30.4.2004   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 112/92

—

„Voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad inzake de registratie en beoordeling van en de vergunningverlening en beperkingen ten aanzien van chemische stoffen (REACH), tot oprichting van een Europees Chemicaliënagentschap en tot wijziging van Richtlijn 1999/45/EG en Verordening (EG) {inzake persistente organische stoffen}” en over het

—

„Voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad tot wijziging van Richtlijn 67/548/EEG van de Raad teneinde deze aan te passen aan Verordening (EG) van het Europees Parlement en de Raad inzake de registratie en beoordeling van en de vergunningverlening en beperkingen ten aanzien van chemische stoffen”

1.1

De afgelopen dertig jaar is het toezicht op het gebruik van chemische stoffen geleidelijk aan een taak geworden van de Gemeenschap. De eerste Europese regelgeving op dit terrein was Richtlijn 67/548/EEG van de Raad betreffende de aanpassing van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen inzake de indeling, de verpakking en het kenmerken van gevaarlijke stoffen. (2) Deze Richtlijn voorzag reeds in de latere verplichting om nadere informatie te verstrekken over de in de handel zijnde chemicaliën. In de VIe wijziging op deze Richtlijn (opgenomen in Richtlijn 79/831/EEG) werd een procedure voor de kennisgeving van „nieuwe stoffen” geïntroduceerd, bedoeld voor chemicaliën die na 18 september 1981 voor het eerst op de markt werden gebracht, en in de VIIe wijziging (opgenomen in Richtlijn 92/32/EEG) werden uniforme beginselen en regels voor deze kennisgevingsprocedure vastgesteld.

1.2

Vervolgens kwam er, voor zowel nieuwe als bestaande stoffen, ook regelgeving inzake de vaststelling en beoordeling van het gevaar dat deze stoffen kunnen opleveren, en inzake toezicht. Uitgangspunt daarbij waren de beginselen uit Verordening (EEG) nr. 793/93 van de Raad, die werd aangevuld met Verordening (EG) nr. 1488/94 voor bestaande stoffen en Richtlijn 93/67/EEG voor nieuwe stoffen.

1.3

Tijdens de Raad van milieuministers in Chester in april 1998 werd voor het eerst gesproken over de noodzaak de bestaande chemicaliënwetgeving te herzien en een nieuwe, samenhangende en geïntegreerde aanpak te ontwikkelen t.a.v. het beleid voor chemische stoffen, waarin rekening wordt gehouden met het voorzorgsbeginsel en duurzaamheid en waarin de verschillende verantwoordelijkheden doeltreffend over de bij het toezicht op chemische stoffen betrokken partijen worden verdeeld. Vervolgens werd tijdens verschillende achtereenvolgende Raadsbijeenkomsten verder hierover gediscussieerd. Daarna kwam de Commissie, in het licht van de ondertussen door de Raad van Helsinki van december 1999 goedgekeurde brede aanpak van het beginsel „duurzame ontwikkeling”, met het Witboek Chemische stoffen getiteld „Strategie voor een toekomstig beleid voor chemische stoffen” (COM(2001) 88 def.), dat gezamenlijk door de DG's Ondernemingen en Milieu werd opgesteld, zodat op evenwichtige wijze rekening kon worden gehouden met de doelstellingen inzake het concurrentievermogen van de chemiesector en de eisen inzake milieubescherming (3).

1.4

In het Witboek werd een nieuw systeem geïntroduceerd met de naam REACH (Registration, Evaluation and Authorisation of CHemicals), waarmee een uniform regelgevingskader voor zowel bestaande als nieuwe stoffen werd gecreëerd op basis van drie elementen: registratie en beoordeling van en vergunningverlening voor stoffen met gevaarlijke eigenschappen. Het belangrijkste doel was om een hoog beschermingsniveau voor de volksgezondheid en het milieu te garanderen. Daarom werd de verantwoordelijkheid en verplichting om adequate informatie te verstrekken en een eerste risicobeoordeling uit te voeren, overgedragen aan de producenten/importeurs en, in specifieke gevallen, aan de (eind)gebruikers. Voor de invoering van REACH werden nauwkeurige termijnen vastgesteld, waarbij voorrang werd gegeven aan stoffen met problematische eigenschappen en aan stoffen die in grotere hoeveelheden worden geproduceerd.

2.1

De nu voorgestelde verordening en richtlijn zijn dus bedoeld om de huidige wetgeving - waarvan de Commissie inmiddels vindt dat ze inefficiënt is, dat hiermee innovatie niet wordt gestimuleerd en in ieder geval dat hiermee de burgers en het milieu onvoldoende kunnen worden beschermd - te vervangen door een nieuw systeem. Op deze manier kunnen vijf fundamentele doelstellingen beter worden verwezenlijkt:

2.2

De kern van onderhavig Commissievoorstel, waarvan het doel is de huidige complexe wetgeving voor het gebruik van chemische stoffen te vereenvoudigen en in één wetsinstrument onder te brengen en dat dan ook in de plaats zal komen van een aantal van de huidige richtlijnen en -verordeningen, wordt gevormd door het reeds genoemde systeem REACH, op grond waarvan ondernemingen die van een chemische stof meer dan een ton per jaar produceren of invoeren, verplicht zijn deze stof in één centrale databank te laten registreren. Zij dienen in dat geval niet alleen technische gegevens over de eigenschappen, gebruikswijzen en het veilig hanteren van de desbetreffende stof te verstrekken, zoals door de huidige wetgeving reeds wordt bepaald, maar ook veiligheidsinformatie en informatie over de beheersing van de risico's voor mens en milieu. Deze gegevens zullen vervolgens aan elke schakel in de productieketen moeten worden doorgegeven, zodat bedrijven op verantwoorde en doordachte wijze de desbetreffende stof kunnen gebruiken of op de markt brengen zonder dat de gezondheid van werknemers, (eind)gebruikers of het milieu daarbij gevaar lopen.

