gemeenschappelijke grenspatrouilles met Servië uitgevoerd. Ondanks de inspanningen op het gebied van grensbewaking zijn efficiëntere samenwerkings- en coördinatiemechanismen tussen instanties nodig om de grensbewaking en de registratie en identificatie van migranten te verbeteren.

De operationele samenwerking met de lidstaten en Frontex bleef bevredigend, ondanks het feit dat Bosnië en Herzegovina de statusovereenkomst met de EU inzake Frontex betreffende samenwerking op het gebied van grensbeheer nog niet heeft ondertekend.

d) Voortzetting van de inspanningen om de statusovereenkomst inzake Frontex te sluiten

De EU heeft haar samenwerking met Bosnië en Herzegovina voortgezet met het oog op de ondertekening en bekrachtiging van de statusovereenkomst. De samenwerking met de lidstaten en Frontex wordt niettemin voortgezet, met name wat betreft de terugkeer van onderdanen van Bosnië en Herzegovina.

1.2. Toezicht op trends in irreguliere migratie, verzoeken om internationale bescherming, terugkeer en overname

In 2020 werden in de lidstaten 1 545 verzoeken om internationale bescherming ingediend door onderdanen van Bosnië en Herzegovina 12 , wat neerkomt op een daling van 29 % ten opzichte van 2019 (2 180). Het percentage ingewilligde verzoeken 13 is gedaald van 7,2 % in 2019 naar 5,1 % in 2020.

In 2020 meldden de lidstaten slechts 12 irreguliere grensoverschrijdingen door onderdanen van Bosnië en Herzegovina aan de buitengrenzen van de EU, wat neerkomt op een daling van 48 % ten opzichte van 2019. In 2020 is het aantal onderdanen van Bosnië en Herzegovina waarvan is vastgesteld dat zij irregulier in de lidstaten verbleven met 14 % gedaald (3 670 irreguliere verblijven in 2020 tegenover 4 290 in 2019). Het aantal weigeringen van toegang is met 91 % gestegen, van 4 270 in 2019 naar 8 150 in 2020.

Zowel het aantal uitgevaardigde terugkeerbesluiten voor onderdanen van Bosnië en Herzegovina (2 785 in 2020 tegenover 3 730 in 2019; een daling van 25 %) als het aantal daadwerkelijk teruggekeerde personen (920 in 2020 tegenover 1 495 in 2019; een daling van 38 %) is in 2020 gedaald ten opzichte van 2019. Het terugkeerpercentage is gedaald van 40 % in 2019 naar 33 % in 2020.

De lidstaten en Frontex melden een goede samenwerking op het gebied van overname met Bosnië en Herzegovina en een adequate uitvoering van de EU-overnameovereenkomst.

2. Justitiële samenwerking, openbare orde en veiligheid

Maatregelen op het gebied van justitiële samenwerking, openbare orde en veiligheid

In 2020 heeft Bosnië en Herzegovina strategieën aangenomen in de strijd tegen mensenhandel en tegen de handel in handvuurwapens, lichte wapens en drugs. Bosnië en Herzegovina heeft een contactpunt voor Eurojust.

De lidstaten melden in het algemeen een goede samenwerking met Bosnië en Herzegovina op het gebied van veiligheid. Bosnië en Herzegovina is blijven samenwerken met Europol en Eurojust en heeft met verscheidene lidstaten gezamenlijke activiteiten ondernomen. De EU heeft Bosnië en Herzegovina voortdurend opgeroepen de operationele samenwerking met de EU-agentschappen op het gebied van justitie en binnenlandse zaken te versterken, het meest recentelijk tijdens de Stabilisatie- en Associatieraad van 13 juli.

In het derde verslag in het kader van het opschortingsmechanisme werden de volgende aanbevelingen gedaan:

a) Aanwijzing van een nationaal contactpunt voor Europol

In januari 2021 vaardigde het ministerie van Veiligheid een instructie uit om een contactpunt voor samenwerking met Europol op te richten; het contactpunt is echter nog niet volledig operationeel.

b) Versterking van de preventie en bestrijding van corruptie en georganiseerde misdaad, met inbegrip van witwassen en terrorisme, met name door wetgeving inzake belangenconflicten en de bescherming van klokkenluiders vast te stellen en uit te voeren; waarborgen van de doeltreffende werking en coördinatie van corruptiebestrijdingsinstanties; en aantonen van de vooruitgang bij het tot stand brengen van een staat van dienst op het gebied van proactieve onderzoeken, bevestigde tenlasteleggingen, vervolgingen en definitieve veroordelingen in zaken in verband met georganiseerde criminaliteit en corruptie, ook op hoog niveau.

Bosnië en Herzegovina heeft nieuwe strategieën aangenomen in de strijd tegen mensenhandel (voor 2020-2023, aangenomen in januari 2020), de handel in handvuurwapens en lichte wapens (voor 2021-2024, aangenomen in februari 2021) en de drugshandel (voor 2018-2023). De wetgeving inzake belangenconflicten is nog niet aangenomen. Het werk van corruptiebestrijdingsinstanties en van onderzoeks- en justitiële autoriteiten moet worden opgevoerd, aangezien de staat van dienst op het gebied van tenlasteleggingen, vervolgingen en veroordelingen zwak blijft. De uitvoering van het gezamenlijk actieplan inzake terrorismebestrijding voor de Westelijke Balkan is voortgezet.

Er zijn systemische tekortkomingen bij de operationele samenwerking van rechtshandhavingsinstanties als gevolg van het gebrek aan harmonisatie van de strafwetgeving, wat wordt verergerd door de zwakke institutionele coördinatie en een zeer beperkte uitwisseling van inlichtingen. Financiële onderzoeken en inbeslagneming van vermogensbestanddelen zijn grotendeels ondoeltreffend. Een zorgvuldig en geloofwaardig systeem voor de controle van vermogensverklaringen van gerechtsambtenaren ontbreekt. De strijd tegen witwassen moet worden opgevoerd. Definitieve veroordelingen in prominente corruptiezaken komen slechts heel weinig voor en boeten hebben onvoldoende afschrikwekkende werking.

c) Intensivering van de inspanningen om het kader voor de ontneming van vermogensbestanddelen te versterken door een breder rechtskader voor de confiscatie van opbrengsten van misdrijven vast te stellen en uit te voeren, en door de capaciteit van de bevoegde autoriteiten om doeltreffende en afschrikkende sancties op te leggen, te verbeteren

Er zijn diensten voor vermogensbeheer in de twee entiteiten, maar niet op het niveau van de staat. Dit vormt een ernstig probleem voor vermogensbestanddelen die op het niveau van de staat in beslag worden genomen, aangezien er geen dienst voor de ontneming van vermogensbestanddelen is die is belast met het faciliteren van de opsporing en identificatie van opbrengsten van misdrijven en andere met misdrijven verband houdende vermogensbestanddelen. Er is in 2020 geen vooruitgang geboekt bij de versterking van het kader voor de ontneming van vermogensbestanddelen.

3. Aanbevelingen voor Bosnië en Herzegovina

Bosnië en Herzegovina heeft maatregelen genomen om de aanbevelingen van de Commissie op te volgen. Verdere inspanningen zijn echter nodig op het gebied van grens- en migratiebeheer, bestrijding van het witwassen van geld en de bestrijding van corruptie en georganiseerde criminaliteit. Met name op de volgende gebieden is verdere actie vereist:

·verbeteren van de coördinatie, op alle niveaus, van de grensbeheer- en migratiebeheercapaciteit, met name door de goede werking van het asielstelsel te waarborgen en door adequate opvangcapaciteit voor migranten te bieden; de nodige stappen zetten voor ondertekening van de statusovereenkomst inzake Frontex;

·verdere vooruitgang boeken in de strijd tegen corruptie, ook op hoog niveau, door de aanneming en uitvoering van doeltreffende wetgeving inzake belangenconflicten, overheidsopdrachten en de bescherming van klokkenluiders, en door ervoor te zorgen dat de instanties voor corruptiebestrijding doeltreffend functioneren en goed worden gecoördineerd;

·de inspanningen ter bestrijding van de georganiseerde criminaliteit opvoeren, met name door te zorgen voor effectieve samenwerking tussen rechtshandhavingsinstanties en met het openbare ministerie, en door een staat van dienst op te bouwen op het gebied van proactieve onderzoeken, bevestigde tenlasteleggingen, vervolgingen en definitieve veroordelingen tegen de georganiseerde criminaliteit;

·aanwijzen van een contactpunt voor Europol en verdere vooruitgang boeken bij de uitvoering van het gezamenlijk actieplan inzake terrorismebestrijding voor de Westelijke Balkan;

·het visumbeleid van Bosnië en Herzegovina verder afstemmen op de EU-lijsten van derde landen waarvoor een visumplicht geldt, met name wat betreft de derde landen die voor de EU risico’s op het gebied van irreguliere migratie of veiligheid inhouden.

IV. Montenegro

1. Migratie, asiel en overname

1.1 Maatregelen op het gebied van migratie, asiel en samenwerking bij overname

In 2020 is Montenegro maatregelen blijven nemen op het gebied van grens- en migratiebeheer en asiel. In januari 2020 heeft Montenegro de strategie 2020-2024 voor geïntegreerd grensbeheer en de bijbehorende actieplannen aangenomen.

De statusovereenkomst inzake Frontex is in juli 2020 in werking getreden en sindsdien zijn er twee gezamenlijke acties uitgevoerd. Frontex en de lidstaten melden een goede samenwerking op het gebied van terugkeer en overname, en de lidstaten melden ook een goede samenwerking met Montenegro op het gebied van migratie en grensbeheer.

Wat betreft de aanbeveling om meer bekendheid te geven aan de rechten en plichten bij visumvrij reizen, die was opgenomen in het derde verslag in het kader van het opschortingsmechanisme, meldt Montenegro dat er in 2020 geen voorlichtingscampagnes zijn georganiseerd als gevolg van de reisbeperkingen in verband met de COVID-19-pandemie.

Het visumbeleid van Montenegro is niet volledig afgestemd op de lijst van derde landen waarvan de onderdanen voor een kort verblijf in de EU in het bezit moeten zijn van een visum.

1.2. Toezicht op trends in irreguliere migratie, verzoeken om internationale bescherming, terugkeer en overname

Het aantal verzoeken om internationale bescherming dat Montenegrijnse onderdanen in de EU-lidstaten hebben ingediend 14 , is tussen 2019 en 2020 met 44 % gedaald: in 2020 werden 250 verzoeken ingediend ten opzichte van 445 in 2019. Het percentage ingewilligde verzoeken 15 is gedaald van 4,9 % in 2019 naar 3,4 % in 2020.

De EU-lidstaten hebben in 2020 geen irreguliere grensoverschrijdingen door onderdanen van Montenegro gemeld. Het aantal onderdanen van Montenegro dat in 2020 irregulier in de lidstaten bleek te verblijven, is met 7 % gestegen (van 885 in 2019 naar 945 in 2020). In 2020 bedroeg het aantal weigeringen van toegang voor onderdanen van Montenegro in de lidstaten 485, ofwel 3 % meer dan in 2019 (470).

Zowel het aantal uitgevaardigde terugkeerbesluiten voor onderdanen van Montenegro (475 in 2020 tegenover 590 in 2019) als het aantal daadwerkelijk teruggekeerde personen (275 in 2020 tegenover 355 in 2019) is in 2020 gedaald ten opzichte van 2019, respectievelijk met 19 % en 23 %. Het terugkeerpercentage is licht gedaald van 60 % in 2019 naar 58 % in 2020.

