27.6.2006   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

L 173/16

(1)

Op 15 maart 2005 ontving de Commissie een aanmelding van een beoogde concentratie in de zin van artikel 4 van Verordening (EG) nr. 139/2004 („de concentratieverordening”) waarin is meegedeeld dat de onderneming Johnson & Johnson („J & J”, USA) in de zin van artikel 3, lid 1, onder b), van de Verordening van de Raad volledig zeggenschap verkrijgt over de onderneming Guidant Corporation („Guidant”, USA) door de aankoop van aandelen.

(2)

J & J is een onderneming naar Amerikaans recht (USA). In 2003 had zij over de hele wereld 111 000 werknemers en een omzet van ongeveer 37 miljard EUR. Haar drie belangrijkste bedrijfsactiviteiten zijn: consumentengoederen (18 % van de omzet), farmaceutische producten (47 %) en medische hulpmiddelen en diagnostiek („MD & D”, 36 % van de omzet).

(3)

Guidant is een onderneming naar Amerikaans recht (USA) die actief is op het gebied van het ontwerp en de ontwikkeling van cardiovasculaire medische producten. In 2003 had zij over de hele wereld ongeveer 12 000 werknemers en een omzet van ongeveer 3,3 miljard EUR. Guidant is aanwezig in vier belangrijke sectoren binnen de snel groeiende markt voor cardiovasculaire medische producten: behandeling van hartritmestoringen, interventiecardiologie, endovasculaire hulpmiddelen en hartchirurgie.

(4)

De concentratie omvat de verwerving van de volledige zeggenschap door J & J over Guidant, in de zin van artikel 3, lid 1, onder b), van de EG-concentratieverordening.

(5)

Het marktonderzoek heeft bevestigd dat de concentratie het meeste effect zal hebben op de volgende gebieden: 1) hulpmiddelen voor interventiecardiologie; 2) endovasculaire hulpmiddelen; 3) hulpmiddelen voor hartchirurgie; 4) hulpmiddelen voor de behandeling van hartritmestoringen. Op dit laatste gebied zijn er geen overlappingen aangezien J & J momenteel geen activiteiten in deze sector ontplooit.

(6)

Hulpmiddelen voor interventiecardiologie zijn ontworpen om via minimaal invasieve ingrepen kransslagaderaandoeningen te behandelen. Op dit gebied is het belangrijkste hulpmiddel de stent, een klein uitrekbaar buisje van gevlochten metaal dat in een verstopte kransslagader wordt geplaatst om de plaque te verwijderen en de vaatwanden te ondersteunen, om zo een normale bloeddoorstroming mogelijk te maken.

(7)

Niet-gecoate metalen stents (BMS — Bare Metal Stent) en medicinale stents (DES — Drug Eluting Stent) vormen twee afzonderlijke productmarkten wegens de volgende redenen: geen significante prijscorrelatie, geen substitueerbaarheid aan de aanbodzijde, grote verschillen in klinische resultaten, verschillende terugbetalingsregelingen. Bovendien zijn, ondanks het feit dat BMS en DES dezelfde stentstructuur hebben en op dezelfde manier worden ingebracht, een aantal onderdelen specifiek voor een coronaire DES (het geneesmiddel, dosering van het geneesmiddel en afgiftesnelheid, polymeercoating).

(8)

Wat de accessoires coronaire geleidekatheter, coronaire stuurbare voerdraad, PTCA balloncatheter (PTCA-percutane transluminale coronaire angioplastie) betreft, blijkt uit het marktonderzoek van de Commissie dat elk van deze producten een afzonderlijke relevante productmarkt vormt. Voor de meeste interventies zijn een specifieke reeks accessoires vereist, van verschillende vorm en grootte.

(9)

Endovasculaire hulpmiddelen worden gebruikt voor de minimaal invasieve behandeling van perifere (of endovasculaire) vaataandoeningen, zoals de ophoping van plaque (dat wil zeggen calcificatie van de vaatwand) in perifere vaten (perifere arteriële aandoening) en aneurysma (uitzetting op een zwakke plek van een slagader).

