1.

Il-Kummissjoni Ewropea ħarġet avviż dwar l-infurzar tal-liġi dwar l-għajnuna mill-istat mill-qrati nazzjonali tal-istati membri tal-KE (2). Dan l-att li ma jorbotx fih prinċipji u regoli li l-Kummissjoni Ewropea ssegwi fil-qasam tal-għajnuna mill-istat. Jispjega wkoll il-modi kif il-koperazzjoni bejn il-Kummissjoni u l-qrati nazzjonali tal-Istati Membri tal-KE hi maħsuba li sseħħ.

2.

L-Awtorità tas-Sorveljanza tal-EFTA (“l-Awtorità”) tqis li l-att imsemmi aktar ‘il fuq huwa relevanti għaż-ŻEE. Sabiex jinżammu kundizzjonijiet ugwali ta’ kompetizzjoni u tiġi assigurata l-applikazzjoni uniformi tar-regoli dwar l-għajnuna mill-istat taż-ŻEE madwar iż-Żona Ekonomika Ewropea, l-Awtorità tadotta l-Kapitolu preżenti, filwaqt li tibqa’ dejjem konxja mill-indipendenza tal-qrati nazzjonali tal-Istati tal-EFTA.

3.

L-Awtorità hija impenjata li żżomm linja soda kontra l-għajnuna mill-istat illegali u inkompatibbli. Minkejja l-fatt li sal-lum l-infurzar privat ġenwin quddiem il-qrati nazzjonali kellu biss rwol relattivament limitat fl-għajnuna mill-Istat, il-Kummissjoni tqis li l-azzjonijiet ta’ infurzar privati jistgħu joffru vantaġġi konsiderevoli għall-politika dwar l-għajnuna mill-Istat. Il-proċedimenti quddiem il-qrati nazzjonali jagħtu lill-partijiet terzi l-opportunità sabiex, direttament fuq livell nazzjonali, jindirizzaw u jirriżolvu ħafna problemi li huma relatati mal-għajnuna mill-Istat. Minbarra dan, il-qrati nazzjonali jistgħu joffru lill-atturi rimedji effettivi ħafna fil-każ ta’ ksur tar-regoli tal-għajnuna mill-Istat. Min-naħa tiegħu, dan jista’ jikkontribwixxi għal dixxiplina ġenerali aktar b’saħħitha fir-rigward tal-għajnuna mill-Istat.

4.

L-għan ewlieni ta’ dan l-Avviż huwa għalhekk li jinforma lill-qrati nazzjonali u lil partijiet terzi dwar ir-rimedji disponibbli fil-każ ta’ ksur tar-regoli tal-għajnuna mill-Istat u sabiex ifornihom bi gwida dwar l-applikazzjoni prattika ta’ dawn ir-regoli. Barra minn hekk, l-Awtorità trid tiżviluppa l-koperazzjoni tagħha mal-qrati nazzjonali billi tintroduċi strumenti aktar prattiċi li jappoġġjaw lill-ġudikanti nazzjonali fix-xogħol tagħhom ta’ kuljum.

5.

Dan il-Kapitolu jissostitwixxi l-Kapitolu tal-Linji Gwida dwar l-Għajnuna mill-Istat tal-Awtorità tas-Sorveljanza tal-EFTA dwar il-koperazzjoni bejn il-qrati nazzjonali u l-Awtorità tas-Sorveljanza tal-EFTA fil-qasam tal-għajnuna mill-Istat (3) u huwa bla ħsara għal kull interpretazzjoni tal-Ftehim taż-ŻEE u d-dispożizzjonijet regolatorji mill-Qorti tal-EFTA.

6.

L-ewwel mistoqsija li l-qrati nazzjonali u l-atturi potenzjali jiffaċċjaw hija jekk il-miżura kkonċernata fil-fatt tikkostitwix għajnuna mill-istat skont it-tifsira tal-Artikolu 61 tal-Ftehim taż-ŻEE.

7.

L-Artikolu 61(1) tal-Ftehim taż-ŻEE jkopri “kull għajnuna mogħtija minn Stati Membri tal-KE, Stati tal-EFTA jew permezz ta’ riżorsi tal-Istat ta’ kwalunkwe tip, li twassal għal tfixkil jew theddida ta’ tfixkil għall-kompetizzjoni billi tiffavorixxi ċerti impriżi jew il-produzzjoni ta’ ċerti prodotti, safejn tolqot il-kummerċ bejn il-Partijiet Kontraenti”.

8.

Il-kunċett ta’ għajnuna mill-Istat mhux limitat għas-sussidji (4). Dan jinkludi wkoll, inter alia, konċessjonijiet ta’ taxxa u investimenti minn fondi pubbliċi magħmula f’ċirkostanzi li fihom investitur privat ma kienx jagħti s-sostenn tiegħu (5). Jekk l-għajnuna ngħatatx direttament mill-Istat jew minn korpi pubbliċi jew privati stabbiliti jew maħtura minnu sabiex jamministraw l-għajnuna huwa immaterjali f’dan ir-rigward (6). Iżda, sabiex is-sostenn pubbliku jkun jista’ jiġi kklassifikat bħala għajnuna mill-Istat, l-għajnuna jeħtiġilha tiffavorixxi ċerti impriżi jew il-produzzjoni ta’ ċerti oġġetti (“selettività”), bil-maqlub tal-miżuri ġenerali li għalihom l-Artikolu 61(1) tal-Ftehim taż-ŻEE ma japplikax (7). Barra minn hekk, l-għajnuna trid tfixkel jew thedded li tfixkel il-kompetizzjoni u jrid ikollha effett fuq il-kummerċ bejn il-Partijiet Kontraenti għall-Ftehim taż-ŻEE (8).

9.

Il-ġurisprudenza tal-Qorti tal-EFTA u l-qrati tal-Komunità Ewropea (9) u d-deċiżjonijiet meħuda mill-Awtorità u l-Kummissjoni Ewropea ta’ sikwit indirizzaw il-kwistjoni ta’ jekk ċerti miżuri jikkwalifikawx bħala għajnuna mill-istat. Minbarra dan, l-Awtorità ħarġet linji gwida dettaljati dwar serje ta’ kwistjionijet kumplessi, bħall-applikazzjoni tal-prinċipju tal-investitur privat (10) u t-test tal-kreditur privat (11), iċ-ċirkustanzi li fihom il-garanziji mill-istat għandhom jitqiesu bħala għajnuna mill-istat (12), it-trattament tal-bejgħ tal-art pubblika (13), l-assigurazzjoni tal-krediti tal-esportazzjoni (14), l-intaxxar dirett tal-impriżi (15), l-investimenti tal-kapital tar-riskju (16), u l-għajnuna mill-istat għar-riċerka, l-iżvilupp u l-innovazzjoni (17). Minbarra dan, ir-Regolament tal-Kummissjoni dwar l-għajnuna taħt il-limiti de minimis (18) ġie inkorporat fil-Ftehim taż-ŻEE. Il-ġurisprudenza tal-Qorti tal-EFTA u tal-Qorti Ewropea tal-Ġustizzja, il-gwida mill-Awtorità u l-prattika tat-teħid tad-deċiżjonijiet jistgħu jipprovdu għajnuna siewja ħafna lill-qrati nazzjonali u lill-atturi potenzjali dwar il-kunċett tal-għajnuna mill-istat.

10.

Fejn jeżistu dubji dwar il-kwalifikazzjoni tal-għajnuna mill-Istat, il-qrati nazzjonali jistgħu jitolbu lill-Awtorità opinjoni taħt it-taqsima 2 ta’ dan il-Kapitolu. Dan huwa mingħajr ħsara għal-possibiltà għal qorti nazzjonali li tirreferi l-każ lill-Qorti tal-EFTA għal opinjoni konsultattiva taħt l-Artikolu 34 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti.

11.

Skont l-aħħar sentenza tal-Artikolu 1(3) fil-Parti I tal-Protokoll 3 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti, l-Istati tal-EFTA m’għandhomx jimplimentaw miżuri ta’ għajnuna mill-Istat mingħajr l-approvazzjoni minn qabel tal-Awtorità (l-obbligu ta’ waqfien totali):

“L-Awtorità ta’ Sorveljanza tal-EFTA għandha tkun infurmata, fi żmien biżżejjed qabel biex jippermettilha li tippreżenta l-kummenti tagħha, b’kull intenzjoni li tingħata, jew li tkun modifikata, xi għajnuna. Jekk hi tikkonsidra li kwalunkwe pjan bħal dan ma jkunx kompatibbli mal-funzjonament tal-Ftehim taż-ŻEE wara li tikkunsidra l-Artikolu 61 tal-Ftehim taż-ŻEE, għandha mingħajr telf ta’ żmien tibda l-proċedura msemmija fil-paragrafu 2. L-Istat ikkonċernat m’għandux jimplimenta l-miżuri proposti tiegħu sakemm il-proċedura ma tirriżultax f’deċiżjoni finali”. (19)

12.

Madankollu, hemm diversi ċirkostanzi li fihom l-għajnuna mill-Istat tista’ tiġi implimentata b’mod legali mingħajr approvazzjoni separata mill-Awtorità:

13.

