52003XG0329(01)

EU-Actieplan inzake justitie en binnenlandse zaken in Oekraïne

(Tekst goedgekeurd door de Raad op 10 december 2001)

(2003/C 77/01)

I. UITDAGINGEN EN STRATEGISCHE DOELEN

1. Ontwikkelen van een partnerschap en praktische samenwerking tussen de Europese Unie, haar lidstaten en Oekraïne op het gebied van justitie en binnenlandse zaken.

2. Ontwikkelen, samen met Oekraïne, van de volgende beginselen: rechtsstaat, toegang tot de rechter, onafhankelijkheid van de rechterlijke macht en goed bestuur; op die beginselen is immers de doelstelling gebaseerd van de Europese Unie om een ruimte van vrijheid, veiligheid en rechtvaardigheid te vestigen.

3. Scheppen van een geschikt wetgevingskader voor doeltreffende samenwerking op het gebied van justitie en binnenlandse zaken, overeenkomstig internationale normen en EU-normen, en zorgen voor de doeltreffende uitvoering en toepassing daarvan.

4. Vergroten van de bewustwording inzake mensenrechten en rechtsstaat en bevorderen van transparantie.

5. Zorgen voor de bekrachtiging en de volledige uitvoering van de internationale instrumenten die van bijzonder belang zijn op het gebied van de bestrijding van illegale migratie, georganiseerde criminaliteit en corruptie.

6. Verbeteren van de aanpak van migratiekwesties en toepassen van passende maatregelen op het gebied van grensbeheer, overname en visa, om te voorkomen dat het grondgebied van Oekraïne in toenemende mate wordt gebruikt voor illegale immigratie en doorvoer van illegale migranten naar het grondgebied van de Europese Unie.

7. Bestrijden van grensoverschrijdende georganiseerde criminaliteit, met name de handel in mensen, drugs, gestolen voertuigen, zwaar belaste goederen en nucleair materiaal, en het witwassen van geld.

8. Bij het bestrijden van de dreiging van het internationale terrorisme alle daartoe geëigende instrumenten van dit plan gebruiken.

9. Verbeteren van de coördinatie van hulpprogramma's van de lidstaten en van de Europese Unie zodat de prioriteiten van de samenwerking in die programma's tot uiting komen.

10. Bestuderen van de effecten van het uitbreidingsproces op de regio.

11. Aangrenzende kandidaat-lidstaten eventueel betrekken bij de relevante aspecten van dit actiepan, waar zulks passend wordt geacht.

12. De in dit plan opgesomde prioriteitenlijst is niet limitatief. Indien nodig kunnen andere JBZ-activiteiten in de opzet van het scorebord worden opgenomen.

II. KADER

- De doelstelling van de Europese Unie om een ruimte van vrede, veiligheid en rechtvaardigheid tot stand te brengen, als bepaald in titel IV van het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap en titel VI van het Verdrag betreffende de Europese Unie, het actieplan ter bestrijding van de georganiseerde criminaliteit, goedgekeurd in juni 1997 door de Europese Raad in Amsterdam (met name aanbeveling 4) en het actieplan op het gebied van justitie en binnenlandse zaken, zoals goedgekeurd door de Europese Raad in december 1998 in Wenen.

- De conclusies van de Europese Raad van Tampere van oktober 1999.

- De conclusies van het rapport betreffende externe betrekkingen op het gebied van justitie en binnenlandse zaken die in juni 2000 door de Europese Raad in Feira zijn goedgekeurd.

- De gemeenschappelijke strategie ten aanzien van Oekraïne, die tijdens de bijeenkomst van de Europese Raad in Helsinki in december 1999 werd goedgekeurd; de conclusies van de topconferenties EU/Oekraïne en de Samenwerkingsraden en met name het gezamenlijk verslag van januari 2000 over illegale immigratie en mensenhandel.

- De bepalingen van de partnerschaps- en samenwerkingsovereenkomst (PSO) tussen de Europese Unie en haar lidstaten en Oekraïne, van 16 juni 1994, die in werking is getreden in maart 1998 en waarvan de structuur een essentiële rol zou moeten spelen bij de ontwikkeling van de samenwerking; er moet ook worden verwezen naar de vooruitgang die reeds is geboekt binnen het kader voor de dialoog dat onder deze overeenkomst tot stand is gekomen.

