EUROPESE COMMISSIE

Brussel, 20.5.2020

COM(2020) 502 final

Aanbeveling voor een

AANBEVELING VAN DE RAAD

over het nationale hervormingsprogramma 2020 van Bulgarije en met een advies van de Raad over het convergentieprogramma 2020 van Bulgarije

Aanbeveling voor een

AANBEVELING VAN DE RAAD

over het nationale hervormingsprogramma 2020 van Bulgarije en met een advies van de Raad over het convergentieprogramma 2020 van Bulgarije

DE RAAD VAN DE EUROPESE UNIE,

Gezien het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, en met name artikel 121, lid 2, en artikel 148, lid 4,

Gezien Verordening (EG) nr. 1466/97 van de Raad van 7 juli 1997 over versterking van het toezicht op begrotingssituaties en het toezicht op en de coördinatie van het economisch beleid 1 , en met name artikel 9, lid 2,

Gezien Verordening (EU) nr. 1176/2011 van het Europees Parlement en de Raad van 16 november 2011 betreffende de preventie en correctie van macro-economische onevenwichtigheden 2 , en met name artikel 6, lid 1,

Gezien de aanbeveling van de Europese Commissie,

Gezien de resoluties van het Europees Parlement,

Gezien de conclusies van de Europese Raad,

Gezien het advies van het Comité voor de werkgelegenheid,

Gezien het advies van het Economisch en Financieel Comité,

Gezien het advies van het Comité voor sociale bescherming,

Gezien het advies van het Comité voor de economische politiek,

Overwegende hetgeen volgt:

(1)Op 17 december 2019 heeft de Commissie haar goedkeuring gehecht aan de jaarlijkse strategie voor duurzame groei en daarmee de aanzet gegeven tot het Europees Semester 2020 voor de coördinatie van het economisch beleid. Daarbij is terdege rekening gehouden met de op 17 november 2017 door het Europees Parlement, de Raad en de Commissie geproclameerde Europese pijler van sociale rechten. Op 17 december 2019 heeft de Commissie op grond van Verordening (EU) nr. 1176/2011 ook het waarschuwingsmechanismeverslag aangenomen, waarin zij Bulgarije heeft genoemd als een van de lidstaten die aan een diepgaande evaluatie zouden worden onderworpen.

(2)Op 26 februari 2020 is het landverslag 2020 voor Bulgarije 3 gepubliceerd. Daarin werd de vooruitgang beoordeeld die Bulgarije bij de uitvoering van de  op 9 juli 2019 door de Raad vastgestelde landspecifieke aanbevelingen 4 heeft gemaakt, alsmede het gevolg dat is gegeven aan de aanbevelingen die in de jaren daarvoor werden vastgesteld, en de vooruitgang die Bulgarije in de richting van zijn nationale Europa 2020-doelstellingen heeft geboekt. Het landverslag bevatte ook een op grond van artikel 5 van Verordening (EU) nr. 1176/2011 uitgevoerde diepgaande evaluatie, waarvan de uitkomsten eveneens op 26 februari 2020 zijn bekendgemaakt. Op basis van haar analyse concludeerde de Commissie dat Bulgarije niet meer met macro-economische onevenwichtigheden wordt geconfronteerd. In de afgelopen jaren gingen kwetsbaarheden in de financiële sector gepaard met een hoge schuldenlast en niet-renderende leningen bij ondernemingen. Er worden geen onevenwichtigheden meer vastgesteld omdat door consequente beleidsmaatregelen en een gunstig macro-economisch klimaat de risico's en kwetsbaarheden verder zijn afgenomen.

(3)Op 11 maart 2020 heeft de Wereldgezondheidsorganisatie de uitbraak van COVID-19 officieel uitgeroepen tot een wereldwijde pandemie. Deze pandemie vormt een ernstige bedreiging voor de volksgezondheid en treft burgers, bedrijven en economieën. Zij zet de nationale gezondheidsstelsels onder zware druk, verstoort de mondiale toeleveringsketens, veroorzaakt volatiliteit op de financiële markten en sterke schommelingen in de consumentenvraag, en heeft negatieve gevolgen voor meerdere sectoren. Zij vormt een bedreiging voor de banen en het inkomen van mensen en voor ondernemingen. De pandemie heeft geleid tot een grote economische schok die nu al ernstige gevolgen heeft in de Europese Unie. Op 13 maart 2020 heeft de Commissie een mededeling goedgekeurd 5 waarin wordt opgeroepen tot een gecoördineerd economisch antwoord op de crisis waarbij alle actoren op nationaal en Unieniveau betrokken zijn.

(4)Meerdere lidstaten hebben een noodtoestand uitgeroepen of noodmaatregelen getroffen. Elke noodmaatregel moet strikt proportioneel, noodzakelijk en beperkt in de tijd zijn, en moet overeenstemmen met de Europese en internationale normen. Ze moeten onderworpen zijn aan democratisch toezicht en onafhankelijke rechterlijke controle.