2. Justitiële samenwerking, openbare orde en veiligheid

Maatregelen op het gebied van justitiële samenwerking, openbare orde en veiligheid

In 2020 is Montenegro doorgegaan met het nemen van maatregelen tegen de georganiseerde criminaliteit, onder meer op het gebied van de bestrijding van mensenhandel, samenwerking op het gebied van drugs en de bestrijding van terrorisme. De lidstaten melden in het algemeen een goede samenwerking met Montenegro op het gebied van veiligheid. Montenegro is ook blijven samenwerken met Europol en Eurojust.

In maart 2021 heeft de regering besloten de burgerschapsregeling voor investeerders, die sinds januari 2019 wordt toegepast, tegen eind 2021 geleidelijk af te schaffen. De Commissie zal de burgerschapsregeling voor investeerders blijven volgen zolang aanvragen worden verwerkt, omdat burgerschapsregelingen voor investeerders kunnen worden gebruikt om de EU-procedure voor visa voor kort verblijf en de daarmee gepaard gaande grondige beoordeling van individuele migratie- en veiligheidsrisico’s te omzeilen.

Montenegro heeft ook de volgende aanbevelingen uit het derde verslag in het kader van het opschortingsmechanisme opgevolgd:

a) Voorkoming en bestrijding van georganiseerde criminaliteit en corruptie op hoog niveau, onder meer door de confiscatie van opbrengsten van misdrijven en de bevriezing van tegoeden, en nemen van maatregelen om het gebruik van strafvermindering in ruil voor een schuldbekentenis te beperken tot uitzonderlijke gevallen

De staat van dienst op het gebied van arrestaties, drugsvangsten en onderzoeken naar georganiseerde criminaliteit is in 2020 verder geconsolideerd, dankzij een sterkere politiecapaciteit en een steeds intensievere internationale politiesamenwerking. Voor het eerst is ook het aantal vonnissen en veroordelingen in 2020 gestegen, omdat een groter aantal onderzoeken uit voorgaande jaren voor de rechter was gekomen. Er was een opwaartse trend in de opsporing en inbeslagneming van crimineel vermogen, maar onherroepelijke confiscaties bleven zeldzaam.

b) Versterking van de capaciteit van de politie, het openbaar ministerie en de rechtbanken om witwaszaken te onderzoeken en de betrokkenen te vervolgen en berechten, in overeenstemming met de beste praktijken van de EU

In oktober 2020 heeft de regering van Montenegro een nationale risicobeoordeling inzake het witwassen van geld en de financiering van terrorisme aangenomen, met bijbehorend actieplan. In november 2020 is de fiscale-inlichtingeneenheid (FIE) van Montenegro lid geworden van de Egmontgroep van financiële-inlichtingeneenheden. Montenegro is ook het eerste land in de regio dat zijn FIE koppelt aan het beveiligde kanaal voor informatie-uitwisseling van Europol, Siena.

In maart 2021 heeft de regering wijzigingen aangebracht in de wet betreffende de voorkoming van het witwassen van geld en de financiering van terrorisme om de operationele onafhankelijkheid en autonomie van de FIE te vergroten door het hoofd van de FIE rechtstreeks te laten rapporteren aan de minister van Binnenlandse Zaken en niet aan het hoofd van de politie, overeenkomstig de FATF-normen. De Moneyval-strategie werd in april 2020 vastgesteld. Sinds 18 mei 2020 is Montenegro niet langer officieel betrokken bij de procedure van regelmatige verslaglegging aan Moneyval 16 over de vooruitgang die na de vierde evaluatieronde is geboekt.

Ondanks de genoemde vooruitgang heeft Montenegro het doel van het gezamenlijk actieplan inzake terrorismebestrijding voor de Westelijke Balkan slechts deels uitgevoerd wat betreft de opbouw van capaciteit voor de bestrijding van het witwassen van geld en de financiering van terrorisme. Er zijn verdere concrete stappen nodig om de financiële onderzoeken te versterken en de doeltreffendheid van het rechtskader te waarborgen, ook wat betreft de toegang tot informatie in het register van de centrale bank.

3. Aanbevelingen aan Montenegro

Montenegro heeft maatregelen genomen om de aanbevelingen van de Commissie op te volgen. Verdere inspanningen zijn echter nodig op het gebied van de bestrijding van het witwassen van geld, terrorismebestrijding en de bestrijding van corruptie en georganiseerde criminaliteit. Montenegro zou ook de voorlichtingscampagnes over de rechten en plichten bij visumvrij reizen moeten voortzetten. Met name op de volgende gebieden is verdere actie vereist:

·de voorlichtingscampagnes over de visumvrije regeling afstemmen op relevante migrantenprofielen, onder meer wat betreft kwetsbare groepen, personen die de toegestane verblijfsduur overschrijden en ongegronde asielverzoeken;

·verdere vooruitgang boeken bij de preventie en bestrijding van georganiseerde criminaliteit, corruptie en terrorisme door a) de staat van dienst op het gebied van definitieve veroordelingen en inbeslagnemingen van vermogensbestanddelen te consolideren; b) versterking van de capaciteit om witwaszaken te vervolgen en voor de rechter te brengen; c) betere resultaten te bereiken in de strijd tegen de georganiseerde criminaliteit, onder meer door het veelvuldig gebruik van strafvermindering aan te pakken, d) verdere vooruitgang te boeken bij de uitvoering van het gezamenlijk actieplan inzake terrorismebestrijding voor de Westelijke Balkan;

·het visumbeleid van Montenegro verder afstemmen op de EU-lijsten van derde landen waarvoor een visumplicht geldt, met name wat betreft de derde landen die voor de EU risico’s op het gebied van irreguliere migratie of veiligheid inhouden;

·de burgerschapsregeling voor investeerders zo spoedig mogelijk daadwerkelijk volledig afschaffen.

V. Republiek Noord-Macedonië

1. Migratie, asiel en overname

1.1. Maatregelen op het gebied van migratie, asiel en samenwerking bij overname

In 2020 en begin 2021 is de Republiek Noord-Macedonië doorgegaan met het nemen van maatregelen inzake grens- en migratiebeheer en asiel, onder meer om de opvangvoorzieningen voor asielzoekers te verbeteren.

De lidstaten meldden een goede samenwerking op het gebied van grensbeheer, migratie en asiel, alsook overname. De samenwerking met het EASO is voortgezet in het kader van het overeengekomen stappenplan ter versterking van de capaciteit op het gebied van asiel en opvang. Ook de samenwerking met Frontex is voortgezet, hoewel de statusovereenkomst nog niet is ondertekend.

Het visumbeleid van Noord-Macedonië is niet volledig afgestemd op de lijst van derde landen waarvan de onderdanen voor een kort verblijf in de EU in het bezit moeten zijn van een visum.

In het derde verslag in het kader van het opschortingsmechanisme werden de volgende aanbevelingen gedaan:

a) Aanscherping van grenscontroles, met volledige eerbiediging van de grondrechten

Noord-Macedonië blijft samenwerken en informatie uitwisselen met de lidstaten, Europol en Frontex (onder meer met verbindingsfunctionarissen), alsook met Interpol. Een gezamenlijke actie met steun van de lidstaten en de EU is gaande.

In februari 2021 heeft Noord-Macedonië overeenkomsten ondertekend met Servië over samenwerking bij de bestrijding van migrantensmokkel en mensenhandel.

Noord-Macedonië meldt dat het in 2020 3 200 pogingen om irregulier de grens over te steken heeft verhinderd en 1 520 vreemdelingen de toegang heeft geweigerd, terwijl 207 vreemdelingen het land niet mochten verlaten, voornamelijk omdat zij in het verleden de toegestane verblijfsduur hadden overschreden, vervalste documenten hadden gebruikt, geen verblijfsdocument of geldig visum hadden, of een beschadigd of verlopen paspoort hadden. Zij worden voornamelijk in opvangcentra ondergebracht.

b) Voortzetting van informatiecampagnes over de rechten en plichten bij visumvrij reizen

In 2020 zijn op de luchthavens in Noord-Macedonië onder personen die naar het buitenland reizen folders verspreid met de titel “Stop het misbruik van de visumliberalisering”, waarin wordt gewezen op de rechten en plichten bij visumvrij reizen.

1.2. Toezicht op trends in irreguliere migratie, verzoeken om internationale bescherming, terugkeer en overname

In 2020 is het aantal verzoeken om internationale bescherming dat onderdanen van Noord-Macedonië in de EU-lidstaten hebben ingediend 17 met 67 % gedaald ten opzichte van 2019: in 2020 werden 1 390 verzoeken ingediend. Het percentage ingewilligde verzoeken 18 is gestegen van 1,4 % in 2019 naar 1,8 % in 2020.

In 2020 werd op EU-niveau melding gemaakt van in totaal 18 irreguliere grensoverschrijdingen door onderdanen van Noord-Macedonië, tegenover 10 in 2019. In 2020 is het aantal onderdanen van Noord-Macedonië waarvan is vastgesteld dat zij irregulier in de lidstaten verbleven met 6 % gedaald (6 545 irreguliere verblijven in 2020 tegenover 7 000 in 2019). Het aantal weigeringen van toegang is met 13 % gedaald, van 2 815 in 2019 naar 2 455 in 2020.

Het terugkeerpercentage is in 2020 gedaald van 78 % in 2019 naar 57 % in 2020. De trend is te danken aan zowel een daling van het aantal uitgevaardigde terugkeerbesluiten voor onderdanen van Noord-Macedonië (2 515 in 2020 tegenover 3 855 in 2019; een daling van 35 %) als van het aantal daadwerkelijk teruggekeerde personen (1 425 in 2020 tegenover 3 005 in 2019; een daling van 53 %). De dalende trend van het aantal terugkeeroperaties met chartervluchten naar Noord-Macedonië die de afgelopen jaren is waargenomen, heeft zich in 2020 voortgezet. De lidstaten melden niettemin een goede samenwerking op het gebied van terugkeer en overname.

2. Justitiële samenwerking, openbare orde en veiligheid

Maatregelen op het gebied van justitiële samenwerking, openbare orde en veiligheid

Noord-Macedonië is maatregelen blijven nemen ter bestrijding van de georganiseerde criminaliteit, waaronder drugs- en mensenhandel, op het gebied van corruptiebestrijding en bestrijding van het witwassen van geld, ter bestrijding van terrorisme en de financiering van terrorisme, en ter voorkoming van radicalisering, in aansluiting op de uitvoering van het gezamenlijk actieplan inzake terrorismebestrijding voor de Westelijke Balkan.

De lidstaten, Europol en Eurojust melden in het algemeen een goede samenwerking met Noord-Macedonië op het gebied van veiligheid.

De wet inzake het staatsburgerschap van Noord-Macedonië staat de verwerving van het staatsburgerschap toe vanwege bijzondere economische belangen zonder voorafgaande verblijfsvereisten. De Europese Commissie heeft Noord-Macedonië gewezen op de risico’s in verband met de burgerschapsregeling voor investeerders. Deze regeling kan immers gevolgen hebben voor de visumvrije regeling, omdat zij kan worden gebruikt om de procedure voor visa voor kort verblijf en de daarmee gepaard gaande grondige beoordeling van individuele migratie- en veiligheidsrisico’s te omzeilen.

Noord-Macedonië heeft de volgende aanbevelingen uit het derde verslag in het kader van het opschortingsmechanisme opgevolgd:

a) Verbetering van de doeltreffendheid van rechtshandhavingsinspanningen ter bestrijding van misdaadnetwerken die met name betrokken zijn bij drugshandel; blijven zorgen voor een geloofwaardige staat van dienst op het gebied van onderzoeken, vervolgingen en veroordelingen; intensiveren van het onderzoek naar en de vervolging van misdaadorganisaties, met inbegrip van die welke zich bezighouden met migrantensmokkel, witwassen en financiële misdrijven

Noord-Macedonië heeft zijn inspanningen voortgezet om zijn staat van dienst op het gebied van de bestrijding van de georganiseerde criminaliteit te verbeteren. Het nationale coördinatiecentrum voor de bestrijding van de georganiseerde criminaliteit heeft zijn operationele capaciteit verbeterd. De betrokken instellingen hebben hun vertegenwoordigers aangewezen en zijn met het centrum verbonden. Het land werkt mee aan acties ter bestrijding van mensenhandel, wapenhandel en drugshandel, zowel op bilateraal als op multilateraal niveau.

