1.1.

Een goed functionerende sociale dialoog en zinvolle betrokkenheid van werknemers, met inachtneming van de autonomie van de sociale partners en rekening houdend met de specifieke omstandigheden van de arbeidsmarktstelsels in de lidstaten en met bedrijfsspecifieke behoeften, is de beste manier om op veranderingen op de werkplek te anticiperen en deze in goede banen te leiden.

1.2.

Het EESC is van mening dat de herziening van de richtlijn, zoals voorgesteld door de Commissie (1) en met name zoals aangevraagd door het Europees Parlement, het functioneren van de Europese ondernemingsraden (EOR’s) al te zeer zou bemoeilijken en het risico met zich mee zou brengen dat EOR’s van instrumenten voor constructieve informatieverstrekking en raadpleging op ondernemingsniveau zouden veranderen in slecht functionerende en omslachtige bronnen van geschillen en rechtsonzekerheid, waardoor de broodnodige geest van samenwerking en vertrouwen op de werkplek zou worden aangetast.

1.3.

Het EESC stelt voor om van vóór de richtlijn daterende overeenkomsten toe te staan, zonder te raken aan hun specifieke juridische status en zonder dwingende eisen op te leggen.

1.4.

Het EESC is van mening dat de huidige definitie van transnationaliteit niet mag worden gewijzigd, aangezien in de tekst van de definitie terecht wordt gesteld dat een kwestie alleen als transnationaal wordt beschouwd als zij van belang is voor ten minste twee ondernemingen of vestigingen van een onderneming of concern in twee verschillende lidstaten.

1.5.

Het EESC is ingenomen met het standpunt van de Commissie dat de EOR’s geen medebeslissingsorganen zijn en de besluitvorming in bedrijven niet mogen vertragen.

1.6.

Het EESC is van mening dat de richtlijn ondernemingen er niet van mag weerhouden om binnen een redelijke termijn vlot besluiten te nemen, hetgeen nodig is in een snel veranderende bedrijfsomgeving, met volledige inachtneming van de nationale informatieverstrekkings- en raadplegingsprocedures. Het EESC benadrukt dat raadpleging, vergaderingen en bijdragen van een EOR ook langs digitale weg mogelijk moeten zijn.

1.7.

Met het oog op de bescherming van vertrouwelijke bedrijfsinformatie en een vlotte besluitvorming moeten beslissingen over de vertrouwelijkheid van informatie onder de exclusieve bevoegdheid van het bestuur vallen.

1.8.

Het EESC wijst erop dat op grond van de huidige richtlijn een beroep op bijstand door een deskundige kan worden gedaan. Het vindt dan ook dat voor de inschakeling van extra deskundigen eerst toestemming van het bestuur verkregen moet worden.

1.9.

Het EESC verwerpt het idee om de kosten van vertegenwoordiging in rechte en deelname aan administratieve of gerechtelijke procedures voor rekening van het hoofdbestuur te laten komen. De toerekening van deze kosten moet plaatsvinden volgens de nationale wetgeving, zoals nu ook gebeurt.

1.10.

Het EESC betreurt de aanpak van de Commissie om de gang naar de rechter aan te moedigen in plaats van alternatieve mechanismen voor geschillenbeslechting te propageren ter ondersteuning van oplossingen die via onderhandelingen tussen de sociale partners zijn overeengekomen.

1.11.

Het EESC is ingenomen met het voorstel van de Commissie inzake het vaststellen van doeltreffende, afschrikkende en evenredige sancties; dit blijft een bevoegdheid van de lidstaten, in overeenstemming met de wetgevingspraktijk van de EU in het kader van het hoofdstuk over sociaal beleid in het EU-Verdrag. In dezelfde geest is het EESC het eens met de Commissie om het idee van boetes ter hoogte van die in de AVG alsook het recht van werknemers om een rechterlijk bevel te eisen voor de tijdelijke opschorting van een beslissing van een onderneming niet te steunen. Deze maatregelen zijn immers disproportioneel uit het oogpunt van het toepassingsgebied van de richtlijn en kunnen het concurrentievermogen van Europese ondernemingen ernstig schaden.

1.12.

Het EESC is verheugd dat de Commissie niet meegaat in het voorstel uit de resolutie van het Europees Parlement (2) om het toepassingsgebied van de richtlijn uit te breiden tot structureel onafhankelijke ondernemingen, zoals die welke gebaseerd zijn op franchiseovereenkomsten.

1.13.

