Gevoegde zaken C‑482/01 en C‑493/01

Georgios Orfanopoulos e.a.

en

Raffaele Oliveri

tegen

Land Baden-Württemberg

(verzoek van het Verwaltungsgericht Stuttgart om een prejudiciële beslissing)

„Vrij verkeer van personen – Openbare orde – Richtlijn 64/221/EEG – Besluit tot verwijdering op grond van strafrechtelijke overtredingen – Inaanmerkingneming van verblijfsduur en van persoonlijke omstandigheden – Grondrechten – Bescherming van gezinsleven – Inaanmerkingneming van omstandigheden die zich hebben voorgedaan tussen laatste overheidsbesluit en rechtmatigheidstoetsing van dat besluit door administratieve rechter – Recht van belanghebbende om opportuniteitsoverwegingen geldend te maken voor adviesinstantie”

Samenvatting van het arrest

1.        Vrij verkeer van personen – Vrij verrichten van diensten – Burgerschap van Europese Unie – Recht om vrij op grondgebied van lidstaten te reizen en te verblijven – Prejudiciële procedure over overeenstemming met gemeenschapsrecht van nationale regeling die voorschrijft dat onderdanen van andere lidstaten in bepaalde omstandigheden moeten worden uitgewezen – Gegevens die Hof niet in staat stellen relevante bepalingen van gemeenschapsrecht te vinden – Verplichting voor nationale rechter om dit na te gaan

(Art. 18 EG, 39 EG, 43 EG, 46 EG, 49 EG, 55 EG en 234 EG; richtlijn 90/364 van de Raad)

2.        Vrij verkeer van personen – Afwijkingen – Redenen van openbare orde – Veroordeling tot bepaalde straffen voor specifieke strafbare feiten – Verplichte uitzetting van gemeenschapsonderdaan zonder inaanmerkingneming van persoonlijk gedrag – Ontoelaatbaarheid

(Richtlijn 64/221 van de Raad, art. 3)

3.        Vrij verkeer van personen – Afwijkingen – Redenen van openbare orde – Uitzetting van gemeenschapsonderdaan – Nationale regeling die inaanmerkingneming van omstandigheden die zich hebben voorgedaan tussen laatste overheidsbesluit en rechtmatigheidstoetsing van dat besluit door rechter uitsluit – Ontoelaatbaarheid

(Richtlijn 64/221 van de Raad, art. 3)

4.        Vrij verkeer van personen – Afwijkingen – Redenen van openbare orde – Veroordeling tot bepaalde straffen voor specifieke strafbare feiten – Uitzetting van gemeenschapsonderdaan op grond van vermoeden en zonder behoorlijk rekening te houden met zijn persoonlijk gedrag of met gevaar voor openbare orde – Ontoelaatbaarheid – Uitzetting van gemeenschapsonderdaan die actuele bedreiging voor openbare orde vormt – Belanghebbende die zich op gezinsomstandigheden kan beroepen – Toelaatbaarheid – Voorwaarden – Beoordeling van geval tot geval met eerbiediging van algemene beginselen van gemeenschapsrecht, met name grondrechten zoals bescherming van gezinsleven

(Art. 39, lid 3, EG; Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens, art. 8; richtlijn 64/221 van de Raad, art.3)

5.        Vrij verkeer van personen – Afwijkingen – Besluiten op gebied van vreemdelingenbeleid – Besluiten tot uitzetting – Procedurele waarborgen – Nationale wettelijke regeling die niet voorziet in bezwaarschriftprocedure noch in beroep in rechte waarin tevens opportuniteit wordt getoetst – Ontoelaatbaarheid

(Richtlijn 64/221 van de Raad, art. 9, lid 1)