Overeenkomstig de aanbevelingen van de Groep van deskundigen inzake actie tegen mensenhandel (Greta) is in 2020 een werkgroep opgericht. In 2020 was Noord-Macedonië betrokken bij verscheidene door Eurojust behandelde zaken betreffende georganiseerde criminaliteit met betrekking tot de drugshandel en het witwassen van geld.

Noord-Macedonië heeft vooruitgang geboekt met de harmonisatie van zijn wetgeving om deze in overeenstemming te brengen met de vierde antiwitwasrichtlijn 19 . Het register van eindbegunstigden is op 27 januari 2021 ingevoerd en is sinds 27 mei 2021 operationeel.

Er is ook vooruitgang geboekt bij het waarborgen dat de resultaten van de FIE door de diensten van het openbaar ministerie worden gebruikt, overeenkomstig de uitvoeringsregeling voor Noord-Macedonië van het gezamenlijk actieplan inzake terrorismebestrijding voor de Westelijke Balkan. De nieuwe module voor het monitoren van en terugkoppelen over verdachte transacties die door de FIE aan de bevoegde autoriteiten worden doorgegeven, is opgezet en getest. De module is echter nog niet in gebruik. Er zijn verdere inspanningen nodig om de nieuwe module inzake door de FIE aan de bevoegde autoriteiten gemelde verdachte transacties volledig toe te passen en een overtuigende staat van dienst op te bouwen wat betreft het gebruik ervan door het openbaar ministerie.

b) Verdere versterking van de strijd tegen corruptie

Noord-Macedonië is doorgegaan met de uitvoering van hervormingen in de strijd tegen corruptie. Het land heeft vooruitgang geboekt bij het consolideren van zijn staat van dienst op het gebied van onderzoeken, vervolgingen en definitieve veroordelingen in corruptiezaken, ook op hoog niveau.

In het kader van de beperkende maatregelen die tijdens de noodtoestand in verband met de COVID-19-pandemie zijn toegepast, heeft de regering maatregelen genomen om de procestermijnen in gerechtelijke procedures op te schorten en om de rechtbanken in staat te stellen voortvarend te handelen in zaken met betrekking tot georganiseerde criminaliteit en corruptie.

Een nieuwe wet inzake het openbaar ministerie, die in februari 2020 is aangenomen, is in juni 2020 in werking getreden. De wet beoogt te voorzien in een professioneel en onpartijdig vervolgingssysteem, en met name te zorgen voor de voortzetting van de zaken die onder de bevoegdheid van het speciale openbaar ministerie vallen. In de zaken van het voormalige speciale openbaar ministerie is verdere vooruitgang geboekt, en zijn onder meer belangrijke vonnissen uitgesproken.

De staatscommissie voor de preventie van corruptie (SCPC) 20 heeft zich proactief opgesteld bij het vervullen van haar mandaat om vermogensverklaringen en belangenconflicten te controleren. Het budget en het aantal personeelsleden zijn toegenomen. In januari 2020 heeft de SCPC een nieuwe nationale strategie voor de preventie van corruptie en belangenconflicten aangenomen, met een actieplan voor de periode 2020-2024.

Ook Noord-Macedonië onderneemt actie om de aanbevelingen van de Greco uit te voeren. Een werkgroep binnen het ministerie van Binnenlandse Zaken kreeg de opdracht wetswijzigingen voor te bereiden voor de wet inzake binnenlandse zaken en de politiewet.

3. Aanbevelingen voor Noord-Macedonië

Noord-Macedonië heeft maatregelen genomen om de aanbevelingen van de Commissie op te volgen. Verdere inspanningen zijn echter nodig op het gebied van migratiebeheer, bestrijding van het witwassen van geld, terrorismebestrijding en de bestrijding van corruptie en georganiseerde criminaliteit, alsmede met betrekking tot de verwerving van het staatsburgerschap vanwege bijzondere economische belangen. Met name op de volgende gebieden is verdere actie vereist:

·verdere verbetering van het systematischer registreren van migranten; de voorlichtingscampagnes over de visumvrije regeling afstemmen op relevante migrantenprofielen, onder meer wat betreft kwetsbare groepen, personen die de toegestane verblijfsduur overschrijden en ongegronde asielverzoeken;

·voortzetten van de inspanningen op gebieden die verband houden met de preventie en bestrijding van corruptie en georganiseerde criminaliteit, alsmede terrorismebestrijding door a) het aantal definitieve veroordelingen in corruptiezaken op hoog niveau te verhogen, onder meer door verdere inbeslagneming van crimineel vermogen; b) de staat van dienst op het gebied van onderzoeken, vervolgingen en veroordelingen wegens georganiseerde criminaliteit en het witwassen van geld verder te versterken; c) meer deel te nemen aan gecoördineerde of gezamenlijke onderzoeken en vervolgingen met landen in de regio en met de lidstaten; d) ten volle gebruik te maken van het nationaal coördinatiecentrum voor de bestrijding van de georganiseerde criminaliteit; e) verdere vooruitgang te boeken bij de uitvoering van het gezamenlijk actieplan inzake terrorismebestrijding voor de Westelijke Balkan; f) de nieuwe module inzake door de FIE gemelde verdachte transacties volledig te implementeren en een overtuigende staat van dienst op te bouwen wat betreft het gebruik ervan door het openbaar ministerie;

·het visumbeleid van Noord-Macedonië verder afstemmen op de EU-lijsten van derde landen waarvoor een visumplicht geldt, met name wat betreft de derde landen die voor de EU risico’s op het gebied van irreguliere migratie of veiligheid inhouden;

·afzien van de mogelijkheid om systematisch staatsburgerschap te verwerven vanwege speciale economische belangen.

VI. Republiek Servië

1. Migratie, asiel en overname

1.1 Maatregelen op het gebied van migratie, asiel en samenwerking bij overname

In 2020 is de Republiek Servië maatregelen blijven nemen op het gebied van grens- en migratiebeheer en asiel, met inbegrip van opvangvoorzieningen, en om de re-integratie van repatrianten te ondersteunen.

Wat de samenwerking met Frontex betreft, is de statusovereenkomst, die in februari 2021 is geratificeerd, op 1 mei in werking getreden, zodat de acties in juni 2021 van start konden gaan. Frontex en de lidstaten melden een goede samenwerking met Servië op het gebied van terugkeer en overname.

De lidstaten melden ook over het algemeen een goede samenwerking met Servië op het gebied van grensbeheer, irreguliere migratie en asiel. In 2020 is het EASO begonnen met de uitvoering van het nieuwe stappenplan voor samenwerking met Servië.

Het derde verslag in het kader van het opschortingsmechanisme bevatte de volgende aanbevelingen voor Servië:

a) Afstemming op het EU-visumbeleid, wat een onderliggende voorwaarde is voor de duurzame inachtneming van de migratiebeheerbenchmark

Het visumbeleid van Servië is niet volledig afgestemd op de lijst van derde landen waarvan de onderdanen voor een kort verblijf in de EU in het bezit moeten zijn van een visum.

b) Voortzetting van informatiecampagnes over de rechten en plichten bij visumvrij reizen

Servië heeft informatie over de rechten en plichten van Servische onderdanen in het kader van de visumvrije regeling van de EU verspreid op internet en in de EU-infocentra in Belgrado, Novi Sad en Nis.

c) Verdere versterking van het grenscontroleproces, met name de grensbewaking, waaronder identificatie- en registratiemaatregelen, met volledige eerbiediging van de grondrechten

Op basis van de wet op het grenstoezicht en andere verordeningen werd de grensbewaking uitgevoerd door middel van patrouilleactiviteiten en andere operationeel-tactische en operationeel-technische maatregelen en acties langs de grenzen. Op lokaal, regionaal en centraal niveau wordt momenteel onderzoek gedaan naar de effecten van grensbewaking.

Op basis van de Overeenkomst inzake politiële samenwerking in Zuidoost-Europa is het ministerie van Binnenlandse Zaken een rechtstreekse samenwerking met alle buurlanden aangegaan. Er wordt samengewerkt bij gezamenlijke patrouilles aan de grenzen. De uitwisseling van informatie vindt plaats via gezamenlijke contactcentra. Servië ontvangt ook bijstand van de lidstaten bij grensbeheer en capaciteitsopbouw. Een door de EU gefinancierd grensbeheerproject wordt momenteel beheerd door de IOM.

1.2 Toezicht op trends in irreguliere migratie, verzoeken om internationale bescherming, terugkeer en overname

In 2020 werden in de lidstaten 2 835 verzoeken om internationale bescherming ingediend door onderdanen van Servië 21 , 57 % minder dan in 2019. Het percentage ingewilligde verzoeken 22 is licht gedaald van 4,8 % in 2019 naar 4,6 % in 2020.

In 2020 is het aantal irreguliere grensoverschrijdingen van de buitengrenzen van de EU door Servische onderdanen met 28 % gedaald naar 21 %. Het aantal Servische onderdanen waarvan is vastgesteld dat zij irregulier in de lidstaten verbleven is echter met 23 % gestegen (16 775 irreguliere verblijven in 2020 tegenover 13 635 in 2019). De weigeringen van toegang voor Servische onderdanen vertonen een neerwaartse trend, zoals blijkt uit de jaarlijkse dalingen sinds 2018. Het aantal Servische onderdanen aan wie de toegang werd geweigerd, bedroeg 7 315 in 2020, tegenover 8 300 in 2019, wat neerkomt op een daling van 12 %.

Zowel het aantal uitgevaardigde terugkeerbesluiten voor Servische onderdanen (6 545 in 2020 tegenover 8 745 in 2019) als het aantal daadwerkelijk teruggekeerde personen (3 230 in 2020 tegenover 5 250 in 2019) zijn in 2020 gedaald ten opzichte van 2019, respectievelijk met 25 % en 38 %. Het terugkeerpercentage is gedaald van 60 % in 2019 naar 49 % in 2020. De terugkeeroperaties met chartervluchten zijn medio juni 2020 hervat. Frontex meldt een over het algemeen goede operationele ervaring met in Servië uitgevoerde activiteiten op het gebied van terugkeer.

2. Justitiële samenwerking, openbare orde en veiligheid

Maatregelen op het gebied van justitiële samenwerking, openbare orde en veiligheid

Servië is doorgegaan met de uitvoering van maatregelen op het gebied van de bestrijding van georganiseerde criminaliteit, waaronder drugshandel en mensenhandel, terrorismebestrijding, corruptiepreventie en justitiële samenwerking in strafzaken.

De lidstaten melden in het algemeen een goede samenwerking met Servië op het gebied van veiligheid. Servië is blijven samenwerken met Europol en Eurojust en heeft met verscheidene lidstaten gezamenlijke activiteiten ondernomen. Er moet nog vooruitgang worden geboekt bij de uitvoering van het gezamenlijk actieplan inzake terrorismebestrijding voor de Westelijke Balkan, aangezien de meeste in de bilaterale regeling opgenomen acties nog niet zijn voltooid. Er zijn meer inspanningen nodig ter voorkoming van alle vormen van radicalisering die leiden tot gewelddadig extremisme en terrorisme.

