(1)

De terugkeer van onderdanen van derde landen die niet of niet meer voldoen aan de voorwaarden voor binnenkomst, verblijf of vestiging in de lidstaten, met volledige inachtneming van de grondrechten en met name het beginsel van non-refoulement, en in overeenstemming met Richtlijn 2008/115/EG van het Europees Parlement en de Raad (2), is een wezenlijk onderdeel van de brede inspanningen om irreguliere migratie aan te pakken en een hoger percentage irreguliere migranten te doen terugkeren.

(2)

Het is noodzakelijk het systeem van de Unie voor de terugkeer van illegaal verblijvende onderdanen van derde landen doeltreffender te maken. Dit is essentieel voor het behoud van het vertrouwen van het publiek in het migratie- en asielbeleid van de Unie en voor de ondersteuning van personen die internationale bescherming behoeven.

(3)

De lidstaten dienen alle nodige maatregelen te nemen om op doeltreffende en evenredige wijze de terugkeer van illegaal verblijvende onderdanen van derde landen te waarborgen, overeenkomstig de bepalingen van Richtlijn 2008/115/EG.

(4)

In Verordening (EU) 2018/1861 (3) en Verordening (EU) 2018/1862 (4) van het Europees Parlement en de Raad zijn de voorwaarden vastgelegd voor de instelling, de werking en het gebruik van het Schengeninformatiesysteem (SIS).

(5)

Er dient een systeem te worden ingesteld waarmee de lidstaten die krachtens Verordening (EU) 2018/1861 SIS gebruiken, informatie kunnen delen met betrekking tot terugkeerbesluiten die zijn uitgevaardigd jegens onderdanen van derde landen die illegaal op het grondgebied van de lidstaten verblijven, en waarmee kan worden gecontroleerd of onderdanen van derde landen jegens wie deze besluiten zijn genomen, het grondgebied van de lidstaten hebben verlaten.

(6)

Deze verordening laat de in Richtlijn 2008/115/EG opgenomen rechten en verplichtingen van onderdanen van derde landen onverlet. Een in SIS ingevoerde signalering inzake terugkeer bepaalt op zichzelf niet de status van de onderdaan van een derde land op het grondgebied van lidstaten, in het bijzonder in andere lidstaten dan de lidstaat die de signalering heeft ingevoerd in SIS.

(7)

In SIS ingevoerde signaleringen inzake terugkeer en de uitwisseling van aanvullende informatie ten aanzien van die signaleringen dienen de bevoegde autoriteiten te helpen de maatregelen te nemen die nodig zijn voor de uitvoering van terugkeerbesluiten. SIS dient bij te dragen tot de identificatie van, en tot het delen van informatie door de lidstaten over, onderdanen van derde landen jegens wie een dergelijk terugkeerbesluit is uitgevaardigd, die zijn ondergedoken en die zijn aangehouden in een andere lidstaat. Die maatregelen dienen bij te dragen tot het voorkomen en ontmoedigen van irreguliere migratie en secundaire bewegingen, en dienen de samenwerking tussen de autoriteiten van de lidstaten te bevorderen.

(8)

Om de doeltreffendheid van terugkeer te waarborgen en de toegevoegde waarde van de signaleringen inzake terugkeer te vergroten, dienen de lidstaten in SIS signaleringen in te voeren in verband met terugkeerbesluiten die zij uitvaardigen overeenkomstig bepalingen die Richtlijn 2008/115/EG in acht nemen, met betrekking tot illegaal verblijvende onderdanen van derde landen. Hiertoe dienen de lidstaten ook een signalering in SIS in te voeren wanneer besluiten waarbij een terugkeerverplichting wordt opgelegd of vastgesteld, worden uitgevaardigd in de situaties omschreven in artikel 2, lid 2, van die richtlijn, met name jegens onderdanen van derde landen aan wie de toegang is geweigerd overeenkomstig Verordening (EU) 2016/399 van het Europees Parlement en de Raad (5), of die door de bevoegde autoriteiten zijn aangehouden of onderschept wegens het op irreguliere wijze over land, over zee of door de lucht overschrijden van de buitengrens van een lidstaat en die vervolgens geen verblijfsvergunning of -recht in die lidstaat hebben verkregen, en ten aanzien van onderdanen van derde landen die als strafrechtelijke sanctie of als gevolg van een strafrechtelijke sanctie, overeenkomstig het nationaal recht, verplicht zijn tot terugkeer of jegens wie een uitleveringsprocedure loopt. In bepaalde gevallen kunnen de lidstaten, om hun administratieve lasten te verminderen, ervan afzien signaleringen inzake terugkeer in SIS in te voeren, wanneer het risico dat aan een terugkeerbesluit geen gevolg wordt gegeven klein is, namelijk tijdens de periode van vasthouding of wanneer het terugkeerbesluit aan de buitengrens is uitgevaardigd en onmiddellijk wordt uitgevoerd.