Il-proċedimenti f’qorti nazzjonali dwar materji relatati mal-għajnuna mill-Istat jistgħu xi drabi jirrigwardaw l-applikabbiltà tar-Regolament ta’ Eżenzjoni Ġenerali ta’ Kategorija u/jew skema ta’ għajnuna eżistenti jew approvata. Meta l-applikabilità tar-Regolament jew skema tkun f’riskju, il-qorti nazzjonali tista’ biss tivvaluta jekk il-kundizzjonijiet kollha tar-Regolament jew skema ġewx sodisfatti. Ma tistax tivvaluta l-kompatibilità ta’ miżura ta’ għajnuna fejn dan mhux il-każ, peress li din il-valutazzjoni hi r-responsabbilità esklussiva tal-Awtorità (23).

14.

Jekk il-qorti nazzjonali teħtieġ li tiddetermina jekk il-miżura taqax taħt skema approvata ta’ għajnuna, hi tista’ biss tivverifika jekk il-kundizzjonijiet kollha tad-deċiżjoni ta’ approvazzjoni humiex sodisfatti. Fejn il-kwistjonijiet li tqajmu f’livell nazzjonali jirrigwardaw il-validità ta’ deċiżjoni tal-Awtorità, il-qorti nazzjonali għandha tibbaża ruħha fuq il-proċedura stabbilita fl-Artikolu 34 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti (24). Il-possibilità li tiġi sfidata l-validità tad-deċiżjoni sottostanti tal-Awtorità permezz ta’ opinjoni konsultattiva, madankollu, ma tibqax disponibbli fejn l-attur seta’ mingħajr dubju jisfida d-deċiżjoni quddiem il-Qorti tal-EFTA taħt l-Artikolu 36 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti, iżda naqas li jagħmel dan (25).

15.

Il-qorti nazzjonali tista’ titlob lill-Awtorità għal opinjoni taħt it-taqsima 2 tal-Kapitolu preżenti jekk din ikollha dubji rigward l-applikabbilità tar-Regolament ta’ Eżenzjoni Ġenerali ta’ Kategorija jew ta’ skema ta’ għajnuna eżistenti jew approvata.

16.

Kemm il-qrati nazzjonali u kif ukoll l-Awtorità għandhom rwoli essenzjali, iżda differenti, fil-kuntest tal-infurzar tal-għajnuna mill-istat (26).

17.

Ir-rwol ewlieni tal-Awtorità huwa li teżamina l-kompatibbilità tal-miżuri għall-għajnuna proposti mal-funzjonament tal-Ftehim taż-ŻEE, ibbażata fuq il-kriterji stipulati fl-Artikolu 61(2) u (3) tal-Ftehim. Din il-valutazzjoni tal-kompatibbilità hija r-responsabbiltà esklużiva tal-Kummissjoni, suġġetta għar-reviżjoni mill-qrati tal-EFTA. Il-Qrati nazzjonali m’għandhomx il-poter li jiddikjaraw miżuri ta’ għajnuna mill-istat bħala kompatibbli mal-Artikolu 61(2) jew (3) tal-Ftehim taż-ŻEE (27).

18.

Ir-rwol tal-qorti nazzjonali jiddependi fuq il-miżura ta’ għajnuna kkonċernata u jekk din tkunx ġiet innotifikata u approvata kif jixraq mill-Awtorità:

19.

Meta jkunu qed iħarsu l-interessi tal-individwi, il-qrati nazzjonali għandhom jieħdu inkunsiderazzjoni b’mod sħiħ l-effikaċja tal-Artikolu 1(3) fil-Parti I tal-Protokoll 3 tal-Fehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti u l-interessi tas-suq taż-ŻEE.

20.

Ir-rwol tal-qrati nazzjonali fis-sitwazzjonijiet imsemmija aktar ‘il fuq huma stabbiliti f’aktar dettall fit-taqsimiet 1.2 u 1.3 ta’ dan il-Kapitolu.

21.

Skont il-ġurisprudenza tal-Qorti Ewropea tal-Ġustizzja, l-obbligu tal-waqfien totali li huwa stabbilit fl-Artikolu 88(3) tat-Trattat tal-KE, li huwa rifless fl-aħħar sentenza tal-Artikolu 1(3) fil-Parti I tal-Protokoll 3 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti, iwassal għal drittijiet individwali direttament effettivi tal-partijiet affettwati (bħal kompetituri tal-benefiċjarju) (30). Dawn il-partijiet affettwati jistgħu jinfurzaw id-drittijiet tagħhom billi jressqu azzjoni legali quddiem il-qrati nazzjonali kompetenti kontra l-Istat Membru tal-KE li ta din l-għajnuna. Wieħed mill-aktar rwoli importanti tal-qrati nazzjonali fil-qasam tal-għajnuna mill-Istat hu li jittrattaw dawn l-azzjonijiet legali u għalhekk jipproteġu d-drittijiet tal-kompetituri taħt l-Artikolu 88(3) tat-Trattat tal-KE.

22.

Il-qrati nazzjonali fl-Istati tal-EFTA jwettqu l-istess funzjoni. Madanakollu, fl-Istati tal-EFTA, l-effett intern tal-liġi taż-ŻEE huwa rregolat mil-liġi kostituzzjonali suġetta għall-Protokoll 35 tal-Ftehim taż-ŻEE. Skont il-Protokoll 35, l-Istati tal-EFTA huma obbligati li jiżguraw, jekk hu meħtieġ permezz ta’ dispożizzjoni statutorja separata, li f’każijiet ta’ kunflitt bejn ir-regoli implimentati taż-ŻEE u dispożizzjonijiet statutorji oħra, jgħoddu r-regoli implimentati taż-ŻEE. Skont il-Qorti tal-EFTA, l-individwi u l-operaturi ekonomiċi għandhom ikunu intitolati li jinvokaw u li jippretendu, fuq il-livell nazzjonali, kull dritt li jirriżulta mid-dispożizzjonijiet tal-liġi taż-ŻEE (31), daqs li kieku dawn kienu, jew kienu ġew magħmula, parti mill-ordni legali nazzjonali rispettiv, jekk huma inkundizzjonali u preċiżi biżżejjed (32). Skont il-fehma tal-Awtorità, u f’konformità mal-ġurisprudenza tal-Qorti Ewropea tal-Ġustizzja dwar id-dispożizzjoni identika fl-Artikolu 88(3) tat-Trattat tal-KE, l-Artikolu 1(3) fil-Parti I tal-Protokoll 3 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti jwettaq il-kriterji impliċiti fil-Protokoll 35 tal-Ftehim taż-ŻEE li jkun inkundizzjonali u preċiż biżżejjed.

23.

Il-fatt li l-aħħar sentenza tal-Artikolu 1(3) fil-Parti I tal-Protokoll 3 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti ġiet inkorporata fl-ordni legali nazzjonali tal-Istati tal-EFTA (33), jagħti lill-partijiet affettwati l-possibilità li jressqu azzjonijiet legali kontra ksur tad-dispożizzjoni tal-waqfien totali quddiem il-qrati nazzjonali. Qorti nazzjonali għandha konsegwentement tuża l-mezzi u r-rimedji xierqa kollha u tapplika d-dispożizzjonijiet relevanti kollha tal-liġi nazzjonali sabiex tagħti effett lil-liġi nazzjonali li timplimenta l-aħħar sentenza tal-Artikolu 1(3) fil-Parti I tal-Protokoll 3 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti (34).

24.

Ir-rwol essenzjali tal-qrati nazzjonali f’dan il-kuntest jiġi wkoll mill-fatt li s-setgħat tal-Awtorità nnifisha biex tipproteġi l-kompetituri u partijiet terzi oħra kontra għajnuna li tingħata kontra l-liġi huma limitati. Huwa tal-ikbar importanza l-fatt li l-Awtorità ma tistax tadotta deċiżjoni finali li tordna l-irkupru sempliċiment għaliex l-għajnuna ma ġietx innotifikata skont l-Artikolu 1(3) fil-Parti I tal-Protokoll 3 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti (35). Għalhekk, l-Awtorità għandha twettaq valutazzjoni sħiħa tal-kompatibilità, irrispettivament minn jekk l-obbligu ta’ waqfien totali jkunx ġie rispettat jew le (36). Din il-valutazzjoni tista’ tieħu ħafna ħin u s-setgħat tal-Awtorità sabiex toħroġ inġunzjonijiet preliminari ta’ rkupru huma suġġetti għal obbligi legali stretti ħafna (37).

25.

Bħala riżultat, l-azzjonijiet quddiem il-qrati nazzjonali joffru mezz importanti ta’ rimedju għall-kompetituri u l-partijiet terzi l-oħra li jkunu ġew affettwati bl-għajnuna mill-Istat illegali. Ir-rimedji disponibbli quddiem il-qrati nazzjonali jinkludu:

26.

Kull wieħed minn dawn ir-rimedji huwa ppreżentat f’aktar dettall fit-taqsimiet 1.2.1 sa 1.2.6 ta’ dan il-Kapitolu.