2.3

De Commissie heeft de huidige versie van onderhavig voorstel opgesteld in samenwerking met alle betrokken partijen en ook op basis van een internetraadpleging over een eerste ontwerpversie, die in mei 2003 begon, twee maanden duurde en ongeveer 6 000 reacties van alle betrokkenen opleverde. Met behulp van alle te berde gebrachte standpunten werd de ontwerpversie vervolgens gewijzigd met het huidige voorstel als resultaat. Een aantal eisen werd, afhankelijk van de geproduceerde of geïmporteerde hoeveelheden, vereenvoudigd, waardoor volgens de Commissie de directe en indirecte kosten van de toepassing van het systeem naar verwachting aanzienlijk lager zullen uitvallen dan in eerste instantie werd geraamd.

2.4

Het nieuwe Europees Chemicaliënagentschap (ECA) zal de databank waarin de informatie over chemische stoffen wordt opgenomen, beheren, de registratiedossiers verzamelen en het publiek niet-vertrouwelijke informatie verstrekken. Dit agentschap zal bestaan uit een aantal comités met elk een eigen functie en uit een „kamer van beroep” (Board of Appeal).

2.5

De registratie geldt voor stoffen die in hoeveelheden van meer dan één ton per jaar worden geproduceerd of geïmporteerd. De Commissie verwacht dat voor ongeveer 80 % van deze stoffen geen verdere actie hoeft te worden ondernomen.

2.6

De beoordeling van de dossiers, waarmee speciaal daartoe aangewezen nationale instanties zullen worden belast, heeft als doel na te gaan of de dossiers beantwoorden aan de registratieregels, die afhankelijk van de geproduceerde of geïmporteerde hoeveelheden verschillen, of eventuele dierproeven naar behoren zijn uitgevoerd en of de beoordelingen van de risico's voor volksgezondheid en milieu van de juiste kwaliteit en volledig zijn. Het programma voor de stoffenbeoordelingen zal worden opgesteld aan de hand van de „voortschrijdende planning” van de bevoegde instantie van elke lidstaat en de door het ECA geformuleerde prioriteitscriteria.

2.7

Voor elk specifiek gebruik van zeer gevaarlijke stoffen, zoals CMR's, PBT's, vPvB's3 en andere stoffen die ernstige en irreversibele gevolgen hebben voor gezondheid en milieu, is een vergunning nodig van de Commissie. Deze zal alleen worden verleend als adequaat toezicht zal kunnen worden gehouden op het gebruik van dit soort stoffen. Zo niet dan zal, om te beoordelen of autorisatie gerechtvaardigd is, worden nagegaan hoe groot de risico's zijn, hoe belangrijk het gebruik van de betreffende stof in sociaal en economisch opzicht is en of er alternatieven zijn. Op voorstel van de Commissie of een lidstaat kunnen, overeenkomstig de gedetailleerde procedure uit artikel 130, beperkingen worden gesteld aan het gebruik van dit soort stoffen of kan dat zelfs volledig worden verboden, om de risico's aanvaardbaar te houden.

2.8

Om de concurrentiekracht van de chemiesector te waarborgen is in de huidige versie van het voorstel het aantal vereisten waaraan de tests - m.n. die voor hoeveelheden stoffen tussen de één en tien ton - moeten voldoen, teruggebracht t.o.v. het in de eerste ontwerpversie genoemde aantal (deze versie vormde een afspiegeling van de huidige wetgeving), zijn in de huidige versie deze vereisten minder complex, zijn een aantal stoffen geschrapt, waaronder polymeren en tussenproducten, zijn de regels voor de (eind)gebruikers vereenvoudigd en wordt voorgesteld ondernemingen veiligheidsinformatie te laten uitwisselen via „veiligheidsinformatiebladen” (VIB's). Op deze manier kunnen ze de door hen te verstrekken gegevens zo goedkoop mogelijk te verkrijgen. VIB's worden in de huidige wetgeving reeds genoemd en de opzet ervan is op adequate wijze veranderd.

2.9

Innovatie zou volgens de Commissie moeten worden bevorderd door onder meer de huidige drempelwaarde voor nieuwe stoffen waaronder geen tests hoeven te worden uitgevoerd, te verhogen van tien kilogram naar één ton, verschillende mogelijkheden te creëren voor (eind)gebruikers om geheel nieuwe stoffen te gaan toepassen en de vrijstellingsperiode die geldt voor stoffen waar nog onderzoek naar wordt gedaan, te verlengen tot 10 jaar (en 15 jaar in de farmaceutische sector).

2.10

Dankzij dit soort maatregelen zullen de directe en indirecte kosten voor de chemiesector naar verwachting aanzienlijk lager uitvallen dan in eerste instantie werd geraamd, en veel kleiner zijn dan de baten voor de volksgezondheid.

3.1

Het EESC onderschrijft de doelstellingen inzake duurzame ontwikkeling en gezondheids- en milieubescherming, die de EU d.m.v. het vaststellen van prioriteiten probeert te realiseren. In dit licht gaf het in zijn eerdere advies over het Witboek reeds zijn steun aan de invoering van het systeem REACH, verklaarde het zich te kunnen vinden in de achterliggende doelstellingen ervan, waaronder het geven van verantwoordelijkheid aan producenten, importeurs en gebruikers van chemische stoffen t.a.v. het verzamelen van documentatie met het oog op registratie en een eerste risicobeoordeling, en sprak het zijn goedkeuring uit over de invoering van een Europees registratiesysteem en een communautair beheersorgaan. In de nu voorgestelde verordening worden volgens het EESC de doelstellingen op een correcte manier gedefinieerd. Bovendien wordt met dit voorstel het aantal vereisten voor de registratie van nieuwe stoffen verminderd (de tot nu toe ingewikkelde registratie wordt gezien als een van de oorzaken van het lage aantal nieuwe stoffen dat de afgelopen twintig jaar in Europa werd geregistreerd), waardoor innovatie wordt bevorderd. Desalniettemin betekenen de plannen van de Commissie een aanzienlijke last voor niet alleen de chemiesector, maar de gehele productieketen.