Het EESC juicht de voorgestelde herziening niet toe, maar zet zijn standpunten ten aanzien van een aantal aspecten van het Commissievoorstel en de resolutie van het Europees Parlement hieronder uiteen.

2.1.

Het EESC is altijd groot voorstander geweest van een sociale dialoog op alle niveaus binnen bedrijven en andere organisaties. Een goed functionerende sociale dialoog en zinvolle betrokkenheid van werknemers, met inachtneming van de autonomie van de sociale partners en rekening houdend met de specifieke omstandigheden van de arbeidsmarktstelsels in de lidstaten en met bedrijfsspecifieke behoeften, is de beste manier om op veranderingen op de werkplek te anticiperen en deze in goede banen te leiden en zo het hoofd te bieden aan de uitdagingen die economische, ecologische en sociale veranderingen in de arbeidswereld met zich meebrengen.

2.2.

Aangezien het ondernemingsklimaat van Europese bedrijven in de loop der jaren steeds meer is opengesteld en internationaler is geworden om het hoofd te bieden aan de uitdagingen van de interne markt en de globalisering, bestaat er in het algemeen behoefte binnen ondernemingen om de regelingen inzake het betrekken van werknemers ook aan te passen zodat beter voldaan kan worden aan de eisen op ondernemingsniveau.

3.

De Europese ondernemingsraden zijn terecht opgericht om een solide basis te bieden voor informatieverstrekking aan en raadpleging van werknemers in multinationale ondernemingen of concerns. Dit blijkt wel uit het feit dat er meer dan 350 goed functionerende vrijwillige overeenkomsten door de sociale partners op ondernemingsniveau gesloten en overeengekomen zijn (3). Deze overeenkomsten zijn gebaseerd op belangrijke concepten van de huidige richtlijn alsook op gevestigde praktijken op ondernemingsniveau.

3.1.

Het voorstel van de Europese Commissie tot herziening van de richtlijn inzake Europese ondernemingsraden (“EOR’s” genoemd), waar het Europees Parlement om heeft verzocht (4) naar aanleiding van verzoeken van de Europese vakbonden daartoe, staat haaks op de huidige realiteit in en de feedback van de ondernemingen met een EOR. Bovendien houdt dit voorstel geen rekening met de realiteit van het bedrijfsleven en is het niet in overeenstemming met de door de Europese Unie uitgesproken beleidsaanpak die erop gericht is het concurrentievermogen van Europese ondernemingen te beschermen en regelgevingsbelemmeringen weg te nemen.

3.2.

Het EESC wijst erop dat de Commissie in haar effectbeoordeling niet duidelijk heeft gemaakt of en in welke mate vrijstellingen uit hoofde van de vrijwillige EOR-overeenkomsten die zijn gesloten krachtens artikel 13 van de oorspronkelijke EOR-richtlijn 94/45/EG of die zijn gesloten of herzien tijdens de overgangsperiode na de goedkeuring van de herschikte richtlijn 2009/38/EG, rechtsonzekerheid veroorzaken of doeltreffende informatieverstrekking en raadpleging in deze ondernemingen in de weg staan.

3.3.

Het EESC betreurt dat het voorstel van de Commissie gebaseerd is op een effectbeoordeling waarin voorbij wordt gegaan aan het werkelijke bewijs dat ondernemingen over het functioneren van de EOR’s hebben verstrekt, en met name aan de cumulatieve impact van mogelijke nieuwe verplichtingen voor ondernemingen. Het EESC wijst erop dat niet alleen de werkgevers ernstige twijfels hebben geuit over de negatieve gevolgen van de voorgestelde herziening voor het concurrentievermogen van Europese bedrijven, maar ook de Raad voor regelgevingstoetsing (RSB) vraagtekens heeft gezet (5) bij de conclusies van de effectbeoordeling van de Commissie. Voorts was de RSB van oordeel dat het verslag van de Commissie onvoldoende duidelijk is over de reikwijdte en de doelstellingen van het initiatief alsook over de samenhang tussen het initiatief en het subsidiariteitsbeginsel, met inbegrip van de volledige eerbiediging van de prerogatieven van de sociale partners en de bevoegdheden van de lidstaten.

3.4.