1.        Bij de huidige stand van het gemeenschapsrecht bestaat er geen onvoorwaardelijk recht van de onderdanen van een lidstaat om op het grondgebied van een andere lidstaat te reizen en te verblijven. Dit volgt enerzijds uit de bepalingen inzake het vrije verkeer van personen en diensten in titel III van het derde deel van het Verdrag, te weten de artikelen 39 EG, 43 EG, 46 EG, 49 EG en 55 EG, alsmede uit de ter uitvoering daarvan vastgestelde bepalingen van afgeleid recht, en anderzijds uit de bepalingen van het tweede deel van het Verdrag, en meer in het bijzonder artikel 18 EG, dat weliswaar erkent dat de burgers van de Unie het recht hebben vrij op het grondgebied van de lidstaten te reizen en te verblijven, maar uitdrukkelijk verwijst naar de beperkingen en voorwaarden die bij het Verdrag en de bepalingen ter uitvoering daarvan zijn vastgesteld.

Wanneer het Hof in het kader van een procedure op basis van artikel 234 EG een vraag wordt gesteld over de verenigbaarheid met het gemeenschapsrecht van een nationaal voorschrift dat de bevoegde autoriteiten verplicht, onderdanen van andere lidstaten uit te zetten die voor specifieke strafbare feiten tot bepaalde straffen zijn veroordeeld, en op basis van de informatie waarover het Hof beschikt, niet met zekerheid kan worden vastgesteld of de betrokken onderdaan zich op artikel 39 EG of op andere bepalingen van het Verdrag en van afgeleid recht inzake het vrije verkeer van personen of het vrij verrichten van diensten kan beroepen, terwijl vaststaat dat de belanghebbende als burger van de Unie ingevolge artikel 18 EG het recht heeft om vrij op het grondgebied van de lidstaten te reizen en te verblijven, onder voorbehoud van de beperkingen en voorwaarden die bij het Verdrag en de bepalingen ter uitvoering daarvan zijn vastgesteld, dient de verwijzende rechter vast te stellen, op welke andere communautaire bepalingen dan artikel 18, lid 1, EG de belanghebbende zich eventueel kan beroepen.

Wat dit betreft, moet deze rechter in het bijzonder nagaan of de belanghebbende onder de werkingssfeer van artikel 39 EG valt, hetzij als werknemer, hetzij als andere persoon die recht heeft op vrij verkeer krachtens de ter uitvoering van dit artikel vastgestelde bepalingen van afgeleid recht, of dat hij zich op andere bepalingen van gemeenschapsrecht kan beroepen, zoals richtlijn 90/364 betreffende het verblijfsrecht, of artikel 49 EG, dat met name geldt voor personen te wier behoeve diensten worden verricht.

(cf. punten 47, 52‑54, dictum 1)

2.        Artikel 3 van richtlijn 64/221 voor de coördinatie van de voor vreemdelingen geldende bijzondere maatregelen ten aanzien van verplaatsing en verblijf, die gerechtvaardigd zijn uit hoofde van de openbare orde, de openbare veiligheid en de volksgezondheid, dat bepaalt dat de betrokken maatregelen uitsluitend op het persoonlijke gedrag van de betrokkene moeten berusten, en dat het bestaan van strafrechtelijke veroordelingen op zichzelf geen reden voor deze maatregelen vormt, verzet zich tegen een nationale regeling die de nationale autoriteiten verplicht onderdanen van andere lidstaten van het grondgebied te verwijderen, wanneer die wegens een opzettelijk gepleegd strafbaar feit in de zin van de Duitse wet inzake verdovende middelen tot een jeugdstraf van minstens twee jaar of tot een vrijheidsstraf zijn veroordeeld, voorzover de straf niet voorwaardelijk is opgelegd.