3.1.1

De Europese economie groeit op dit moment nauwelijks en daarom moeten wetsvoorstellen die een risico kunnen vormen voor concurrentievermogen, productiegroei of werkgelegenheid met de grootst mogelijke zorgvuldigheid worden overwogen. De beschikbare impactanalyse biedt onvoldoende garantie dat met het voorgestelde REACH-systeem kosten en baten adequaat in evenwicht zullen zijn, zoals onder meer werd opgemerkt door veel betrokkenen. Ook moet volgens het EESC, met inachtneming van de veiligheidseisen zoveel mogelijk worden voorkomen dat de concurrentiepositie van de Europese chemiesector, die op dit moment de wereldmarkt beheerst en in bijna alle lidstaten een zeer belangrijke bedrijfstak is, verslechtert. Daarnaast dient even zo goed te worden gelet op de consequenties voor de talrijke productiesectoren die gebruik maken van chemische stoffen en preparaten – waaronder ook sectoren die op het eerste gezicht minder betrokken lijken, zoals de sectoren staal, textiel, mechanica en elektronica, en sectoren waarin het MKB bijzondere moeilijkheden ondervindt – ook met het oog op de uitbreiding van de EU.

3.1.2

Het EESC hoopt dat wordt gekeken naar wijzigingen waarmee de procedures verder kunnen worden vereenvoudigd, en dat hierbij het overleg met de betrokkenen, dat in 2003 goed van start ging met de toen gehouden omvangrijke raadpleging, zal worden voortgezet, teneinde te voldoen aan de legitieme vereisten t.a.v. gezondheidsbescherming én aan de even legitieme vereisten t.a.v. concurrentievermogen en werkgelegenheid. In dat verband is in de ogen van het Comité een krachtigere reeks concrete maatregelen nodig voor de bevordering van ontwikkeling en innovatie. Vooral voor de kleine en middelgrote chemiebedrijven is dit belangrijk, omdat alle verplichtingen die het systeem REACH met zich mee gaat brengen, een aanzienlijk deel van hun omzet dreigen op te slokken.

3.1.2.1.

Het EESC heeft kennis genomen van en staat achter de initiatieven van de Commissie en het Europees Bureau voor chemische stoffen voor een „voorlopige strategie” in afwachting van de behandeling van de wetgevingsvoorstellen door het Europees Parlement en de Raad. Een onderdeel van deze strategie is raadpleging van de betrokkenen, teneinde zeer eenvoudig te gebruiken documenten met technische richtsnoeren te kunnen opstellen (in het bijzonder de zgn. Technical guidance documents). Andere elementen uit deze strategie zijn beter uitgewerkte effectbeoordelingen voor specifieke sectoren en het opzetten van strategische partnerschappen (strategic partnerships) waarbinnen proefprojecten in het kader van de tenuitvoerlegging van de voorgestelde regelgeving moeten worden opgezet. Het EESC, dat op de hoogte is van de in de Duitse deelstaat Noordrijnland-Westfalen opgedane ervaringen, juicht het opstellen van zojuist genoemde richtsnoeren toe en hoopt hierbij te worden betrokken, maar behoudt zich het recht voor de resultaten van dit soort experimenten later zelf te beoordelen.

3.1.3.

Eenvoudigere regelgeving, snellere beoordelingen aan de hand van meer gegevens en een grotere informatieverstrekking in de gehele productieketen over eigenschappen van stoffen en de met de productie en het gebruik van deze stoffen gepaard gaande risico's kunnen leiden tot een hogere productiviteit, kunnen indirect een positief effect hebben op de ontwikkeling van de milieuwetgeving (4) en kunnen bovendien concurrentievoordelen opleveren. Deze voordelen lijken met name evident voor de afvalverwerkingssector, of sectoren die consumentenproducten vervaardigen, maar alleen op voorwaarde dat de markt m.b.v. geschikte mechanismen, bijv. via een voor de consument herkenbare etikettering, kan zien dat de sector de regelgeving inzake milieu- en consumentenbescherming in acht neemt, en haar hiervoor „beloont”. Speciaal dit soort doelstellingen dienen daarom te worden verwezenlijkt. De kans bestaat dat deze deel zullen gaan uitmaken van de productierealiteit als de Europese normen dankzij gerichte activiteiten van de Gemeenschap mondiale normen worden. Om de aan het begin van deze paragraaf genoemde positieve gevolgen te realiseren, is in ieder geval ook constructief overleg nodig tussen bevoegde instanties, bedrijfsleven en werknemersorganisaties en moeten eindgebruikers voldoende worden voorgelicht.

3.2.1

Het Commissievoorstel voorziet in de oprichting van een Europees Chemicaliënagentschap (ECA), dat het systeem REACH in technisch, wetenschappelijk en administratief opzicht moet gaan beheren en op EU-niveau moet gaan zorgen voor samenhang in het beoordelings- en besluitvormingsproces. Volgens het voorstel zal het ECA de lidstaten richtsnoeren voor de selectie van te beoordelen stoffen, adviezen en aanbevelingen t.a.v. vergunningverlening en beperkingen, en informatie over de vertrouwelijkheid van de gegevens moeten verstrekken.

3.2.2

Naar de mening van het EESC is het zonder twijfel positief dat is besloten om het ECA op te richten en dat niet alleen maar (zoals voorzien in het Witboek) de taken van het onder de koepel van het Gemeenschappelijk Centrum voor Onderzoek bestaande Europees Chemicaliënbureau zijn uitgebreid. Het vindt de aan het ECA toegekende taken en verantwoordelijkheden echter nog te beperkt. Op grond van het Commissievoorstel heeft het ECA nl. alleen maar een adviserende taak op wetenschappelijk en/of technisch gebied, terwijl de lidstaten klaarblijkelijk grotendeels verantwoordelijk zijn voor het operationeel beheer van het systeem, ook al maken zij daarbij gebruik van de richtsnoeren, adviezen en aanbevelingen van het ECA. Het EESC vraagt zich af of het met een dergelijke opzet mogelijk is om met het oog op de beoordeling van stoffen echt efficiënt prioriteiten te stellen waar alle betrokkenen zich in kunnen vinden, en of er met deze opzet voor kan worden gezorgd dat elke beslissing wordt gebaseerd op de waarschijnlijk grotere en naar verwachting meer specialistische kennis van de comités waaruit het ECA zal bestaan.