(5)Op 20 maart 2020 heeft de Commissie een mededeling aangenomen over de activering van de algemene ontsnappingsclausule van het stabiliteits- en groeipact 6 . De clausule, die in artikel 5, lid 1, artikel 6, lid 3, artikel 9, lid 1, en artikel 10, lid 3, van Verordening (EG) nr. 1466/97 en artikel 3, lid 5, en artikel 5, lid 2, van Verordening (EG) nr. 1467/97 is neergelegd, vergemakkelijkt de coördinatie van het begrotingsbeleid in tijden van ernstige economische neergang. In haar mededeling heeft de Commissie de Raad haar standpunt meegedeeld dat, gezien de verwachte ernstige economische neergang ten gevolge van de COVID-19-uitbraak, de huidige omstandigheden de activering van de clausule toelaten. Op 23 maart 2020 stemden de ministers van Financiën van de lidstaten in met de beoordeling van de Commissie. De activering van de algemene ontsnappingsclausule maakt het mogelijk tijdelijk af te wijken van het aanpassingstraject in de richting van de begrotingsdoelstelling op middellange termijn, op voorwaarde dat daardoor de houdbaarheid van de begroting op middellange termijn niet in gevaar komt. Voor het correctieve deel kan de Raad, op aanbeveling van de Commissie, ook besluiten een herzien begrotingstraject vast te stellen. De algemene ontsnappingsclausule schorst de procedures van het stabiliteits- en groeipact niet. De clausule staat lidstaten toe af te wijken van de budgettaire verplichtingen die normaliter van toepassing zijn en stelt de Commissie en de Raad in staat om de nodige maatregelen op het gebied van beleidscoördinatie binnen het kader van het pact te nemen.

(6)Er is voortdurende actie nodig om de verspreiding van de pandemie te beperken en te beheersen, om de veerkracht van de nationale gezondheidsstelsels te versterken, om de sociaal-economische gevolgen te verzachten door middel van ondersteunende maatregelen voor bedrijven en huishoudens en om te zorgen voor adequate gezondheids- en veiligheidsomstandigheden op de werkplek met het oog op de hervatting van de economische activiteit. De Unie moet ten volle gebruik maken van de verschillende instrumenten waarover zij beschikt om de lidstaten op deze gebieden te ondersteunen. Tegelijkertijd moeten de lidstaten en de Unie samenwerken om de maatregelen voor te bereiden die nodig zijn voor een terugkeer naar een normale werking van onze samenlevingen en economieën en naar duurzame groei, waarin zij onder meer de groene transitie en de digitale transformatie moeten integreren, net als de lessen die uit de crisis worden getrokken.

(7)De COVID-19-crisis toont aan hoe flexibel de eengemaakte markt zich kan aanpassen aan buitengewone omstandigheden. Om een vlotte en soepele overgang naar de herstelfase en het vrije verkeer van goederen, diensten en werknemers te waarborgen, moeten uitzonderlijke maatregelen die de werking van de eengemaakte markt belemmeren, worden geschrapt zodra zij niet langer onmisbaar zijn. De huidige crisis heeft aangetoond dat er behoefte is aan crisisparaatheid in het gezondheidsstelsel, waartoe met name verbeterde inkoopstrategieën, gediversifieerde bevoorradingsketens en strategische reserves van essentiële voorraden behoren. Dat zijn cruciale elementen voor de ontwikkeling van uitgebreidere crisisparaatheidsplannen.

(8)De wetgever van de Unie heeft de relevante wetgevingskaders al gewijzigd 7 om de lidstaten in staat te stellen alle ongebruikte middelen uit de Europese structuurfondsen en investeringsfondsen te mobiliseren, zodat zij de uitzonderlijke gevolgen van de COVID-19-pandemie kunnen aanpakken. Deze wijzigingen leiden tot meer flexibiliteit en vereenvoudigde en gestroomlijnde procedures. Om de druk op de kasstroom te verlichten kunnen lidstaten in het boekjaar 2020-2021 ook gebruikmaken van een medefinancieringspercentage van 100 % uit de begroting van de Unie. Bulgarije wordt aangemoedigd ten volle gebruik te maken van deze mogelijkheden om de personen en sectoren die het meest door de uitdagingen worden getroffen, te helpen.

(9)De sociaal-economische gevolgen van de pandemie zullen waarschijnlijk ongelijk verdeeld zijn over de Bulgaarse regio's als gevolg van verschillende specialisatiepatronen, met name in regio's die sterk afhankelijk zijn van persoonlijke zakelijke contacten met de consument. Dit brengt een aanzienlijk risico met zich mee dat de regionale verschillen binnen Bulgarije nog groter worden, waardoor de reeds waargenomen tendens van toenemende verschillen tussen de hoofdstad en de rest van het land en tussen stedelijke en plattelandsgebieden nog wordt versterkt. De huidige situatie gaat ook gepaard met het gevaar dat het convergentieproces tussen de lidstaten tijdelijk uiteenvalt, hetgeen gerichte beleidsacties noodzakelijk maakt.