In het derde verslag in het kader van het opschortingsmechanisme werden de volgende aanbevelingen gedaan:

a) Tijdige accreditering en inzet van de Europol-verbindingsofficier

In december 2020 heeft de Raad van Bestuur van Europol, na een evaluatie van het project door de lidstaten en met steun van Europol, besloten het EU-proefproject voor de aanstelling van een Europol-verbindingsfunctionaris in de Republiek Servië te beëindigen. De aanstelling kon niet binnen de tijdspanne van het project plaatsvinden wegens moeilijkheden bij de afronding van de accreditatieprocedure.

b) Opbouw van een overtuigende staat van dienst op het gebied van onderzoek, vervolging en veroordelingen in zaken in verband met georganiseerde misdaad, waaronder drugs en witwassen, op basis van proactieve onderzoeken (met inbegrip van het systematisch volgen van geldstromen en de confiscatie ervan alsmede het doeltreffend gebruik van bijzondere opsporingsmaatregelen om relevant bewijsmateriaal te verzamelen)

Uit de door Servië verstrekte gegevens blijkt dat het aantal tenlasteleggingen in zaken betreffende georganiseerde criminaliteit is gestegen, maar dat het aantal veroordelingen en nieuwe onderzoeken naar georganiseerde criminele groepen is gedaald. Een deel van de daling zou kunnen worden verklaard door de COVID-19-pandemie, maar er wordt ook gevreesd dat het zeer lage aantal veroordelingen en ontnemingen van vermogensbestanddelen verband houdt met de werking van het strafrechtelijk systeem, met name de zwakke punten in de vooronderzoeken, onderzoeken en gerechtelijke procedures.

3. Aanbevelingen voor Servië

Servië heeft maatregelen genomen om de aanbevelingen van de Commissie op te volgen. Verdere inspanningen zijn echter nodig op het gebied van geïntegreerd grensbeheer, de bestrijding van het witwassen van geld, terrorismebestrijding en de preventie en bestrijding van corruptie en georganiseerde criminaliteit. Met name op de volgende gebieden is verdere actie vereist:

·aannemen van het Schengen-actieplan, een programma dat in februari 2019 in Belgrado met steun van de EU is gelanceerd, en zorgen voor voldoende betrokkenheid van alle betrokken instellingen op regeringsniveau; een nieuwe strategie en een actieplan voor geïntegreerd grensbeheer (IBM) ontwikkelen en aannemen, overeenkomstig de nieuwe IBM-concepten; de voorlichtingscampagnes over de visumvrije regeling afstemmen op relevante migrantenprofielen, onder meer wat betreft kwetsbare groepen, personen die de toegestane verblijfsduur overschrijden en ongegronde asielverzoeken;

·opvoeren van de inspanningen ter voorkoming en bestrijding van georganiseerde criminaliteit, corruptie en terrorisme door a) een overtuigende staat van dienst op te bouwen met betrekking tot onderzoeken, tenlasteleggingen en definitieve veroordelingen in corruptiezaken op hoog niveau, met inbegrip van de inbeslagneming en confiscatie van criminele vermogensbestanddelen; b) een nieuwe anticorruptiestrategie aan te nemen die wordt geschraagd door een geloofwaardig en realistisch actieplan, alsmede door een doeltreffend coördinatiemechanisme; c) verdere vooruitgang te boeken bij de uitvoering van het gezamenlijk actieplan inzake terrorismebestrijding voor de Westelijke Balkan; d) de inspanningen op te voeren ter voorkoming van alle vormen van radicalisering die leiden tot gewelddadig extremisme en terrorisme, met inbegrip van gewelddadig rechts-extremisme;

·het visumbeleid van Servië verder afstemmen op de EU-lijsten van derde landen waarvoor een visumplicht geldt, met name wat betreft de derde landen die voor de EU risico’s op het gebied van irreguliere migratie of veiligheid inhouden.

VII. Georgië

1. Migratie, asiel en overname

1.1. Maatregelen om ervoor te zorgen dat voortdurend aan de benchmarks voor visumliberalisering wordt voldaan

Georgië breidt zijn technische middelen voor grensbeheer uit met steun van de EU, onder meer in het kader van het programma voor veiligheid, verantwoordingsplicht en criminaliteitsbestrijding (SAFE), en met steun van lidstaten zoals Letland. Op 11 februari 2021 is een hernieuwde werkregeling met Frontex ondertekend.

Met het oog op de versterking van de controles vóór vertrek heeft het parlement van Georgië wetswijzigingen aangenomen op de wet tot regeling van het binnenkomen en het verlaten van het grondgebied van Georgië, die op 1 januari 2021 in werking zijn getreden. De nieuwe bepalingen bevatten criteria die een afspiegeling vormen van de toegangsvoorwaarden voor onderdanen van derde landen zoals die in de Schengengrenscode zijn vastgelegd. Op 21 december 2020 heeft het ministerie van Binnenlandse Zaken een besluit uitgevaardigd over de praktische toepassing van die wijzigingen.

De migratiestrategie 2021-2030 en het bijbehorende actieplan 2021 zijn in december 2020 aangenomen. In juli 2020 heeft de staatscommissie voor migratieaangelegenheden (SCMI) een methode goedgekeurd voor een uniform systeem voor de analyse van migratierisico’s. De ontwikkeling van het risicoanalysesysteem zal volgens de planning in 2023 zijn afgerond. In maart 2021 is Georgië waarnemer geworden bij het Europees migratienetwerk (EMN).

Asielprocedures werden in Georgië tussen 2 april en 22 mei 2020 gedeeltelijk opgeschort wegens de noodtoestand in verband met de COVID-19-pandemie, behalve wat betreft verzoeken om internationale bescherming en de afgifte van asielverklaringen. Het wetgevingskader voor de verlening van internationale bescherming is geactualiseerd, met onder meer wijzigingen in de identificatieprocedure voor asielzoekers aan de grens en de verwerking van persoonsgegevens.

De lidstaten bevestigden dat de goede samenwerking met de Georgische autoriteiten op het gebied van terugkeer en overname wordt voortgezet. Het beproefde systeem voor het beheer van overnamedossiers bleek bijzonder nuttig tijdens de pandemie.

Wat de beveiliging van documenten betreft, deelde Georgië mee dat het informatie uitwisselt met Interpol over verloren en gestolen paspoorten. Niet-biometrische paspoorten zullen volledig zijn uitgefaseerd tegen 1 januari 2025, wanneer alle niet-biometrische documenten zijn verlopen.

Het visumbeleid van Georgië is niet volledig afgestemd op de lijst van derde landen waarvan de onderdanen voor een kort verblijf in de EU in het bezit moeten zijn van een visum.

1.2. Maatregelen op het gebied van migratie om gevolg te geven aan de aanbevelingen van het derde verslag in het kader van het opschortingsmechanisme

Georgië heeft de volgende aanbevelingen uit het derde verslag in het kader van het opschortingsmechanisme opgevolgd:

a) Versterking van de operationele samenwerking om te komen tot een snelle en blijvende afname van het aantal ongegronde verzoeken om internationale bescherming die worden ingediend door Georgische onderdanen

Georgië neemt maatregelen om het probleem van ongegronde verzoeken om internationale bescherming die door Georgische onderdanen in de EU worden ingediend, aan te pakken, onder meer door de controles vóór vertrek te verscherpen.

In het kader van gezamenlijke operaties heeft Frontex meer functionarissen toegewezen om de nationale autoriteiten op de internationale luchthavens van Tbilisi en Kutaisi te adviseren. De Frontex-functionarissen hebben in 2019-2020 deelgenomen aan een aantal voorafgaande controles en profilering van passagiers die naar bestemmingen in de EU vliegen. Maandelijks werden vier Georgische politieagenten ingezet op de luchthavens van de betrokken EU-lidstaten. Het ministerie van Binnenlandse Zaken wisselt proactief informatie uit met de politieattachés ter plaatse om irreguliere migratie te voorkomen.

b) Voortzetting van informatiecampagnes over de rechten en plichten bij visumvrij reizen

In 2020 zijn de voorlichtingscampagnes voortgezet om informatie te verstrekken over de rechten en plichten van Georgische onderdanen in het kader van de visumvrije regeling van de EU, de reisvoorwaarden en de gevolgen van misbruik van de visumvrije regeling, onder meer via video’s en een sociale-mediacampagne, die eind 2020 van start is gegaan.

1.3. Toezicht op trends in irreguliere migratie, verzoeken om internationale bescherming, terugkeer en overname

In 2020 is het aantal verzoeken om internationale bescherming in de lidstaten 23 met 60 % gedaald ten opzichte van 2019: in 2020 werden 8 860 verzoeken ingediend. Het percentage ingewilligde verzoeken 24 is gestegen van 4,1 % in 2019 naar 4,6 % in 2020.

In 2020 zijn 30 Georgische onderdanen irregulier de grens van de lidstaten overgestoken; dit is tien keer minder dan in 2019 (328 irreguliere grensoverschrijdingen). In 2020 is het aantal Georgische onderdanen waarvan is vastgesteld dat zij irregulier in de lidstaten verbleven met 13 % gedaald (10 360 personen in 2020 tegenover 11 870 in 2019).

Het aantal weigeringen van toegang voor Georgische onderdanen in de lidstaten is met 53 % gedaald, van 4 435 in 2019 naar 2 065 in 2020. Aangezien de algemene tendens eerder een stijgende lijn vertoonde, zal deze indicator waarschijnlijk weer gaan stijgen zodra de COVID-19-pandemie afneemt.

Het terugkeerpercentage van Georgische onderdanen is gedaald van 52 % in 2019 naar 47 % in 2020. De trend is te wijten aan zowel een daling van het aantal uitgevaardigde terugkeerbesluiten voor Georgische onderdanen (11 985 in 2020 tegenover 16 310 in 2019; een daling van 27 %) als van het aantal daadwerkelijk teruggekeerde personen (5 685 in 2020 tegenover 8 520 in 2019; een daling van 33 %).

Frontex meldt echter een bevredigende uitvoering van de EU-overnameovereenkomst in 2020. Verscheidene lidstaten maken melding van een goede samenwerking met Georgië, met name wat betreft het gebruik van terugkeervluchten.

2. Justitiële samenwerking, openbare orde en veiligheid

2.1. Maatregelen om ervoor te zorgen dat voortdurend aan de benchmarks wordt voldaan

De lidstaten melden in het algemeen een goede samenwerking met Georgië op het gebied van veiligheid. Georgië is blijven samenwerken met Europol en Eurojust en heeft met verscheidene lidstaten gezamenlijke activiteiten ondernomen.

Georgië is doorgegaan met de bestrijding van de georganiseerde criminaliteit in het kader van de nationale strategie ter bestrijding van de georganiseerde criminaliteit en de bijbehorende actieplannen. Op 19 december 2020 heeft het parlement van Georgië wetswijzigingen aangenomen met betrekking tot operationele opsporingsactiviteiten die erop gericht zijn de strijd tegen georganiseerde criminaliteit, drugscriminaliteit, mensenhandel, cybercriminaliteit en andere ernstige misdrijven op te voeren. In december 2020 heeft de raad inzake bestrijding van mensenhandel het nationaal actieplan goedgekeurd, waarin rekening is gehouden met de EU-aanbevelingen. De functie van secretariaat van de raad voor corruptiebestrijding is op 16 maart 2021 overgeheveld van het ministerie van Justitie naar de administratie van de regering. In 2021 was de Greco van mening dat de meeste van haar aanbevelingen gedeeltelijk of volledig waren uitgevoerd. Het in 2017 ingevoerde mechanisme voor de verificatie van vermogensverklaringen blijft functioneren.

Het actieplan 2021-2022 inzake drugsbestrijding en de nationale strategie 2021-2026 ter voorkoming van drugsmisbruik zijn in februari 2021 aangenomen. In januari 2020 is het nationale drugswaarnemingscentrum opgericht om informatie over drugsgerelateerde kwesties te verzamelen en te analyseren.