3.2.3

Uit de opzet van het Europees Bureau voor de Geneesmiddelenbeoordeling, waarvan in het voorstel terecht wordt gezegd dat ze het meest lijkt op die van het ECA, blijkt dat dankzij een centrale dossieranalyse verschillende standpunten sneller met elkaar kunnen worden verenigd. De nationale instanties daarentegen hebben, vooral t.a.v. nieuwe verantwoordelijkheden, vaak de neiging om het voorzorgsbeginsel toe te passen. Volgens het EESC is het mogelijk en wenselijk de meerwaarde van de nationale instanties te vergroten door ze onder te brengen in een samenwerkingsverband en ze onder de koepel daarvan goed gecoördineerde en gezamenlijk gedefinieerde operationele taken te laten uitvoeren. De ervaringen die zijn opgedaan met het Europees Bureau voor chemische stoffen laten zien dat het voor het bereiken van overeenstemming in de besluitvorming belangrijk is dat lokale overheden bij een samenwerkingsverband worden betrokken en hierin verantwoordelijkheden krijgen.

3.2.4

Daarom is het EESC van mening dat de taken en verantwoordelijkheden van het ECA nauwkeurig moeten worden omschreven wat betreft het vaststellen van prioriteitscriteria voor de beoordeling, het uitbrengen van adviezen over vergunningaanvragen, het meewerken aan procedures waarmee aan het gebruik van bepaalde gevaarlijke stoffen en preparaten beperkingen kunnen worden gesteld, en het uitwerken van voorstellen voor harmonisatie op EU-niveau van classificaties en etiketteringswijzen. Dit brengt met zich mee dat ook de voorgestelde taken en samenstelling van de verschillende organen waaruit het ECA zal bestaan, zoals de raad van bestuur, de comités, het forum en de kamer van beroep, moeten worden herzien.

3.2.5

In het bijzonder is het in de ogen van het EESC niet juist om voor het met elkaar verenigen van verschillende standpunten en als orgaan waarop door nationale instanties met meningsverschillen in tweede instantie een beroep kan worden gedaan, een organisme te creëren waarin de lidstaten zelf rechtstreeks zijn vertegenwoordigd. Voorts zou het volgens het EESC gewenst zijn een forum in het leven te roepen voor bijv. de verzameling en verstrekking van nuttige informatie, de bijwerking van de databanken en de verlening van technische bijstand aan de nationale instanties en het bedrijfsleven, m.n. aan kleine en middelgrote chemische bedrijven. Zo'n forum zou intensieve contacten moeten onderhouden met wetenschappers en door het ECA geselecteerde deskundigen, die ook uit het bedrijfsleven afkomstig zouden moeten zijn.

3.2.6

In het algemeen hoopt het EESC dat het ECA zodanig wordt opgezet en gefinancierd dat het direct volledig verantwoordelijk wordt voor de beoordeling, waarbij, mocht dit nodig of wenselijk zijn, gebruik moet worden gemaakt van de bevoegdheden van de nationale instanties en een beroep moet worden gedaan op hun medewerkers. De bevoegdheden en verantwoordelijkheden van het ECA zelf mogen echter niet op voorhand worden beperkt. Daarnaast spreekt het EESC de wens uit dat in afwachting van de oprichting van het ECA, het Europees Bureau voor chemische stoffen in samenwerking met de nationale en lokale instanties en de betrokkenen uit de sector de mogelijkheden krijgt om toezicht te houden op een goed verloop van de nieuwe procedures in proefprojecten of op bepaalde deelgebieden.

3.2.7

Het EESC wil er voorts nog nadrukkelijk op wijzen dat de in artikel 105 genoemde „contacten met belangenorganisaties” tekortschieten. In dit artikel wordt nl. slechts gesproken over „passende contacten” met vertegenwoordigers van het bedrijfsleven en consumentenbeschermings-, werknemersbeschermings- en milieubeschermingsorganisaties.

3.3.1

De voorgestelde verordening verplicht producenten en importeurs van chemische stoffen ertoe bij hoeveelheden chemicaliën van meer dan één ton aan de bevoegde instanties een technisch dossier met gegevens over de betreffende stof en een inleidend rapport over risicobeoordeling en risicoverkleining te overleggen. Bij hoeveelheden van meer dan tien ton gelden er per iedere schijf van tien ton steeds striktere voorwaarden voor de tests op basis waarvan dit rapport moet worden opgesteld.

3.3.1.1

De chemische bedrijven zullen, afhankelijk van de vereisten die gelden voor de door hen geïmporteerde of geproduceerde stoffen en dus voor de registratie daarvan, waarschijnlijk nieuwe tests moeten ontwikkelen en hun kennis over chemicaliën moeten uitbreiden om voor een verantwoorde en op betrouwbare gegevens gebaseerde risicobeheersing te kunnen zorgen. Bovendien zullen ze de (eind)gebruikers moeten informeren over de risico's die zijn verbonden aan de manieren waarop deze de betreffende chemicaliën zullen gebruiken. De (eind)gebruikers zelf zullen alleen maar een veiligheidsbeoordeling hoeven uit te voeren als ze de aan hen geleverde chemische stoffen op een andere dan de voorziene wijze gaan gebruiken.

3.3.1.2

Een dergelijk registratiesysteem betekent ongetwijfeld een behoorlijke aanslag op de tijd en middelen van vooral de importeurs en (eind)gebruikers, die tot nu toe geen gevolg hoefden te geven aan registratieverzoeken. Maar een dergelijk systeem is noodzakelijk voor het realiseren van de doelstellingen t.a.v. de bescherming van de volksgezondheid en het milieu en voor een goed functioneren van de interne markt. Daarnaast mag niet over het hoofd worden gezien dat met het nieuwe registratiesysteem de meest innovatieve ondernemingen en de bedrijven die in staat zijn zich het snelst aan de nieuwe randvoorwaarden aan te passen, de kans krijgen hun marktaandeel uit te breiden.

3.3.2

De aanpak die inhoudt dat steeds sneller steeds meer gegevens moeten worden verstrekt naarmate de hoeveelheden geproduceerde of geïmporteerde chemische stoffen groter worden, kent – wegens zijn eenvoud en de directe toepassing ervan – een zekere logica, maar is niet noodzakelijkerwijs de meest geschikte om de werkelijke risico's van de betreffende stoffen te achterhalen, zowel wat het intrinsieke gevaar (intrinsic hazard) van de stoffen als de risico's die samenhangen met blootstelling daaraan, betreft. Daarnaast heeft de Commissie vastgehouden aan de eerder voorgestelde en door het EESC reeds als te onnauwkeurig bestempelde drempelwaarden waarboven (meer) tests noodzakelijk zijn, wat voor ondernemingen onnodige lasten met zich mee kan brengen (5).