27.

Il-qrati nazzjonali huma obbligati li jipproteġu d-drittijiet ta’ individwi li jkunu ġew affettwati bil-ksur tal-obbligu ta’ waqfien totali. Għaldaqstant, il-qrati nazzjonali għandhom jimplimentaw il-konsegwenzi legali kollha xierqa, skont il-liġi nazzjonali, fejn ikun seħħ ksur tal-Artikolu 1(3) fil-Parti I tal-Protokoll 3 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti (38). Madankollu, l-obbligi tal-qrati nazzjonali mhumiex limitati għall-għajnuna illegali li tkun diġà ngħatat. Dawn jestendu wkoll għal każijiet fejn il-ħlas illegali jkun se jsir dalwaqt. Il-qrati nazzjonali għandhom iħarsu d-drittijiet tal-individwi kontra l-ksur possibbli ta’ dawk id-drittijiet (39). Fejn għajnuna illegali tkun se titħallas, il-qorti nazzjonali hija, għalhekk, obbligata li twaqqaf lil dan il-ħlas milli jseħħ.

28.

L-obbligu tal-qrati nazzjonali sabiex jevitaw il-ħlas ta’ għajnuna illegali jista’ jinħoloq f’varjetà ta’ ambjenti proċedurali, skont it-tipi differenti ta’ azzjoni disponibbli taħt il-liġi nazzjonali. Ħafna drabi, l-atturi jfittxu li jisfidaw il-validità tal-att nazzjonali li jagħti l-għajnuna illegali mill-Istat. F’dawn il-każijiet, il-prevenzjoni tal-ħlas illegali normalment tkun il-konsegwenza loġika tal-osservazzjoni li l-att dwar l-għoti tal-għajnuna jkun invalidu bħala riżultat ta’ ksur tal-Artikolu 1(3) fil-Parti I tal-Protokoll 3 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti mill-Istat tal-EFTA (40).

29.

Meta qorti nazzjonali tkun ikkonfrontata b’għajnuna mogħtija illegalment, din għandha tiġbed il-konsegwenzi legali kollha minn din l-illegalità skont il-liġi nazzjonali. Il-qorti nazzjonali, għaldaqstant, għandha fil-prinċipju tordna l-irkupru sħiħ mingħand il-benefiċjarju tal-għajnuna illegali mill-Istat (41). L-ordni tal-irkupru sħiħ ta’ għajnuna mogħtija illegalment hija parti mill-obbligu tal-qorti nazzjonali li tipproteġi d-drittijiet individwali ta’ min għamel it-talba (eż. il-kompetitur) taħt l-Artikolu 1(3) fil-Parti I tal-Protokoll 3 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti. L-obbligu ta’ rkupru tal-qorti nazzjonali għalhekk mhux dipendenti fuq il-kompatibbilità tal-miżura ta’ għajnuna mal-Artikolu 61(2) jew (3) tal-Ftehim taż-ŻEE.

30.

Peress li l-qrati nazzjonali għandhom jordnaw l-irkupru sħiħ tal-għajnuna mogħtija illegalment indipendentement mill-kompatibilità tagħha, l-irkupru jista’ jkun aktar mgħaġġel quddiem qorti nazzjonali milli permezz ta’ lment imressaq quddiem l-Awtorità. Fil-fatt, b’differenza ma’ dak li tagħmel l-Awtorità, (42) il-qorti nazzjonali tista’ u għandha tillimita lilha nnifisha sabiex tiddetermina jekk il-miżura tikkostitwix għajnuna mill-Istat u jekk l-obbligu ta’ waqfien totali japplikax għaliha.

31.

Madankollu, l-obbligu ta’ rkupru tal-qrati nazzjonali mhuwiex assolut. Skont il-‘każ SFEI’, (43) jista’ jkun hemm ċirkostanzi eċċezzjonali li fihom l-irkupru tal-għajnuna li ngħatat mill-Istat kontra l-liġi ma jkunx jixraq. L-istandard legali li għandu jiġi applikat f’dan il-kuntest għandu jkun simili għal dak applikabbli taħt l-Artikoli 14 u 15 fil-Parti I tal-Protokoll 3 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti (44). Fi kliem ieħor, ċirkostanzi li ma jostakolawx ordni ta’ rkupru mill-Awtorità ma jiġġustifikawx li qorti nazzjonali ma tordnax l-irkupru sħiħ. L-istandard li l-Qorti tal-EFTA tapplika f’dan ir-rigward huwa strett ħafna (45). F’konformità mal-approċċ li ħadu l-Qorti tal-EFTA u l-Qorti Ewropea tal-Ġustizzja, benefiċjarju ta’ għajnuna illegali ma jistax fil-prinċipju jeċċepixxi aspettattivi leġittimi kontra ordni ta’ rkupru tal-Awtorità (46). Dan għaliex negozjant diliġenti kien ikun kapaċi jivverifika jekk l-għajnuna li huwa rċieva kinitx notifikata jew le (47).

32.

Sabiex jiġi ġġustifikat li l-qorti nazzjonali ma tordnax irkupru b’referenza għall-Artikolu 1(3) fil-Parti I tal-Protokoll 3 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti, fatt speċifiku u konkret għandu għaldaqstant ikun iġġenera aspettattivi leġittimi fuq in-naħa tal-benefiċjarju (48). Dan jista’ jkun partikolarment il-każ jekk l-Awtorità stess tkun tat assigurazzjonijiet preċiżi li l-miżura kkonċernata ma tikkostitwix għajnuna mill-Istat, jew li din ma tkunx koperta bl-obbligu ta’ waqfien totali (49).

33.

F’konformità mal-ġurisprudenza tal-Qorti Ewropea tal-Ġustizzja (50), l-obbligu tal-Qorti nazzjonali li tordna rkupru sħiħ tal-għajnuna illegali mill-istat jintemm, jekk saż-żmien li l-qorti nazzjonali tagħti s-sentenza tagħha, l-Awtorità diġà tkun iddeċidiet li l-għajnuna hija kompatibbli mal-funzjonament tal-Ftehim taż-ŻEE. Peress li l-għan tal-obbligu ta’ waqfien totali huwa li jkun assigurat li għajnuna kompatibbli biss tista’ tiġi implimentata, dan l-għan ma jistax jiġi aktar imfixkel fejn l-Awtorità tkun diġà kkonfermat il-kompatibbiltà (51). Għaldaqstant, l-obbligu tal-qorti nazzjonali li tħares id-drittijiet individwali skont l-Artikolu 1(3) fil-Parti I tal-Protokoll 3 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti jibqa’ mhux affettwat fejn l-Awtorità ma tkunx għadha ħadet deċiżjoni, indipendentement minn jekk din il-proċedura tkunx pendenti jew le (52).

34.

Filwaqt li wara deċiżjoni pożittiva tal-Awtorità, il-qorti nazzjonali ma jkunx għad għandha obbligu taħt il-liġi taż-ŻEE li tordna rkupru sħiħ, dan l-obbligu ta’ rkupru jista’ xorta waħda jkun jeżisti taħt il-liġi nazzjonali  (53). Madankollu, fejn jeżisti dan l-obbligu ta’ rkupru, dan ikun bla ħsara għad-dritt tal-Istat tal-EFTA li jimplimenta mill-ġdid l-għajnuna aktar tard.

35.

Ladarba l-qorti nazzjonali tiddeċiedi li l-għajnuna mogħtija illegalment tkun ġiet mogħtija bi ksur tal-Artikolu 1(3) fil-Parti I tal-Protokoll 3 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti, din trid tikkwantifika l-għajnuna sabiex tiddetermina l-ammont li jrid jiġi rkuprat. Il-ġurisprudenza tal-Qorti tal-EFTA u tal-qrati tal-Komunità Ewropea dwar l-applikazzjoni tal-Artikolu 61(1) tal-Ftehim taż-ŻEE u l-Artikolu 87(1) KE u l-gwida u l-prattika tat-teħid tad-deċiżjonijiet tal-Awtorità għandhom jassistu lill-qorti f’dan ir-rigward. Jekk il-qorti nazzjonali tiltaqa’ ma’ xi diffikultajiet sabiex tikkalkula l-ammont tal-għajnuna, din tista’ titlob l-appoġġ tal-Awtorità, kif stipulat f’aktar dettall fit-Taqsima 2 ta’ dan il-Kapitolu.

36.

Il-vantaġġ ekonomiku tal-għajnuna mogħtija illegalment mhuwiex limitat għall-ammont nominali tagħha. Flimkien ma’ dan, il-benefiċjarju jikseb vantaġġ finanzjarju li jirriżulta mill-implimentazzjoni prematura tal-għajnuna. Dan huwa dovut għall-fatt li, kieku l-għajnuna ġiet innotifikata lill-Awtorità, jekk il-ħlas kien isir, dan kien isir aktar tard. Dan kien jobbliga lill-benefiċjarju sabiex jissellef il-fondi relevanti mis-swieq tal-kapital, inklużi l-imgħaxijiet b’rati kummerċjali.

37.

