Partnerschap EU-Afrika

Inleiding

In de betrekkingen tussen de Europese Unie (EU) en Afrika kunnen vanouds twee regionale groepen worden onderscheiden, te weten de Afrikaanse landen die behoren tot de ACS-landen en de langs de Middellandse Zee gelegen Afrikaanse landen. Bij het begin van het nieuwe millennium heeft de EU evenwel een nieuwe dialoog met Afrika op gang gebracht met het oog op de totstandbrenging van een strategisch partnerschap met het gehele continent dat de bestaande maatregelen versterkt. De eerste topbijeenkomst tussen de EU en Afrika heeft plaatsgehad te Kaïro in april 2000.

Actieplan

Tijdens deze topbijeenkomst werd een actieplan goedgekeurd dat zich vooral richt op zes grote gebieden van algemene betekenis, te weten:

• de economische vraagstukken (met name de samenwerking en de regionale economische integratie in Afrika);
• de integratie van Afrika in de wereldeconomie;
• een van de doelstellingen van het partnerschap is het leggen van een nauwer verband tussen de handel en de ontwikkeling op internationaal niveau, teneinde er aldus over te kunnen waken dat de economische liberalisering bijdraagt tot de armoedevermindering;
• eerbiediging en bescherming van de mensenrechten, de democratische beginselen en instellingen, de rechtsstaat alsmede behoorlijk openbaar bestuur;
• de consolidering van vrede, conflictpreventie, -beheer en -oplossing in Afrika;
• acties op ontwikkelingsgebied ter bestrijding van armoede (in de sectoren onderwijs, volksgezondheid en voedselzekerheid, bijvoorbeeld).

Deze gebieden zijn evenwel zeer veelomvattend en daarom werden aanvankelijk acht tot deze gebieden behorende, meer specifieke actiegebieden uitgekozen, te weten:

• conflictpreventie en -oplossing (met inbegrip van het probleem betreffende antipersoneelmijnen);
• regionale samenwerking en integratie, de integratie van Afrika in de wereldeconomie en de handel;
• het milieu, met inbegrip van de bestrijding van droogte en woestijnvorming;
• HIV/AIDS en overdraagbare ziekten;
• voedselzekerheid;
• mensenrechten en democratie;
• de teruggave van gestolen of illegaal uitgevoerde cultuurgoederen;
• de externe schuld van Afrika (het initiatief ten behoeve van arme landen met een hoge schuldenlast (HIPC) betreft met name de Afrikaanse landen).

Beide partijen komen geregeld bijeen op verschillende niveaus in verband met de uitvoering van het actieplan. De drie belangrijkste vormen van overleg zijn de topbijeenkomsten van staats- en regeringshoofden, de vergaderingen van ministers die tussen de topbijeenkomsten plaatshebben, en de vergaderingen van de biregionale groepen.

Eerste ministeriële vergadering

De eerste ministeriële vergadering tussen vertegenwoordigers van Afrika en de EU heeft plaatsgehad op 11 oktober 2001 te Brussel. Sedert de Top van Kaïro is er vooruitgang geboekt met name op het gebied van de regionale integratie, HIV/AIDS, voedselzekerheid, de mensenrechten, democratie en behoorlijk bestuur.

Nieuwe onderwerpen op de agenda

Sedert de goedkeuring van het actieplan zijn andere belangrijke onderwerpen aan de agenda toegevoegd, zoals de totstandbrenging van de Afrikaanse Unie (AU), het Nieuwe partnerschap voor de ontwikkeling van Afrika (NEPAD), de situatie in de regio van de Grote Meren en de bestrijding van terrorisme.

De AU en het NEPAD zijn twee belangrijke door de Afrikaanse Staten in 2001 genomen initiatieven die volledig door de EU worden gesteund. De AU werd in maart 2001 door de Afrikaanse Staten opgericht ter vervanging van de Organisatie voor Afrikaanse Eenheid. Deze politieke organisatie in het kader waarvan de politieke en economische regionale samenwerking en integratie tussen de Afrikaanse Staten wordt begeleid en geïntensiveerd, zal daartoe van belangrijke instellingen worden voorzien. Het NEPAD werd door de Afrikaanse Staten geconcipieerd en vertegenwoordigt de verbintenis van de Afrikaanse staatshoofden te streven naar het volledig doen verdwijnen van armoede, en het bevorderen van duurzame groei en ontwikkeling, alsmede een actieve deelneming aan het mondiaal politiek en economisch leven.