(9)

Deze verordening heeft tot doel gemeenschappelijke regels vast te stellen voor de invoering in SIS van signaleringen inzake terugkeer. Signaleringen inzake terugkeer dienen in SIS te worden ingevoerd zodra de onderliggende terugkeerbesluiten zijn uitgevaardigd. De signalering dient te vermelden of aan de betrokken onderdaan van een derde land een termijn voor vrijwillig vertrek is toegekend, of een dergelijke termijn is verlengd, en of het besluit is geschorst dan wel de verwijdering is uitgesteld.

(10)

Het is nodig de categorieën in SIS in te voeren gegevens te bepalen met betrekking tot een onderdaan van derde landen jegens wie een terugkeerbesluit is uitgevaardigd. Signaleringen inzake terugkeer dienen alleen die gegevens te bevatten die nodig zijn voor de identificatie van de betrokkenen, zodat de bevoegde autoriteiten met kennis van zaken besluiten kunnen nemen, zonder tijd te verliezen, en zo nodig de bescherming van die autoriteiten kunnen waarborgen tegen personen die bijvoorbeeld gewapend of gewelddadig, ontsnapt of betrokken zijn bij activiteiten als bedoeld in de artikelen 3 tot en met 14 van Richtlijn (EU) 2017/541 van het Europees Parlement en de Raad (6). Om de identificatie te vergemakkelijken en meervoudige identiteiten op te sporen, moet de signalering bovendien ook een verwijzing naar het identificatiedocument van de betrokken persoon bevatten en, indien beschikbaar, een kopie van dat document.

(11)

Gezien de betrouwbaarheid van de identificatie van personen aan de hand van vingerafdrukken en foto's of gezichtsopnamen, moeten deze altijd worden opgenomen in de signaleringen inzake terugkeer. Als zij niet beschikbaar zijn, bijvoorbeeld wanneer een terugkeerbesluit wordt genomen bij verstek, moet het in die gevallen bij wijze van uitzondering mogelijk zijn om van dit voorschrift af te wijken.

(12)

De uitwisseling van door de nationale bevoegde autoriteiten verstrekte aanvullende informatie over onderdanen van derde landen jegens wie signaleringen inzake terugkeer zijn uitgevaardigd, dient overeenkomstig de artikelen 7 en 8 van Verordening (EU) 2018/1861 altijd te verlopen via het netwerk van nationale bureaus, SIRENE-bureaus genaamd, die als contactpunt dienen.

(13)

Er dienen procedures te worden vastgesteld die de lidstaten in staat stellen te controleren of aan de terugkeerverplichting is voldaan en het vertrek van de betrokken onderdaan van een derde land te bevestigen aan de lidstaat die de signalering inzake terugkeer in SIS heeft ingevoerd. Deze informatie moet bijdragen tot een meer omvattend toezicht op de naleving van terugkeerbesluiten.

(14)

Signaleringen inzake terugkeer dienen te worden gewist zodra de lidstaat of de bevoegde autoriteit die het terugkeerbesluit heeft uitgevaardigd bevestiging ontvangt dat de terugkeer heeft plaatsgevonden, of indien de bevoegde autoriteit beschikt over voldoende en overtuigende informatie dat de onderdaan van het derde land het grondgebied van de lidstaten heeft verlaten. Wanneer een terugkeerbesluit vergezeld gaat van een inreisverbod, dient een signalering met het oog op weigering van toegang en verblijf te worden ingevoerd in SIS, overeenkomstig Verordening (EU) 2018/1861. In dergelijke gevallen dienen de lidstaten alle nodige maatregelen te nemen om ervoor te zorgen dat het tijdstip waarop de onderdaan van het derde land het Schengengebied verlaat, volledig samenvalt met het tijdstip waarop de signalering met het oog op weigering van toegang en verblijf in SIS wordt geactiveerd. Indien uit de in SIS vervatte gegevens blijkt dat het terugkeerbesluit vergezeld gaat van een inreisverbod, dient het inreisverbod voor tenuitvoerlegging vatbaar te zijn.

