Agentschap van de Europese Unie voor samenwerking op het gebied van rechtshandhaving (Europol)

 

SAMENVATTING VAN:

Verordening (EU) 2016/794 betreffende het Agentschap van de Europese Unie voor samenwerking op het gebied van rechtshandhaving (Europol)

WAT IS HET DOEL VAN DE VERORDENING?

• In de verordening worden de regels voor het Agentschap van de Europese Unie voor samenwerking op het gebied van rechtshandhaving (Europol) vastgesteld, waaronder een systeem waarmee het Europees Parlement, samen met de nationale parlementen, politiek toezicht kan houden op de activiteiten van Europol.
• De externe betrekkingen van Europol worden aangepast aan de bepalingen van het Verdrag van Lissabon.
• Wijzigingsverordening (EU) 2022/991 versterkt het mandaat van Europol om ernstige criminaliteit en terrorisme te bestrijden en opkomende veiligheidsdreigingen aan te pakken.

KERNPUNTEN

Doelstellingen

De doelstellingen van Europol bestaan uit het ondersteunen en versterken van:

• het optreden van de rechtshandhavingsautoriteiten in de lidstaten van de Europese Unie (EU);
• de onderlinge samenwerking tussen lidstaten ter voorkoming en bestrijding van terrorisme, zware criminaliteit waardoor twee of meer lidstaten worden getroffen, en vormen van criminaliteit die een schending inhouden van een gemeenschappelijk belang dat tot het EU-beleid behoort.

Taken

In de verordening worden een aantal specifieke taken genoemd om die doelstellingen te behalen, waaronder:

• het verzamelen, opslaan, verwerken, analyseren en delen van informatie, zoals criminele inlichtingen;
• het via de nationale eenheden van Europol bij lidstaten melden van informatie en van verbanden tussen strafbare feiten die deze landen betreffen;
• het coördineren, organiseren en uitvoeren van onderzoeks- en operationele activiteiten ter ondersteuning en versterking van het optreden van de autoriteiten van lidstaten;
• het opstellen van dreigingsevaluaties, strategische en operationele analyses en algemene situatieverslagen;
• het deelnemen aan gemeenschappelijke onderzoeksteams;
• het ontwikkelen van gespecialiseerde EU-kenniscentra voor de bestrijding van bepaalde soorten criminaliteit, bijvoorbeeld het Europees Centrum voor de bestrijding van cybercriminaliteit;
• het ondersteunen van lidstaten bij de bestrijding van vormen van criminaliteit die door het gebruik van internet worden vergemakkelijkt, bevorderd of begaan.

Controle

De bevoegdheden van Europol gaan gepaard met waarborgen inzake gegevensbescherming, democratisch toezicht en verantwoordingsplicht als garantie dat de activiteiten en taken van het agentschap worden uitgevoerd met volledige inachtneming van de in het Handvest van de grondrechten vastgelegde grondrechten en fundamentele vrijheden.

• De Europese Toezichthouder voor gegevensbescherming (EDPS) ziet toe op de verwerking van persoonsgegevens door Europol en er is een heldere procedure voor burgers voor het indienen van verzoeken op grond van EU-wetgeving.
• Het werk van Europol staat onder toezicht van een gezamenlijke parlementaire controlegroep, met leden zowel van het Europees Parlement als van nationale parlementen.

Wijzigingsverordening (EU) 2022/991

Met de wijzigingsverordening:

• wordt de operationele capaciteit van Europol versterkt voor samenwerking met particuliere partijen (regels voor de uitwisseling van persoonsgegevens met particuliere partijen en het analyseren van die gegevens);
• wordt het Europol toegestaan persoonsgegevens te delen met bepaalde particuliere partijen om de verspreiding te voorkomen van:
  • online inhoud in verband met terrorisme of gewelddadig extremisme in crisissituaties, en
  • online materiaal betreffende seksueel misbruik van kinderen;
• worden regels gegeven voor de analyse van big data (gegevensreeksen die te groot of te complex zijn voor de traditionele gegevensverwerkingssoftware) in overeenstemming met de operationele behoeften van Europol en met inachtneming van de grondrechten, met inbegrip van een nieuwe rechtsgrondslag voor Europol voor de verwerking van big data ter ondersteuning van een lopend strafrechtelijk onderzoek;
• wordt het externe toezicht van Europol door de EDPS en het interne toezicht van Europol door zijn functie op het gebied van gegevensbescherming versterkt, en wordt de nieuwe rol van functionaris voor de grondrechten ingevoerd;
• krijgt Europol nieuwe bevoegdheden:
  • een lidstaat voorstellen een strafrechtelijk onderzoek in te stellen voor strafbare feiten die een gemeenschappelijk belang in het kader van EU-beleid schaden, zonder dat een grensoverschrijdende dimensie van het betrokken misdrijf is vereist; de lidstaat in kwestie is echter niet verplicht Europol op de hoogte te stellen wanneer wordt besloten het voorstel niet over te nemen;
  • voorstellen dat lidstaten informatiemeldingen invoeren in het Schengen-informatiesysteem;
• wordt de samenwerking met het Europees Openbaar Ministerie (EOM) versterkt door de invoering van een hit/no-hit-systeem waardoor het EOM binnen het mandaat van het EOM indirecte toegang kan krijgen tot Europol-gegevens die verband houden met strafbare feiten;
• worden met betrekking tot onderzoek en innovatie regels ingevoerd voor het gebruik van opkomende technologieën, voor het onderzoeken van nieuwe benaderingen en voor de ontwikkeling van gemeenschappelijke technologische oplossingen, onder meer met betrekking tot het ontwikkelen, trainen, testen en valideren van algoritmen;
• worden met betrekking tot het kader voor gegevensbescherming dat van toepassing is op Europol, de relevante regels opgenomen in Verordening (EU) 2018/1725 (zie de samenvatting) betreffende de bescherming van natuurlijke personen in verband met de verwerking van operationele persoonsgegevens;
• wordt het toezicht op en de verantwoording van het parlement vergroot met de deelname, als waarnemers, van twee leden van de gezamenlijke parlementaire controlegroep aan de vergaderingen van de raad van bestuur van Europol bij besprekingen over niet-operationele aangelegenheden, en worden de rapportageverplichtingen van Europol uitgebreid;
• wordt Europol de mogelijkheid geboden om persoonsgegevens door te geven aan derde landen in specifieke en goed gemotiveerde situaties en waar passende waarborgen bestaan.

Juridische actie door de EDPS, september 2022

In september 2022 verzocht de EDPS het Hof van Justitie van de Europese Unie om de nietigverklaring van de artikelen 74 bis en 74 ter van de Europol-verordening (Verordening (EU) 2016/794, zoals gewijzigd bij Verordening (EU) 2022/991). In deze artikelen wordt verduidelijkt dat de nieuwe regels van de medewetgevers voor de verwerking van big data van toepassing zijn op alle gegevens waarover Europol op het moment van toepassing van de wijzigingsverordening legaal beschikte (d.w.z. 28 juni 2022).

Deze artikelen blijven geldig tot het Hof van Justitie een beslissing heeft genomen.

Intrekking

Met de verordening wordt het voormalige besluit van Europol, Besluit 2009/371/JBZ, ingetrokken en vervangen.

VANAF WANNEER IS DE VERORDENING VAN TOEPASSING?

De verordening is van toepassing sinds 1 mei 2017, met uitzondering van bepaalde artikelen die reeds van toepassing zijn sinds 13 juni 2016:

• wettige overeenkomsten en contracten die zijn gesloten in het kader van Besluit 2009/371/EU (artikel 71);
• overgangsbepalingen met betrekking tot de raad van bestuur (artikel 72), en
• overgangsbepalingen met betrekking tot het personeel (artikel 73).

Bij Verordening (EU) 2022/991 ingevoerde wijzigingen zijn van toepassing sinds 28 juni 2022.

ACHTERGROND

Zie voor meer informatie:

• Over Europol (Europol).

BELANGRIJKSTE DOCUMENT

Verordening (EU) 2016/794 van het Europees Parlement en de Raad van 11 mei 2016 betreffende het Agentschap van de Europese Unie voor samenwerking op het gebied van rechtshandhaving (Europol) en tot vervanging en intrekking van de Besluiten 2009/371/JBZ, 2009/934/JBZ, 2009/935/JBZ, 2009/936/JBZ en 2009/968/JBZ van de Raad (PB L 135 van 24.5.2016, blz. 53-114)

Achtereenvolgende wijzigingen aan Verordening (EU) 2016/794 werden in de basistekst opgenomen. Deze geconsolideerde versie is enkel van documentaire waarde.

GERELATEERDE DOCUMENTEN

Verordening (EU) 2018/1725 van het Europees Parlement en de Raad van 23 oktober 2018 betreffende de bescherming van natuurlijke personen in verband met de verwerking van persoonsgegevens door de instellingen, organen en instanties van de Unie en betreffende het vrije verkeer van die gegevens, en tot intrekking van Verordening (EG) nr. 45/2001 en Besluit nr. 1247/2002/EG (PB L 295 van 21.11.2018, blz. 39-98)

Verordening (EU) 2017/1939 van de Raad van 12 oktober 2017 betreffende nauwere samenwerking bij de instelling van het Europees Openbaar Ministerie (“EOM”) (PB L 283 van 31.10.2017, blz. 1-71)

Zie de geconsolideerde versie.

Kaderbesluit 2002/465/JBZ van de Raad van 13 juni 2002 inzake gemeenschappelijke onderzoeksteams (PB L 162 van 20.6.2002, blz. 1-3)

Laatste bijwerking 18.01.2023