(10)Bulgarije heeft op 30 april 2020 zijn nationale hervormingsprogramma 2020 en zijn convergentieprogramma 2020 ingediend. Om met de onderlinge verbanden tussen beide programma’s rekening te houden, zijn deze tegelijkertijd geëvalueerd.

(11)Bulgarije bevindt zich momenteel in het preventieve deel van het stabiliteits- en groeipact.

(12)In haar convergentieprogramma 2020 voorziet de regering dat het nominale saldo zal verslechteren van een overschot van 2,1% van het bbp in 2019 tot een tekort van 3,1% van het bbp in 2020. Na een daling tot 20,4 % van het bbp in 2019 zal de schuldquote van de overheid volgens het convergentieprogramma 2020 naar verwachting stijgen tot 25,8 % van het bbp. De macro-economische en budgettaire vooruitzichten worden beïnvloed door de grote onzekerheid als gevolg van de COVID-19-pandemie.

(13)Als reactie op de COVID-19-pandemie en als onderdeel van een gecoördineerde Unieaanpak heeft Bulgarije begrotingsmaatregelen genomen om de capaciteit van zijn gezondheidsstelsel te vergroten, de pandemie in te dammen en hulp te bieden aan de personen en de sectoren die in het bijzonder zijn getroffen. Volgens het convergentieprogramma 2020 bedroegen deze begrotingsmaatregelen 1,3 % van het bbp. De maatregelen omvatten hogere uitgaven voor de gezondheidszorg en de veiligheidsdiensten en een regeling ter ondersteuning van de werkgelegenheid voor noodlijdende sectoren. Bovendien heeft Bulgarije maatregelen aangekondigd die weliswaar geen rechtstreekse gevolgen voor de begroting hebben, maar wel bijdragen tot de ondersteuning van de liquiditeit van het bedrijfsleven, en die in de convergentieprogramma's 2020 op 0,6% van het bbp wordt geraamd. Die maatregelen omvatten garanties van de Bulgaarse staatsbank voor ontwikkeling en belastinguitstel voor de vennootschapsbelasting. Over het geheel genomen zijn de door Bulgarije genomen maatregelen in overeenstemming met de richtsnoeren in de mededeling van de Commissie over een gecoördineerde economische reactie op de COVID-19-uitbraak. De volledige uitvoering van deze maatregelen, gevolgd door een heroriëntering van het begrotingsbeleid naar het tot stand brengen van prudente begrotingssituaties als de economische omstandigheden dat toelaten, zal bijdragen tot het behoud van budgettaire houdbaarheid op middellange termijn.

(14)Op basis van de voorjaarsprognoses 2020 van de Commissie wordt bij ongewijzigd beleid het Bulgaarse overheidstekort geraamd op 2,8% van het bbp in 2020 en 1,8% in 2021. Verwacht wordt dat de schuldquote van de overheid in 2020 en 2021 onder 60% van het bbp zal blijven.

(15)Op 20 mei 2020 heeft de Commissie overeenkomstig artikel 126, lid 3, van het Verdrag een verslag opgesteld omdat Bulgarije in 2020 de drempel van 3% van het bbp zou overschrijden. In het verslag werd, na beoordeling van alle relevante factoren, geconcludeerd dat aan het tekortcriterium zoals omschreven in het Verdrag en in Verordening (EG) nr. 1467/1997 is voldaan.

(16)Op 13 maart 2020 heeft Bulgarije de noodtoestand uitgeroepen van 13 maart 2020 tot 13 april 2020; deze werd vervolgens verlengd tot en met 13 mei 2020 en vervolgens tot en met 14 juni 2020. Op 6 april 2020 heeft het Parlement een door de regering ingediend voorstel tot wijziging van de staatsbegroting 2020 aangenomen. In de nieuwe begroting wordt uitgegaan van een tekort van 3,5 miljard BGN (2,9 % van het bbp) als gevolg van de hogere uitgaven voor crisismaatregelen en de verwachte daling van de inkomsten met 2,4 miljard. Er wordt een vervijfvoudiging voorzien van het plafond van de nieuwe schuld die de overheid kan uitgeven, van 2,2 miljard BGN naar 10 miljard BGN. In totaal heeft Bulgarije een financieel pakket van meer dan 870 miljoen BGN gemobiliseerd in het kader van verschillende operationele programma's die door de Europese structuur- en investeringsfondsen voor de periode 2014-2020 worden gefinancierd om het gezondheidsstelsel te ondersteunen en de sociaaleconomische gevolgen van de pandemie aan te pakken.