Georgië is bezig met de uitvoering van een nationale strategie voor terrorismebestrijding en het bijbehorende actieplan. Het land is betrokken bij de internationale inspanningen om het terrorisme te bestrijden en is een actief lid van de wereldwijde coalitie tegen Da’esh. Georgië beschikt over een alomvattend rechtskader om de financiering van terrorisme strafbaar te stellen en heeft een wet aangenomen ter facilitering van de bestrijding van het witwassen van geld en de financiering van terrorisme. Georgië blijft echter slechts gedeeltelijk voldoen aan de FATF-aanbeveling inzake een onafhankelijke FIE.

In 2020 zijn wijzigingen in verband met de vierde golf van justitiële hervormingen in werking getreden, die betrekking hebben op tuchtrechtelijke schendingen en de regeling van de werking en de hervorming van de hoge raad voor justitie. De publicatie van rechterlijke uitspraken is opgeschort na de uitspraak van het Grondwettelijk Hof van juli 2020.

Op 30 september 2020 en op 1 april 2021 heeft het Georgische parlement amendementen aangenomen betreffende de benoemingsprocedure voor rechters van het Hooggerechtshof. Naar aanleiding van de aanbevelingen van de EU heeft Georgië de Commissie van Venetië om een evaluatie achteraf verzocht. Op 12 juli 2021 heeft het Georgische parlement, tegen het advies van de EU en de aanbevelingen van de Commissie van Venetië in, zes rechters van het Hooggerechtshof benoemd volgens het oude benoemingssysteem.

Wat de samenwerking met Eurojust betreft, is in juni 2020 een Georgische verbindingsmagistraat bij Eurojust gedetacheerd. De operationele samenwerking met Europol is voortgezet, onder meer via het Georgische verbindingsbureau bij het agentschap.

2.2. Maatregelen om gevolg te geven aan de aanbevelingen van het derde verslag in het kader van het opschortingsmechanisme

a) Versterking van de grensoverschrijdende samenwerking op het gebied van rechtshandhaving in de strijd tegen Georgische misdaadorganisaties, en als onderdeel van dit proces, prioriteit geven aan de voltooiing van de hervorming van het inlichtingengestuurde politiewerk

In 2020 heeft Georgië met Frankrijk en Spanje overeenkomsten gesloten over samenwerking op het gebied van rechtshandhaving. De eerder ondertekende overeenkomst met Griekenland is op 13 maart 2020 in werking getreden. Het Georgische verbindingsbureau bij Europol heeft deelgenomen aan de activiteiten van het Europees Centrum tegen zware en georganiseerde criminaliteit (Esocc). Georgië werkt samen met talrijke lidstaten (waaronder Oostenrijk, België, Finland, Spanje en Zweden) door onder meer informatie uit te wisselen via verbindingsfunctionarissen van de politie, opleidingen en gezamenlijke analyseteams. Georgië detacheert ook politieattachés in elf lidstaten van de EU. De inspanningen om het uniforme systeem voor criminaliteitsanalyse te verbeteren, worden voortgezet.

3. Aanbevelingen voor Georgië

In het algemeen blijft Georgië voldoen aan de benchmarks voor visumliberalisering en heeft het actie ondernomen om de aanbevelingen van de Commissie op te volgen. Verdere inspanningen zijn echter nodig om het probleem van de ongegronde asielverzoeken in de lidstaten aan te pakken, alsook op het gebied van de bestrijding van het witwassen van geld en de preventie en bestrijding van corruptie en georganiseerde criminaliteit. Met name op de volgende gebieden is verdere actie vereist:

·het probleem van ongegronde asielverzoeken in de lidstaten proactief blijven aanpakken; de voorlichtingscampagnes over de visumvrije regeling afstemmen op relevante migrantenprofielen, onder meer wat betreft kwetsbare groepen, personen die de toegestane verblijfsduur overschrijden en ongegronde asielverzoeken;

·verbeteren van de efficiëntie van de instellingen voor corruptiebestrijding en de rechtshandhavingsinstanties, zodat gevallen van ernstige corruptie beter kunnen worden aangepakt; ervoor zorgen dat al deze gevallen worden onderzocht;

·afronden van de hervorming van het Hooggerechtshof door de selectieprocedure voor rechters volledig in overeenstemming te brengen met de aanbevelingen van de Commissie van Venetië en de Europese normen; afronden van de hervorming van het openbaar ministerie, onder meer door een scheiding van de functies van rechercheur en officier van justitie; afronden van de operationele ontwikkeling van de FIE door ervoor te zorgen dat a) zij in staat is de nodige informatie van de meldende entiteiten te verkrijgen en b) zij tijdig volledige toegang heeft tot de nodige financiële, administratieve en rechtshandhavingsinformatie om haar taken naar behoren te kunnen vervullen; verdere inspanningen leveren op het gebied van preventie en bestrijding van de georganiseerde criminaliteit, met name het witwassen van de opbrengsten van illegale activiteiten; verdere inspanningen leveren om de nationale wetgeving volledig in overeenstemming te brengen met het EU-acquis inzake de bestrijding van het witwassen van geld en de financiering van terrorisme;

·het visumbeleid van Georgië verder afstemmen op de EU-lijsten van derde landen waarvoor een visumplicht geldt, met name wat betreft de derde landen die voor de EU risico’s op het gebied van irreguliere migratie of veiligheid inhouden.

VIII. Republiek Moldavië

1. Migratie, asiel en overname

1.1. Maatregelen om ervoor te zorgen dat voortdurend aan de benchmarks voor visumliberalisering wordt voldaan

De Republiek Moldavië heeft het actieplan 2021-2023 voor geïntegreerd grensbeheer opgesteld, waarin de meeste voorstellen zijn opgenomen die in mei 2020 zijn ingediend door de missie van de EU voor bijstandverlening inzake grensbeheer aan Moldavië en Oekraïne (EUBAM).

In 2020 zijn de Moldavische grenspolitie en douanediensten doorgegaan met het opvolgen van de aanbevelingen van de gezamenlijke bijstandsoefening “DEMETRA” 25 .

De grenscontroles langs de Moldavisch-Oekraïense grens zijn versterkt met gezamenlijke patrouilles.

In het kader van de werkregeling tussen Frontex en Moldavië is Frontex een overleg gestart met Moldavië over een samenwerkingsplan voor de periode 2021-2023. EUBAM is de modernisering van de grensfaciliteiten blijven steunen in samenwerking met de Moldavische en Oekraïense grens- en douanediensten. Frontex en de lidstaten melden een goede samenwerking op het gebied van terugkeer en overname.

Wat de beveiliging van documenten betreft, worden sinds 1 januari 2011 geen niet-biometrische paspoorten meer afgegeven, zodat alle niet-biometrische paspoorten uiterlijk op 1 januari 2021 zijn vervallen. Daarmee is de geleidelijke afschaffing van paspoorten die niet aan de ICAO-eisen (Internationale Burgerluchtvaartorganisatie) voldoen, afgerond. Moldavië meldde dat het zich voortdurend inspant om de capaciteit voor het opsporen van valse of vervalste documenten te verbeteren, zowel aan de staatsgrenzen als in het binnenland. De nationale gegevensbank van valse documenten wordt regelmatig bijgewerkt en Moldavië wisselt informatie uit met derde landen en Frontex.

Het visumbeleid van Moldavië is niet volledig afgestemd op de lijst van derde landen waarvan de onderdanen voor een kort verblijf in de EU in het bezit moeten zijn van een visum.

1.2. Maatregelen op het gebied van migratie om gevolg te geven aan de aanbevelingen van het derde verslag in het kader van het opschortingsmechanisme

a) Versterking van de operationele samenwerking om te komen tot een snelle afname van het aantal ongegronde verzoeken om internationale bescherming die in de lidstaten worden ingediend door Moldavische onderdanen

De Moldavische autoriteiten voeren bilaterale dialogen met Duitsland en Nederland over ongegronde asielverzoeken van Moldavische onderdanen en hebben zich bereid verklaard op soortgelijke wijze in overleg te treden met Frankrijk.

Het Moldavische ministerie van Binnenlandse Zaken heeft een werkgroep ingesteld met vertegenwoordigers van de algemene inspectiedienst van de grenspolitie, de algemene inspectiedienst van de politie en het bureau voor migratie en asiel. De werkgroep behandelt vraagstukken in verband met migratie, overname, samenwerking op het gebied van strafrechtelijke vervolging, alsmede mogelijke risico’s in verband met de visumvrije regeling van de EU.

De Moldavische autoriteiten hebben ook hun inspanningen voor de integratie van kwetsbare gemeenschappen opgevoerd door hen ook te informeren over de regels voor reizen naar de EU.

b) Voortzetting van informatiecampagnes over de rechten en plichten bij visumvrij reizen

Moldavië is doorgegaan met het organiseren van voorlichtingscampagnes voor het grote publiek en leden van kwetsbare gemeenschappen. Volgens de Moldavische autoriteiten blijft de herziene uitgave van de gids over vrij verkeer in de EU, waarin de aan de visumvrije regeling verbonden rechten en plichten worden toegelicht, het belangrijkste instrument voor de voorlichtingsactiviteiten van het ministerie van Buitenlandse Zaken en Europese Integratie.

1.3. Toezicht op trends in irreguliere migratie, verzoeken om internationale bescherming, terugkeer en overname

Het aantal verzoeken om internationale bescherming dat Moldavische onderdanen in lidstaten hebben ingediend 26 , is tussen 2019 en 2020 met 24 % gedaald: in 2020 werden 6 865 verzoeken ingediend. Het percentage ingewilligde verzoeken 27 is licht gestegen van 0,8 % in 2019 naar 1,0 % in 2020.

In 2020 is het aantal pogingen van Moldavische onderdanen om de buitengrenzen van de EU irregulier te overschrijden zeer gering gebleven (34). Het aantal Moldavische onderdanen dat irregulier in de lidstaten bleek te verblijven, is gestegen van 16 540 in 2019 naar 24 685 in 2020 (een stijging van 49 %). In 2020 is het aantal Moldavische onderdanen aan wie de toegang tot de lidstaten werd geweigerd, gestegen tot het hoogste aantal ooit voor deze nationaliteit (een stijging van 28 %, van 7 940 in 2019 naar 10 140 in 2020).

In 2020 is het aantal tegen Moldavische onderdanen uitgevaardigde terugkeerbevelen met 10 % gedaald (6 755 in 2020 tegenover 7 540 in 2019). Het aantal Moldavische onderdanen dat daadwerkelijk is teruggekeerd, lag 44 % lager dan in 2019 (2 620 in 2020 tegenover 4 720 in 2019). Het terugkeerpercentage is gedaald van 63 % in 2019 naar 39 % in 2020. De lidstaten melden echter een goede samenwerking bij de overname van eigen onderdanen en Frontex meldt een soepele uitvoering van terugkeeroperaties.

2. Justitiële samenwerking, openbare orde en veiligheid

2.1. Maatregelen om ervoor te zorgen dat voortdurend aan de benchmarks wordt voldaan

In 2020 is Moldavië blijven samenwerken met Europol en Eurojust en heeft het gezamenlijke activiteiten ontplooid met verscheidene lidstaten, die een goede samenwerking met Moldavië melden op het gebied van veiligheid.

Moldavië heeft aanzienlijk geïnvesteerd in beleidshervormingen om de verwevenheid van corruptie, georganiseerde criminaliteit en illegale geldstromen tegen te gaan. Er is echter nog ruimte voor versterking en stroomlijning van de capaciteit en de resultaten bij de inbeslagneming en confiscatie van vermogensbestanddelen die verband houden met illegale activiteiten. De wet op openbare aanklagers is in juli 2020 gewijzigd en voorziet in de benoeming van openbare aanklagers door middel van overplaatsingen in plaats van vergelijkende onderzoeken. In 2020 is zonder vergelijkend onderzoek een nieuwe hoofdaanklager voor het bureau voor de bestrijding van de georganiseerde criminaliteit geselecteerd.