(10)

Net zoals stents voor interventiecardiologie, zijn endovasculaire stents kleine uitzetbare buisjes om een verstopping of vernauwing van de perifere slagader te behandelen.

(11)

Volgens de partijen — en dit werd bevestigd door het marktonderzoek van de Commissie — moeten twee afzonderlijke markten worden omschreven voor endovasculaire stents: een markt voor ballonexpandeerbare stents (BX) (zij zijn meestal gemaakt van roestvrij staal en zijn bevestigd op een PTA ballonkatheter) en een markt voor zelfexpandeerbare stents (SX), waarbij een verschillende technologie voor de inbrenging wordt gebruikt. Het onderzoek van de Commissie gaf een duidelijke tendens te zien naar meer specialisering in de endovasculaire sector, zowel voor BX stents (bijvoorbeeld marktsegmenten voor renale (BX) stents en voor iliaco-femorale (BX) stents) als voor SX stents (bijvoorbeeld marktsegmenten voor femorale (SX) stents, iliacale (SX) stents en carotis-stents).

(12)

Wat de accessoires betreft, vervullen endovasculaire geleidekatheters, stuurbare voerdraden en PTA ballonkatheters soortgelijke functies als de daarmee overeenstemmende producten voor de interventiecardiologie. Net zoals bij de coronaire producten moet een relevante markt worden omschreven voor elk van deze accessoires, gezien de grote mate van substitueerbaarheid aan de aanbodzijde en het feit dat alle belangrijke producenten voor elk van de accessoires een zeer breed assortiment van modellen qua grootte en vorm aanbieden.

(13)

Een kransslagaderaandoening kan behandeld worden met een coronaire bypass-operatie (CABG — Coronary Artery Bypass Graft). De verstopte slagader wordt „overbrugd” door een ander bloedvat aan de ene kant aan de aorta en aan de andere kant aan de kransslagader na de beschadigde plek te hechten („grafting”). Na de operatie vloeit het bloed door het nieuwe getransplanteerde bloedvat naar de hartspier. Voor de bypass wordt een bloedvat verwijderd („geoogst”) uit het been („vena sphena graft”), de borstkas of de arm.

(14)

Op het gebied van de hartchirurgie werden effecten vastgesteld op de volgende markten: i) producten voor coronaire bypass-operaties op kloppend hart (stabilisatiesystemen en accessoires zoals blowers/misters); ii) systemen voor endoscopische verwijdering van bloedvaten (EVH — Endoscopic Vessel Harvesting).

(15)

Het marktonderzoek heeft bevestigd dat alle relevante geografische markten nationale markten zijn wegens aanzienlijke verschillen tussen terugbetalingsregelingen en aankoopprocedures; onderlinge prijsverschillen tussen landen; noodzaak om een lokaal verkoopkantoor op te richten; en omdat de marktaandelen van partijen en concurrenten verschillen van lidstaat tot lidstaat.

(16)

Interventiecardiologie is een relatief recente, door innovatie gedreven sector die gekenmerkt wordt door aanzienlijke belemmeringen voor toegang tot de markt wat betreft financiering van onderzoek en ontwikkeling, intellectuele eigendomsrechten voor de productontwikkeling, een lange doorlooptijd voor nieuwe producten, klinische proeven, productassortiment.

(17)

Op de markt voor interventiecardiologie zijn er twee soorten spelers: grote ondernemingen die op wereldniveau concurreren (J & J, Guidant, Medtronic, Boston Scientific en Abbott) en „lokale spelers” (Sorin, Biotronik en anderen).

(18)

Op de markt voor DES zou de concentratie de verdwijning van een potentiële concurrent als gevolg hebben, aangezien Guidant alleen aanwezig is op de BMS-markt en nog niet op de DES-markt, terwijl J & J als enige van slechts twee spelers reeds actief is in dit marktsegment, naast Boston Scientific.