Het EESC neemt nota van de standpunten die een aantal leden van groep I naar voren hebben gebracht in wijzigingsvoorstellen op het EESC-advies over democratie op het werk (6), waarin zij duidelijk stellen dat er andere manieren zijn dan herziening van de richtlijn om de transnationale sociale dialoog te bevorderen: “Europese ondernemingsraden leveren al decennialang een positieve bijdrage aan de economische, sociale en ecologische langetermijndoelstellingen van ondernemingen. Om hun potentieel en doeltreffendheid te vergroten moeten goede handhaving en begeleiding op basis van praktische instrumenten zoals benchmarking met beste praktijken nog meer bevorderd worden. In dit verband neemt het EESC kennis van de recente resolutie van het Europees Parlement over de herziening van de EOR-richtlijn en roept het de Commissie op spoedig passende maatregelen te nemen om de correcte handhaving van de richtlijn te bevorderen.”

3.5.

Het EESC betreurt dat de Europese Commissie, ondanks de concrete feedback ter plaatse van bedrijven en hun bezorgdheid over duidelijk negatieve gevolgen van de voorgestelde wijzigingen voor het concurrentievermogen van Europese ondernemingen, heeft besloten de herziening van de richtlijn in haar huidige vorm door te zetten in plaats van alternatieve beleidsmaatregelen te overwegen.

4.1.

Het EESC is van mening dat de herziening van de richtlijn, zoals voorgesteld door de Commissie en met name zoals aangevraagd door het Europees Parlement, het functioneren van EOR’s al te zeer zou bemoeilijken en het risico met zich mee zou brengen dat EOR’s van instrumenten voor constructieve informatieverstrekking en raadpleging op ondernemingsniveau zouden veranderen in slecht functionerende en omslachtige bronnen van geschillen en rechtsonzekerheid, waardoor de broodnodige geest van samenwerking en vertrouwen op de werkplek zou worden aangetast.

4.2.

Het EESC erkent de waarde van de standpunten van werknemers als een belangrijk element om de kwaliteit van de besluitvorming te verbeteren, maar benadrukt dat het zaak is een vlotte besluitvorming in multinationale ondernemingen, ondersteund door soepel functionerende structuren voor informatieverstrekking aan en raadpleging van werknemers, te waarborgen. In dit verband is het EESC ingenomen met het standpunt van de Commissie dat de EOR’s geen medebeslissingsorganen zijn en de besluitvorming in bedrijven niet mogen vertragen.

4.3.

Momenteel zijn er in ongeveer 1 000 ondernemingen EOR’s opgericht en raakt deze kwestie mogelijk nog eens 2 600 ondernemingen. Het rechtskader voor het functioneren van EOR’s behandelt cruciale kwesties voor de sociale partners en mag niet worden omgevormd tot een overgereguleerd kader dat gebaseerd is op een zeer legalistische aanpak die ondernemingen, om juridische risico’s te voorkomen, ervan zou weerhouden nieuwe EOR’s op te richten.

4.4.

Het EESC betreurt dan ook dat het Commissievoorstel een aantal wijzigingen bevat die, in hun geheel genomen, het functioneren van EOR’s al te zeer zouden bemoeilijken en dus het concurrentievermogen van Europese ondernemingen zouden ondermijnen. Van deze negatieve effecten zal waarschijnlijk niet bepaald een stimulans uitgaan om het aantal EOR’s te vergroten. Wordt de EOR-richtlijn in de nu voorgestelde vorm goedgekeurd, dan zou daarnaast de aantrekkelijkheid van de EU als investeringslocatie voor multinationale ondernemingen mogelijk nog verder verslechteren ten opzichte van andere regio’s in de wereld.

4.5.

De terbeschikkingstelling van middelen om tegen de onderneming op te treden, bijvoorbeeld voor gerechtskosten en kosten voor juridische deskundigen, zal ertoe leiden dat eerder naar de rechter wordt gestapt en brengt het risico met zich mee dat EOR’s veranderen van waardevolle fora voor sociale dialoog tussen werknemers en bestuur in conflictorganen. Voorts dreigen de nieuwe bepalingen inzake raadpleging, vertrouwelijkheid en transnationaliteit de beoogde raadpleging van en informatieverstrekking aan werknemers te verstoren en de op vertrouwen tussen beide partijen gebaseerde samenwerking, die essentieel is voor het functioneren van EOR’s, in feite aan te tasten.

5.1.1.

Het EESC betreurt ten zeerste de aanpak van de Commissie ten aanzien van de vrijwillige informatieverstrekkings- en raadplegingsovereenkomsten die zijn gesloten vóór de oorspronkelijke EOR-richtlijn 94/45/EG of die zijn gesloten of herzien tijdens de overgangsperiode (van juni 2009 tot juni 2011) na de goedkeuring van de herschikte richtlijn 2009/38/EG. Deze goed functionerende overeenkomsten moeten worden gerespecteerd en mogen niet eenzijdig worden aangevochten. De pre-richtlijnovereenkomsten zijn het resultaat van onderhandelingen tussen het bestuur en de werknemersvertegenwoordigers en zijn specifiek afgestemd op de behoeften van beide partijen op ondernemingsniveau.

