Zesde kaderprogramma (2000-2006): Nanotechnologieën en nanowetenschappen

Dit specifieke programma heeft ten doel Europa te helpen de nodige capaciteit te verwerven om de nanotechnologieën en nanowetenschappen te ontwikkelen en te benutten teneinde nieuwe materialen, componenten en systemen te creëren voor de manipulatie van de materie op atomaire schaal.

BESLUIT

Beschikking 2002/835/EG van de Raad van 30 september 2002 tot vaststelling van een specifiek programma voor onderzoek, technologische ontwikkeling en demonstratie: "Structurering van de Europese onderzoeksruimte" (2002-2006) [Publicatieblad L 294 van 29.10.2002].

SAMENVATTING

Met nanotechnologie wordt de manipulatie van atomen of moleculen bedoeld voor de fabricage van materialen, apparaten en nieuwe technologieën. Daarbij worden atoom per atoom en molecule per molecule nieuwe componenten op nanoschaal gebouwd die buitengewone eigenschappen hebben. Het basisbeginsel van de nanotechnologie is eenvoudig: in plaats van de materie te verkleinen om zo tot het kleinste te komen, wordt het kleinste uit de materie getrokken.

Al altijd worden materialen uit de aardkorst opgedolven, gewijzigd, verwarmd, onder druk gezet, samengevoegd, enz. Al die procédés vergen veel energie en brengen veel afvalproducten mee. De huidige industriële productie is gebaseerd op het beginsel van de productie.

De nanotechnologie echter gebruikt direct de afzonderlijke atomen; door die te manipuleren met gebruikmaking van assemblagemethoden worden groepen atomen gevormd waarmee nanomaterialen of nanomachines worden samengesteld.

De ontwikkeling van nanotechnologieën (de term "nano" is afgeleid van het Griekse "nannos", wat dwerg betekent) vergt enorme inspanningen qua fundamenteel en toegepast onderzoek op multidisciplinaire gebieden waarbij zeer diverse specialismen komen kijken: genomica en biotechnologie, duurzame ontwikkeling, voedselveiligheid, aëronautiek, gezondheid, enz.

De nanotechnologieën zijn niet alleen van kapitaal technisch-industrieel belang, als motor van het economisch concurrentievermogen, maar vormen ook een reusachtige intellectuele, culturele en onderwijskundige uitdaging.

Binnen de nanotechnologie worden drie centrale onderzoeksgebieden onderscheiden:

• nano-elektronica: het is de bedoeling computers te ontwikkelen die sneller en krachtiger zijn en beter aangepast aan huishoudelijk en industrieel gebruik;
• nanobiotechnologie: met het oog op medische en gezondheidstoepassingen wordt gewerkt aan de fabricage van biosondes, biomaterialen en andere machines voor de behandeling van met name kanker en hart- en vaatziekten;
• nanomaterialen: bestemd voor de fabricage van lichtgevoelige materialen, optische materialen, enz.

In het zesde kaderprogramma is voor deze prioriteit 1 300 miljoen euro uitgetrokken. De acties worden voornamelijk gericht op de volgende gebieden.

A) Nanotechnologieën en nanowetenschappen

Nanotechnologieën en nanowetenschappen houden een nieuwe aanpak in voor de materiaalwetenschappen en -engineering. De wereldmarkt voor nanotechnologieën heeft een zeer groot potentieel en de Europese Unie (EU) mag haar concurrentievoordeel voor de industrie niet verspelen. Het doel is de totstandbrenging van een Europese nanotechnologie-industrie te bevorderen, door de ontwikkeling van die industrie in de al bestaande sectoren te stimuleren:

• interdisciplinair onderzoek op lange termijn om inzicht in de verschijnselen te verkrijgen, processen te beheersen en onderzoeksinstrumenten te ontwikkelen;
• supramoleculaire en macromoleculaire architecturen;
• engineeringstechnieken op nanometerschaal voor het creëren van materialen en componenten;
• ontwikkeling van inrichtingen en instrumenten voor manipulatie en controle;
• toepassingen op gebieden als gezondheid, chemie, energie en milieu.

B) Kennisgebaseerde multifunctionele materialen

De nieuwe materialen, die nieuwe toepassingen en betere prestaties mogelijk maken, zullen de drijvende krachten zijn voor de industriële toegepaste innovatie in sectoren als het vervoer, de energie, de elektronica, de biomedische sector en de bouwsector:

• ontwikkeling van fundamentele kennis;
• technologieën in verband met de productie en transformatie, inclusief de verwerking van kennisgebaseerde multifunctionele materialen en biomaterialen;
• ondersteunende engineering.

C) Nieuwe productieprocédés en apparatuur

Het doel is industriële systemen te ontwikkelen, waarbij wordt uitgegaan van de levenscyclus van producten ("van de wieg tot het graf") met het oog op een zuinige productie, een efficiënt gebruik en een doeltreffende terugwinning van producten, alsmede verbeterde organisatie- en beheersmodellen in te voeren:

• ontwikkeling van nieuwe processen en flexibele en intelligente fabricagesystemen met integratie van de nieuwe virtuele fabricagetechnologieën, hoge precisie-engineering, enz.;
• het nodige systemische onderzoek voor het duurzame beheer van afvalstoffen, waardoor het verbruik van primaire hulpbronnen en de verontreiniging worden verminderd, enz.;
• optimalisering van de levenscyclus van industriële systemen, producten en diensten met het oog op een vermindering van de hoeveelheid vrijkomende voor het milieu gevaarlijke stoffen.

GERELATEERDE BESLUITEN

Mededeling van de Commissie "Naar een Europese strategie voor nanotechnologie" [COM(2004) 338 def. - Niet verschenen in het Publicatieblad].

Laatste wijziging: 04.01.2007