(19)

Ondanks de aanwijzing dat Guidant waarschijnlijk een van de belangrijkste spelers op de DES-markt geworden zou zijn, die zeer beduidende concurrentiedruk had kunnen uitoefenen op de twee concurrenten J & J en Boston Scientific, bleek uit de tijdens het onderzoek vergaarde gegevens ook dat de andere nieuwe toetreders tot de markt naar alle waarschijnlijkheid voldoende concurrentiedruk op de DES-markt zullen uitoefenen, waardoor het verlies van de concurrentie als gevolg van de verwerving van Guidant door J & J zal worden gecompenseerd (Medtronic, Abbott, Conor/Biotronik en Sorin).

(20)

De Commissie concludeert derhalve dat de aangemelde concentratie geen ernstige twijfels doet rijzen wat betreft de verenigbaarheid ervan met de gemeenschappelijke markt ten aanzien van DES en dat de concentratie derhalve de daadwerkelijke mededinging op de gemeenschappelijke markt voor DES niet aanzienlijk zal belemmeren.

(21)

Op de markt voor stuurbare voerdraden voor interventiecardiologie ondervinden bijna alle nationale markten sterke effecten van de concentratie (meer dan 40 % en met een toename van ten minste 5 %). Op vele van deze markten, ook in de grootste landen van de EU, komen de samengevoegde marktaandelen van de partijen uit op meer dan (65 %-75 %), en zelfs (75 %-85 %).

(22)

De Commissie concludeerde derhalve dat de aangemelde concentratie ernstige twijfels doet rijzen over de verenigbaarheid ervan met de gemeenschappelijke markt, aangezien de fuserende partijen de onbetwiste leiderspositie van Guidant kunnen versterken, daar één van de slechts twee grote concurrenten op deze markt verdwijnt. Voorts zullen de overblijvende ondernemingen op de markt naar verwachting zelfs kunnen profiteren van de verminderde concurrentie als gevolg van de concentratie: door de toegenomen concentratie zullen zij hogere prijzen kunnen aanrekenen dan anders het geval zou zijn geweest.

(23)

Zowel J & J als Guidant zijn leidinggevende leveranciers op het gebied van endovasculaire hulpmiddelen in de EER. Hoewel er redelijk wat concurrenten zijn op de markt voor endovasculaire hulpmiddelen (Abbott, Bard, Boston Scientific, B.Braun, Cook, Edwards Lifesciences, ev3, Invatec, Medtronic, Sorin en Terumo), zijn niet alle spelers even sterk of zijn zij niet allen aanwezig op alle product- of geografische markten. Uit het marktonderzoek is bovendien gebleken dat door het verdwijnen van Guidant als concurrent het belangrijkste substitueerbare product voor de J & J-stents wegvalt.

(24)

Op de markt voor ballonexpandeerbare stents voor endovasculair gebruik bedraagt het gezamenlijke marktaandeel van de fuserende partijen in de EER (60 %-70 %), (J & J, (30 %-40 %), Guidant, (25 %-35 %)). Deze marktaandelen zijn de voorbije vier jaar relatief stabiel gebleven.

(25)

Wat betreft de relevante geografische markten, dat wil zeggen elke lidstaat afzonderlijk, zijn, voor de beoordeling uit mededingingsoogpunt, de effecten het meest voelbaar in de volgende negen landen, namelijk: België, Duitsland, Frankrijk, Italië, Luxemburg, Nederland, Oostenrijk, Portugal en Spanje.

(26)

Aangezien door de concentratie de sterkste en tweede sterkste marktdeelnemer worden samengevoegd, zal een machtspositie ontstaan op bijna alle relevante markten, waardoor de daadwerkelijke mededinging op aanzienlijke wijze zal worden belemmerd.

(27)

Op de markt voor carotis-stents voor endovasculair gebruik in de EER zijn de lidstaten die de meeste invloed ondervinden: België, Duitsland, Finland, Frankrijk, Italië, Nederland, Oostenrijk, Portugal en Spanje.

(28)

Op de markt voor carotis-stents zijn er drie grote spelers: J & J, Guidant en Boston Scientific. Samen zijn zij goed voor 83 % tot 96 % van de markt. Door de concentratie zal hetzij de leiderspositie van J & J of Guidant worden versterkt (in Finland, Nederland, Oostenrijk, Portugal en Spanje), of zullen de tweede en derde grootste speler samensmelten om een nieuwe marktleider te creëren (België, Duitsland en Italië).