Moldavië heeft de jaarlijkse begroting van de instellingen voor corruptiebestrijding, waaronder de nationale integriteitsautoriteit (NIA), het agentschap voor de ontneming van criminele vermogensbestanddelen en de FIE, verhoogd. In maart 2021 is een parlementaire commissie ingesteld voor de verbetering van het rechtskader voor de activiteiten van de NIA.

In april 2019 heeft de procureur-generaal zijn goedkeuring gehecht aan de richtsnoeren voor parallel financieel onderzoek, met het oog op de toepassing van EU-normen. In augustus 2019 heeft het parlement wetgeving goedgekeurd om de risico’s op het witwassen van geld tot een minimum te beperken, vrijwillige aangiften in te stellen en een fiscaal stimuleringsprogramma op te zetten. De wet inzake sancties voor het witwassen van geld is in december 2020 in werking getreden.

Om gevolg te geven aan de aanbevelingen van Moneyval, heeft het Parlement voorts zijn goedkeuring gehecht aan de nationale strategie en het actieplan 2020-2025 voor de bestrijding van het witwassen van geld en de financiering van terrorisme, zoals ontwikkeld door het bureau voor preventie en bestrijding van het witwassen van geld (OPFML). Het OPFML heeft ook de verordening goedgekeurd betreffende de controleprocedures voor meldingsplichtige entiteiten, de individualisering en de toepassing van de sancties voor inbreuken op de wetgeving inzake het witwassen van geld en de financiering van terrorisme.

De Moldavische autoriteiten hebben een nationale strategie 2018-2023 ter voorkoming en bestrijding van mensenhandel en het bijbehorende actieplan 2018–2020 opgesteld. Moldavië bleef in aanmerking komen voor het EU4Monitoring Drugs-programma, dat wordt uitgevoerd door het Europees Waarnemingscentrum voor drugs en drugsverslaving.

De justitiële samenwerking in strafzaken is voortgezet door de uitvoering van de samenwerkingsovereenkomst tussen Eurojust en Moldavië van 2014.

De Moldavische rechtshandhavingsautoriteiten hebben actief deelgenomen aan gezamenlijke gerichte operaties die EUBAM in samenwerking met Europol, Frontex en OLAF heeft georganiseerd, alsook aan grensoverschrijdende oefeningen (ook georganiseerd door EUBAM) die gericht waren op de ontwikkeling en versterking van de samenwerking tussen instanties en over de grenzen heen tussen Oekraïne en Moldavië, in thematische werkgroepen en grensoverschrijdende samenwerkingsplatforms ter voorkoming en bestrijding van grensoverschrijdende criminaliteit, alsook voor de evaluatie en verbetering van het waarschuwingsmechanisme en de uitwisseling van informatie over zaken in verband met grensoverschrijdende criminaliteit.

Moldavië heeft tussen 2018 en 2020 een burgerschapsregeling voor investeerders uitgevoerd. De regeling is op 1 september 2020 afgeschaft, hoewel tot die datum ingediende aanvragen nog steeds worden onderzocht.

2.2. Maatregelen om gevolg te geven aan de aanbevelingen van het derde verslag in het kader van het opschortingsmechanisme

a) Voortzetting van doeltreffend overleg met het oog op de vaststelling van een strategisch concept en actieplan voor justitiële hervorming op basis van een uitgebreide diagnose, en hierbij zorgen voor een brede consensus onder belanghebbenden en strikte naleving van de grondwet en de Europese normen

Er is verder gewerkt aan de strategie voor het waarborgen van de onafhankelijkheid en integriteit van de justitiële sector voor de periode 2021-2024 en aan het actieplan voor de uitvoering ervan. De definitieve versie van de ontwerpstrategie en het ontwerpactieplan is op 28 oktober 2020 door de regering en op 26 november 2020 door het parlement aangenomen. Op 17 februari 2021 heeft de president van Moldavië de strategie en het actieplan teruggestuurd naar het parlement met een verzoek tot wijziging van de mechanismen voor de beoordeling van rechters en openbare aanklagers en tot afschaffing van artikel 307 van het wetboek van strafrecht, op grond waarvan rechters die beslissingen nemen die in strijd zijn met de wet, strafrechtelijk kunnen worden vervolgd. Aan de wijzigingen wordt nog gewerkt.

b) Vooruitgang bij de aanneming van grondwetswijzigingen met betrekking tot het gerechtelijk apparaat, in overeenstemming met de aanbevelingen van de Commissie van Venetië

Op 1 juli 2020 heeft de regering, na overleg met de Commissie van Venetië, de Raad van Europa en de Europese Commissie, het ontwerp van de grondwetswijzigingen ter raadpleging voorgelegd aan het Grondwettelijk Hof. Na aanvullende raadplegingen en aanpassingen heeft het Grondwettelijk Hof een positief advies uitgebracht over de gewijzigde ontwerpwijzigingen, die vervolgens op 10 december 2020 aan het parlement zijn voorgelegd. Voorgestelde wijzigingen dienen niet eerder dan zes maanden en niet later dan twaalf maanden na registratie bij het parlement te worden aangenomen.

c) Aanzienlijke vermindering van het aantal achterstallige elektronische verklaringen door de nationale instantie voor de integriteitsbewaking en waarborging van de doeltreffende uitvoering van de strategie voor de ontneming van vermogensbestanddelen en het systeem voor vermogensverklaring met betrekking tot alle actoren op hoog niveau

Sinds 2016 worden vermogensverklaringen en verklaringen inzake persoonlijke belangen (met uitzondering van persoonsgegevens) onmiddellijk nadat zij digitaal zijn ondertekend, openbaar gemaakt via het geautomatiseerde informatiesysteem “e-Integrity”. Het aantal verklaringen is hoog (in 2019 waren het er bijna 65 000). De NIA controleert slechts een geselecteerd aantal van deze verklaringen, waarbij voorrang wordt gegeven aan parlementsleden, rechters, openbare aanklagers en hoge ambtenaren (bv. districtshoofden enz.). In 2020 had 45 % van alle verificaties betrekking op die prioritaire verklaringen (1 332 in totaal), die allemaal werden verwerkt.

d) Opvoering van de inspanningen voor het onpartijdig en uitgebreid onderzoeken en vervolgen van de bankfraude van 2014, om alle verantwoordelijken onverwijld voor de rechter te brengen en de verduisterde bedragen terug te vorderen

In juni 2020 is met het Letse openbaar ministerie een overeenkomst ondertekend over de oprichting van een gezamenlijk onderzoeksteam dat de bankfraudezaak van 2014 moet onderzoeken, overeenkomstig de voorwaarden voor de uitbetaling van de tweede tranche van het reguliere programma voor macrofinanciële bijstand. Tegen 2020 waren rechtszaken herhaaldelijk uitgesteld, aanklachten tegen aandeelhouders van de getroffen banken ingetrokken en veroordeelde daders vervroegd vrijgelaten uit de gevangenis.

e) Doeltreffende uitvoering van de strategie voor de ontneming van vermogensbestanddelen en het systeem voor vermogensverklaring met betrekking tot alle actoren op hoog niveau

Het bureau voor de ontneming van criminele vermogensbestanddelen en andere rechtshandhavingsinstanties voeren sinds juni 2018 de strategie voor de ontneming van vermogensbestanddelen uit, om middelen terug te vorderen die tussen 2010 en 2015 op frauduleuze wijze zijn verkregen van drie banken en uit de staatsbegroting. Het doel is tegen eind 2021 10 700 000 000 Moldavische lei (546 000 000 euro) aan activa op te sporen en terug te vorderen.

3. Aanbevelingen voor Moldavië

Over het algemeen blijft Moldavië voldoen aan de benchmarks voor visumliberalisering. Verdere inspanningen zijn echter nodig om het probleem van de ongegronde asielverzoeken aan te pakken, alsook op het gebied van financiële fraude, de bestrijding van het witwassen van geld en de preventie en bestrijding van corruptie en georganiseerde criminaliteit. Met name op de volgende gebieden is verdere actie vereist:

·de voorlichtingscampagnes over de visumvrije regeling verder afstemmen op relevante migrantenprofielen, onder meer wat betreft kwetsbare groepen, personen die de toegestane verblijfsduur overschrijden en ongegronde asielverzoeken;

·goedkeuren van een strategie en een actieplan voor justitiële hervormingen, goedkeuren van grondwetswijzigingen met betrekking tot justitie, overeenkomstig de aanbevelingen van de Commissie van Venetië, en ervoor zorgen dat rechterlijke benoemingen plaatsvinden in het kader van een op verdiensten gebaseerd en transparant selectieproces, met inbegrip van goed gemotiveerde onderbouwingen voor benoemingen en afwijzingen op basis van competentie- en integriteitscriteria.

·voortzetten van de inspanningen ter bestrijding van corruptie, met name door ervoor te zorgen dat het systeem voor vermogensverklaringen daadwerkelijk wordt toegepast door actoren op hoog niveau, door een effectieve verdeling van de bevoegdheden van de instanties voor corruptiebestrijding op te leggen en door ervoor te zorgen dat het openbaar ministerie voor corruptiebestrijding zich concentreert op corruptiezaken op hoog niveau; de inspanningen tegen het witwassen van geld opvoeren door secundaire wetgeving aan te nemen ter uitvoering van de wet inzake sancties voor het witwassen van geld, vooruitgang te boeken bij het onderzoek naar en de vervolging van grote witwasconstructies en de nationale wetgeving aan te passen aan het EU-acquis inzake de bestrijding van het witwassen van geld en de financiering van terrorisme; de inspanningen ter bestrijding van bankfraude opvoeren door de strategie voor de ontneming van vermogensbestanddelen te actualiseren en een nieuw mechanisme voor de ontneming van vermogensbestanddelen op te zetten, en het onderzoek naar de bankfraude van 2014 af te ronden, met als doel alle verantwoordelijken voor de rechter te brengen en de verduisterde middelen terug te vorderen.

·het visumbeleid van Moldavië verder afstemmen op de EU-lijsten van derde landen waarvoor een visumplicht geldt, met name wat betreft de derde landen die voor de EU risico’s op het gebied van irreguliere migratie of veiligheid inhouden.

IX. Oekraïne

1. Migratie, asiel en overname

1.1 Maatregelen om ervoor te zorgen dat voortdurend aan de benchmarks voor visumliberalisering wordt voldaan

In 2020 is Oekraïne doorgegaan met de uitvoering van de strategie 2019-2025 voor geïntegreerd grensbeheer en het bijbehorende actieplan, maar slechts een beperkt aantal doelstellingen met te leveren prestaties is afgerond. De samenwerking met Frontex is voortgezet; een Frontex-verbindingsfunctionaris met een regionaal mandaat voor het Oostelijk Partnerschap wordt binnenkort in Kiev gestationeerd.

Oekraïne is doorgegaan met de uitvoering van de strategie 2018-2021 voor het migratiebeleid en het bijbehorende actieplan. Oekraïne maakt ook de overheidsinstanties en de lokale gemeenschappen regelmatig bewust van de rechten van asielzoekers, via voorlichtingscampagnes en bijeenkomsten met de lokale autoriteiten.

Polen heeft Oekraïense onderdanen geïdentificeerd die meer dan één wettig paspoort bezitten, soms met gewijzigde persoonsgegevens, waardoor zij langer dan het maximum van 90 dagen per periode van 180 dagen in de EU kunnen verblijven.

Wat documentbeveiliging betreft, geeft Oekraïne sinds 2015 biometrische paspoorten af. De laatste niet-biometrische paspoorten zijn in 2016 afgegeven en de volledige uitfasering ervan is gepland voor 2026, wanneer ze zijn verlopen.

Het visumbeleid van Oekraïne is niet volledig afgestemd op de lijst van derde landen waarvan de onderdanen voor een kort verblijf in de EU in het bezit moeten zijn van een visum.