Dan il-vantaġġ mhux dovut fiż-żmien huwa r-raġuni għaliex, jekk mill-Awtorità jiġi ordnat irkupru, l-Artikolu 14(2) fil-Parti II tal-Protokoll 3 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti jeżiġi mhux biss l-irkupru tal-ammont nominali tal-għajnuna, iżda wkoll l-irkupru tal-imgħaxijiet mill-ġurnata li fiha l-għajnuna mogħtija illegalment tkun tpoġġiet għad-dispożizzjoni tal-benefiċjarju sal-ġurnata meta din tiġi effettivament irkuprata. Ir-rata tal-imgħax li għandha tiġi applikata f’dan il-kuntest hija definita fid-Deċiżjoni tal-Awtorità Nru 195/04/COL tal-14 ta’ Lulju 2004 (54).

38.

F’konformità mal-ġurisprudenza tal-Qorti Ewropea tal-Ġustizzja (55), u sabiex jingħata effett għall-Artikolu 1(3) tal-Parti I tal-Protokoll 3 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti, il-qrati nazzjonali għandhom jordnaw l-irkupru tal-vantaġġ finanzjarju li jirriżulta mill-implimentazzjoni prematura tal-għajnuna (minn hawn ‘il quddiem “l-imgħax tal-illegalità”). Dan għaliex l-implimentazzjoni qabel iż-żmien, tal-għajnuna mogħtija illegalment, mill-inqas iġġiegħel lill-kompetituri jsofru, skont xi jkunu ċ-ċirkustanzi, qabel il-waqt, f’termini ta’ kompetizzjoni, mill-effetti tal-għajnuna. Għalhekk, il-benefiċjarju jkun kiseb vantaġġ mhux dovut (56).

39.

L-obbligu tal-qorti nazzjonali sabiex tordna l-irkupru ta’ imgħax tal-illegalità jista’ jseħħ f’żewġ xenarji differenti:

40.

Sabiex ikunu konformi mal-obbligu tagħhom ta’ rkupru fir-rigward tal-imgħaxijiet mill-illegalità, il-qrati nazzjonali jeħtieġ jiddeterminaw l-ammont tal-imgħax li jrid jiġi rkuprat. Il-prinċipji li ġejjin japplikaw f’dan ir-rigward:

41.

F’każ ta’ dubju, il-qorti nazzjonali tista’ titlob lill-Awtorità għas-sostenn tagħha skont it-Taqsima 2 ta’ dan il-Kapitolu.

42.

Il-qrati nazzjonali jistgħu jiġu obbligati sabiex jonoraw talbiet għal kumpens għal danni kkawżati lill-kompetituri tal-benefiċjarju u lil partijiet terzi oħra permezz tal-għajnuna illegali mill-istat (63). Dawn l-azzjonijiet għad-danni normalment ikunu diretti lejn l-awtorità li tagħti l-għajnuna mill-Istat. Dawn jistgħu jkunu partikolarment importanti għall-attur, peress li, kuntrarju għall-azzjonijiet immirati sempliċement għall-irkupru, azzjoni b’suċċess għad-danni tforni lill-attur b’kumpens finanzjarju dirett għat-telf li jkun ġarrab. Dawn l-isfidi ovvjament jiddependu fuq ir-regoli legali nazzjonali. F’dan ir-rigward, l-Awtorità tenfasizza li l-qrati nazzjonali għandhom jużaw il-mezzi u r-rimedji kolha u japplikaw id-dispożizzjonijiet relevanti kollha tal-liġi nazzjonali sabiex tiġi applikata l-liġi nazzjonali li timplimentat l-aħħar sentenza tal-Artikolu 1(3) fil-Parti I tal-Protokoll 3 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti u jipproteġu d-drittijiet li dik il-liġi tagħti lil individwi u operaturi ekonomiċi.

43.

Irrispettivament mill-possibilità li jintalbu danni taħt il-liġi nazzjonali, ksur tal-obbligu tal-waqfien totali jista’ fil-prinċipju jagħti lok għal talbiet għal danni bbażati fuq il-ġurisprudenza tal-Qorti tal-EFTA (64). L-Istati tal-EFTA huma meħtieġa li jikkumpensaw għat-telf u d-danni kkawżati lil individwi b’riżultat ta’ ksur ta’ obbligazzjonijiet kemm taħt atti sekondarji tal-leġiżlazzjoni taż-ŻEE u kif ukoll il-parti ewlenija tal-Ftehim taż-ŻEE. Din ir-responsabbiltà teżisti fejn (65): (i) ir-regola tal-liġi li tkun ġiet miksura tkun intenzjonata sabiex tagħti ċerti drittijiet lill-individwi; (ii) il-ksur ikun serju biżżejjed; u (iii) ikun hemm rabta kawżali diretta bejn il-ksur tal-obbligu tal-Istat Membru u d-danni li jkunu sofrew il-partijiet milquta (66).

44.

L-ewwel kundizzjoni (l-obbligu tal-liġi taż-ŻEE mmirat għall-protezzjoni tad-drittijiet tal-individwi) huwa, fil-fehma tal-Awtorità, issodisfat fir-rigward tal-ksur tal-Artikolu 1(3) fil-Parti I tal-Protokoll 3 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti. Il-Qorti tal-EFTA sostniet li regola tal-liġi li hija miksura titqies li tagħti drittijiet lil individwi meta d-dispożizzjonijiet relevanti huma inkondizzjonali u preċiżi biżżejjed (67). Kif ingħad fil-paragrafu 22 aktar ‘il fuq, l-Awtorità tqis li dan il-kriterju twettaq fl-Artikolu 1(3) fil-Parti I tal-Protokoll 3 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti.

45.

It-tieni kundizzjoni ta’ ksur serju biżżejjed tal-liġi taż-ŻEE hija wkoll, b’mod ġenerali, issodisfata fir-rigward tal-Artikolu 1(3) fil-Parti I tal-Protokoll 3 tal-Fehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti. Il-Qorti tal-EFTA ddeċidiet li dan jiddependi fuq jekk, fl-eżerċizzju tal-poteri leġiżlattivi tagħha, Parti Kontraenti għall-Ftehim taż-ŻEE manifestament u b’mod serju injorat il-limiti fuq id-diskrezzjoni tagħha. Sabiex tiddetermina jekk din il-kundizzjoni tiġix issodisfata, għandhom jitqiesu l-fatturi kollha li jikkaratterizzaw is-sitwazzjoni. Dan jinkludi, inter alia, iċ-ċarezza u l-preċiżjoni tar-regola miksura; il-miżura tad-diskrezzjoni li titħalla minn dik ir-regola għall-awtoritajiet nazzjonali; jekk il-ksur, u d-danni kkawżati, kinux intenzjonali jew involontarji; u jekk xi żball tal-liġi kienx skużabbli jew inskużabbli (68). Madankollu, fir-rigward tal-Artikolu 1(3) fil-Parti I tal-Protokoll 3 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti, l-awtoritajiet tal-Istat tal-EFTA m’għandhomx id-diskrezzjoni li ma jinnotifikawx il-miżuri tal-għajnuna mill-istat. Fil-prinċipju, dawn għandhom l-obbligu assolut li jinnotifikaw dawn il-miżuri kollha qabel l-implimentazzjoni tagħhom. Minkejja li l-Qorti tal-EFTA tista’ tqis l-iskużabbiltà tal-ksur relevanti tal-liġi taż-ŻEE (69), fil-preżenza tal-għajnuna mill-Istat, l-awtoritajiet tal-Istat tal-EFTA għandhom ikunu konxji minn dan l-obbligu u ma jistgħux normalment jargumentaw li ma kinux konxji mill-obbligu tal-waqfien totali. F’każ ta’ dubju, l-Istati tal-EFTA jistgħu dejjem jinnotifikaw il-miżura lill-Awtorità għall-finijiet ta’ ċertezza legali (70).

46.

It-tielet kundizzjoni li l-ksur tal-liġi taż-ŻEE jrid ikun ikkawża dannu finanzjarju attwali u ċert lill-attur tista’ tintlaħaq b’diversi modi.

47.

L-attur ħafna drabi jargumenta li l-għajnuna kienet responsabbli direttament għal telf ta’ qligħ. Meta tkun ikkonfrontata b’tali talba, il-qorti nazzjonali għandha tqis il-kunsiderazzjonijiet li ġejjin:

48.

Il-possibbiltà li jintalbu d-danni hija, fil-prinċipju, indipendenti minn kwalunkwe investigazzjoni parallela tal-Awtorità li tikkonċerna l-istess miżura għall-għajnuna. Investigazzjoni pendenti bħal din ma teħlisx lill-qorti nazzjonali mill-obbligu tagħha li tħares id-drittijiet individwali taħt l-Artikolu 1(3) fil-Parti I tal-Protokoll 3 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti (73). Minħabba li l-attur jista’ juri li hu sofra t-telf minħabba l-implimentazzjoni prematura tal-għajnuna, u, b’mod aktar speċifiku, minħabba l-vantaġġ illegali taż-żmien għall-benefiċjarju, it-talbiet b’suċċess għad-danni lanqas ma jiġu esklużi meta l-Awtorità tkun diġà approvat l-għajnuna fil-mument li l-qorti nazzjonali tieħu d-deċiżjoni tagħha (74).