3.3.3

Omdat er al veel analyses beschikbaar zijn van de intrinsieke gevaren van chemicaliën (of dergelijke analyses m.b.v. de al in het bezit van producenten of nationale instanties zijnde informatie gemakkelijk kunnen worden uitgevoerd), omdat er al veel gegevens voorhanden zijn over gebruik van of blootstelling aan bepaalde stoffen en omdat de huidige kennis over en het onderzoek naar structurele overeenkomsten van de betreffende chemicaliën met bekende zeer complexe of gevaarlijke stoffen veelomvattend is, zou de praktische toepassing van de registratieregels flink kunnen worden versoepeld, zowel t.a.v. het samenstellen van de dossiers die alle producenten of importeurs bij hun registratieaanvragen moeten voegen, als t.a.v. de stoffen die in hoeveelheden van minder dan tien ton per jaar worden geproduceerd of geïmporteerd maar waarvoor een grondigere risicobeoordeling nodig is. Het EESC dringt er bij de Commissie dan ook op aan de voorgestelde aanpak op grond van deze opmerkingen verder uit te werken, wat het functioneren van het REACH-systeem ten goede zou komen.

3.3.4

De Commissie heeft regels geformuleerd voor de beschikbaarstelling van gegevens teneinde het aantal dierproeven te verminderen en de kosten voor het bedrijfsleven terug te brengen. Het is onder meer de bedoeling dat de meest relevante informatie, na betaling van een evenredige vergoeding, kan worden ingezien. Ook zou er een mechanisme moeten komen waarmee ondernemingen die stoffen moeten laten registreren, elkaar kunnen vinden, zodat ze gegevens kunnen uitwisselen. Het lijkt er echter niet op dat hiervoor voldoende draagvlak bestaat noch dat op deze wijze contacten kunnen worden bevorderd, behalve tussen bedrijven die reeds partnerschappen zijn aangegaan of die vanwege leveringsverplichtingen nauwe banden met elkaar onderhouden.

3.3.5

Het EESC juicht het streven om dierproeven te verminderen toe, maar wijst erop dat dit slechts één aspect van de hier centraal staande problematiek is. Er zouden doeltreffendere mechanismen moeten worden ontwikkeld om te voorkomen of op zijn minst de kans te verkleinen dat dezelfde tests (m.i.v. analytisch en in vitro onderzoek) steeds opnieuw worden uitgevoerd en identieke dossiers worden aangelegd. Daarbij zou moeten worden gezocht naar manieren om de samenwerking tussen producenten, importeurs en (eind)gebruikers van dezelfde stof te bevorderen en naar procedures voor een verdeling van de kosten, die ook voor de kleine en middelgrote chemische bedrijven gunstig uitpakt. Het EESC denkt dat het nuttig is te bestuderen hoe ondernemingen bij de voorbereiding van de in te dienen dossiers kunnen worden ondersteund en hoe de vorming van samenwerkingsverbanden (vooral van (eind)gebruikers en kleine en middelgrote ondernemingen) kan worden vergemakkelijkt. Deze ondersteuning en samenwerking moet echter op vrijwillige basis geschieden en de intellectuele en industriële eigendom mag hierbij niet in het gedrang komen.

3.3.6

Volgens de Commissie zou informatieverstrekking en -voorziening in de gehele productieketen (van producent tot eindgebruiker) moeten plaatsvinden en zou het in bijlage I opgenomen schema de huidige in Richtlijn 91/155/EEG genoemde „veiligheidsinformatiebladen” moeten vervangen. Beide regelingen zullen ongetwijfeld enige jaren naast elkaar bestaan, wat een belemmering kan zijn voor het goed functioneren van de interne markt.

3.4.1

De beoordeling bestaat uit een dossierbeoordeling en een stoffenbeoordeling en zal op nationaal niveau worden uitgevoerd. Het ECA zal slechts richtsnoeren uitwerken voor de selectie van de te beoordelen stoffen en alleen maar interveniëren als lidstaten het over beoordelingen niet met elkaar eens zijn. Vooral vlak na de invoering van het nieuwe beoordelingssysteem, waarvan de uitwerking dus aan elke lidstaat afzonderlijk wordt overgelaten, maar die vervolgens wel via een schriftelijke procedure door de andere lidstaten moet worden goedgekeurd, is de kans groot dat er veel tijd wordt verloren of zelfs patstellingen ontstaan.

3.4.2

Voor een veilig gebruik van chemicaliën waarbij de risico's voor mens en milieu tot een minimum zijn beperkt, is een databank met betrouwbare en wetenschappelijk gefundeerde gegevens vereist, die op homogene wijze zijn verzameld en gevalideerd, d.w.z. gecontroleerd (beoordeling overeenkomstig titel VI van het Commissievoorstel). Ook moet een degelijke kosten/baten-analyse worden uitgevoerd van de verschillende manieren waarop een dergelijke databank zal worden gebruikt. Het opstellen van een „chemisch veiligheidsrapport” (Chemical Safety Report), dat een eerste risicobeoordeling inhoudt, wordt een taak van de producenten/importeurs (terwijl tot nu toe de bevoegde instanties daarmee waren belast), evenals het beschikbaar stellen van gegevens over de door hen gebruikte stoffen. Omdat de daarop volgende stoffen- en dossierbeoordeling, die gebeurt aan de hand van de door de producenten/importeurs verstrekte gegevens, een delicaat en complex proces is, en omdat op grond van de verkregen uitkomsten belangrijke besluiten worden genomen, is het EESC van mening dat het uitvoeren van deze beoordelingen in de eerste plaats een taak moet zijn van het ECA. Daarbij moet het dan wel nauw samenwerken met de nationale instanties, aangezien dat de beste garantie is dat snel en - ook over een langere periode gezien - consequent te werk zal worden gegaan en gebruik zal worden gemaakt van de per definitie grotere kennis van deskundigen.