- De drugsstrategie van de Europese Unie (2000-2004), bekrachtigd door de Europese Raad van Helsinki van december 1999 en het EU-Actieplan inzake drugs 2000-2004, bekrachtigd door de Europese Raad van Feira van juni 2000.

- De conclusies van de Europese Raad van 21 september 2001 en de Resoluties 1373/01 en 1267/01 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties van september 2001.

- De werkzaamheden op het gebied van justitie en binnenlandse zaken die door het betreffende subcomité van de PSO zijn verricht.

III. SAMENWERKINGSGEBIEDEN

1. Migratie en asiel

- De Oekraïnse wetgeving inzake asiel en vluchtelingen aanpassen aan de normen en standaarden van de Europese Unie, en het VN-Verdrag van 1951 betreffende de status van vluchtelingen en het Protocol van 1967 betreffende de status van vluchtelingen implementeren, inclusief het recht op asiel en de naleving van het beginsel van "non-refoulement". Het stelsel van overheidsinstanties die verantwoordelijk zijn voor de uitvoering en verwezenlijking van wetgeving inzake asiel en vluchtelingen, aanpassen aan de normen en standaarden van de Europese Unie.

- Een krachtiger integratiebeleid volgen dat gericht is op versterking van non-discriminatie in het economische, sociale en culturele leven en maatregelen opstellen tegen racisme en vreemdelingenhaat.

- Deskundige juridische bijstand verlenen aan de Oekraïnse autoriteiten bij het opstellen van nieuwe, c.q. wijzigen van bestaande wetgeving inzake vreemdelingen, asiel, immigratie en vluchtelingen.

- Ondersteunen van het efficiënte beheer van migratiestromen, ook door het geven van adviezen en het verlenen van financiële en deskundige bijstand voor de oprichting van een nationale migratiedienst voor Oekraïne, en bevorderen van de activiteiten daarvan, met name het verhogen van het professionele niveau van het personeel via bestudering van buitenlandse ervaringen en stages bij de betreffende diensten van EU-landen die een modern migratiebeleid voeren.

- Beoordelen van de omvang van de illegale immigratie die via Oekraïne verloopt, toezicht houden op migratiebewegingen en bestuderen van de mogelijke deelname van Oekraïne aan een systeem voor het tijdig voorkomen van illegale migratie.

- Verbeteren van de samenwerking ten aanzien van de overname van eigen onderdanen, personen zonder nationaliteit en onderdanen van derde landen, met als doel het sluiten van een overnameovereenkomst tussen Oekraïne en de Europese Gemeenschap.

2. Grensbeheer en visa

- Ontwikkelen van een efficiënte, allesomvattende regeling voor het grensbeheer (d.w.z. grenscontrole en grensbewaking) aan alle Oekraïnse grenzen en bestuderen van een mogelijke deelname van de grensbewakingsdienst aan een systeem voor vroegtijdige voorkoming van illegale migratie.

- Ondersteunen van Oekraïne bij de uitvoering van zijn actieprogramma dat gericht is op het handhaven van een staatsgrensregeling en een grenszoneregeling en op de ontwikkeling van de grensbewakingsdienst en de douaneautoriteiten in de periode tot 2005.

- Ondersteunen van de inspanningen van Oekraïne om de grensbewakingstroepen om te vormen tot een wetshandhavingsinstantie die functioneert als het professioneel orgaan dat verantwoordelijk is voor het grensbeheer.

- Ondersteunen van een efficiënt grensbeheer door het geven van adviezen en het verlenen van financiële en deskundige bijstand voor de oprichting van een grensbewakingsdienst voor Oekraïne, en bevorderen van de activiteiten daarvan, met name het verhogen van het professionele niveau van het personeel via bestudering van buitenlandse ervaringen en stages bij de betreffende diensten van EU-landen die een modern migratiebeleid voeren.

- Intensiveren en vergemakkelijken van de huidige grensoverschrijdende samenwerking van Oekraïne met de Europese Unie, kandidaat-lidstaten en betrokken derde landen.

- Voortzetten van de dialoog over visumkwesties.

- Voortzetten van de dialoog ter voorkoming van illegale immigratie naar de Europese Unie en Oekraïne.

- Bestuderen van de mogelijke ondersteuning van de inspanningen van Oekraïne om beveiligde reisdocumenten af te geven die overeenstemmen met internationale normen en om valse reis- en identiteitsdocumenten op te sporen.