49.

Ir-regoli proċedurali nazzjonali xi kultant jippermettu lill-qorti nazzjonali tistrieħ fuq valutazzjonijiet raġonevoli sabiex jiġi ddeterminat l-ammont attwali tad-danni li jrid jingħata lill-attur. Fejn dan huwa l-każ, u sakemm il-prinċipju tal-effikaċja (75) huwa rrispettat, l-użu ta’ estimi bħal dawn ikun ukoll possibbli fir-rigward tat-talbiet għad-danni li jirriżultaw mill-Artikolu 1(3) fil-Parti I tal-Protokoll 3 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti. Din tista’ tkun għodda utli għall-qrati nazzjonali li jkollhom diffikultajiet fil-kalkolu tad-danni.

50.

Il-prerekwiżiti legali tat-talbiet għad-danni skont il-liġi taż-ŻEE u l-punti tal-kalkolu tad-danni jistgħu wkoll jiffurmaw il-bażi tat-talbiet għas-sostenn mill-Awtorità skont it-taqsima 2 ta’ dan il-Kapitolu.

51.

Kif deskritt aktar ‘il fuq, l-atturi potenzjali huma intitolati li jressqu t-talbiet għad-danni kontra l-awtorità li tagħti l-għajnuna mill-istat. Madankollu, jista’ jkun hemm ċirkostanzi li fihom l-attur jippreferi jitlob għad-danni direttament mingħand il-benefiċjarju.

52.

Minħabba li l-Artikolu 1(3) fil-Parti I tal-Protokoll 3 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti ma jimponix obbligazzjoni diretta fuq il-benefiċjarju tal-għajnuna mill-istat, il-liġi taż-ŻEE ma tagħtix bażi għal dawn it-talbiet (76). Madankollu, dan ma jippreġudika bl-ebda mod il-possibbiltà ta’ azzjoni għad-danni b’suċċess kontra l-benefiċjarju fuq il-bażi ta’ liġi nazzjonali sostantiva. F’dan il-kuntest, l-atturi potenzjali għandhom jibbażaw ruħhom fuq ir-regoli nazzjonali li jirregolaw ir-responsabbiltà mhux kuntrattwali (77).

53.

L-obbligu tal-qrati nazzjonali li jiġbdu l-konsegwenzi legali neċessarji li jirriżultaw mill-ksur tal-obbligu ta’ waqfien totali mhuwiex limitat għad-deċiżjonijiet finali tagħhom. Bħala parti mir-rwol tagħhom li joħroġ mill-Artikolu 1(3) fil-Parti I tal-Protokoll 3 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti, il-qrati nazzjonali huma wkoll meħtieġa li jieħdu miżuri proviżorji fejn dan huwa xieraq sabiex jiġu mħarsa d-drittijiet tal-individwi (78) u l-effikaċja tal-Artikolu 1(3) fil-Parti I tal-Protokoll 3 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti.

54.

Is-setgħa tal-qrati nazzjonali li jadottaw miżuri proviżorji tista’ tkun ta’ importanza ċentrali għall-partijiet interessati meta jkun meħtieġ rimedju fi ftit żmien. Minħabba l-kapaċità tagħhom li jaġixxu malajr kontra l-għajnuna illegali, il-viċinanza tagħhom kif ukoll il-varjetà ta’ miżuri disponibbli lilhom, il-qrati nazzjonali huma f’pożizzjoni tajba sabiex jieħdu miżuri proviżorji meta l-għajnuna illegali tkun tħallset diġà jew tkun waslet biex titħallas.

55.

L-iktar każijiet ċari huma dawk fejn l-għajnuna illegali tkun għadha ma ġietx imħallsa, iżda jkun hemm ir-riskju li dawn il-ħlasijiet isiru matul il-kors tal-proċediment tal-qorti nazzjonali. F’dawn il-każijiet, l-obbligu tal-qorti nazzjonali li tevita li jinkiser l-Artikolu 1(3) fil-Parti I tal-Protokoll 3 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti (79) jista’ jitlob li din toħroġ ordni proviżorja li twaqqaf il-ħlas illegali sakemm jissolva l-mertu tal-każ.

56.

Fejn il-ħlas illegali jkun diġà sar, ir-rwol tal-qrati nazzjonali taħt l-Artikolu 1(3) fil-Parti I tal-Protokoll 3 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti normalment jitlob li huma jordnaw l-irkupru sħiħ (inkluż l-imgħax tal-illegalità). Minħabba l-prinċipju tal-effikaċja (80), il-qorti nazzjonali ma tistax tippostponi dan billi ttawwal il-proċeduri mingħajr ġustifikazzjoni. Fil-fatt, dan id-dewmien mhux biss jaffettwa d-drittijiet individwali li jipproteġi l-Artikolu 1(3) fil-Parti I tal-Protokoll 3 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti, iżda jżid ukoll direttament id-dannu kompetittiv li jiġi mill-illegalità tal-għajnuna.

57.

Madankollu, minkejja dan l-obbligu ġenerali, jista’, minkejja kollox, ikun hemm ċirkostanzi li fihom is-sentenza finali għall-qorti nazzjonali tiġi mdewma. F’dawn il-każijiet, l-obbligu li jitħarsu d-drittijiet individwali skont l-Artikolu 1(3) fil-Parti I tal-Protokoll 3 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti jitlob lill-qorti nazzjonali tuża l-miżuri proviżorji disponibbli kollha tagħha skont il-qafas proċedurali nazzjonali applikabbli biex almenu ttemm l-effetti antikompetittivi tal-għajnuna fuq bażi proviżorja (“l-irkupru proviżorju”) (81). L-applikazzjoni ta’ regoli proċedurali nazzjonali f’dan il-kuntest hija soġġetta għar-rekwiżiti tal-ekwivalenza u l-effikaċja (82).

58.

Fejn, fuq il-bażi tal-ġurisprudenza tal-Qorti tal-EFTA u tal-qrati tal-Komunità u l-prattika tal-Awtorità, l-imħallef nazzjonali wasal għal konvinzjoni prima facie raġonevoli li l-miżura kkonċernata tinvolvi għajnuna mill-Istat kontra l-liġi, ir-rimedju l-aktar adattat ikun, fl-opinjoni tal-Awtorità u suġġett għal-liġi nazzjonali proċedurali, li jordna li l-għajnuna u l-imgħax għall-illegalità jitpoġġew f’kont blukkat sakemm il-mertu tal-kwistjoni jiġi riżolt. Fis-sentenza finali tagħha, il-qorti nazzjonali għandha mbagħad jew tordna li l-fondi fil-kont blukkat jintbagħtu lura lill-awtorità li tat l-għajnuna mill-Istat, jekk l-illegalità tiġi kkonfermata, jew tordna li l-fondi jiġu rilaxxati lill-benefiċjarju.

59.

L-irkupru proviżorju jista’ jkun ukoll strument effettiv ħafna f’każijiet fejn il-proċedimenti tal-qorti nazzjonali jkunu għaddejjin parallelment ma’ investigazzjoni mill-Awtorità (83). Il-fatt li tkun għaddejja investigazzjoni mill-Awtorità ma jeħlisx lill-qorti nazzjonali mill-obbligu tagħha li tħares id-drittijiet individwali taħt l-Artikolu 1(3) fil-Parti I tal-Protokoll 3 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti (84). Il-qorti nazzjonali, għalhekk, ma tistax sempliċement tissospendi l-proċeduri tagħha sakemm l-Awtorità tkun ħadet id-deċiżjoni tagħha u sadattant tħalli d-drittijiet tal-attur skont l-Artikolu 1(3) fil-Parti I tal-Protokoll 3 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti mhux protetti. Fejn il-qorti nazzjonali tkun tixtieq li tistenna l-eżitu tal-valutazzjoni tal-kompatibilità mill-Awtorità qabel ma tadotta ordni ta’ rkupru finali u irriversibbli, din għandha għaldaqstant tadotta miżuri proviżorji xierqa. Għal darba oħra, l-ordni li l-fondi jitpoġġew f’kont blukkat tidher li hija rimedju xieraq. F’każijiet fejn:

60.

Il-qrati nazzjonali jistgħu jiffaċċjaw ukoll kwistjonijiet ta’ għajnuna mill-Istat f’każijiet fejn l-Awtorità tkun ordnat diġà li jsir l-irkupru. Għalkemm ħafna mill-każijiet ikunu azzjonijiet għall-annullament ta’ ordni ta’ rkupru nazzjonali, partijiet terzi jistgħu wkoll jitolbu kumpens mill-awtoritajiet nazzjonali talli naqsu milli jimplimentaw deċiżjoni ta’ rkupru tal-Awtorità.

61.