3.4.2.1

Als de zorg voor bovengenoemde databank een taak wordt van het ECA, betekent dat niet dat de bevoegdheden van de nationale instanties worden uitgehold. Het EESC hoopt dat het ECA - via zijn technische en politieke organen - prioriteiten zal vaststellen die de nationale instanties bij de beoordelingen in het oog kunnen houden, en de uitvoering van bepaalde beoordelingswerkzaamheden aan de nationale instanties zal overlaten. Deze laatste op hun beurt zouden altijd zelf moeten kunnen besluiten een stof voor beoordeling voor te dragen en, na deze voordracht te hebben gemotiveerd, de betreffende stof aan de centrale besluitvormingsprocedure moeten kunnen onderwerpen.

3.4.3

Een tekortkoming van het huidige voorstel is dat, behalve in het geval van reeds geregistreerde stoffen, niet expliciet wordt gesproken over beoordeling van de mogelijke chemische reacties en accumulatieprocessen, die bij het gebruik van bepaalde stoffen risico's kunnen opleveren. Het EESC pleit er niet voor deze twee aspecten door de ondernemingen in de op te stellen dossiers te laten opnemen, maar wel om ze in samenwerking met de nationale instanties in de operationele programma's van het ECA aan bod te laten komen.

3.4.4

Een onvoorziene bedreiging kan komen van stoffen, preparaten, producten en artikelen die worden geïmporteerd uit regio's buiten Europa waar waarschijnlijk geen adequate controles bestaan en de GLP voor het verzamelen van de in het kader van de registratie en risicobeoordeling te verstrekken gegevens naar verwachting niet worden nageleefd. De bevoegde instanties dienen de import van dit soort stoffen en producten goed in de gaten te houden, ook om oneerlijke concurrentie door producenten uit derde landen tegen te gaan.

3.4.5

Het EESC hoopt dat de verantwoordelijkheden van producenten, importeurs en (eind)gebruikers nauwkeuriger zullen worden omschreven, zo nodig ook via specifieke voorschriften, indien zij niet hun uiterste best doen om de bepalingen uit de Verordening m.b.t. documentatie, risicobeoordeling en maatregelen voor een veiliger en gecontroleerder gebruik van stoffen na te leven.

3.5.1

Doel van het systeem van vergunningverlening is ervoor te zorgen dat de interne markt goed functioneert en dat de zeer gevaarlijke stoffen door andere technologieën of veiligere stoffen worden vervangen of dusdanig worden gebruikt dat de risico's ervan afdoende worden beheerst. Het EESC kan zich hierin vinden en is van mening dat producenten/importeurs terecht wordt gevraagd om op basis van de risico's van een stof nadere informatie te verstrekken en hierin de mogelijkheden voor risicobeheersing uiteen te zetten of de sociaal-economische voordelen van de stof, die een tegenwicht vormen voor het risico ervan, aan te tonen. Het EESC is het er ook mee eens dat er een speciale informatievoorziening t.b.v. de (eind)gebruikers komt en vergunningen alleen voor een specifiek gebruik van stoffen worden afgegeven, zodat beter toezicht kan worden gehouden op de toepassing van de betreffende chemicaliën.

3.5.1.1

Het EESC vindt het noodzakelijk elke vergunning slechts voor een bepaalde duur te verstrekken. Het stelt voor om, zoals ook in andere vergunningprocedures het geval is, na vijf jaar over te gaan tot een nieuwe beoordeling en indien nodig tot de afgifte van een nieuwe vergunning. Hierdoor zouden producenten worden gestimuleerd om te innoveren - dus om veiligere alternatieven te ontwikkelen - en om te proberen gevaarlijke chemicaliën in de eerste plaats door veiligere stoffen te vervangen.

3.5.2

De in de afgegeven vergunningen genoemde beperkingen moeten, om elk ernstig gezondheids- of milieurisico uit te sluiten, voor de gehele EU gelden en niet gekoppeld zijn aan de geproduceerde of geïmporteerde hoeveelheden. Het EESC steunt het voorstel om de nieuwe procedure voor het vaststellen van beperkingen te baseren op een geconsolideerde versie van Richtlijn 76/769/EEG, maar hoopt dat snel actie zal worden ondernomen om de lijsten met gevaarlijke stoffen bij te werken wanneer hier op wetenschappelijke gronden aanleiding toe is.

3.5.3

Het EESC benadrukt dat de wetgeving inzake gezondheidsbescherming en de veiligheid van werknemers t.a.v. de risico's van het gebruik van chemische stoffen onafhankelijk van REACH verder moet worden toegepast en ontwikkeld. Ongetwijfeld zou het nuttig zijn te bestuderen in hoeverre de betreffende bepalingen in het REACH-systeem zouden kunnen worden overgenomen en meer in overeenstemming gebracht met Richtlijn 98/24/EG, die voorziet in beoordelingsverplichtingen en overleg in dat verband met de betrokken partijen.

3.5.4

Het systeem van vergunningverlening zou ook moeten gaan gelden voor andere chemische stoffen die risico's met zich meebrengen welke vergelijkbaar zijn met die van CMR's, PBT's en vPvB's (stoffen die reeds m.b.v. duidelijke en objectieve criteria kunnen worden omschreven en daarom zijn opgenomen in bijlage XIII), en wel op het moment dat die risico's bekend zijn, ongeacht de gebruikte hoeveelheden.

3.6.1

Het EESC staat achter het voorstel dat (eind)gebruikers verplicht om, in de eerste plaats op basis van de door de leveranciers verstrekte informatie, de stoffen waarover ze beschikken, veilig te gebruiken, om adequate maatregelen te nemen t.a.v. risicobeheersing en om een eventueel ander gebruik van de betreffende stoffen dan waarin was voorzien, en waarover de leveranciers derhalve geen informatie hebben verstrekt, te melden. De (eind)gebruikers, in het bijzonder de kleine en middelgrote ondernemingen, zullen alleen maar aan deze verplichtingen kunnen voldoen als de leveranciers de betreffende stoffen hebben laten registreren en de niet vertrouwelijke gegevens over deze stoffen ter beschikking stellen. Een zwak punt uit onderhavig voorstel is dat de door de producenten/importeurs te verstrekken gegevens waarschijnlijk niet volledig hoeven te zijn, waardoor de (eind)gebruikers opgezadeld dreigen te worden met een enorme inspanning om documentatie te verkrijgen. Naar de mening van het EESC dienen dit aspect en de mogelijkheden om bezwaar aan te tekenen bij het ECA, verder te worden uitgewerkt om te voorkomen dat de kosten van de toepassing van het nieuwe systeem onbeheersbaar worden.