(15)

SIS dient een mechanisme te bevatten waarmee de lidstaten ervan in kennis kunnen worden gesteld dat onderdanen van derde landen niet binnen een bepaalde termijn voor vrijwillig vertrek aan een terugkeerverplichting hebben voldaan. Dit mechanisme dient de lidstaten te ondersteunen bij het nakomen van hun verplichtingen tot tenuitvoerlegging van terugkeerbesluiten en hun verplichtingen om een inreisverbod uit te vaardigen overeenkomstig Richtlijn 2008/115/EG met betrekking tot onderdanen van derde landen die niet aan een terugkeerverplichting hebben voldaan.

(16)

Deze verordening dient te voorzien in verplichte voorschriften inzake raadpleging tussen de lidstaten om eventuele tegenstrijdige instructies te vermijden en met elkaar in overeenstemming te brengen. Raadplegingen dienen plaats te vinden wanneer onderdanen van derde landen die in het bezit zijn van een geldige verblijfsvergunning of een visum voor verblijf van langere duur, of aan wie een dergelijke titel of visum zal worden verleend, door een andere lidstaat met het oog op terugkeer zijn gesignaleerd, met name indien het terugkeerbesluit vergezeld gaat van een inreisverbod, of ingeval zich tegenstrijdige situaties kunnen voordoen bij de binnenkomst op het grondgebied van de lidstaten.

(17)

Signaleringen mogen niet langer in SIS worden bewaard dan nodig is voor het met de signaleringen nagestreefde doeleinden. De desbetreffende bepalingen van Verordening (EU) 2018/1861 over toetsingstermijnen dienen van toepassing te zijn. Signaleringen inzake terugkeer dienen automatisch te worden gewist zodra zij verstrijken, overeenkomstig de in die verordening bedoelde toetsingsprocedure.

(18)

Persoonsgegevens die lidstaten op grond van deze verordening hebben verkregen, mogen niet worden doorgegeven aan of ter beschikking worden gesteld van een derde land. In afwijking van die regel moet het mogelijk zijn om deze persoonsgegevens aan een derde land door te geven indien de doorgifte aan strenge voorwaarden wordt onderworpen, en indien zij in individuele gevallen noodzakelijk is om bijstand te verlenen bij de identificatie van een onderdaan van een derde land met het oog op diens terugkeer. De doorgifte van persoonsgegevens aan derde landen dient te geschieden overeenkomstig Verordening (EU) 2016/679 van het Europees Parlement en de Raad (7) en plaatsvinden met toestemming van de signalerende lidstaat. Er dient echter op te worden gewezen dat voor derde landen van terugkeer vaak geen door de Commissie overeenkomstig artikel 45 van Verordening (EU) 2016/679 vastgestelde adequaatheidsbesluiten gelden. Voorts hebben de grote inspanningen van de Unie bij de samenwerking met de belangrijkste landen van herkomst van illegaal verblijvende onderdanen van derde landen waarvoor een terugkeerverplichting geldt, er niet voor kunnen zorgen dat die derde landen systematisch voldoen aan de verplichting uit hoofde van het internationale recht om hun eigen onderdanen terug te nemen. Overnameovereenkomsten die door de Unie of de lidstaten zijn gesloten of waarover wordt onderhandeld, en die passende waarborgen bieden voor de doorgifte van gegevens aan derde landen overeenkomstig artikel 46 van Verordening (EU) 2016/679, betreffen een beperkt aantal van die derde landen.

Het blijft onzeker of nieuwe overeenkomsten zullen worden gesloten. In die omstandigheden, en als uitzondering op het vereiste van een adequaatheidsbesluit of van passende waarborgen, moet de doorgifte van persoonsgegevens aan autoriteiten van derde landen op grond van deze verordening toegestaan worden met het oog op de uitvoering van het terugkeerbeleid van de Unie. Het dient mogelijk te zijn gebruik te maken van de afwijking waarin is voorzien bij artikel 49 van Verordening (EU) 2016/679, onder de in dat artikel vastgelegde voorwaarden. Op grond van artikel 57 van die verordening dient uitvoering van Verordening (EU) 2016/679, mede wat de doorgifte van persoonsgegevens aan derde landen krachtens deze verordening betreft, onder toezicht van de nationale onafhankelijke toezichthoudende autoriteiten te geschieden.

(19)

De nationale autoriteiten die verantwoordelijk zijn voor terugkeer kunnen van lidstaat tot lidstaat aanzienlijk verschillen, en ook binnen dezelfde lidstaat kunnen er diverse autoriteiten verantwoordelijk zijn, afhankelijk van de oorzaken van het illegaal verblijf. Gerechtelijke autoriteiten kunnen ook terugkeerbesluiten uitvaardigen, bijvoorbeeld naar aanleiding van een beroep tegen een weigering van een verblijfsvergunning of -recht, of als strafrechtelijke sanctie. Alle nationale autoriteiten die verantwoordelijk zijn voor de uitvaardiging en uitvoering van terugkeerbesluiten overeenkomstig Richtlijn 2008/115/EG, dienen recht op toegang tot SIS te hebben om signaleringen inzake terugkeer te kunnen invoeren, bijwerken, wissen en doorzoeken.