Skont l-Artikolu 14(3) fil-Parti II tal-Protokoll 3 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti, l-Istati tal-EFTA huma obbligati li jimplimentaw id-deċiżjonijiet ta’ rkupru mingħajr dewmien. L-irkupru jsir skont il-proċeduri disponibbli taħt il-liġi nazzjonali, sakemm dawn jippermettu t-twettiq immedjat u effettiv tad-deċiżjoni tal-irkupru. Meta regola ta’ proċedura nazzjonali ma tippermettix l-irkupru immedjat u/jew effettiv, il-qorti nazzjonali għandha tħalli din id-dispożizzjoni mhux applikata (88).

62.

Il-validità tal-ordnijiet ta’ rkupru maħruġa mill-awtoritajiet nazzjonali sabiex jimplimentaw deċiżjoni ta’ rkupru tal-Awtorità tista’ tiġi sfidata quddiem qorti nazzjonali. Ir-regoli li jirregolaw dawn l-azzjonijiet huma ppreżentati fid-dettall fil-Kapitolu tal-Linji Gwida tal-Awtorità tas-Sorveljanza tal-EFTA dwar l-Għajnuna mill-Istat dwar l-irkupru tal-għajnuna mill-istat illegali u inkompatibbli (89), li l-prinċipji ewlenin tagħha huma ppreżentati fil-qosor hawn taħt.

63.

B’mod partikolari, l-azzjonijiet ta’ qrati nazzjonali ma jistgħux jisfidaw il-validità tad-deċiżjoni sottostanti tal-Awtorità meta l-attur seta’ sfida din id-deċiżjoni direttament quddiem il-qorti tal-EFTA (90). Dan ifisser ukoll li, fejn sfida skont l-Artikolu 36 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti tkun possibbli, il-qorti nazzjonali ma tistax tissospendi t-twettiq tad-deċiżjoni ta’ rkupru għal raġunijiet marbuta mal-validità tad-deċiżjoni tal-Awtorità (91).

64.

Fejn mhux ċar li l-attur jista’ jressaq azzjoni għal annullament taħt l-Artikolu 36 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti (eż. peress li l-miżura kienet skema ta’ għajnuna b’kopertura wiesgħa li għaliha l-attur forsi ma jkunx jista’ juri interess individwali), il-qorti nazzjonali għandha fil-prinċipju toffri protezzjoni legali. F’dawk iċ-ċirkustanzi fejn l-azzjoni legali tirrigwarda l-validità u l-legalità tad-deċiżjoni tal-Awtorità, l-imħallef nazzjonali għandu jibbaża ruħu fuq il-proċedura stabbilita fl-Artikolu 34 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti.

65.

L-għoti ta’ rimedju proviżorju f’ċirkustanzi bħal dawn huwa suġġett għal obbligi legali stretti ħafna definiti mil-Qorti Ewropea tal-Ġustizzja fil-ġurisprudenza ta’ “Zuckerfabrik” (92) u “Atlanta” (93): qorti nazzjonali tista’ tissospendi biss ordnijiet ta’ rkupru taħt dawn il-kundizzjonijiet li ġejjin: (i) il-qorti jkollha dubji serji dwar il-validità tal-att. Jekk il-validità tal-att ikkontestat mhix diġà qed jiġi kkunsidrat mill-Qorti tal-EFTA, hija għandha tibbaża ruħha fuq il-proċedura stabbilita fl-Artikolu 34 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti; (ii) irid ikun hemm urġenza fis-sens li r-rimedju proviżorju jkun neċessarja sabiex jiġi evitat li l-parti li qed tfittex rimedju proviżorju ssofri dannu serju u irrimedjabbli; u (iii) il-qorti għandha tagħti kunsiderazzjoni xierqa għall-interessi taż-ŻEE. Fil-valutazzjoni tagħha ta’ dawk il-kundizzjonijiet kollha, il-qorti nazzjonali għandha tirrispetta kwalunkwe deċiżjoni mill-qorti tal-EFTA dwar il-legalità tad-deċiżjoni tal-Awtorità jew dwar l-applikazzjoni għal deċiżjoni proviżorja fuq il-livell taż-ŻEE (94).

66.

Bħall-ksur tal-obbligu ta’ waqfien totali, in-nuqqas tal-awtoritajiet tal-Istat tal-EFTA sabiex jikkonformaw ma’ deċiżjoni ta’ rkupru tal-Awtorità taħt l-Artikolu 14 fil-Parti II tal-Protokoll 3 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti jista’, fil-fehma tal-Awtorità, iwassal għal talbiet għal danni taħt il-ġurisprudenza tal-Qorti tal-EFTA (95). Fl-opinjoni tal-Awtorità, it-trattament ta’ dawn it-talbiet għad-danni jirrifletti l-prinċipji stipulati aktar ‘il fuq fir-rigward tal-ksur tal-obbligu ta’ waqfien totali (96). Dan għaliex, (i) l-obbligu ta’ rkupru ta’ Stat tal-EFTA huwa mmirat sabiex jipproteġi l-istess drittijiet individwali bħall-obbligu ta’ waqfien totali, u (ii) id-deċiżjonijiet ta’ rkupru tal-Awtorità ma jħallu lill-awtoritajiet nazzjonali l-ebda diskrezzjoni; il-ksur ta’ obbligu ta’ rkupru għandu għalhekk fil-prinċipju jitqies bħala serju biżżejjed. Għaldaqstant, is-suċċess ta’ talba għad-danni għan-nuqqas ta’ implimentazzjoni tad-deċiżjoni ta’ rkupru tal-Awtorità għal darb’oħra jiddependi fuq jekk l-attur jipprovax li hu sofra telf direttament bħala riżultat tal-irkupru mdewwem (97).

67.

Il-qrati nazzjonali huma obbligati jinfurzaw l-obbligu ta’ waqfien totali u jipproteġu d-drittijiet tal-individwi kontra għajnuna mill-Istat li tingħata kontra l-liġi. Fil-prinċipju, ir-regoli proċedurali nazzjonali japplikaw għal dawn il-proċedimenti (98). Madankollu, l-applikazzjoni tal-liġi nazzjonali f’dawn iċ-ċirkostanzi tiddependi minn żewġ kundizzjonijiet essenzjali:

68.

B’mod aktar ġenerali, il-qrati nazzjonali m’għandhomx japplikaw ir-regoli proċedurali nazzjonali jekk li jagħmlu dan iwassal għal vjolazzjoni tal-prinċipji stipulati fil-paragrafu 67.

69.

Il-prinċipju tal-effikaċja għandu impatt dirett fuq is-sitwazzjoni ta’ atturi possibbli quddiem il-qrati nazzjonali taħt l-Artikolu 1(3) fil-Parti I tal-Protokoll 3 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti. F’dan ir-rigward, il-liġi taż-ŻEE titlob li r-regoli nazzjonali dwar il-locus standi ma jimminawx id-dritt għal protezzjoni ġuridika effettiva (101). Ir-regoli nazzjonali, għalhekk, ma jistgħux jillimitaw il-locus standi għall-kompetituri tal-benefiċjarju biss (102). Il-partijiet terzi li ma jiġux affettwati bit-tfixkil tal-kompetizzjoni li tirriżulta mill-miżura ta’ għajnuna jista’ jkollhom ukoll interess legali suffiċjenti ta’ natura differenti (kif diġà ġie rikonoxxut f’każijiet ta’ tassazzjoni) sabiex iressqu proċedimenti quddiem qorti nazzjonali (103).

70.

Il-ġurisprudenza msemmija aktar ‘il fuq hija partikolarment relevanti għall-għajnuna mill-Istat mogħtija fil-forma ta’ eżenzjonijiet mit-taxxi u responsabbiltajiet finanzjarji oħra. F’dawn il-każijiet, il-persuni li ma jibbenefikawx mill-istess eżenzjoni jistgħu jisfidaw il-piż tat-taxxa tagħhom fuq il-bażi tal-Artikolu 1(3) fil-Parti I tal-Protokoll 3 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti (104).

71.

Madankollu kontribwenti tat-taxxa terzi jistgħu biss jibbażaw ruħhom fuq l-obbligu tal-waqfien totali fejn il-ħlas tat-taxxa tagħhom stess jifforma parti integrali mill-miżura illegali tal-għajnuna mill-istat (105). Dan huwa l-każ fejn, skont ir-regoli nazzjonali relevanti, id-dħul fiskali jkun riżervat esklużivament għall-finanzjament tal-għajnuna mill-Istat mogħtija illegalment u jkollu impatt dirett fuq l-ammont tal-għajnuna mill-Istat mogħtija bi ksur tal-Artikolu 1(3) fil-Parti I tal-Protokoll 3 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti (106).

72.

Jekk eżenzjonijiet ingħataw mit-taxxi ġenerali, il-kriterji ta’ hawn fuq ġeneralment mhumiex sodisfatti. Impriża li hi responsabbli għall-ħlas ta’ dawn it-taxxi għalhekk ma tistax tiddikjara b’mod ġenerali li l-eżenzjoni mit-taxxa ta’ ħaddieħor hija kontra l-liġi taħt l-Artikolu 1(3) fil-Parti I tal-Protokoll 3 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti (107). Jirriżulta wkoll mill-ġurisprudenza stabbilita tal-Qorti Ewropea tal-Ġustizzja li l-estensjoni tal-eżenzjoni illegali għall-attur mhix rimedju xieraq għall-ksur tal-Artikolu 1(3) fil-Parti I tal-Protokoll 3 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti. Din il-miżura ma teliminax l-effetti antikompetittivi tal-għajnuna illegali, iżda għall-kuntrarju, issaħħaħhom (108).