3.6.2

Het is in dit verband te hopen dat via een reeks seminars en conferenties met alle betrokkenen de ontwikkelingen op de voet worden gevolgd, zowel die in de productiesectoren die het hardst door de voorgestelde maatregelen kunnen worden getroffen (de kosten van de documentatie lijken met name zwaar te wegen voor de leerlooierij, de houtindustrie, de meubelindustrie en de sectoren die verven, lakken, pigmenten, synthetische vezels, elektrische apparaten of elektronica vervaardigen), als de ontwikkelingen in het MKB, waar ondernemers voor hun leveranties vaak van één oligopolist afhankelijk zijn en daarom vaak niet in de positie zijn om een aantrekkelijke prijs voor de gegevens te bedingen. Als de voorstellen op een aantal punten niet nader worden uitgewerkt en er geen duidelijke regels komen, dreigen zojuist genoemde en andere sectoren onrechtvaardig te worden behandeld.

3.7.1

Het voorstel voorziet in een serie maatregelen voor uitwisseling van gegevens ter voorkoming van onnodige dierproeven. Het EESC juicht die maatregelen toe en vindt het ook positief dat ondernemingen die voor het eerst stoffen moeten registreren, deze gegevens na betaling van een vergoeding - al dan niet via een arbitragecommissie - aan het bedrijf dat ze ter beschikking stelt, moeten kunnen gebruiken. Het is echter van mening dat de voorgestelde maatregelen nog te algemeen van aard zijn en hoopt op een verdere uitwerking ervan, zodat alle betrokkenen, m.n. de kleine en middelgrote ondernemingen, onder redelijke voorwaarden van de door andere bedrijven ter beschikking gestelde gegevens gebruik kunnen maken.

3.7.2

Het EESC steunt het systeem van „pre-registratie” voor ondernemingen die de registratie van stoffen voorbereiden, zodat op de uitwisseling van gegevens kan worden vooruitgelopen, op voorwaarde dat met vertrouwelijke informatie zorgvuldig wordt omgesprongen. Tevens steunt het de oprichting van een Forum voor de uitwisseling van informatie over stoffen. De bedoeling is dat dit Forum zich richt op het voorkomen van onnodige dierproeven, maar het zou zich volgens het EESC ook met andere zaken kunnen gaan bezighouden.

3.8.1

In de ogen van het EESC vormen de gegevens uit het REACH-systeem het uitgangspunt voor risicobeoordeling en risicobeperking, niet alleen ter bescherming van de volksgezondheid en het milieu, maar ook ter bescherming van de gezondheid en veiligheid van werknemers. Het is daarom van mening dat REACH van groot belang is voor de uitoefening van om het even welke beroepsactiviteit.

3.8.2

In de chemiesector, waar de afgelopen jaren constant overleg plaatsvond tussen de sociale partners, deed zich dankzij het feit dat veel gegevens ter beschikking worden gesteld en correct gebruikt, het minste aantal arbeidsongevallen en milieu-incidenten voor in vergelijking met andere sectoren.

3.8.3

Dit positieve nieuws is niet algemeen bekend, maar het EESC wil toch wijzen op de meerwaarde van de terbeschikkingstelling aan werknemers en hun vertegenwoordigers van alle bruikbare gegevens over een chemische stof of preparaat, die na de veiligheidsbeoordeling ervan bekend zijn en opgenomen worden in de veiligheidsinformatiebladen. Derhalve hoopt het EESC dat de positieve ervaringen die in dit verband in de chemiesector zijn opgedaan ook onder de aandacht worden gebracht van de (eind)gebruikers, bijv. via specifieke cursussen voor werknemers en hun vertegenwoordigers. Zo zal tevens de werking van de beschermingsmaatregelen uit de huidige wetgeving inzake gevaarlijke stoffen worden versterkt en een uniformere toepassing daarvan worden bevorderd.

3.9.1

De door de Commissie geleverde cijfers over de directe en indirecte kosten van de toepassing van het systeem in de komende tien jaar riep leverden veel kritiek op, en de Commissie kreeg het verwijt deze kosten te onderschatten. Het EESC neemt kennis van de nieuwe effectbeoordeling, waarin rekening is gehouden met de wijzigingen die werden aangebracht in de eerste versie van het voorstel n.a.v. de raadpleging daarover. Deze effectbeoordeling, die dus specifiek is aangepast aan deze wijzigingen, zou realistischer moeten zijn, ook al blijft het nog gissen naar een aanzienlijk deel van de impact van de Commissievoorstellen, vooral wat betreft de indirecte kosten en de gevolgen voor (eind)gebruikers en de nieuwe lidstaten.

3.9.2

Het EESC roept de Commissie dan ook op de aanzet te geven tot een specifieke discussie over dit onderwerp met de verschillende Europese en nationale brancheorganisaties, waarbij de aandacht vooral moet uitgaan naar de sectoren die volgens particulier onderzoek het zwaarst door het nieuwe voorstel worden getroffen. Zo kan de Commissie de juistheid van haar analyses controleren en, indien nodig, maatregelen die buitengewoon streng blijken te zijn, herzien.

3.9.3

De mogelijke economische repercussies van het voorstel baren het EESC zorgen en daarom dringt het bij de Commissie aan op een grondigere effectbeoordeling op dit vlak. Ze dient zich te realiseren dat chemische stoffen in alle economische sectoren, óók in de landbouw en de dienstensector, zeer belangrijk zijn. Bovendien zou ze veel uitgebreider moeten stilstaan bij de mogelijke gevolgen van haar voorstellen voor de toetredingslanden.

3.9.4

Naar verwachting leidt het nieuwe systeem tot meer innovatie en ongetwijfeld zullen enkele maatregelen in vergelijking met de huidige situatie positieve gevolgen hebben voor het onderzoek naar en het op de markt brengen van een groter aantal nieuwe stoffen. Het EESC staat daarom positief tegenover de in dit verband voorgestelde wijzigingen, maar vindt de - meestal automatische - mechanismen waarmee innovatie moet worden gestimuleerd, door de bank genomen nog te algemeen van aard, en is van mening dat de gekwantificeerde positieve gevolgen nog te wensen overlaat.

