CONCLUSIE VAN DE ADVOCAAT-GENERAAL H. MAYRAS

VAN 21 JUNI 1979 ( 1 )

Mijnheer de President

mijne heren Rechters.

Na de zaken Meganck t. Commissie (arrest van 30 mei 1973, Jurispr. 1973, blz. 527) en Kuhl t. Raad (arrest van 27 juni 1973, blz. 705), concludeer ik thans voor de derde maal in een zaak betreffende terugvordering van onverschuldigd aan een ambtenaar van de Gemeenschappen betaalde bedragen.

II — Aangezien het beroep geen enkele vraag opwerpt betreffende de ontvankelijkheid gaan wij onmiddellijk over tot de zaak ten gronde.

In de betrekkingen tussen de Gemeenschappen en hun ambtenaren wordt de terugvordering van het onverschuldigd betaalde geregeld in artikel 85 van het Statuut, luidende: „een onverschuldigd betaald bedrag wordt teruggevorderd, indien de bevoordeelde kennis droeg van de onregelmatigheid van de betaling of indien deze onregelmatigheid zo voor de hand lag dat de bevoordeelde daarvan kennis had moeten dragen”. In casu gaat het uitsluitend om de vraag of de onregelmatigheid voldoende „voor de hand lag”.

In dit verband kan men uit uw vroegere rechtspraak afleiden dat het onverschuldigd betaalde kan worden teruggevorderd indien uit het onderzoek van de betrokken omstandigheden blijkt, dat de ambtenaar bij betrachting van een normaal te verwachten zorgvuldigheid wel op de hoogte moest zijn van de onregelmatigheid van de betaling. Zoniet, dan kan het bedrag niet worden teruggevorderd (arrest Meganck, overweging nr. 20, Jurispr. 1973, blz. 534; arrest Kuhl, overweging nr. 11, Jurispr. 1973, blz. 712). Alles draait derhalve om de uitlegging van het begrip normaal te verwachten zorgvuldigheid.

De in het ambtenarenrecht van de Lid-Staten gehanteerde oplossingen inzake terugvordering van het onverschuldigd betaalde zijn alle veel strenger dan artikel 85 van het Statuut. Ik heb dit reeds opgemerkt in mijn conclusie in de zaak Kuhl wat betreft het Franse, Duitse en Italiaanse recht, en hierin is tot dusver geen verandering gekomen. In Nederland verwerpt de rechter meestal het beroep tegen terugvordering van het onverschuldigd betaalde, omdat de salarisafrekeningen steeds nauwkeuriger worden vastgesteld.

Het recht van het Verenigd Koninkrijk en Ierland bevat geen bijzondere bepalingen inzake de openbare dienst. Krachtens een zeer oud rechtsmiddel dat speciaal betrekking heeft op de terugvordering van het onverschuldigd betaalde en herinnert aan het stelsel van de quasi-contracten, kunnen de ontvangers van een onverschuldigde betaling slechts bij uitzondering terugvordering voorkomen. Hieruit kan men derhalve concluderen dat er een algemeen rechtsbeginsel bestaat volgens hetwelk, in tegenstelling tot de oude tekst van artikel 85 van het Statuut, terugvordering de regel is en niet-terugvordering de uitzondering. Dit verschil is trouwens sinds 1 juli 1972 afgezwakt, omdat op die datum de oude tekst van artikel 85, luidende „een onverschuldigd betaald bedrag kan worden teruggevorderd …” werd vervangen door de tekst: „een onverschuldigd betaald bedrag wordt teruggevorderd …”

In het licht van deze opmerkingen dient te worden nagegaan of verzoeker een normaal te verwachten zorgvuldigheid heeft betracht, nu hij drie jaar lang de onregelmatigheid van de te zijnen voordeel verrichte betaling niet heeft bemerkt.

III — Dit is volgens mij niet het geval.

Het is allereerst onaanvaardbaar dat een ambtenaar ter rechtvaardiging van het feit dat hij niet heeft bemerkt dat bepaalde betalingen onverschuldigd aan hem werden gedaan, aanvoert dat hij de statutaire voorschriften op grond waarvan de uitkeringen werden verricht niet kende.

Dit klemt temeer, daar de betrokken teksten beschikbaar waren in verzoekers moedertaal, of, wat betreft het Statuut op het moment van zijn aanstelling, in het Duits, welke taal verzoeker zeer goed beheerst.

Verzoeker beweert voorts dat de Commissie in een betere positie verkeerde dan hij om de vergissing te constateren. Zij beschikte daartoe volgens hem over alle gegevens, omdat zijn echtgenote eveneens bij haar in dienst was. Doch de vergissing van de administratie kan geen rechtvaardigingsgrond zijn. Zoals ik heb opgemerkt in mijn conclusie in de zaak Kuhl is zij zelfs een der feitelijk noodzakelijke voorwaarden voor de actie tot terugvordering. Verzoeker kan zich met name niet beroepen op de hem bij de aanstelling van zijn echtgenote in februari 1974 verstrekte inlichtingen volgens welke hij recht had op de kostwinnerstoelage. Deze inlichtingen waren hem inderhaast en volkomen officieus verstrekt.

Verzoeker kan voorts niet volhouden dat hij niet wist hoeveel zijn echtgenote verdiende, omdat de salarissen van beide echtelieden tot juli 1976, dus voor twee derde van de betrokken periode, op dezelfde bankrekening werden overgemaakt.

Ten slotte wijst verzoeker op de moeilijkheid om het salarisbedrag van zijn echtgenote vast te stellen dat vergeleken diende te worden met het maximum waarboven de kostwinnerstoelage zou worden ingetrokken, en merkt hij op dat, zelfs indien hij had geweten hoe hoog dat salaris was, hij toch niet zou hebben kunnen ontdekken dat hij geen recht had op de kostwinnerstoelage. Deze moeilijkheid lijkt mij echter meer schijn dan werkelijkheid. Verzoeker hoefde slechts het door zijn echtgenote verdiende nettobedrag op te tellen bij het bedrag van de gemeenschapsbelasting om het maandbedrag te vinden dat, tot jaarbedrag omgerekend, moest worden vergeleken met het in het Statuut genoemde maximum, waarop de in België geldende correctiecoëfficiënt van toepassing was.

Deze berekening lijkt ons niet te moeilijk voor een ambtenaar van de rang van verzoeker, die volgens zijn dossier over boekhoudkundige kennis beschikt.

In dit verband besliste de Centrale Raad van Beroep der Nederlanden in een arrest van 18 april 1961 (Administratieve en rechterlijke beslisingen, 1961, blz. 879) dat, hoewel de salarisvoorschriften ingewikkeld waren, terugvordering geoorloofd was wanneer de salarisafre-keningeh een ambtenaar redelijkerwijze voldoende grondslag boden tot controle. De Nederlandse rechter voegde hieraan toe dat, hoewel op de administratie de verplichting rustte het betrokken bedrag juist te berekenen, de ambtenaar toch gebruik moest maken van de door overhandiging van de salarisafrekening gegeven gelegenheid zelf een controle uit te voeren.

Ik concludeer:

( 1 ) Vertaald uit het Frans.