73.

Il-prinċipju tal-effikaċja jista’ jinfluwenza wkoll il-proċess tal-ġbir tal-evidenza. Pereżempju, meta l-piż tal-prova rigward talba partikolari jagħmilha impossibbli jew diffiċli ħafna għall-attur sabiex jissostanzja l-ilment tiegħu (pereżempju minħabba li dan ma jkollux l-evidenza dokumentata meħtieġa), il-qorti nazzjonali tkun meħtieġa tuża l-mezzi kollha disponibbli skont il-liġi proċedurali nazzjonali sabiex tagħti aċċess lill-attur għal din l-evidenza. Dan jista’ jinkludi, fejn previst bil-liġi nazzjonali, l-obbligu li l-qorti nazzjonali tordna lill-konvenut jew lil parti terza sabiex jagħmlu d-dokumenti meħtieġa disponibbli għall-attur (109).

74.

L-Artikolu 3 tal-Ftehim taż-ŻEE, li huwa mfassal fuq il-mudell tal-Artikolu 10 tat-Trattat tal-KE, iqiegħed obbligu fuq il-Partijiet Kontraenti li jieħdu l-miżuri kolha xierqa sabiex jassiguraw it-twettiq tal-obbligi li jirriżultaw mill-Ftehim taż-ŻEE u jiffaċilitaw il-koperazzjoni fil-qafas tiegħu (110). Fuq il-bażi tal-ġurisprudenza tal-Qorti Ewropea tal-Ġustizzja, l-Artikolu 10 tat-Trattat tal-KE jimplika li l-Kummissjoni Ewropea għandha tassisti lill-qrati nazzjonali meta huma japplikaw il-liġi tal-Komunità (111). Min-naħa l-oħra, il-qrati nazzjonali jistgħu jkunu obbligati sabiex jgħinu lill-Kummissjoni Ewropea fit-twettiq tal-kompiti tagħha (112). L-Awtorità tikkonsidra li għandha obbligu simili ta’ koperazzjoni leali fil-konfront tal-qrati nazzjonali tal-Istati tal-EFTA, bis-saħħa tal-Artikolu 3 korrispondenti tal-Ftehim taż-ŻEE u l-Artikolu 2 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti.

75.

Meta wieħed jikkunsidra r-rwol tal-qrati nazzjonali fl-infurzar tar-regoli dwar l-għajnuna mill-Istat, l-Awtorità hija impenjata li tgħin lill-qrati nazzjonali fejn dawn tal-aħħar isibu tali għajnuna meħtieġa meta jiġu biex jiddeċiedu dwar każ pendenti. Filwaqt li l-Kapitolu preċedenti tal-Linji Gwida tal-Awtorità tas-Sorveljanza tal-EFTA dwar l-Għajnuna mill-Istat dwar il-koperazzjoni bejn il-qrati nazzjonali u l-Awtorità fil-qasam tal-għajnuna mill-istat (113) diġà kien joffri lill-qrati nazzjonali l-possibiltà li jitolbu l-għajnuna lill-Awtorità, din il-possibiltà ma ġietx użata regolarment mill-qrati nazzjonali. L-Awtorità għalhekk tixtieq li tagħmel tentattiv ieħor sabiex tistabbilixxi koperazzjoni aktar mill-qrib mal-qrati nazzjonali billi tipprovdi mekkaniżmi aktar prattiċi u faċli biex tużahom. F’dan, hija tieħu l-ispirazzjoni tagħha mill-Avviż tal-Awtorità dwar il-koperazzjoni bejn l-Awtorità tas-Sorveljanza tal-EFTA u l-qrati tal-Istati tal-EFTA fl-applikazzjoni tal-Artikoli 53 u 54 tal-Ftehim taż-ŻEE (114).

76.

Is-sostenn tal-Awtorità lill-qrati nazzjonali jista’ jkun ta’ żewġ forom differenti:

77.

Meta tagħti sostenn lill-qrati nazzjonali, l-Awtorità għandha tirrispetta l-obbligu tagħha tal-kunfidenzjalità professjonali u tissalvagwardja l-funzjonament u l-indipendenza tagħha stess (115). Fit-twettiq tal-obbligu tagħha skont l-Artikolu 3 tal-Ftehim taż-ŻEE lejn il-qrati nazzjonali, l-Awtorità għaldaqstant hija impenjata li tibqa’ newtrali u oġġettiva. Peress li s-sostenn tal-Awtorità lill-qrati nazzjonali huwa parti mill-obbligu tagħha li tiddefendi l-interess pubbliku, l-Awtorità m’għandha l-ebda intenzjoni li taqdi l-interessi privati tal-partijiet involuti fil-każ pendenti quddiem il-qorti nazzjonali. Fir-rigward tas-sostenn tagħha lill-qorti nazzjonali, l-Awtorità għalhekk ma tisma’ lill-ebda parti involuta fil-proċedimenti nazzjonali.

78.

Is-sostenn offrut lill-qrati nazzjonali taħt dan il-Kapitolu huwa volontarju u bla ħsara għall-possibiltà li qorti nazzjonali titlob lill-Qorti tal-EFTA għal opinjoni konsultattiva dwar l-interpretazzjoni jew il-validità tal-liġi taż-ŻEE f’konformità mal-Artikolu 34 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti.

79.

L-obbligu tal-Awtorità li tgħin lill-qrati nazzjonali fl-applikazzjoni tar-regoli dwar l-għajnuna mill-Istat jinkludi l-obbligu li din tittrażmetti lill-qrati nazzjonali l-informazzjoni relevanti li tkun fil-pussess tagħha (116).

80.

Qorti nazzjonali tista’, inter alia, titlob lill-Awtorità għal dawn it-tipi ta’ informazzjoni li ġejjin:

81.

Sabiex jiġi żgurat li l-koperazzjoni tagħha mal-qrati nazzjonali tkun effiċjenti, it-talbiet għal informazzjoni se jkunu proċessati malajr kemm jista’ jkun. L-Awtorità tagħmel ħilitha biex tipprovdi lill-qorti nazzjonali bl-informazzjoni mitluba fi żmien xahar mid-data tat-talba. Fejn l-Awtorità jkollha bżonn tistaqsi lill-qorti nazzjonali għal aktar kjarifiki, dan il-perjodu ta’ xahar jibda mill-mument meta din tirċievi l-kjarifika. Meta l-Awtorità jkollha tikkonsulta partijiet terzi li jkunu affettwati direttament bit-trażmissjoni tal-informazzjoni, il-perjodu ta’ xahar jibda jiddekorri mill-konklużjoni ta’ din il-konsultazzjoni. Dan jista’, pereżempju, ikun il-każ għal ċerti tipi ta’ informazzjoni sottomessa minn persuna privata (118), jew meta l-informazzjoni mressqa minn Stat tal-EFTA tkun meħtieġa minn qorti fi Stat tal-EFTA differenti.

82.

Fit-trażmissjoni tal-informazzjoni lill-qrati nazzjonali, l-Awtorità tas-Sorveljanza tal-EFTA għandha żżomm il-garanziji mogħtija lill-persuni naturali u legali mill-Artikolu 122 tal-Ftehim taż-ŻEE u l-Artikolu 14 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti (119). L-Artikolu 14 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti jipprojbixxi l-membri, l-uffiċjali u impjegati oħra tal-Awtorità milli jikxfu informazzjoni koperta mill-obbligu tas-segretezza professjonali. L-Artikolu 122 tal-Ftehim taż-ŻEE jobbliga lir-rappreżentanti, lid-delegati u lill-esperti tal-Partijiet Kontraenti, u kif ukoll lill-uffiċjali u impjegati oħra, anki wara li d-dmirijiet tagħhom ikunu ntemmu, sabiex ma jikxfux informazzjoni tat-tip kopert mill-obbligu tas-segretezza professjonali. Dan jista’ jinkludi informazzjoni kunfidenzjali u sigrieti tan-negozju.

83.

Il-qari konġunt tal-Artikoli 3 u 122 tal-Ftehim taż-ŻEE u l-Artikolu 14 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti ma jwassalx għall-projbizzjoni assoluta għall-Awtorità tas-Sorveljanza tal-EFTA milli tittrażmetti informazzjoni li tkun koperta mill-obbligu tas-segretezza professjonali lill-qrati nazzjonali. Il-qrati tal-Komunità Ewropea kkonfermaw li l-obbligu ta’ koperazzjoni leali jitlob li l-Kummissjoni Ewropea tforni lill-qorti nazzjonali bi kwalunkwe informazzjoni li din tal-aħħar tkun teħtieġ (120). L-Awtorità, li qed tieħu l-istess approċċ, temmen li dan jinkludi wkoll informazzjoni koperta bl-obbligu tal-kunfidenzjalità professjonali.