3. Georganiseerde criminaliteit

- Bekrachtiging en volledige uitvoering van de internationale instrumenten die van bijzonder belang zijn bij de bestrijding van georganiseerde criminaliteit en corruptie, en bekrachtiging en volledige uitvoering van de internationale instrumenten ter bescherming van de mensenrechten.

- De volgende verdragen en overeenkomsten zijn van bijzonder belang:

- Europees Verdrag voor de rechten van de mens van 1950, op 11 september 1997 door Oekraïne bekrachtigd;

- Europees Verdrag tot bestrijding van terrorisme van 1977, door Oekraïne ondertekend op 8 juni 2000;

- Verdrag van de Raad van Europa tot bescherming van personen met betrekking tot de geautomatiseerde verwerking van persoonsgegevens van 1981;

- Verdrag van de Raad van Europa inzake het witwassen, de opsporing, de inbeslagneming en de confiscatie van opbrengsten van misdrijven, van 1990, door Oekraïne ondertekend op 29 mei 1997 en in werking getreden op 1 mei 1998;

- Overeenkomst inzake sluikhandel over zee, ter implementatie van artikel 17 van het Verdrag van de Verenigde Naties tegen de sluikhandel in verdovende middelen en psychotrope stoffen, van 1995;

- VN-Verdrag tegen de sluikhandel in verdovende middelen en psychotrope stoffen, van 1988;

- Verdrag van de Raad van Europa inzake de strafrechtelijke samenwerking ter bestrijding van corruptie van 1999, door Oekraïne ondertekend op 27 januari 1999;

- Verdrag van de Raad van Europa inzake de civielrechtelijke samenwerking ter bestrijding van corruptie, 1999, door Oekraïne ondertekend op 4 november 1999;

- VN-Verdrag tegen grensoverschrijdende georganiseerde misdaad van 2000, en de protocollen ter aanvulling van dat verdrag (Protocol inzake de preventie, bestrijding en bestraffing van mensenhandel, in het bijzonder vrouwenhandel en kinderhandel; Protocol tegen de smokkel van migranten over land, over zee en door de lucht) op 12 december 2000 door Oekraïne ondertekend.

- Ondersteunen van de inspanningen van Oekraïne tegen het witwassen van geld, met name door de oprichting van een financiële inlichtingeneenheid (FIE), die voldoet aan de normen van het Verdrag van de Raad van Europa, de veertig aanbevelingen van de FATF en die van de Egmont-groep.

- Steun aan Oekraïne bij de strijd tegen drugshandel, met inbegrip van de handel in essentiële chemicaliën en precursoren, en tegen drugsmisbruik, met name op het gebied van preventie en herintegratie, evenals de handel in voertuigen, vuurwapens, nucleair materiaal en het smokkelen van zwaar belaste goederen.

- Het verlenen van bijstand aan Oekraïne bij de bestrijding van mensenhandel en de smokkel van illegale migranten, en hulp bij de ontwikkeling van activiteiten en maatregelen ter voorkoming van mensenhandel en met het oog op de herintegratie van de slachtoffers van deze handel.

3.1. Terrorisme

- Ontwikkelen van samenwerking tussen de Europese Unie en Oekraïne en, waar mogelijk, verbeteren van de bilaterale samenwerking inzake bestrijding en voorkoming van terrorisme. Specifieke onderwerpen die moeten worden besproken zijn onder meer:

- Samenwerking ter versterking van de rol van de Verenigde Naties in de multilaterale strijd tegen het terrorisme; waarborgen van de uitvoering van Resolutie 1373/01 van de VN-Veiligheidsraad van 28 september 2001 betreffende terrorismebestrijding; bevordering van de naleving en de volledige uitvoering van alle relevante internationale verdragen en overeenkomsten alsmede streven naar een snelle afsluiting van de onderhandelingen over een algemeen VN-verdrag inzake de strijd tegen het terrorisme.

- Verdere samenwerking bij het elimineren van bronnen waaruit terroristische activiteiten worden gefinancierd, onder andere door:

- uitvoering en handhaving van het VN-Verdrag ter bestrijding van de financiering van terrorisme te bevorderen;

- de nodige maatregelen te treffen om de tegoeden te bevriezen van de personen die zijn aangewezen door de bij Resolutie 1267/01 van de Veiligheidsraad ingestelde Sanctiecommissie;

- de werkzaamheden van de FATF en die van de OESO betreffende offshorecentra van derde landen te stimuleren.