(17)Als reactie op de crisis heeft Bulgarije een maatregel ter ondersteuning van de werkgelegenheid ingevoerd waarbij de staat toezegt 60% van het inkomen van de werknemers en de bijbehorende socialezekerheidsbijdrage gedurende een periode van maximaal drie maanden te betalen, op voorwaarde dat de werkgever het verschil betaalt en toezegt de werknemers aan het werk te zullen houden. Tot de in aanmerking komende bedrijven behoren de bedrijven die rechtstreeks worden getroffen door de beperkingen die worden opgelegd vanwege de noodtoestand. Ook bedrijven uit andere sectoren, die in maart 2020 een opbrengstdaling van 20% ten opzichte van maart 2019 weten aan te tonen, komen in aanmerking.

(18)Het kapitaal van de Bulgaarse Ontwikkelingsbank werd verhoogd om de liquiditeit in de economie te ondersteunen. Er is 500 miljoen BGN toegewezen voor portefeuillegaranties aan banken om bedrijven flexibelere voorwaarden voor zakelijke leningen te kunnen bieden, terwijl 200 miljoen BGN is toegewezen voor garanties voor renteloze leningen tot 4.500 BGN voor mensen die door hun bedrijf op onbetaald verlof zijn gesteld of voor zelfstandigen. De Bulgaarse ontwikkelingsbank zal ook een garantieregeling van 100 miljoen EUR implementeren voor leningen aan kleine en middelgrote ondernemingen die worden gefinancierd door het operationeel programma "Innovatie en concurrentievermogen" in het kader van het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling. De fondsbeheerder van financiële instrumenten in Bulgarije heeft zijn portefeuille opnieuw onderzocht en past zijn bedrijfsondersteunende instrumenten aan de huidige economische realiteit aan. De Bulgaarse nationale bank heeft een pakket maatregelen van 9,3 miljard BGN ingevoerd, die tot doel hebben het bankwezen veerkrachtig te houden en flexibeler te maken, teneinde de negatieve effecten van de beperkingen voor burgers en bedrijven te verminderen.

(19)De Bulgaarse economie werd hard getroffen door de crisis, zowel de dienstensector als de industriesector. De negatieve impact werd nog verergerd door de dalende vraag en het dalende aanbod en door verstoringen in de wereldwijde waardeketens. De maatregelen die de regering heeft genomen om de noodsituatie het hoofd te bieden, kunnen de gevolgen van de crisis helpen limiteren, maar een snelle en doeltreffende uitvoering ervan zal van cruciaal belang zijn voor het behoud van de werkgelegenheid en de verbetering van de liquiditeit van de bedrijven, met name van kleine en middelgrote ondernemingen, en van de zelfstandigen. Bij het uitwerken en uitvoeren van deze maatregelen moet rekening worden gehouden met de veerkracht van de banksector. Overeenkomstig de richtsnoeren van de Commissie heeft Bulgarije het uitvoerverbod opgeheven op persoonlijke beschermingsmiddelen en "groene banen" aangelegd voor snelle controles aan de grensovergangen.

(20)COVID-19 vormt een extra belasting voor het Bulgaarse gezondheidsstelsel, dat al beperkt toegankelijk is als gevolg van weinig overheidsfinanciering, een beperkte dekking van de ziektekostenverzekering, een klein aantal verpleegkundigen en een ongelijke geografische spreiding van gezondheidswerkers. Er is dus ruimte om de algemene veerkracht, toegankelijkheid en capaciteit van het Bulgaarse gezondheidsstelsel te versterken. Door meer zorg (algemene en specialistische) te verlenen in een ambulante omgeving, ook met behulp van teleconsulten, zouden ziekenhuizen worden ontlast, terwijl tests en behandelingen voor iedereen beschikbaar zouden moeten zijn, onafhankelijk van de ziektekostenverzekeringsstatus. Een goede toegang tot gezondheidswerkers en hun diensten moet op het hele grondgebied worden gewaarborgd. De integratie van primaire, langdurige en gemeenschapszorg is cruciaal voor de ouderen en de meest kwetsbare groepen.

(21)Volgens de prognoses van de Commissie zal de werkloosheid naar verwachting stijgen tot 7,0% in 2020 en dalen tot 5,8% in 2021. Sinds het begin van de noodtoestand is de werkloosheid in de horeca, in de grote steden en onder mensen met een middelbare opleiding snel toegenomen. De regering heeft maatregelen genomen om de werkgelegenheid te beschermen, met name regelingen voor arbeidstijdverkorting, die snel moeten worden uitgevoerd en verder moeten worden verbeterd. In samenwerking met de sociale partners rechtvaardigt de huidige context uitgebreide steun aan werkgevers en werknemers, met inbegrip van zelfstandigen, om verder banenverlies te voorkomen. De capaciteit en de maatregelen van het Nationaal Arbeidsbureau moeten worden versterkt om de negatieve gevolgen voor de arbeidsmarkt op te vangen. Verdere inspanningen op het gebied van activering, bijscholing en omscholing zullen van groot belang zijn om mensen weer aan het werk te krijgen en tegelijkertijd de beroepsbevolking voor te bereiden op de uitdagingen en kansen die de digitalisering met zich meebrengt. De crisis kan ook significante gevolgen hebben voor werknemers in de informele sector met beperkte toegang tot gezondheidsdiensten en sociale bescherming. Door gerichte beleidsmaatregelen zou kunnen worden voorkomen dat onbeschermde werknemers en de meest kwetsbare groepen dieper in armoede vervallen en zou hun levensonderhoud tijdens het herstel verbeteren.