(20)

Toegang tot signaleringen inzake terugkeer dient te worden verleend aan de in Verordening (EU) 2018/1861 bedoelde nationale bevoegde autoriteiten met het oog op de identificatie en de terugkeer van onderdanen van derde landen.

(21)

Verordening (EU) 2016/794 van het Europees Parlement en de Raad (8) bepaalt dat Europol ondersteuning en versterking moet bieden voor het optreden van de nationale bevoegde autoriteiten en hun onderlinge samenwerking bij de bestrijding van terrorisme en andere vormen van ernstige criminaliteit, en in dat verband analyses en dreigingsevaluaties dient te verstrekken. Om het werk van Europol, met name in het kader van het Europees Centrum tegen migrantensmokkel, te vergemakkelijken, dient Europol toegang te krijgen tot de in deze verordening bepaalde signaleringscategorie.

(22)

Bij Verordening (EU) 2016/1624 van het Europees Parlement en de Raad (9) is voor de toepassing van deze verordening bepaald dat de ontvangende lidstaat de in artikel 2, punt 8, van die verordening bedoelde teamleden die door het Europees Grens- en kustwachtagentschap worden ingezet, toestemming moet verlenen om Uniedatabanken te raadplegen, wanneer dat noodzakelijk is voor de verwezenlijking van de operationele doelstellingen als vastgesteld in het operationele plan inzake grenscontroles, grensbewaking en terugkeer. Het inzetten van de in artikel 2, punten 8 en 9, van die verordening bedoelde teams heeft tot doel technische en operationele versterking te bieden aan lidstaten die daarom verzoeken, met name aan lidstaten die worden geconfronteerd met onevenredig grote uitdagingen op het gebied van migratie. De in artikel 2, punten 8 en 9, van die verordening bedoelde teams hebben voor de uitvoering van hun taken toegang nodig tot signaleringen inzake terugkeer in SIS via een technische interface van het Europees Grens- en kustwachtagentschap die wordt aangesloten op het centrale SIS.

(23)

De bepalingen in Verordening (EU) 2018/1861 inzake de verantwoordelijkheden van de lidstaten en het Agentschap van de Europese Unie voor het operationeel beheer van grootschalige IT-systemen op het gebied van vrijheid, veiligheid en recht, opgericht bij Verordening (EU) 2018/1726 van het Europees Parlement en de Raad (10) („eu-LISA”), over de invoering en verwerking van signaleringen, de voorwaarden voor toegang tot en bewaring van signaleringen, gegevensverwerking, gegevensbescherming, aansprakelijkheid en toezicht, en statistieken moeten ook gelden voor overeenkomstig deze verordening in SIS vervatte en verwerkte gegevens.

(24)

Daar de doelstellingen van deze verordeningen, namelijk het instellen van een systeem voor het delen van informatie over terugkeerbesluiten uitgevaardigd door de lidstaten overeenkomstig bepalingen die Richtlijn 2008/115/EG in acht nemen, om de uitvoering van deze besluiten te vergemakkelijken en toezicht te houden op de naleving door illegaal verblijvende onderdanen van derde landen van hun terugkeerverplichting, niet voldoende door optreden van de lidstaten kan worden verwezenlijkt, maar vanwege de omvang en de gevolgen ervan beter door de Unie kan worden verwezenlijkt, kan de Unie overeenkomstig het in artikel 5 van het Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU) neergelegde subsidiariteitsbeginsel maatregelen nemen. Overeenkomstig het in dat artikel neergelegde evenredigheidsbeginsel gaat deze verordening niet verder dan nodig is om die doelstellingen te verwezenlijken.

(25)

Deze verordening eerbiedigt de grondrechten en neemt de door het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie erkende beginselen in acht.

(26)

De toepassing van deze verordening laat de verplichtingen die voortvloeien uit het Verdrag van Genève betreffende de status van vluchtelingen van 28 juli 1951, als gewijzigd bij het protocol van New York van 31 januari 1967, onverlet.

(27)

Bij de uitvoering van deze verordening moeten de lidstaten ten volle de grondrechten eerbiedigen, inclusief het beginsel van non-refoulement en moeten zij te allen tijde rekening houden met de belangen van het kind, het familie- en gezinsleven, en de gezondheidstoestand en kwetsbaarheid van de betrokken personen.