1.2 Maatregelen op het gebied van migratie om gevolg te geven aan de aanbevelingen van het derde verslag in het kader van het opschortingsmechanisme

a) Versterking van de operationele samenwerking met lidstaten met het oog op een afname van irreguliere migratie van Oekraïense onderdanen naar de lidstaten

De EU-lidstaten wezen op een algemene goede samenwerking met Oekraïne op het gebied van de terugkeer van irregulier verblijvende personen. Sommige lidstaten signaleerden problemen die vooral verband hielden met de onduidelijke afbakening van de bevoegdheden van diverse overheidsinstanties. Duitsland meldde problemen met de trage behandeling van overnameverzoeken. Oekraïne heeft zich ingespannen om de overnamedialoog en de opstelling van uitvoeringsprotocollen te bespoedigen en heeft ook meer inspanningen geleverd om netwerken te ontmantelen die betrokken zijn bij mensensmokkel van zowel eigen onderdanen als buitenlanders naar het grondgebied van de EU.

b) Voortzetting van informatiecampagnes over de rechten en plichten bij visumvrij reizen

Oekraïne heeft voorlichtingscampagnes georganiseerd over het voorkomen van irreguliere migratie en over de daaraan verbonden risico’s. Het ging onder meer om informatieseminars en webinars bij arbeidsbureaus en via interactieve online-informatiemiddelen.

1.3. Toezicht op trends in irreguliere migratie, verzoeken om internationale bescherming, terugkeer en overname

In 2020 hebben 6 020 Oekraïense onderdanen een verzoek om internationale bescherming ingediend in de lidstaten 28 , wat overeenkomt met een daling van 37 % ten opzichte van 2019. Het percentage ingewilligde verzoeken 29 is licht gestegen van 10,2 % in 2019 naar 11,0 % in 2020.

Het aantal Oekraïense onderdanen dat illegaal de EU-grens heeft overgestoken, is marginaal (93 in 2019, 87 in 2020). 50 570 Oekraïense onderdanen bleken irregulier in de EU te verblijven (41 705 in 2019; een stijging van 21 %). Het aantal weigeringen van toegang voor Oekraïense onderdanen in de lidstaten is met 15 % gedaald, van 66 390 in 2019 naar 56 450 in 2020.

In 2020 is het aantal tegen Oekraïense onderdanen uitgevaardigde terugkeerbesluiten met 42 % gedaald (21 630 in 2020 tegenover 37 095 in 2019). Het aantal Oekraïense onderdanen dat daadwerkelijk is teruggekeerd, is in 2019 met 79 % gedaald (5 585 in 2020 tegenover 27 200 in 2019), en het terugkeerpercentage is gedaald van 73% in 2019 naar 26% in 2020.

2. Justitiële samenwerking, openbare orde en veiligheid

2.1. Maatregelen om ervoor te zorgen dat voortdurend aan de benchmarks wordt voldaan

De lidstaten melden in het algemeen een goede samenwerking met Oekraïne op het gebied van veiligheid. Oekraïne blijft samenwerken met Europol en Eurojust en heeft met verscheidene lidstaten gezamenlijke activiteiten ondernomen.

In juni 2020 heeft het parlement een nieuwe wet aangenomen over de repressie van de georganiseerde criminaliteit. Om de bevoegdheden van de rechtshandhavingsinstanties te verduidelijken, zijn bij een andere wet, die in januari 2021 is aangenomen, de bevoegdheden van de staatsveiligheidsdienst beperkt tot onder meer terrorismebestrijding, contraspionage en nationale veiligheid. De rechtshandhavingsbevoegdheid die voorheen aan de staatsveiligheidsdienst toebehoorde, werd toegewezen aan het nationale recherchebureau (SBI). In januari 2021 heeft het parlement ook de wet op het staatsbureau voor economische veiligheid aangenomen, waarbij de staatsbelastingdienst werd opgericht, een nieuw agentschap dat de belastingpolitie zal vervangen.

Oekraïne geeft Europol toegang tot de meeste van zijn databanken. De samenwerking met Eurojust werd voortgezet via de vertegenwoordiger van Oekraïne bij het EU-agentschap.

In augustus 2020 heeft de president een decreet uitgevaardigd over de nationale coördinator op het gebied van de bestrijding van mensenhandel. Er is een interdepartementale werkgroep opgericht voor de ontwikkeling van de nationale strategie inzake drugsbeleid voor de periode tot 2030.

Wat terrorismebestrijding betreft, is prioriteit gegeven aan de aanpak van incidenten die verband houden met het gewapende conflict in de gebieden Donetsk en Luhansk. In 2020 heeft de staatsveiligheidsdienst de acties tegen in Oekraïne gevestigde activisten en aanhangers van extremistische organisaties uit het Midden-Oosten, Centraal-Azië en Noord-Afrika voortgezet. Oekraïne wordt geacht te voldoen aan de FATF-aanbeveling inzake de onafhankelijkheid van de FIE.

Het Hooggerechtshof voor corruptiebestrijding (HACC) is in september 2019 met zijn werkzaamheden begonnen; uiteindelijk werden permanente gebouwen ter beschikking gesteld. Het nationale bureau voor corruptiebestrijding van Oekraïne (NABU) heeft zijn staat van dienst op het gebied van corruptieonderzoeken op hoog niveau verder uitgebouwd na uitbreiding van zijn bevoegdheden en capaciteiten.

De samenwerking tussen het NABU en het gespecialiseerde openbaar ministerie voor corruptiebestrijding (SAPO) is verbeterd. In augustus 2020 heeft het Grondwettelijk Hof van Oekraïne (CCU) het presidentieel decreet van 2015 tot benoeming van de directeur van het NABU echter ongrondwettig verklaard. In september 2020 heeft het CCU ook een aantal bepalingen van de NABU-wet ongrondwettig verklaard, waaronder de bepalingen die de president de bevoegdheid verlenen om het NABU op te richten, waardoor het NABU in een situatie van rechtsonzekerheid is komen te verkeren.

In oktober 2019 is een wet aangenomen om het nationale agentschap voor de preventie van corruptie (NACP) nieuw leven in te blazen, zodat de jaarlijkse inkomsten- en vermogensverklaringen van overheidsambtenaren kunnen worden gecontroleerd. De strategie 2020-2024 voor corruptiebestrijding is in september 2020 door de ministerraad goedgekeurd, maar de aanneming ervan door het parlement heeft vertraging opgelopen.

In oktober 2020 verklaarde het Grondwettelijk Hof het systeem voor vermogensverklaring, de strafrechtelijke aansprakelijkheid voor valse verklaringen en de belangrijkste bevoegdheden van het NACP ongrondwettig. Hoewel de desbetreffende wetgeving op 4 december 2020 gedeeltelijk opnieuw in werking is getreden, ontbreken nog steeds de afschrikkende sancties voor de valse vermogensverklaringen. Oekraïne moet zijn wetgeving nog in overeenstemming brengen met het advies van de Commissie van Venetië van 6 mei 2021, waarin werd opgeroepen tot de instelling van een krachtig systeem voor vermogensverklaring met een evenredige maar afschrikkende sanctieregeling.

Het agentschap voor de ontneming en het beheer van vermogensbestanddelen (ARMA) is belast met de opsporing en het beheer van vermogensbestanddelen die door criminele activiteiten en/of corruptie zijn verkregen, zoals aanbevolen door de Greco. Sinds eind 2019 wordt het agentschap echter geleid door een waarnemend hoofd, terwijl de selectie van het permanente hoofd vertraging heeft opgelopen. Het agentschap lijdt ook onder een gebrekkig juridisch kader voor het beheer van in beslag genomen vermogensbestanddelen en onder het ontbreken van een strategisch kader voor de ontneming van vermogensbestanddelen.

Ondanks alle hierboven beschreven inspanningen is de vooruitgang op het gebied van corruptiebestrijding onvoldoende, vooral wat betreft de gevallen van corruptie op hoog niveau en onttrekking aan de staat, die zelden doeltreffend worden onderzocht en vervolgd en weinig veroordelingen opleveren.

De antiwitwaswet is in april 2020 vastgesteld, maar is nog niet volledig operationeel wegens het ontbreken van secundaire wetgeving.

2.2 Maatregelen om gevolg te geven aan de aanbevelingen van het derde verslag in het kader van het opschortingsmechanisme

a) Waarborging van de onafhankelijkheid, doeltreffendheid en duurzaamheid van het institutionele kader voor corruptiebestrijding, en vermijden van de politisering van de werkzaamheden van alle rechtshandhavingsinstanties; ervoor zorgen dat zowel de benoeming als het ontslag van de leidinggevenden van alle rechtshandhavingsinstanties in strikte overeenstemming met de wet plaatsvindt; ervoor zorgen dat het nieuw opgestarte nationale agentschap voor de preventie van corruptie zijn mandaat op geloofwaardige wijze vervult

Zoals reeds vermeld, heeft het Grondwettelijk Hof een aantal uitspraken gewezen die negatieve gevolgen hebben gehad voor het institutionele kader voor corruptiebestrijding, met name wat betreft het NABU, het NACP en het systeem voor vermogensverklaring. De hervorming van het kader voor corruptiebestrijding vordert traag, de bestaande instellingen ondervinden veel belemmeringen bij hun functioneren, het vertrouwen van het publiek in hun doeltreffendheid is gering en het aantal veroordelingen in gevallen van grootschalige corruptie is gering.

In oktober 2020 heeft de procureur-generaal de strategie 2021-2023 voor de ontwikkeling van het openbaar ministerie goedgekeurd. De lopende aanstelling van openbare aanklagers zal worden voortgezet, maar de aanstellingsperiode moet worden verlengd tot na september 2021. De tussentijdse regels voor de selectie van aanklagers op managementniveau hebben de selectie transparanter gemaakt, maar moeten nog worden verbeterd voor de permanente periode die in september 2021 ingaat.

In december 2020 heeft het parlement de wet inzake aanwerving bij het SAPO herzien. Er loopt een algemeen vergelijkend onderzoek voor vacante administratieve posten bij het SAPO, waaronder de functie van plaatsvervangend procureur-generaal — hoofd van het SAPO. De selectieprocedure voor een nieuw hoofd van het SBI is in 2020 van start gegaan, maar heeft vertraging opgelopen. De benoeming van de leiding van rechtshandhavingsinstanties neemt gewoonlijk veel tijd in beslag en is niet transparant genoeg.

d) Versterking van de capaciteiten van de nationale politie en verbeteren van de samenwerking en afbakening tussen rechtshandhavingsinstanties om georganiseerde misdaad beter aan te pakken.

Oekraïne heeft zijn inspanningen voortgezet om de opleiding binnen de rechtshandhavingsinstanties te verbeteren en hun uitrusting te moderniseren. De kwestie van de bevoegdheden van de rechtshandhavingsinstanties begon aan de orde te komen. De staatsveiligheidsdienst werd geheroriënteerd op gebieden als terrorismebestrijding, contraspionage en nationale veiligheid. De rechtshandhavingsbevoegdheid die voorheen toebehoorde aan de staatsveiligheidsdienst werd toegewezen aan het nationale recherchebureau. In de huidige wetgeving zijn de taken op het gebied van georganiseerde criminaliteit echter nog steeds niet duidelijk afgebakend tussen alle rechtshandhavingsinstanties.