(22)De COVID-19-crisis heeft een onevenredig grote impact op kwetsbare groepen en verergert de bestaande sociale uitdagingen. Het aandeel van mensen die het risico lopen op armoede of sociale uitsluiting was vóór de crisis al hoog, vooral onder kinderen, ouderen, mensen met een handicap en Roma, terwijl de sociale overdrachten de armoede slechts in beperkte mate hebben kunnen terugdringen. De inkomensongelijkheid was een van de hoogste in de EU en de belasting- en uitkeringsstelsels verminderden die ongelijkheid het minst. De crisis vereist maatregelen om de reeds in voorgaande jaren geconstateerde kloven te dichten, met name in de regeling inzake het minimuminkomen, die een van de minst adequate regelingen in de EU is om mensen uit de armoede te halen. Kwesties als het waarborgen van sociale bescherming voor iedereen, met inbegrip van niet-standaard werknemers, zelfstandigen en huishoudens met een laag inkomen, het waarborgen van inkomenssteun, voedsel en adequate sociale diensten, alsmede het verstrekken van noodhuisvesting en steun aan daklozen, blijven relevant. De hervorming van de sociale diensten zou bijdragen aan de stabilisering van het systeem, terwijl een sterkere samenwerking tussen de gezondheidszorg en de sociale diensten het mogelijk zou maken om degenen die niet voor zichzelf kunnen zorgen en mensen met een handicap beter te bereiken. Veel Roma-huishoudens die al voor de crisis in diepe armoede verkeerden, hebben behoefte aan bemiddelingsdiensten en essentiële diensten en ondersteuning.

(23)Een beter aanbod van onderwijs- en opleidingsdiensten en een beter geschoolde beroepsbevolking zouden ook het herstel sterk ondersteunen en inclusieve en duurzame groei op de middellange termijn bevorderen. De kwaliteit, de relevantie voor de arbeidsmarkt en de inclusiviteit van onderwijs en opleiding in Bulgarije kunnen nog worden verbeterd. Bulgarije behoort tot de lidstaten waar de sociaaleconomische achtergrond de grootste invloed heeft op de leerresultaten. De integratie van de Roma in het onderwijs blijft een uitdaging, aangezien het aantal vroegtijdige schoolverlaters onder de Roma en op het platteland bijzonder hoog is. Het algemene niveau van de digitale vaardigheden is laag onder de bevolking (in de leeftijd van16-74 jaar), ook voor de jongeren (in de leeftijd van 16-19 jaar). Het verbeteren van digitale vaardigheden, bijvoorbeeld door middel van meer op de digitale wereld afgestemde diploma's en leerplannen, zou kunnen bijdragen aan de aanpassing aan de veranderingen op de arbeidsmarkt als gevolg van de digitalisering en aan de behoefte aan digitaal werk op afstand. Tegelijkertijd heeft nog steeds 11% van de studenten geen computer en/of internettoegang en zijn er 2000 docenten zonder computer. De huidige situatie op het gebied van leren op afstand dreigt de toch al grote ongelijkheden op het gebied van onderwijs en opleiding nog te verergeren: het verbeteren van de digitale kennis van alle studenten en hun toegang tot adequate technische infrastructuur zou op lange termijn een positief effect hebben op hun toegang tot onderwijs, met name voor kwetsbare groepen, waaronder de Roma, en zou zo bijdragen tot het terugdringen van hun hoge uitvalpercentages.

(24)Door de crisis is het strategische belang van een efficiënte openbare dienst en van een goed functionerende digitale overheid, met inbegrip van e-gezondheidszorg en e-aanbestedingen, onder de aandacht gebracht. De hervormingen op dit gebied zijn door de EU gesteund, maar de uitvoering ervan vordert te traag en dit heeft de doeltreffendheid van de overheidssector in de lockdown-periode negatief beïnvloed. Bulgarije loopt dan ook achter bij de levering van e-diensten en het gebruik ervan door burgers en bedrijven moet worden aangemoedigd. Ook kwesties in verband met cybersecurity en de veiligheid van kritieke infrastructuur zullen volledig moeten worden aangepakt. In de toekomst zal een doeltreffend openbaar bestuur van essentieel belang zijn om de tijdige en doeltreffende uitvoering van de herstelmaatregelen te waarborgen. Samenwerking en coördinatie op alle overheidsniveaus, inclusief op het gebied van overheidsopdrachten en concessies alsook op het gebied van markttoezicht, blijven bijzonder belangrijk. Een betere voorspelbaarheid en stabiliteit van de regelgeving, een doeltreffende controle op de uitvoering van het beleid en een vermindering van de bureaucratie zouden het ondernemingsklimaat verbeteren en de investeringen bevorderen, wat een positief effect zou hebben op de snelheid van het herstel.