(29)

De transactie zal, gezien de mate van concentratie, de belemmeringen voor toegang tot de markt, de loyaliteit van de klanten, de grote substitueerbaarheid en het wegvallen van aanzienlijke concurrentiedruk, unilaterale ongunstige effecten teweegbrengen op bovenstaande nationale markten en derhalve de daadwerkelijke concurrentie op de gemeenschappelijke markt belemmeren.

(30)

Op de markt voor andere stents (non-carotid stents) voor endovasculair gebruik zullen de effecten het meest voelbaar zijn in: België, Duitsland, Nederland en Oostenrijk. In de meeste van deze landen is J & J de marktleider en Guidant een van de leidinggevende spelers die door het merendeel van de klanten als belangrijkste substituut voor J & J wordt beschouwd.

(31)

Wat betreft andere SX stents (non-carotid SX stents) zal de concentratie niet-gecoördineerde ongunstige effecten teweegbrengen op de bovenvermelde nationale markten en derhalve de daadwerkelijke concurrentie op de gemeenschappelijke markt en de EER belemmeren als gevolg van het in het leven roepen of versterken van een machtspositie.

(32)

De Commissie concludeerde derhalve dat de aangemelde concentratie op de markt voor endovasculaire stents ernstige twijfels doet rijzen wat de verenigbaarheid ervan met de gemeenschappelijke markt betreft. De concentratie zal een machtspositie in het leven roepen op de markt voor ballonexpandeerbare stents en zal unilaterale ongunstige effecten teweegbrengen op de markten voor carotis- en andere stents. Daardoor zal de daadwerkelijke concurrentie op de gemeenschappelijke markt worden belemmerd.

(33)

De verkoop van EVH-systemen ligt in de EER aanzienlijk lager dan in de Verenigde Staten maar geeft een stijgende tendens te zien. In Europa wordt in de overgrote meerderheid van de procedures (98 %) gekozen voor de traditionele verwijdering van bloedvaten. J & J en Guidant zijn zo goed als de enige twee aanbieders van EVH-systemen, met marktaandelen van, naar schatting van de partijen, 90 à 95 %, en naar schatting van andere marktspelers in Europa, 100 %.

(34)

De Commissie concludeerde derhalve dat de aangemelde concentratie ernstige twijfels doet rijzen over de verenigbaarheid ervan met de gemeenschappelijke markt wat betreft EVH-systemen en dat deze een virtueel monopolie in Europa in het leven zal roepen.

(35)

Om de bovenvermelde bezorgdheden op het gebied van de mededinging op de markten voor stuurbare voerdraden, endovasculaire hulpmiddelen en hartchirurgie uit de weg te ruimen, deden de partijen de volgende toezeggingen:

(36)

Zoals de door de Commissie verrichte markttest heeft bevestigd, kunnen deze toezeggingen als voldoende worden beschouwd om de concurrentieproblemen uit de weg te ruimen op de markten voor stuurbare voerdraden, endovasculaire hulpmiddelen en hartchirurgie, zoals deze hierboven zijn omschreven.

(37)

De Commissie kwam derhalve tot de slotsom dat, op basis van de door de partijen aangeboden toezeggingen, de aangemelde concentratie de daadwerkelijke concurrentie niet beduidend zal belemmeren op de gemeenschappelijke markt of een wezenlijk deel daarvan. Derhalve wordt de concentratie verenigbaar verklaard met de gemeenschappelijke markt en de EER-Overeenkomst, overeenkomstig artikel 2, lid 2, en artikel 8, lid 2, van de concentratieverordening en artikel 57 van de EER-Overeenkomst.

(38)

Wegens de hierboven uiteengezette redenen concludeerde de Commissie dat de voorgenomen concentratie de daadwerkelijke mededinging op de gemeenschappelijke markt of een wezenlijk deel daarvan niet op significante wijze belemmert. Derhalve werd de concentratie in een beschikking van 25 augustus 2005 verenigbaar verklaard met de gemeenschappelijke markt en de EER-Overeenkomst, overeenkomstig artikel 8, lid 1, van de concentratieverordening en artikel 57 van de EER-Overeenkomst.