(28)

Overeenkomstig de artikelen 1 en 2 van Protocol nr. 22 betreffende de positie van Denemarken, gehecht aan het VEU en het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie, neemt Denemarken niet deel aan de vaststelling van deze verordening; deze is bijgevolg niet bindend voor, noch van toepassing op deze lidstaat. Aangezien deze verordening voortbouwt op het Schengenacquis, beslist Denemarken overeenkomstig artikel 4 van het bovengenoemde protocol binnen een termijn van zes maanden nadat de Raad heeft beslist over deze verordening, of het deze in zijn interne recht zal omzetten.

(29)

Deze verordening vormt een ontwikkeling van bepalingen van het Schengenacquis waaraan het Verenigd Koninkrijk niet deelneemt, overeenkomstig Besluit 2000/365/EG van de Raad (11). Het Verenigd Koninkrijk neemt derhalve niet deel aan de vaststelling van deze verordening en deze is niet bindend voor, noch van toepassing op deze lidstaat.

(30)

Deze verordening vormt een ontwikkeling van de bepalingen van het Schengenacquis waaraan Ierland niet deelneemt, overeenkomstig Besluit 2002/192/EG van de Raad (12). Ierland neemt derhalve niet deel aan de vaststelling van deze verordening en deze is niet bindend voor, noch van toepassing op deze lidstaat.

(31)

Wat IJsland en Noorwegen betreft, vormt deze verordening een ontwikkeling van de bepalingen van het Schengenacquis in de zin van de Overeenkomst tussen de Raad van de Europese Unie en de Republiek IJsland en het Koninkrijk Noorwegen inzake de wijze waarop IJsland en Noorwegen worden betrokken bij de uitvoering, de toepassing en de ontwikkeling van het Schengenacquis (13) die vallen onder het gebied bedoeld in artikel 1, onder C, van Besluit 1999/437/EG van de Raad (14).

(32)

Wat Zwitserland betreft, vormt deze verordening een ontwikkeling van de bepalingen van het Schengenacquis in de zin van de Overeenkomst tussen de Europese Unie, de Europese Gemeenschap en de Zwitserse Bondsstaat inzake de wijze waarop Zwitserland wordt betrokken bij de uitvoering, de toepassing en de ontwikkeling van het Schengenacquis (15) die vallen onder het gebied bedoeld in artikel 1, onder C, van Besluit 1999/437/EG van de Raad, in samenhang met artikel 3 van Besluit 2008/146/EG van de Raad (16).

(33)

Wat Liechtenstein betreft, vormt deze verordening een ontwikkeling van de bepalingen van het Schengenacquis in de zin van het Protocol tussen de Europese Unie, de Europese Gemeenschap, de Zwitserse Bondsstaat en het Vorstendom Liechtenstein betreffende de toetreding van het Vorstendom Liechtenstein tot de Overeenkomst tussen de Europese Unie, de Europese Gemeenschap en de Zwitserse Bondsstaat inzake de wijze waarop Zwitserland wordt betrokken bij de uitvoering, de toepassing en de ontwikkeling van het Schengenacquis (17) die vallen onder het gebied bedoeld in artikel 1, onder C, van Besluit 1999/437/EG van de Raad, in samenhang met artikel 3 van Besluit 2011/350/EU van de Raad (18).

(34)

Wat Bulgarije en Roemenië betreft, vormt deze verordening een handeling die op het Schengenacquis voortbouwt of anderszins daaraan is gerelateerd in de zin van artikel 4, lid 2, van de Toetredingsakte van 2005, en dient zij te worden gelezen in samenhang met Besluiten 2010/365/EU (19) en (EU) 2018/934 van de Raad (20).

(35)

Wat Kroatië betreft, vormt deze verordening een handeling die op het Schengenacquis voortbouwt of anderszins daaraan is gerelateerd in de zin van respectievelijk artikel 4, lid 2, van de Toetredingsakte van 2011, en dient zij te worden gelezen in samenhang met Besluit (EU) 2017/733 van de Raad (21).

(36)

Wat Cyprus betreft, vormt deze verordening een handeling die voortbouwt op het Schengenacquis of anderszins daaraan is gerelateerd in de zin van artikel 3, lid 2, van de Toetredingsakte van 2003.

(37)

De Europese Toezichthouder voor gegevensbescherming is geraadpleegd overeenkomstig artikel 28, lid 2, van Verordening (EG) nr. 45/2001 van het Europees Parlement en de Raad (22) en heeft op 3 mei 2017 advies uitgebracht,