(25)Om het economisch herstel te bevorderen is het van belang dat rijpe openbare investeringsprojecten worden gefrontload en dat particuliere investeringen worden bevorderd, onder meer door middel van relevante hervormingen. De crisis heeft het belang van digitalisering en innovatie nog eens extra onderstreept. Bulgarije, en met name zijn kleine en middelgrote ondernemingen, presteert daar duidelijk onder het EU-gemiddelde. Een significant voorbeeld van deze kwestie is de geplande toewijzing van spectrum in de 5G-pionierbanden, die achterblijft bij wat nodig is om een tijdige en effectieve levering van 5G-diensten mogelijk te maken. De bekende problemen in het onderzoeks- en hogeronderwijsstelsel, zoals versnippering, lage financiering en beperkte kennis- en technologieoverdracht, moeten nog steeds worden aangepakt. Tegelijkertijd is Bulgarije de meest hulpbron-, energie- en broeikasgasemissie-intensieve economie van de EU, met belangrijke investeringsbehoeften op het gebied van energie en koolstofvrij maken van de economie om de overgang naar klimaatneutraliteit te vergemakkelijken, zoals beschreven in het Bulgaarse nationale energie- en klimaatplan.

(26)De hervormingsinspanningen om de hoge energie-intensiteit, de te grote afhankelijkheid van fossiele brandstoffen en het inefficiënte gebruik van energie en hulpbronnen in Bulgarije aan te pakken, bevinden zich in een zeer vroeg stadium. In het nationale energie- en klimaatplan wordt de nadruk gelegd op het engagement van Bulgarije om zijn economie tegen 2050 koolstofvrij te maken in het kader van de Europese Green Deal, maar wordt ook de intentie uitgesproken om de afhankelijkheid van Bulgarije van binnenlandse bruinkoolbronnen voor 2050 en daarna te behouden. De dekking en de kwaliteit van de vervoersinfrastructuur in Bulgarije blijft onder het EU-gemiddelde en het trans-Europese vervoersnetwerk is nog steeds onvolledig. Het netwerk van multimodale platforms, sommige spoor- en wegtrajecten en de Europese beheersystemen voor het spoorverkeer en intelligente vervoerssystemen blijven onderontwikkeld. Er moeten significante milieuproblemen worden aangepakt, aangezien deze van invloed zijn op duurzame groei en extra gezondheidsrisico's hebben gecreëerd tijdens de COVID-19-crisis. Bulgarije behoort tot de lidstaten met het grootste aantal sterfgevallen in verband met verontreiniging, en het afvalbeheer en de naleving van de verplichtingen op het gebied van de inzameling en behandeling van stedelijk afvalwater blijven een uitdaging. De programmering van het Fonds voor een rechtvaardige transitie voor de periode 2021-2027 zou Bulgarije kunnen helpen bij het aanpakken van een aantal van de uitdagingen die de transitie naar een klimaatneutrale economie met zich meebrengt, met name in de gebieden die in bijlage D bij het landenverslag worden behandeld 8 . Dit zou Bulgarije in staat stellen om optimaal gebruik te maken van dat fonds.

(27)Een goed functionerend insolventiekader zal belangrijk zijn voor het herstel van de reële economie in de nasleep van de COVID-19-crisis, die tot een significante toename van het aantal faillissementen zou kunnen leiden. Een dergelijk kader zou ook een snellere afwikkeling van niet-renderende leningen vergemakkelijken, waardoor ze zich minder snel zullen opstapelen. Tegelijkertijd leidt de ondoeltreffendheid van het insolventiekader tot trage en dure insolventieprocedures. In juni 2019 werd de routekaart voor het insolventiekader goedgekeurd en werden relevante hiaten vastgesteld. Bulgarije is begonnen met de uitvoering ervan en bereidt momenteel vervolgstappen voor, waaronder wetswijzigingen en activiteiten op het gebied van capaciteitsopbouw.