84.

Fejn ikun biħsiebha tipprovdi informazzjoni koperta bis-sigriet professjonali lil qorti nazzjonali, l-Awtorità għalhekk se tfakkar lill-qorti dwar l-obbligi tagħha taħt l-Artikolu 122 tal-Ftehim taż-ŻEE u l-Artikolu 14 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti. Hija se titlob lill-qorti nazzjonali jekk tistax tiggarantixxi l-protezzjoni ta’ din l-informazzjoni kunfidenzjali u dawn is-sigrieti tan-negozju. Meta l-qorti nazzjonali ma tkunx tista’ toffri tali garanzija, l-Awtorità ma tittrażmettix l-informazzjoni kkonċernata (121). Fejn, mill-banda l-oħra, il-qorti nazzjonali tkun offriet tali garanzija, il-Kummissjoni tittrażmetti l-informazzjoni mitluba.

85.

Jeżistu xenarji oħra li fihom l-Awtorità tista’ tiġi pprojbita milli tiżvela ċerta informazzjoni lil qorti nazzjonali. B’mod partikolari, l-Awtorità tista’ tirrifjuta milli tittrażmetti l-informazzjoni lil qorti nazzjonali meta din it-trażmissjoni tkun se tinterferixxi mal-funzjonament tal-Ftehim taż-ŻEE. Dan huwa l-każ meta l-iżvelar jista’ jhedded it-twettiq tal-kompiti fdati lill-Awtorità (122) (pereżempju informazzjoni dwar il-proċess intern tat-teħid ta’ deċiżjonijiet tal-Awtorità).

86.

Meta tiġi biex tapplika r-regoli dwar l-għajnuna mill-Istat għal każ li jkun pendenti quddiemha, il-qorti nazzjonali għandha tirrispetta kwalunkwe regoli relevanti taż-ŻEE fil-qasam tal-għajnuna mill-Istat kif ukoll il-ġurisprudenza eżistenti tal-qorti tal-EFTA u tal-qrati tal-Komunità Ewropea. Barra minn hekk, qorti nazzjonali tista’ tfittex li tiggwida ruħha permezz tal-prattika tat-teħid ta’ deċiżjonijiet tal-Awtorità u l-linji gwida li jikkonċernaw l-applikazzjoni tar-regoli dwar l-għajnuna mill-Istat maħruġa mill-Awtorità. Madankollu, jista’ jkun hemm ċirkostanzi li fihom l-għodda t’hawn fuq ma joffrux lill-qorti nazzjonali gwida biżżejjed dwar il-kwistjonijiet involuti. Fid-dawl tal-obbligi tagħha skont l-Artikolu 3 tal-Ftehim taż-ŻEE u meta wieħed jikkunsidra r-rwol importanti u kumpless li l-qrati nazzjonali għandhom fl-infurzar tal-għajnuna mill-Istat, l-Awtorità għalhekk tagħti lill-qrati nazzjonali l-opportunità sabiex dawn jitolbu l-opinjoni tagħha dwar kwistjonijiet relevanti li jikkonċernaw l-applikazzjoni tar-regoli dwar l-għajnuna mill-Istat (123).

87.

Dawn l-opinjonijiet tal-Awtorità jistgħu, fil-prinċipju, ikopru l-kwistjonijiet ekonomiċi, fattwali jew legali kollha li jirriżultaw fil-kuntest ta’ proċedimenti nazzjonali (124). Kwistjonijiet li jirrigwardaw l-interpretazzjoni tal-liġi taż-ŻEE jistgħu ovvjament iwasslu wkoll lill-qorti nazzjonali sabiex titlob opinjoni konsultattiva mingħand il-Qorti tal-EFTA skont l-Artikolu 34 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti.

88.

Suġġetti possibbli li dwarhom l-Awtorità tista’ tagħti opinjoni jinkludu, inter alia:

89.

Kif intqal fil-paragrafu 16 aktar ‘il fuq, il-valutazzjoni tal-kompatibilità ta’ miżura ta’ għajnuna mal-Ftehim taż-ŻEE skont l-Artikolu 61(2) u 61(3) tal-Ftehim taż-ŻEE taqa’ taħt il-kompetenza esklużiva tal-Awtorità. Il-qrati nazzjonali mhumiex kompetenti li jagħmlu valutazzjoni tal-kompatibbilità ta’ miżura ta’ għajnuna. Filwaqt li l-Awtorità ma tistax, għalhekk, tforni opinjonijiet dwar il-kompatibilità, dan ma jipprojbix lill-qorti nazzjonali milli titlob informazzjoni proċedurali dwar jekk l-Awtorità tkunx diġà qed tagħmel valutazzjoni dwar il-kompatibilità ta’ ċerta miżura ta’ għajnuna (jew jekk tkunx beħsiebha tagħmel hekk) u, jekk ikun hekk, meta x’aktarx li tiġi adottata d-deċiżjoni tagħha (126).

90.

Meta tagħti l-opinjoni tagħha, l-Awtorità tillimita ruħha sabiex tforni lill-qorti nazzjonali bl-informazzjoni fattwali jew bil-kjarifika ekonomika jew legali mitluba, mingħajr ma tikkunsidra l-merti tal-każ pendenti quddiem il-qorti nazzjonali. Barra minn hekk, l-opinjoni tal-Awtorità ma torbotx legalment lill-qorti nazzjonali.

91.

Fl-interess li l-koperazzjoni tagħha mal-qrati nazzjonali tkun effettiva kemm jista’ jkun, talbiet għal opinjonijiet mill-Awtorità se jiġu pproċessati malajr kemm jista’ jkun. L-Awtorità se tipprova tipprovdi lill-qorti nazzjonali bl-informazzjoni mitluba fi żmien erba’ xhur mid-data tat-talba. Fejn l-Awtorità jkollha bżonn titlob lill-qorti nazzjonali għal aktar kjarifiki dwar it-talba tagħha, dan il-perjodu ta’ erba’ xhur jibda jiddekorri mill-mument meta tiġi riċevuta l-kjarifika.

92.

F’dan il-kuntest, ta’ min jinnota, madankollu, li l-obbligu ġenerali tal-qrati nazzjonali li jipproteġu d-drittijiet individwali skont l-Artikolu 1(3) fil-Parti I tal-Protokoll 3 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti japplika wkoll matul il-perjodu li fih l-Awtorità tipprepara l-opinjoni mitluba. Dan għaliex, kif stabbilit fil-paragrafu 58 aktar ‘il fuq, l-obbligu tal-qorti nazzjonali li tipproteġi d-drittijiet individwali skont l-Artikolu 1(3) fil-Parti I tal-Protokoll 3 tal-Ftehim dwar is-Sorveljanza u l-Qorti japplika irrispettivament minn jekk tkunx għadha qed tiġi mistennija dikjarazzjoni mill-Awtorità jew le (127).

93.

Kif indikat diġà fil-paragrafu b) ta’ dan il-Kapitolu, l-Awtorità ma tismax lill-partijiet qabel ma tagħti l-opinjoni tagħha lill-qorti nazzjonali. L-introduzzjoni tal-opinjoni tal-Awtorità fil-proċediment nazzjonali tiddependi mir-regoli proċedurali nazzjonali relevanti, li jridu jirrispettaw il-prinċipji ġenerali tal-liġi taż-ŻEE.

94.

Il-qrati nazzjonali jistgħu jindirizzaw it-talbiet kollha tagħhom għas-sostenn taħt it-taqsimiet 2.1 u 2.2 ta’ dan il-Kapitolu, u kull mistoqsija miktuba jew orali dwar il-politika tal-għajnuna mill-istat li tista’ tqum matul il-ħidma ta’ kuljum tagħhom lil:

95.

L-Awtorità se tippubblika sommarju li jikkonċerna l-koperazzjoni tagħha mal-qrati nazzjonali skont dan il-Kapitolu fir-rapport annwali tagħha. Tista’ wkoll tagħmel l-opinjonijiet u l-osservazzjonijiet tagħha disponibbli fuq il-websajt tagħha.

96.

Dan il-Kapitolu inħareġ sabiex jgħin lill-qrati nazzjonali fl-applikazzjoni tar-regoli dwar l-għajnuna mill-Istat. Huwa ma jorbotx lill-qrati nazzjonali jew jaffettwa l-indipendenza tagħhom. Minbarra dan, dan il-Kapitolu ma jaffettwax id-drittijiet u l-obbligi tal-Istati tal-EFTA u tal-persuni fiżiċi jew legali taħt il-liġi taż-ŻEE.

97.

Dan il-Kapitolu jieħu post il-Kapitolu eżistenti tal-Linji Gwida tal-Awtorità dwar l-Għajnuna mill-Istat dwar il-koperazzjoni bejn il-qrati nazzjonal u l-Awtorità tas-Sorveljanza tal-EFTA fil-qasam tal-għajnuna mill-Istat.

98.

L-Awtorità beħsiebha terġa’ teżamina dan il-Kapitolu ħames snin wara l-adozzjoni tiegħu.