3.9.5

De kosten/baten-verhouding lijkt zeer gunstig uit te vallen, vooral voor de volksgezondheid, maar laat niet zien dat in werkelijkheid de kosten meteen voor rekening van alleen het bedrijfsleven komen, terwijl meestal andere betrokkenen of de samenleving in het algemeen gedurende een langere periode van de baten profiteren. Dit is waarschijnlijk de oorzaak van de vele twijfels en negatieve reacties die naar buiten zijn gekomen. Er moet dan ook worden gepoogd om m.b.v. verder sectoraal onderzoek en kwantitatieve analyses een breed draagvlak voor de voorstellen te creëren. Daarnaast zou proactief beleid moeten worden gevoerd tot behoud van de concurrentiekracht van het Europese bedrijfsleven, bijv. door de Commissie op wereldniveau gerichte maatregelen te laten nemen om van de Europese normen een mondiaal referentiekader te maken.

4.1

Het EESC steunt de doelstellingen en de opzet van het systeem REACH, maar vindt dat vooral aan de invoering van dit systeem de nodige extra aandacht moet worden besteed, zodat deze goede stap voorwaarts in de chemicaliënwetgeving geen bedreiging kan gaan vormen voor de concurrentiekracht en de groei van de chemiesector en dus voor de werkgelegenheid. Deze wens van het EESC sluit aan op het streven naar duurzame ontwikkeling op sociaal-economisch en milieugebied en geldt wat onderhavig Commissiedocument betreft, meer concreet voor de voorgestelde impactanalyse, die geen garanties biedt voor een daadwerkelijk evenwicht tussen kosten en baten.

4.2

Er moet worden beantwoord aan de politieke roep om wetgeving die alle gebruikers van chemische stoffen en ook de burgers in het algemeen garanties biedt t.a.v. gezondheid, veiligheid en milieu-invloeden, maar die het concurrentievermogen van de Europese chemiesector niet aantast. Daarom dringt het EESC er bij de Commissie, het Europees Parlement en de Raad op aan om serieus na te gaan op welke punten de voorgestelde verordening zou kunnen worden gewijzigd om ze eenvoudiger en de voorgestelde procedures minder bureaucratisch (en dus goedkoper) te maken, en vraagt het de Commissie in dit verband het overleg met de betrokkenen voort te zetten.

4.3

Daarnaast stelt het EESC voor voorlichtingscampagnes op te zetten om met name de kleine en middelgrote ondernemingen en de (eind)gebruikers te informeren over de inhoud van de Verordening en de Richtlijn en de voorgestelde wijzigingen. Het is nl. belangrijk dat geprobeerd wordt om de huidige negatieve houding van veel betrokkenen t.o.v. de Commissievoorstellen te veranderen. Veel gebruikers hebben (nog) niet genoeg oog voor de voordelen van een vereenvoudiging van de geldende regelgeving, van snellere en efficiëntere beoordelingen (met minder risico's en dus minder aansprakelijkheidsproblemen) en van een eenvoudigere toepassing van milieunormen (t.a.v uitstoot, afvalstoffen, veiligheid van werknemers enz.).

4.4

Ook moet duidelijk worden gemaakt dat de bijlagen bij de Commissievoorstellen uitvoeringsinstrumenten zijn, bestaande uit praktische instructies, algemene richtsnoeren en technische en wetenschappelijke normen voor onderzoeks- en analysemethoden, en niet méér administratieve rompslomp betekenen, maar de toepassing van de regels juist gemakkelijker maken, en die qua omvang niet verschillen van de bestaande bijlagen bij de huidige regelgeving. In dit verband zou het nuttig kunnen zijn, als dit juridisch mogelijk is, een passend onderscheid te maken tussen de bijlagen die bedoeld zijn om wettelijke normen te handhaven, en die welke daarentegen kunnen worden gebruikt als een soort „handboeken” of richtsnoeren zijn voor deskundigen en om die reden zeer eenvoudig zouden moeten kunnen worden bijgewerkt n.a.v. nieuwe technische en wetenschappelijke ontwikkelingen.

4.5

Het EESC staat positief tegenover de door de Commissie georganiseerde consultatieronde om aan de hand van de uitkomsten daarvan de eerste versie van haar voorstel bij te werken, en hoopt dat dit raadplegingsproces en het overleg met de betrokkenen worden voortgezet, zodat de voorstellen verder kunnen worden verbeterd. Met name zou aandacht moeten worden besteed aan:

4.6

Het EESC wijst er met klem op dat een grondigere effectbeoordeling noodzakelijk is, in het bijzonder t.a.v. de indirecte kosten, de kosten voor de (eind)gebruikers in een aantal probleemsectoren en de mogelijke gevolgen voor de toetredingslanden, teneinde de uitgangspunten van de tot nu toe uitgevoerde analyses te verifiëren of op zijn minst deze analyses kritisch te bekijken.

4.7

Ten slotte vindt het EESC dat op politiek vlak echt actie moet worden ondernomen om betrokkenen uit de rest van de wereld te informeren over de regels uit het REACH-systeem en om te proberen hen te laten instemmen met de uitgangspunten hiervan, die van fundamenteel belang zijn voor een betere bescherming van de gezondheid van de burgers c.q. werknemers en het milieu, en niet in de laatste plaats voor het concurrentievermogen van de Europese chemiesector.

4.8

Het EESC staat positief tegenover de praktische experimenten en proefprojecten t.a.v. de toepassing van de nieuwe regelgeving, die in enkele lidstaten reeds in samenwerking met regionale instanties en alle betrokkenen uit de chemiesector werden opgezet met het oog op een vereenvoudiging van de procedures en een concretere effectbeoordeling. Ook juicht het de inspanningen van de Commissie en het Europees Bureau voor chemische stoffen toe om samen met de betrokken partijen technische richtsnoeren voor de sector uit te werken t.b.v. de toepassing van het REACH-systeem. Het EESC is van mening dat alle Europese instellingen zich tijdens de voorbereiding van de definitieve wetsinstrumenten moeten laten leiden door de inmiddels in de tussentijd opgedane ervaringen (met bijv. proefprojecten), en het behoudt zich het recht voor een vervolgadvies op te stellen over de uiteindelijke resultaten van de nieuwe regelgeving.