(28)Bulgarije heeft in 2019 verschillende wetten aangenomen met het oog op de omzetting van de vierde en vijfde antiwitwasrichtlijn, waarvan de implementatie nog gaande is. De onlangs voltooide nationale risicobeoordeling laat tekortkomingen zien die dringend moeten worden beperkt om witwassen en terrorismefinanciering te voorkomen. De risico's die verbonden zijn aan het burgerschap door de programma's van de beleggingsfondsen en door de virtuele activa zijn nog niet goed ingeschat. Er moeten acties worden opgezet en uitgevoerd om te zorgen voor een doeltreffende toepassing van het kader voor de bestrijding van het witwassen van geld door meldingsplichtige entiteiten. De doeltreffendheid van de tenuitvoerlegging en de handhaving van het kader voor de bestrijding van het witwassen van geld is beperkt gebleven en het gebruik van financiële inlichtingen is onvoldoende geweest.

(29)Terwijl de huidige aanbevelingen gericht zijn op het aanpakken van de sociaal-economische gevolgen van de pandemie en het bevorderen van het economisch herstel, hadden de landspecifieke aanbevelingen 2019 die de Raad op 9 juli 2019 heeft aangenomen, ook betrekking op hervormingen die essentieel zijn om uitdagingen op middellange tot lange termijn aan te pakken. Deze aanbevelingen zijn nog steeds relevant en zullen gedurende de jaarlijkse cyclus van het Europees semester gemonitord blijven worden. Dat geldt ook voor aanbevelingen betreffende investeringsgerelateerd economisch beleid. Met die aanbevelingen moet rekening worden gehouden bij de strategische programmering van de financiering van het cohesiebeleid na 2020, ook wat betreft de maatregelen ter verzachting van de huidige crisis en de exitstrategieën.

(30)Over het geheel genomen zijn de Bulgaarse banken winstgevend en goed gekapitaliseerd. Ondanks enkele dalingen in de afgelopen jaren blijft de ratio van niet-renderende leningen met 7,2% in het derde kwartaal van 2019 tot de hoogste in de EU behoren, met name bij niet-financiële ondernemingen en bij banken in binnenlandse handen, waarbij verdere inspanningen ter bevordering van een goed functionerende secundaire markt voor niet-renderende leningen van belang blijven. Het niveau van de voorzieningen voor niet-renderende leningen is sinds eind 2018 aan het dalen, wat soms gepaard gaat met het aanleggen van te lage voorzieningen voor de bestaande niet-renderende leningen, die al lang hadden moeten zijn terugbetaald. Uit de uitgebreide beoordeling door de Europese Centrale Bank is gebleken dat bij twee banken een kapitaalverhoging moet worden doorgevoerd. De herkapitalisatie wordt momenteel afgerond. Een grotere liquiditeitsverstrekking door banken om de gevolgen van de COVID-19-crisis te verzachten en de economische groei weer op gang te brengen, moet worden gekoppeld aan de toepassing door banken van kredietrisicobeoordeling en prudente kredietnormen, deugdelijke waarderingspraktijken en nauwkeurige verslaglegging over elke verslechtering van de kwaliteit van de activa.

(31)De Commissie monitort de vorderingen van Bulgarije op het gebied van de justitiële hervorming en de bestrijding van corruptie in het kader van het mechanisme voor samenwerking en toetsing. In het laatste verslag in het kader van het mechanisme voor samenwerking en toetsing van oktober 2019 werd opgemerkt dat de door Bulgarije geboekte vooruitgang voldoende is om de verbintenissen die het land bij zijn toetreding tot de EU is aangegaan, na te komen. Bulgarije heeft een uitgebreide hervorming van zijn wettelijke kader voor corruptiebestrijding doorgevoerd maar er is een solide staat van dienst nodig op het gebied van definitieve veroordelingen in corruptiezaken op hoog niveau om vertrouwen bij het publiek op te bouwen. Er zijn voorts nog steeds een aantal uitdagingen, met name het waarborgen van doeltreffende strafrechtelijke onderzoeken, het herstellen van het evenwicht tussen de werklast van de rechtbanken en het stroomlijnen van de plaatselijke parketten. Deze punten worden in het oog gehouden in het kader van het mechanisme voor samenwerking en toetsing. De Commissie blijft de hervorming van het justitiële apparaat en de bestrijding van corruptie in Bulgarije monitoren in het kader van dit mechanisme. Die aspecten komen derhalve niet aan bod in de landspecifieke aanbevelingen voor Bulgarije, maar zijn wel relevant voor de ontwikkeling van een gunstig sociaal-economisch klimaat in het land.

(32)Het Europees semester biedt het kader voor de voortdurende coördinatie van het economisch en werkgelegenheidsbeleid in de Unie, dat kan bijdragen tot een duurzame economie. De lidstaten hebben in hun nationale hervormingsprogramma’s 2020 de stand van zaken opgemaakt over de voortgang bij de uitvoering van de duurzameontwikkelingsdoelen van de Verenigde Naties (SDG’s). Door ervoor te zorgen dat de onderstaande aanbevelingen volledig worden uitgevoerd, zal Bulgarije bijdragen aan de vooruitgang richting SDG's en aan de gemeenschappelijke inspanning om de duurzaamheid van het concurrentievermogen in de Unie te waarborgen.