(cf. punt 71, dictum 2)

3.        Artikel 3 van richtlijn 64/221 voor de coördinatie van de voor vreemdelingen geldende bijzondere maatregelen ten aanzien van verplaatsing en verblijf, die gerechtvaardigd zijn uit hoofde van de openbare orde, de openbare veiligheid en de volksgezondheid, dat bepaalt dat de betrokken maatregelen uitsluitend op het persoonlijke gedrag van de betrokkene moeten berusten, en dat het bestaan van strafrechtelijke veroordelingen op zichzelf geen reden voor deze maatregelen vormt, verzet zich tegen een nationale praktijk op grond waarvan de nationale rechterlijke instanties bij de rechtmatigheidstoetsing van de uitzetting van een onderdaan van een andere lidstaat geen rekening dienen te houden met feiten die zich na het laatste overheidsbesluit hebben voorgedaan en die ertoe kunnen leiden dat de actuele bedreiging die het gedrag van de betrokkene voor de openbare orde vormde, verdwijnt of sterk vermindert. Dit is vooral het geval indien er tussen de datum van het besluit tot uitzetting en de datum waarop de bevoegde rechter dit besluit toetst, een lange periode is verstreken.

(cf. punt 82, dictum 3)

4.        Artikel 39 EG en artikel 3 van richtlijn 64/221 voor de coördinatie van de voor vreemdelingen geldende bijzondere maatregelen ten aanzien van verplaatsing en verblijf, die gerechtvaardigd zijn uit hoofde van de openbare orde, de openbare veiligheid en de volksgezondheid, dat bepaalt dat de betrokken maatregelen uitsluitend op het persoonlijke gedrag van de betrokkene moeten berusten, en dat het bestaan van strafrechtelijke veroordelingen op zichzelf geen reden voor deze maatregelen vormt, verzetten zich tegen een nationale regeling of praktijk op grond waarvan de verwijdering van het grondgebied van een onderdaan van een andere lidstaat die voor specifieke strafbare feiten tot bepaalde straffen is veroordeeld, niettegenstaande de inaanmerkingneming van gezinsomstandigheden, wordt gelast op basis van het vermoeden dat hij dient te worden uitgezet, zonder dat behoorlijk rekening is gehouden met zijn persoonlijke gedrag en met het gevaar dat hij voor de openbare orde vormt.

Artikel 39 EG en richtlijn 64/221 verzetten daarentegen zich niet tegen de uitzetting van een onderdaan van een lidstaat die voor specifieke strafbare feiten tot een bepaalde straf is veroordeeld, en die enerzijds een actuele bedreiging voor de openbare orde vormt en anderzijds vele jaren in de lidstaat van ontvangst heeft verbleven en gezinsomstandigheden tegen die uitzetting kan aanvoeren, mits de beoordeling door de nationale autoriteiten in het concrete geval, waar het billijke evenwicht tussen de betrokken legitieme belangen ligt, wordt verricht met inachtneming van de algemene beginselen van gemeenschapsrecht, en met name door naar behoren rekening te houden met de grondrechten zoals de bescherming van het gezinsleven.

(cf. punt 100, dictum 4‑5)

5.        Artikel 9, lid 1, van richtlijn 64/221 voor de coördinatie van de voor vreemdelingen geldende bijzondere maatregelen ten aanzien van verplaatsing en verblijf, die gerechtvaardigd zijn uit hoofde van de openbare orde, de openbare veiligheid en de volksgezondheid, dat beoogt een minimale procedurele waarborg te bieden aan degenen jegens wie een besluit tot verwijdering van het grondgebied wordt genomen, verzet zich tegen een bepaling van een lidstaat die niet voorziet in een bezwaarschriftprocedure en evenmin in een beroep in rechte waarin ook de opportuniteit wordt onderzocht, tegen een besluit van een overheidsinstantie tot uitzetting van een onderdaan van een andere lidstaat, indien er niet een van deze overheidsinstantie onafhankelijke instantie bestaat.

Wanneer vaststaat dat de betrokken besluiten door de administratieve rechter worden getoetst in het kader van een procedure in rechte, maar er twijfel blijft bestaan over de omvang van deze toetsing, dient de nationale rechter na te gaan of de op dit gebied bevoegde rechterlijke instanties de opportuniteit van de uitzettingsmaatregelen kunnen onderzoeken.

(cf. punten 105, 107, 112, 116, dictum 6)