- Bevordering van de samenwerking met derde landen bij terrorismebestrijding volgens de hierboven uitgezette grote lijnen.

3.2. Justitiële samenwerking

- Aanneming van passende wetgeving en maatregelen voor de ontwikkeling van regelingen waardoor justitiële samenwerking kan worden aangeboden aan en verkregen van andere staten.

- Bekrachtiging en volledige uitvoering van de internationale instrumenten die van bijzonder belang zijn voor een intensievere justitiële samenwerking, bijvoorbeeld:

- Europees Verdrag aangaande de wederzijdse rechtshulp in strafzaken van 1959 en het aanvullend protocol van 1978, door Oekraïne bekrachtigd op 16 januari 1998;

- Europees Verdrag betreffende uitlevering van 1957 en de aanvullende protocollen van 1975 en 1978, door Oekraïne bekrachtigd op 16 januari 1998 en in werking getreden op 9 juni 1998.

- Instelling van een netwerk van contactpunten voor snelle informatie-uitwisseling op het gebied van wederzijdse rechtshulp en justitiële samenwerking, coördinatie van strafvervolging bij grensoverschrijdende misdrijven, vergemakkelijking van het verzamelen van bewijsmateriaal, verlenen van speciale bijstand. Oekraïne zal centrale contactpunten aanduiden. De Oekraïnse justitiële autoriteiten zullen zich in verbinding stellen met hun ambtgenoten in de lidstaten.

- Opstellen van een handboek voor de justitiële samenwerking tussen de lidstaten van de Europese Unie en Oekraïne, alsmede van een verklaring van goede praktijken met betrekking tot die samenwerking.

- Zorgen voor de bescherming van personen die meewerken aan het gerechtelijk proces, bijvoorbeeld door regelingen voor getuigenbescherming, teneinde personen aan te moedigen om uit criminele organisaties te stappen.

3.3. Samenwerking bij wetshandhaving

- Uitwisseling van technische, operationele en strategische informatie tussen de EU-lidstaten en de wetshandhavingsinstanties van Oekraïne, overeenkomstig hun relevante bepalingen inzake georganiseerde criminaliteit, er rekening mee houdend dat wetgevende en andere maatregelen moeten worden genomen om ervoor te zorgen dat uitwisseling van gegevens met de nodige waarborgen op het gebied van vertrouwelijkheid en gegevensbescherming wordt omgeven.

- Vaststellen van nationale autoriteiten op operationeel niveau (contactpunten) in Oekraïne voor informatie-uitwisseling met de wetshandhavingsinstanties van de lidstaten van de Europese Unie.

- Regelingen om rechtstreekse samenwerking tussen de wetshandhavings- en vervolgingsinstanties tot stand te brengen, waaronder de instelling van gezamenlijke onderzoeksteams met betrekking tot specifieke misdrijven.

- Treffen van de noodzakelijke nationale regelingen voor een systematischer samenwerking tussen politie-, douane-, inlichtingen- en beveiligingsdiensten, met als doel het voorkomen en bestrijden van criminele activiteiten met vertakkingen op het grondgebied van de andere partij.

- Intensievere uitwisseling van verbindingsofficieren.

- Ontwikkeling van vergelijkbare risicoanalysemethoden die een leidraad kunnen vormen voor acties die gericht zijn op wetshandhaving en misdaadpreventie.

- In voorkomende gevallen kunnen de FIE van de lidstaten met hun Oekraïnse tegenhanger informatie uitwisselen over meldingen van verdachte transacties, er rekening mee houdend dat wetgevende en andere maatregelen moeten worden genomen om ervoor te zorgen dat, wanneer informatie aan de Oekraïnse autoriteiten wordt verstrekt, zulks met de nodige waarborgen op het gebied van vertrouwelijkheid en gegevensbescherming wordt omgeven.

- Intensiveren van de opleiding, teneinde de kennis en vaardigheden van het personeel van de Oekraïnse wetshandhavingsinstanties op EU-niveau te brengen.

- Zoals bepaald in de gemeenschappelijke strategie van de Europese Unie ten aanzien van Oekraïne, zal de samenwerking tussen Europol en de bevoegde Oekraïnse instanties worden ontwikkeld, in overeenstemming met de Europol overeenkomst en de betreffende besluiten van de Raad.