De conflicten in de regio van de Grote Meren hebben bij beide partijen grote bezorgdheid doen rijzen. De EU draagt in deze regio op verschillende wijzen bij tot het voorkomen en oplossen van conflicten, zoals bijvoorbeeld door de toekenning van steun in het kader van de ontwikkelingssamenwerking (met name uit het Europees Ontwikkelingsfonds) alsook door het toekennen van steun uit de middelen voor het Gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid (GBVB). De EU ondersteunt, bijvoorbeeld, de inter-Congolese dialoog en neemt deel aan initiatieven gericht op de reïntegratie van kindsoldaten in de maatschappij.

Naar aanleiding van de aanslagen van 11 september 2001 in de Verenigde Staten werd aan het einde van de ministeriële vergadering een verklaring over de bestrijding van het terrorisme gepubliceerd om bekend te maken dat de Afrikaanse Staten en de EU het voornemen hebben samen te werken aan de eliminatie ervan.

Evolutie van de dialoog

In samenhang met de dialoog EU-Afrika werd in juli 2003 een mededeling van de Commissie (es de en fr) uitgebracht, waarin de verschillende mogelijkheden worden onderzocht om de dialoog weer op gang te brengen; met name wordt daarin voorgesteld de institutionele betrekkingen te verstevigen, om op die wijze de politieke en ontwikkelingsproblemen aan te pakken, waarmee het Afrikaanse contingent wordt geconfronteerd.

De Afrikaanse staatshoofden en regeringsleiders zijn van 4 tot en met 12 juli 2003 bijeengekomen in Maputo (Mozambique), voor de eerste vergadering van de AU sinds de oprichting daarvan in juli 2002 in Durban. De Europese Commissie was er vertegenwoordigd, als blijk van steun van de EU voor de AU en om de situatie van de dialoog EU-Afrika te bespreken. Op het gebied van de mensenrechten en de democratie is al aanzienlijke vooruitgang geboekt dankzij de opstelling van gemeenschappelijke waarden ter zake en de invoering van sancties ingeval van niet-naleving van deze waarden.

Naar aanleiding van deze vergadering heeft de Raad van de EU in december 2003 een besluit goedgekeurd over de financiering van een vredesfaciliteit voor Afrika uit de middelen van het Europees Ontwikkelingsfonds (EOF), waarmee tegemoet wordt gekomen aan een verzoek van de Top van de AU. Dit initiatief, dat bedoeld is om de Afrikaanse instellingen en de maatregelen gericht op vredeshandhaving te ondersteunen, vereist met name de samenwerking tussen de AU, de regionale Afrikaanse organisaties, de EU en de Verenigde Naties.

De afgelopen jaren werd de dialoog tussen de EU en de AU versterkt, en dit heeft talrijke resultaten opgeleverd. In 2005 heeft de EU zich ertoe verbonden de officiële ontwikkelingshulp tot 2010 met 20 miljard euro per jaar te verhogen, waarvan de helft voor Afrika bestemd zal zijn. Bovendien werd in oktober 2005 een nieuwe strategie voor Afrika aangenomen, waarmee de inspanningen van dit continent, om de millenniumdoelstellingen voor ontwikkeling van de Verenigde Naties te verwezenlijken, worden ondersteund.

Deze strategie stelt een strategisch partnerschap voor tussen de EU en Afrika ter bevordering van veiligheid en ontwikkeling. Dit partnerschap spitst zich toe op sleutelelementen voor een duurzame ontwikkeling, waartoe vrede en veiligheid, een verantwoordelijk en doeltreffend bestuur, handel, interconnectie, sociale cohesie en ecologische duurzaamheid behoren. Er werden nieuwe initiatieven voorgesteld, onder andere een initiatief op het gebied van bestuur en een euro-Afrikaans partnerschap op het gebied van infrastructuur dat in juli 2006 van start is gegaan.

In het kader van het initiatief inzake goed bestuur zal de EU met name de hervormingen ondersteunen die als uitvloeisel van het Afrikaanse mechanisme van evaluatie door gelijken (pair review, MAEP) ondernomen werden, een uniek instrument voor pair-reviews en pair-learning op het gebied van verantwoordelijk democratisch bestuur door en voor Afrikaners. Ten slotte zal de EU in het kader van het infrastructuurpartnerschap de programma's ondersteunen die de interconnectiviteit op continentaal vlak bevorderen om zodoende handel, integratie, stabiliteit en ontwikkeling in de regio vooruit te helpen.

Laatste wijziging: 18.07.2007