(33)In de context van het Europees Semester 2020 heeft de Commissie een brede analyse van het economische beleid van Bulgarije verricht. Deze analyse is gepubliceerd in het landverslag 2020. Voorts heeft zij zowel het convergentieprogramma 2020 als het nationale hervormingsprogramma 2020 doorgelicht en onderzocht welk gevolg is gegeven aan de aanbevelingen die in eerdere jaren tot Bulgarije zijn gericht. Daarbij heeft zij niet alleen gekeken naar de relevantie ervan voor een houdbaar begrotings- en sociaal-economisch beleid in Bulgarije, maar is zij ook nagegaan of de Unieregels en ‑richtsnoeren in acht zijn genomen, gezien de noodzaak de algehele economische governance van de Unie te versterken door middel van een inbreng op Unieniveau in toekomstige nationale besluiten.

(34)In het licht van die beoordeling heeft de Raad het convergentieprogramma 2020 onderzocht en zijn advies 9 daarover is met name in de onderstaande aanbeveling 1 weergegeven,

BEVEELT AAN dat Bulgarije in 2020 en 2021 de volgende actie onderneemt:

1.Overeenkomstig de algemene ontsnappingsclausule alle nodige maatregelen nemen om de pandemie doeltreffend aan te pakken, de economie te stimuleren en het daaropvolgende herstel te ondersteunen. Wanneer de economische omstandigheden het toelaten, een begrotingsbeleid voeren dat gericht is op het bereiken van prudente begrotingsposities op middellange termijn en het waarborgen van de houdbaarheid van de schuldpositie, en tegelijkertijd de investeringen bevorderen. Adequate financiële middelen mobiliseren om de veerkracht, de toegankelijkheid en de capaciteit van het gezondheidsstelsel te versterken, en voor een evenwichtige geografische spreiding van de gezondheidswerkers zorgen.

2.Voor adequate sociale bescherming en essentiële diensten voor iedereen zorgen en het actieve arbeidsmarktbeleid versterken. De toegang tot werken op afstand verbeteren en digitale vaardigheden en gelijke toegang tot onderwijs bevorderen. De tekortkomingen in de adequaatheid van de minimuminkomensregeling aanpakken.

3.De procedures stroomlijnen en versnellen om effectieve steun te verlenen aan kleine en middelgrote ondernemingen en zelfstandigen, waarbij ook hun blijvende toegang tot financiering en flexibele betalingsregelingen wordt gegarandeerd. Mature publieke investeringsprojecten vervroegen en private investeringen aanmoedigen om het economisch herstel te bevorderen. De investeringen op de groene en digitale transitie, met name op schone en efficiënte productie en gebruik van energie en hulpbronnen, milieu-infrastructuur en duurzaam vervoer richten en aan het geleidelijk koolstofvrij maken van de economie, ook in de steenkoolgebieden, bijdragen.

4.De bureaucratie voor bedrijven minimaliseren door de effectiviteit van het openbaar bestuur te verbeteren en de digitale overheid te versterken. Voor een doeltreffende werking van het insolventiekader zorgen. De inspanningen opvoeren om voor adequate risicobeoordeling, risicobeperking, effectief toezicht en handhaving van het witwaskader te zorgen.

Gedaan te Brussel,

(1)    PB L 209 van 2.8.1997, blz. 1.

(2)    PB L 306 van 23.11.2011, blz. 25.

(3)    SWD(2020) 501 final.

(4)    PB C 301 van 5.9.2019, blz. 117-122.

(5)    COM(2020) 112 final.

(6)    COM(2020) 123 final.

(7)    Verordening (EU) 2020/460 van het Europees Parlement en de Raad van 30 maart 2020 tot wijziging van Verordeningen (EU) nr. 1301/2013, (EU) nr. 1303/2013 en (EU) nr. 508/2014 wat betreft specifieke maatregelen om investeringen in de gezondheidszorgstelsels van de lidstaten en in andere sectoren van hun economieën vrij te maken als antwoord op de COVID-19-uitbraak (Investeringsinitiatief Coronavirusrespons) (PB L 99 van 31.3.2020, blz. 5) en Verordening (EU) 2020/558 van het Europees Parlement en de Raad van 23 april 2020 tot wijziging van Verordeningen (EU) nr. 1301/2013 en (EU) nr. 1303/2013 wat betreft specifieke maatregelen met het oog op uitzonderlijke flexibiliteit bij het gebruik van de Europese structuur- en investeringsfondsen naar aanleiding van de uitbraak van Covid‐19 (P L 130 van 24.4.2020, blz. 1)

(8)    SWD(2020) 501 final.

(9)    Overeenkomstig artikel 9, lid 2, van Verordening (EG) nr. 1466/97 van de Raad.