3. Aanbevelingen voor Oekraïne

Over het algemeen blijft Oekraïne voldoen aan de benchmarks voor visumliberalisering. Verdere inspanningen zijn echter nodig om het probleem van de ongegronde asielverzoeken aan te pakken, alsook op het gebied van de strijd tegen corruptie, de bestrijding van het witwassen van geld en de preventie en bestrijding van georganiseerde criminaliteit. Met name op de volgende gebieden is verdere actie vereist:

·voortzetten van de inspanningen ter vermindering van het aantal Oekraïense onderdanen dat irregulier in EU-lidstaten verblijft en ongegronde asielverzoeken indient;

·afschaffen van de mogelijkheid voor Oekraïense onderdanen om meer dan één geldig paspoort tegelijk te bezitten; de afgifte van dergelijke “extra” paspoorten stopzetten en de geldigheid van de reeds afgegeven paspoorten intrekken;

·de doeltreffendheid van de instellingen voor corruptiebestrijding en de rechtshandhavingsinstanties verbeteren door de inspanningen op het gebied van corruptiebestrijding vooral te richten op gevallen van grootschalige corruptie en onttrekking aan de staat;

·de nodige wetgeving inzake het NABU aannemen om de rechtsonzekerheid over de status ervan weg te nemen;

·uitvoeren van transparante, gedepolitiseerde en op verdiensten gebaseerde selectie van de hoofden van het NABU, het SAPO, het ARMA en de rechtshandhavingsinstanties, en van de aanklagers op managementniveau, met gebruikmaking van adequate procedures en selectiecriteria, waaronder een geloofwaardige integriteitstoets;

·verbeteren van de ARMA-wetgeving met betrekking tot het beheer van in beslag genomen vermogensbestanddelen en aannemen van een relevante nationale strategie inzake de ontneming van vermogensbestanddelen;

·de voorwaarden scheppen waaronder het NABU en andere in aanmerking komende instanties autonoom communicatie kunnen afluisteren;

·de doeltreffendheid van de bestrijding van georganiseerde criminaliteit en het witwassen van geld verbeteren door a) het inlichtingengestuurde politieoptreden volledig te integreren in de nationale strategie voor de bestrijding van de georganiseerde criminaliteit; b) de bevoegdheden van alle rechtshandhavingsinstanties te verduidelijken en af te bakenen, en maatregelen te nemen om ervoor te zorgen dat het NABU, het SAPO en het HACC de exclusieve bevoegdheid krijgen om corruptiezaken op hoog niveau te onderzoeken, te vervolgen en te berechten; c) verdere inspanningen te leveren om de nationale wetgeving volledig in overeenstemming te brengen met het EU-acquis inzake de bestrijding van het witwassen van geld en de financiering van terrorisme en de uitvoering ervan te versterken;

·het visumbeleid van Oekraïne verder afstemmen op de EU-lijsten van derde landen waarvoor een visumplicht geldt, met name wat betreft de derde landen die voor de EU risico’s op het gebied van irreguliere migratie of veiligheid inhouden.

X. Conclusies

De Europese Commissie is van oordeel dat alle beoordeelde landen maatregelen hebben genomen om gevolg te geven aan de aanbevelingen van de Commissie zoals geformuleerd in het derde verslag in het kader van het opschortingsmechanisme voor de vrijstelling van de visumplicht. Wat betreft de landen waarvan de onderdanen minder dan zeven jaar geleden de visumvrijstelling hebben verkregen en waarvoor de beoordeling van de mate waarin aan de benchmarks voor visumliberalisering is voldaan, nog steeds relevant is, is de Commissie van oordeel dat nog steeds aan de vereisten voor visumliberalisering wordt voldaan. Op specifieke gebieden moeten echter verdere acties worden ondernomen om ervoor te zorgen dat voortdurend aan de benchmarks wordt voldaan en de aanbevelingen van de Commissie worden opgevolgd.

De COVID-19-pandemie en de daarmee gepaard gaande reisbeperkingen hadden grote gevolgen voor de migratiestromen en leidden tot een aanzienlijke daling van veel migratiegerelateerde indicatoren. Asielverzoeken kenden een scherpe tijdelijke daling in het voorjaar van 2020, gevolgd door een snel herstel. Hoewel het aantal verzoeken in het algemeen ruim onder het niveau van vóór de pandemie is gebleven, moeten verscheidene landen het probleem van ongegronde asielverzoeken blijven aanpakken, onder meer door de deelname aan het Empact te versterken en door te gaan met het organiseren van gerichte voorlichtingscampagnes.

De pandemie had ook ingrijpende gevolgen voor de terugkeer van onderdanen van de betrokken landen. De reisbeperkingen en de beperkte beschikbaarheid van vluchten maakten het moeilijk om in 2020 terugkeeroperaties uit te voeren. Hoewel het terugkeerpercentage voor onderdanen van alle acht landen is gedaald, melden Frontex en de lidstaten over het algemeen nog steeds een goede samenwerking op het gebied van terugkeer en overname.

Verbeteringen op het gebied van grens- en migratiebeheer zijn nog steeds nodig en de opvangcapaciteit in sommige partnerlanden van de Westelijke Balkan (vooral Bosnië en Herzegovina) blijft zorgelijk. Noord-Macedonië en Bosnië en Herzegovina moeten ook de statusovereenkomsten inzake Frontex sluiten en uitvoeren.

Om te zorgen voor een goed beheerde migratie- en veiligheidssituatie, als onderliggende voorwaarde om voortdurend te voldoen aan de benchmarks, moeten alle betrokken landen ervoor zorgen dat zij zich aanpassen aan het visumbeleid van de EU, met name wat betreft de landen waarvan de onderdanen voor binnenkomst en kort verblijf in de EU in het bezit moeten zijn van een visum. Om mogelijke omzeiling van de EU-procedure voor visa voor kort verblijf en de daarmee gepaard gaande grondige beoordeling van individuele migratie- en veiligheidsrisico’s te voorkomen, dringt de Commissie er bovendien bij de visumvrije landen die burgerschapsregelingen voor investeerders hanteren, op aan deze regelingen geleidelijk af te schaffen.

De landen rapporteerden dat zij maatregelen zijn blijven nemen om georganiseerde criminaliteit te voorkomen en bestrijden. Verdere inspanningen zijn echter nodig, met name wat betreft de afbakening van bevoegdheden en de coördinatie tussen rechtshandhavingsinstanties en de doeltreffendheid van de bestrijding van georganiseerde criminaliteit, financiële fraude en het witwassen van geld. Corruptie op hoog niveau blijft een probleem in alle landen die in dit verslag worden behandeld. Met name in Moldavië en Oekraïne worden de inspanningen ter bestrijding van corruptie gehinderd door de wettelijke status van de instanties voor corruptiebestrijding, de beperkte reële operationele capaciteit van die instanties en het geringe aantal veroordelingen in corruptiezaken die voor de rechter komen.

Om aan de benchmarks voor visumliberalisering te voldoen en gevolg te geven aan de aanbevelingen van de Commissie zijn continue inspanningen nodig. Het nauwlettend toezicht wordt dan ook voorgezet, onder meer via bijeenkomsten van hoge ambtenaren en via de regelmatige vergaderingen van het subcomité Justitie, vrijheid en veiligheid en dialogen tussen de EU en de landen die in het verslag zijn behandeld. Wat de Westelijke Balkan betreft, is het toezicht op aspecten die verband houden met de benchmarks voor visumliberalisering ook opgenomen in het jaarlijkse uitbreidingspakket van de Europese Commissie.

(1) Na de visumliberalisering volgde een onmiddellijke toename van het aantal kortdurende bezoeken aan de EU, waaronder een aanzienlijke toename van het aantal toeristen dat visumvrij de EU bezoekt (Europees migratienetwerk (2019), “Impact of visa liberalisation on countries of destination – synthesis report” (Het effect van visumliberalisering op landen van bestemming — samenvattend verslag), Europees migratienetwerk, Brussel).

(2) Overeenkomstig artikel 8, lid 4, van Verordening (EU) 2018/1806 van het Europees Parlement en de Raad van 14 november 2018 tot vaststelling van de lijst van derde landen waarvan de onderdanen bij overschrijding van de buitengrenzen in het bezit moeten zijn van een visum en de lijst van derde landen waarvan de onderdanen van die plicht zijn vrijgesteld, PB L 303 van 28.11.2018, blz. 39.

(3) Republiek Albanië, Bosnië en Herzegovina, Montenegro, Republiek Noord-Macedonië, Republiek Servië.

(4) Sinds 2009-2010.

(5) Georgië, Republiek Moldavië, Oekraïne.

(6) In dit verslag wordt met de term “lidstaten” verwezen naar de lidstaten die Verordening (EU) 2018/1806 (“de visumverordening”) toepassen, d.w.z. alle huidige lidstaten behalve Ierland, alsook de geassocieerde Schengenlanden.

(7) Terwijl de benchmarks voor visumliberalisering met betrekking tot migratie beperkt blijven tot het beheer van het migratiebeleid door de betrokken derde landen, geeft het deel over migratietrends een beeld van de irreguliere migratie naar de lidstaten, de door de lidstaten uitgevaardigde weigeringen van toegang en de verzoeken om internationale bescherming die in de lidstaten zijn ingediend door onderdanen van de landen waarop het verslag betrekking heeft.

(8) Het Europees Ondersteuningsbureau voor asielzaken (EASO), het Europees Grens- en kustwachtagentschap (Frontex), het Agentschap van de Europese Unie voor justitiële samenwerking in strafzaken (Eurojust) en het Agentschap van de Europese Unie voor samenwerking op het gebied van rechtshandhaving (Europol). De bijdrage van Europol is gebaseerd op de input die de lidstaten en partnerlanden hebben geleverd aan het verslag van Europol uit 2021: “European Union serious and organised crime threat assessment, A corrupting influence: the infiltration and undermining of Europe’s economy and society by organised crime” (EU-dreigingsevaluatie van de zware en georganiseerde criminaliteit, een corrumperende invloed: infiltratie en ondermijning van de economie en maatschappij in Europa door de georganiseerde criminaliteit), Bureau voor publicaties van de Europese Unie, Luxemburg.

(9) “Statusovereenkomst” tussen de Europese Unie en de Republiek Albanië inzake acties die het Europees Grens- en kustwachtagentschap in de Republiek Albanië uitvoert, getekend op 5 oktober 2018.

(10) Zie voetnoot 3.

(11) In dit verslag wordt het percentage ingewilligde verzoeken berekend als het aandeel van de positieve beslissingen in eerste aanleg (waaronder bescherming uit hoofde van het Verdrag van Genève, subsidiaire bescherming, humanitaire bescherming) in het totale aantal beslissingen in eerste aanleg.

(12) Zie voetnoot 3.

(13) Zie voetnoot 9.

(14) Zie voetnoot 3.

(15) Zie voetnoot 9.

(16) Beperkt comité van deskundigen inzake de evaluatie van maatregelen ter bestrijding van het witwassen van geld en de financiering van terrorisme.

(17) Zie voetnoot 3.

(18) Zie voetnoot 9.

(19) Richtlijn (EU) 2015/849 van het Europees Parlement en de Raad van 20 mei 2015 inzake de voorkoming van het gebruik van het financiële stelsel voor het witwassen van geld of terrorismefinanciering, tot wijziging van Verordening (EU) nr. 648/2012 van het Europees Parlement en de Raad en tot intrekking van Richtlijn 2005/60/EG van het Europees Parlement en de Raad en Richtlijn 2006/70/EG van de Commissie, PB L 141 van 5.6.2015, blz. 73.

(20) Benoemd in 2019 overeenkomstig de herziene wet inzake de preventie van corruptie en belangenconflicten.

(21) Zie voetnoot 3.

(22) Zie voetnoot 9.

(23) Zie voetnoot 3.

(24) Zie voetnoot 9.

(25) In 2018 uitgevoerd door EUBAM met de algemene inspectiedienst van de grenspolitie en de Moldavische douanediensten om onder meer na te gaan of bepaalde aspecten van de grenscontrole van reizigers aan geselecteerde grensdoorlaatposten voldoen aan de EU-normen.

(26) Zie voetnoot 3.

(27) Zie voetnoot 9.

(28) Zie voetnoot 3.

(29) Zie voetnoot 9.