Het Hof van Justitie van de Europese Unie

INLEIDING

Het Verdrag van Lissabon is gericht op het verbeteren van de werking van het rechtssysteem van de Europese Unie (EU) en wil dit systeem aan de ontwikkeling van het Europees recht aanpassen. Het Hof van Justitie van de EU wordt daarom vanuit een intern standpunt hervormd op het gebied van de structuur en de benoeming van de rechterlijke instanties. Het Verdrag van Lissabon verhoogt bovendien de rechterlijke controle van het Hof door deze instantie nieuwe bevoegdheden te geven en de controle van andere organen binnen de EU te vergroten.

RECHTERLIJKE INSTANTIES

Het Verdrag van Lissabon wijzigt de benoeming van de instanties van de EU. Voortaan heeft het Hof van Justitie van de EU voor het hele rechtssysteem van de EU de volgende benamingen:

• Het Hof van Justitie;
• het Gerecht, vroeger “Gerecht van eerste aanleg” genoemd;
• de gespecialiseerde rechtbanken, vroeger “kamers” genoemd.

Deze naamwijzigingen hebben als doel het verduidelijken van het rechtssysteem van de EU en veranderen de voorrechten van deze instanties niet.

Het Verdrag van Lissabon verhoogt ook de flexibiliteit van het rechtssysteem van de EU. De aanpassing van de statuten van het Hof en de creatie van de nieuwe gespecialiseerde rechtbanken zijn derhalve afhankelijk van de gewone wetgevingsprocedure en niet langer van een beslissing met eenparigheid van stemmen van de Raad.

De procedure voor de aanduiding van rechters en advocaten-generaal is aanzienlijk aangepast. Het Verdrag van Lissabon stelt voortaan een raadgevend comité aan voor hun aanduiding. Het aantal advocaten-generaal, momenteel 8, werd bovendien verhoogd tot 11.

RECHTERLIJKE CONTROLE

Het Verdrag van Lissabon breidt de rechterlijke controle van het Hof uit naar besluiten van de Europese Raad. Bovendien harmoniseert het verdrag de bepalingen van de besluiten van de agentschappen en organen van de EU. Deze besluiten kunnen voortaan het voorwerp worden van het aantekenen van beroep voor het Hof van Justitie van de EU.

Het Verdrag van Lissabon geeft ook nieuwe eisende partijen de kans om beroep aan te tekenen. Zo kunnen de nationale parlementen en het Comité van de Regio’s de annulering van de besluiten eisen die ze in strijd achten met de beginselen van subsidiariteit. Het Comité van de Regio’s kan zich bovendien tot het Hof van Justitie van de EU wenden voor het behoud van de eigen voorrechten.

Het Verdrag van Lissabon houdt een kleine aanpassing in betreffende beroepen door particulieren, die voortaan de mogelijkheid krijgen om in beroep te gaan tegen reglementaire besluiten die niet uitgevoerd moeten worden. Maar de ontvankelijkheidvoorwaarden, die eisen dat de particulieren rechtstreeks en individueel betrokken zijn door het besluit, worden behouden.

Daarnaast vereenvoudigt het Verdrag van Lissabon het sanctioneringmechanisme in geval van niet-uitvoering van een arrest. De Commissie kan voortaan beroep doen op het Hof nadat een lidstaat voorheen een arrest heeft uitgesteld. De tussenfase waarin de Commissie een gemotiveerde mening moest geven, wordt dus afgeschaft.

Het Verdrag van Lissabon vereenvoudigt ook de procedure voor een beroep wegens niet-nakoming in geval van niet-communicatie door een lidstaat van de nationale omzettingsmaatregelen. In dit geval kan de Commissie een beroep wegens niet-nakoming aantekenen en een geldelijke sanctie eisen als er vooraf twee afzonderlijke procedures nodig waren.

DESKUNDIGHEID

De rechterlijke controle van het Hof is van toepassing op het vlak van de ruimte van vrijheid, veiligheid en recht. De besluiten betreffende visums, asiel, immigratie en andere beleidsdomeinen die verbonden zijn aan het vrij personenverkeer kunnen voortaan het voorwerp uitmaken van een beroep. Dit betekent een belangrijke stap voorwaarts is in de Europese eenmaking. Het Verdrag van Lissabon stelt echter beperkingen in op deze nieuwe rechterlijke controle. Het Hof kan immers geen uitspraak doen over de door een lidstaat uitgevoerde politieoperaties, of over de verantwoordelijkheden van de lidstaten voor het behoud van de openbare orde en van de interne veiligheid.

Op het gebied van gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid blijft het Hof geen bevoegdheid hebben. Toch introduceert het Verdrag van Lissabon twee uitzonderingen waarbij het Hof wordt aangesproken:

• betreffende de beperkende maatregelen van de Unie tegen fysieke of morele personen (artikel 275 van het verdrag betreffende de werking van de EU);
• betreffende de internationale overeenkomsten; als de mening van het Hof ongunstig is, kan het akkoord niet van kracht gaan zonder aanpassing of herziening van de Verdragen (artikel 218 van het verdrag betreffende de werking van de EU).

SAMENVATTENDE TABEL

Laatste wijziging: 22.01.2010