4. Versterking van de rechterlijke macht, de rechtsstaat en goed bestuur

- Ondersteuning van de Oekraïnse inspanningen om, conform de grondwet, een onpartijdige, onafhankelijke en deskundige rechterlijke macht in te stellen, toegerust met de noodzakelijke procedurele waarborgen om haar rol te vervullen.

- Opleiding van Oekraïnse rechters met speciale nadruk op mensenrechten, bescherming van persoonsgegevens, burgerlijk recht, rechtsbestel en rechtsbedeling en internationaal recht.

- Steun voor de hervorming door Oekraïne van de gewone en de administratieve rechtbanken en van het penitentiair stelsel, overeenkomstig de Oekraïnse grondwet en de nieuwe Oekraïnse wetgeving betreffende de gerechtelijke organisatie.

- Instelling in Oekraïne van nationale databanken van belangrijke rechterlijke beslissingen in strafzaken en rechtsvervolging.

- Bestrijding en voorkoming van corruptie door het terugdringen van factoren die in Oekraïne de corruptie bevorderen of in de hand werken.

- Bevorderen van beginselen van goed bestuur, met name door de volgende maatregelen:

- wijziging van het wetgevingskader zodat het efficiënter, moderner en doelmatiger wordt, conform de Europese normen;

- versterking van de instellingen, verbetering van de coördinatie tussen instanties en uitwisseling van gegevens;

- hervorming van de overheidsdiensten, met de nadruk op een integrale, moderne en doelmatige aanpak;

- transparantie en verantwoording van besluiten en bestuur. Toegang tot wetgeving en tot besluiten van de hogere rechters;

- gecoördineerde bestrijding, ook via strafmaatregelen, van met corruptie samenhangende activiteiten en ondernemingen;

- bevordering van een partnerschap met het maatschappelijke middenveld om ervoor te zorgen dat de maatregelen tegen corruptie effectief zijn;

- instelling van een ombudsman of een onafhankelijke dienst tegen wanbestuur en corruptie bij de overheid.

IV. UITVOERING (INSTRUMENTEN EN MIDDELEN)

1. In overleg met de Oekraïnse autoriteiten wordt een scorebord opgesteld, als instrument voor uitvoering, toezicht, evaluatie en vaststelling van jaarlijkse prioriteiten.

2. Met het toezicht op en de evaluatie van de uitvoering van het actieplan, zoals weergegeven op het scorebord, wordt het betreffende subcomité van de PSO belast. Het subcomité komt ten minste één keer per jaar bijeen, en indien nodig op ad-hocbasis, om specifieke kwesties te bespreken. Tijdens die vergaderingen worden de jaarlijkse prioriteiten overeengekomen.

3. Uiterlijk eind 2005 zou de Raad van de Europese Unie de werking van dit actieplan moeten toetsen en kan hij besluiten dat andere toetsingen zullen plaatsvinden.

4. De vertegenwoordigingen van de Europese Commissie en de lidstaten in Kiev (JBZ-attachés, verbindingsofficieren, consulair personeel) zouden regelmatig bijeen moeten komen om de in dit actieplan opgenomen kwesties te bespreken. Aangezien de vertegenwoordigers van de missie van Oekraïne bij de Europese Unie in Brussel een belangrijke rol spelen bij de uitvoering van het actieplan, zouden van tijd tot tijd gezamenlijke vergaderingen moeten plaatsvinden. Naast de uitwisseling van relevante informatie, zouden de JBZ-attachés zich moeten kunnen beraden op de uitvoering van dit actieplan en met voorstellen voor de intensivering van dit proces moeten kunnen komen. Ook zou moeten worden nagedacht over het op ruimere schaal detacheren van Oekraïnse verbindingsofficieren in de lidstaten van de Europese Unie.

5. Het betrekken van het parlement, de massamedia en het publiek, teneinde de bewustwording van politieke leiders (parlement, regering) en burgers te vergroten.

6. Er moet voor worden gezorgd dat de in internationale overeenkomsten vastgelegde normen worden nageleefd, met de nadruk op uitvoering.

7. Oekraïne moet op passende wijze deelnemen aan programma's van de Europese Unie en van de lidstaten.

8. Het Tacis-programma moet worden gebruikt ter ondersteuning van de inspanningen van Oekraïne.