5.1.2.

Het EESC wijst erop dat de effectbeoordeling door de Commissie niet duidelijk heeft gemaakt of overeenkomsten die al voor de richtlijn bestonden rechtsonzekerheid veroorzaken of zinvolle informatieverstrekkings- en raadplegingsprocessen in ondernemingen schaden.

5.1.3.

Het zou dan ook tegen de geest van een constructieve sociale dialoog en wederzijds vertrouwen tussen werkgevers en werknemers binnen ondernemingen indruisen als werknemersvertegenwoordigers de mogelijkheid wordt gegeven om goed functionerende vrijwillige overeenkomsten eenzijdig aan te vechten.

5.1.4.

Het EESC stelt voor om van vóór de richtlijn daterende overeenkomsten toe te staan, zonder te raken aan hun specifieke juridische status en zonder dwingende eisen op te leggen.

5.2.1.

Een ander punt van grote zorg voor het EESC is het voorgestelde begrip transnationaliteit, dat ernstige rechtsonzekerheid met zich mee kan brengen doordat nationale en transnationale informatieverstrekkings- en raadplegingsprocessen elkaar overlappen.

5.2.2.

De voorgestelde formulering suggereert dat het vermoeden van transnationaliteit niet alleen betrekking heeft op gevallen waarin redelijkerwijs kan worden verwacht dat door het bestuur overwogen maatregelen gevolgen zullen hebben voor werknemers in meer dan één lidstaat, maar ook op gevallen waarin maatregelen zelf slechts betrekking hebben op werknemers in één lidstaat, maar redelijkerwijs kan worden verwacht dat de gevolgen van die maatregelen van invloed zullen zijn op werknemers in een andere lidstaat. Een dergelijke structuur creëert een sfeer van onzekerheid en een bron van geschillen, aangezien zij een proces op gang zou brengen waarbij een toenemend aantal puur nationale bestuursbeslissingen in ondernemingen zou worden geanalyseerd, in plaats van de aandacht te richten op echte transnationale gevallen.

5.2.3.

Het EESC is van mening dat de huidige definitie van transnationaliteit niet mag worden gewijzigd, aangezien in de tekst van de definitie terecht wordt gesteld dat een kwestie alleen als transnationaal wordt beschouwd als zij van belang is voor ten minste twee ondernemingen of vestigingen van een onderneming of concern in twee verschillende lidstaten.

5.3.1.

Het EESC plaatst grote vraagtekens bij een aantal van de in de herziening voorgestelde wijzigingen, aangezien zij tot onnodige vertragingen en onzekerheid in de besluitvorming van ondernemingen kunnen leiden. In het voorgestelde artikel 9 wordt bepaald dat raadpleging de werknemersvertegenwoordigers in staat moet stellen om vóór de vaststelling van de beslissing een advies uit te brengen en dat het hoofdbestuur op een dergelijk advies een met redenen omkleed antwoord moet geven voordat het zijn beslissing over de voorgestelde maatregel neemt. Het EESC vindt de voorgestelde procedure formalistisch, omslachtig en onverenigbaar met algemeen aanvaarde communicatiemethoden in EOR’s.

5.3.2.

Het EESC is van mening dat de richtlijn ondernemingen er niet van mag weerhouden om binnen een redelijke termijn vlot besluiten te nemen, hetgeen nodig is in een snel veranderende bedrijfsomgeving, met volledige inachtneming van de nationale informatieverstrekkings- en raadplegingsprocedures. Bovendien geeft het EESC er de voorkeur aan dat het tijdschema voor de raadpleging in elke EOR-overeenkomst wordt vastgelegd, en niet in dwingende voorschriften.

5.3.3.

Het EESC benadrukt dat raadpleging, vergaderingen en bijdragen van een EOR ook langs digitale weg mogelijk moeten zijn. Dit is des te belangrijker als het minimumaantal jaarlijkse vergaderingen twee zou zijn, zoals de Commissie voorstelt.

5.3.4.

Wat de door de EOR’s te behandelen onderwerpen betreft, pleit het EESC voor een zo groot mogelijke flexibiliteit voor het bestuur en de EOR’s om onderling af te spreken welke kwesties relevant zijn voor de onderneming.

5.4.1.

Voorts wijst het EESC op problemen in verband met de bescherming van vertrouwelijke informatie. Het Commissievoorstel zou in dit verband schadelijk zijn voor het concurrentievermogen van ondernemingen, mogelijk in strijd zijn met andere wettelijke vereisten (bv. de verordening marktmisbruik) en de besluitvorming van bedrijven vertragen.

5.4.2.

Met het oog op de bescherming van vertrouwelijke bedrijfsinformatie en een vlotte besluitvorming moeten beslissingen over de vertrouwelijkheid van informatie onder de exclusieve bevoegdheid van het bestuur vallen. Om dit prerogatief te benadrukken en te verduidelijken, zou het EESC graag zien dat de mogelijkheid voor de lidstaten om op te leggen dat er voorafgaande administratieve of gerechtelijke toestemming moet worden verleend, wordt verwijderd uit artikel 8.

5.5.1.

De voorgestelde formulering over deskundigen en juridische kosten zonder voorafgaande toestemming van het bestuur is vaag en kan tot onnodige geschillen leiden. Het EESC wijst erop dat op grond van de huidige richtlijn een beroep op bijstand door een deskundige kan worden gedaan. Volgens het EESC is het dan ook in principe niet nodig om de tekst te wijzigen. Dienen er extra deskundigen voor bijvoorbeeld juridische bijstand te worden ingeschakeld, dan moet het bestuur zijn goedkeuring hechten aan de rol en het werkterrein van de deskundige en de daaruit voortvloeiende kosten.

5.5.2.

Wat juridische kosten betreft, verwerpt het EESC het idee om de kosten van vertegenwoordiging in rechte en deelname aan administratieve of gerechtelijke procedures voor rekening van het hoofdbestuur te laten komen. Een dergelijke verplichting zou ertoe kunnen leiden dat de onderneming de juridische kosten van het EOR-onderhandelingsteam bij een eventueel geschil tegen de onderneming vooraf moet betalen. De toerekening van deze kosten moet plaatsvinden volgens de nationale wetgeving, zoals nu ook gebeurt.

5.5.3.

Aangezien de EOR’s alle werknemers van de onderneming vertegenwoordigen, is het zaak dat wanneer vakbonden in een adviserende rol aan EOR’s deelnemen, de uiteenlopende industriële praktijken in Europa in acht worden genomen. Het recht van vakbondsvertegenwoordigers om in elke EOR aanwezig te zijn, ongeacht het aantal vakbondsleden in de onderneming, kan in sommige gevallen onverenigbaar zijn met nationale praktijken.

5.6.1.

Wat geschillenbeslechting betreft, betreurt het EESC de aanpak van de Commissie om tussenkomst van de rechter voorrang te geven boven alternatieve geschillenbeslechtingsmechanismen. Deze aanpak ondermijnt de bestaande en goed functionerende nationale bemiddelings- en verzoeningsstructuren van de sociale partners. In plaats daarvan zou het gebruik van alternatieve mechanismen voor geschillenbeslechting, die gemakkelijk toegankelijk zijn en door de sociale partners worden erkend als een echt onderdeel van goed functionerende systemen voor sociale dialoog, in de lidstaten, door de lidstaten en met de steun van de Europese Commissie moeten worden aangemoedigd.

5.7.1.

Het EESC is ingenomen met het voorstel van de Commissie inzake het vaststellen van doeltreffende, afschrikkende en evenredige sancties; dit blijft een bevoegdheid van de lidstaten, in overeenstemming met de wetgevingspraktijk van de EU in het kader van het hoofdstuk over sociaal beleid in het EU-Verdrag. Het EESC stelt voor om het opleggen van financiële sancties te beperken tot gevallen van duidelijk en opzettelijk misbruik van de regels. In dezelfde geest is het EESC het eens met de Commissie om het idee van boetes ter hoogte van die in de AVG alsook het recht van werknemers om een rechterlijk bevel te eisen voor de tijdelijke opschorting van een beslissing van een onderneming niet te steunen. Deze maatregelen zijn immers disproportioneel uit het oogpunt van het toepassingsgebied van de richtlijn en kunnen het concurrentievermogen van Europese ondernemingen ernstig schaden.

5.7.2.

Tot slot is het EESC verheugd dat de Commissie niet meegaat in het voorstel uit de resolutie van het Europees Parlement om het toepassingsgebied van de richtlijn uit te breiden tot structureel onafhankelijke ondernemingen, zoals die welke gebaseerd zijn op franchiseovereenkomsten, aangezien dergelijke regelingen niet in aanmerking mogen worden genomen om het begrip “overheersende invloed” te definiëren.