1.

Il-ħaddiema għandhom dritt għall-monetizzazzjoni tal-leave annwali bil-ħlas mhux użat tagħhom? Fi kliem ieħor, jistgħu jiddeċiedu li ma jużawx id-dritt tagħhom għall-mistrieħ mix-xogħol u minflok jużaw l-ekwivalenti monetarju fi tmiem ir-relazzjoni ta’ impjieg tagħhom? Id-dritt tal-Unjoni Ewropea jipprekludi lill-Istati Membri milli jintroduċu miżuri intiżi biex jipprevjenu lill-ħaddiema milli jkollhom għażla ta’ dan it-tip?

2.

Dawn huma d-domandi li joriġinaw mill-kawża pendenti quddiem it-Tribunale di Lecce (il-Qorti Distrettwali ta’ Lecce, l-Italja), il-qorti tar-rinviju, f’din il-kawża. Din il-qorti tipprova, essenzjalment, tistabbilixxi sa fejn id-Direttiva dwar il-Ħin tax-Xogħol ( 2 ) tipprevjeni l-“monetizzazzjoni” tal-leave annwali bil-ħlas, jiġifieri l-konverżjoni f’somma ta’ flus tad-dritt(ijiet) mhux użat(i) għal-leave annwali bil-ħlas.

3.

Din id-domanda tqum mit-tilwima bejn BU, li kien impjegat bħala uffiċjal minn Frar 1992 sa Ottubru 2016, u min kien jimpjegah, il-Comune di Copertino (il-Komun ta’ Copertino, l-Italja) ( 3 ). BU jitlob ir-rikonoxximent tad-dritt għal benefiċċji bħala kumpens għal-leave annwali bil-ħlas li huwa ma kienx ħa matul l-impjieg tiegħu.

4.

BU, ir-rikorrent fil-kawża prinċipali, okkupa l-pożizzjoni ta’ “Istruttore Direttivo Tecnico” (“Maniġer Tekniku għax-Xogħlijiet Pubbliċi”) bħala impjegat taċ-ċivil minn Frar 1992 sa Ottubru 2016, fil-Muniċipalità ta’ Copertino.

5.

Permezz ta’ ittra tal‑24 ta’ Marzu 2016 indirizzata lill-Muniċipalità ta’ Copertino, BU rriżenja volontarjament sabiex jirtira kmieni ( 4 ), u għalhekk is-servizz tiegħu effettivament intemm fl‑1 ta’ Ottubru 2016.

6.

Fil-kuntest tal-kawża prinċipali, BU jsostni li, matul il-perijodu 2013–2016, il-leave annwali bil-ħlas mhux użat tiegħu kien jammonta għal 79 ġurnata. Huwa għalhekk jitlob kumpens finanzjarju għal dawn il-ġranet, billi jqis li ma kienx f’pożizzjoni li jibbenefika minn dan il-leave annwali meta kien fis-servizz ( 5 ).

7.

Il-Muniċipalità ta’ Copertino twieġeb li BU kien jaf bl-obbligu tiegħu li jieħu l-ġranet tal-leave li kien fadallu u li ma setgħux jiġu monetizzati ( 6 ). Għalhekk, huwa jinvoka r-regola prevista fl-Artikolu 5(8) tad-Digriet Leġiżlattiv Taljan 95 ( 7 ), li tipprovdi li l-impjegati tas-settur pubbliku għandhom jieħdu l-leave annwali tagħhom konformement mar-regoli tal-amministrazzjoni li fihom huma impjegati u li fl-ebda każ ma għandhom dritt għal kumpens finanzjarju għal-leave annwali mhux użat. Din id-dispożizzjoni tapplika wkoll jekk ir-relazzjoni ta’ impjieg tiġi tterminata għal raġunijiet relatati ma’ bidla fil-post tax-xogħol, riżenja, terminazzjoni jew irtirar.

8.

Il-qorti tar-rinviju tispjega li l-liġi inkwistjoni kienet tifforma parti mill-pakkett adottat wara l-kriżi finanzjarja dinjija tal‑2008, bl-għan ta’ kontroll aħjar tal-baġit u tal-iffrankar finanzjarju fis-settur pubbliku. Tali għan huwa kkonfermat ukoll mit-titolu tad-dispożizzjoni rilevanti, jiġifieri l-Artikolu 5 tad-Digriet Leġiżlattiv Nru 95, intitolat “Tnaqqis tal-ispejjeż tal-amministrazzjonijiet ta’ servizzi pubbliċi”.

9.

Il-qorti tar-rinviju tippreċiża, barra minn hekk, li l-Corte costituzionale (il-Qorti Kostituzzjonali, l-Italja), fis-sentenza tagħha Nru 95/2016 ( 8 ), ċaħdet bħala infondati t-talbiet intiżi biex tiġi kkontestata l-kostituzzjonalità tal-Artikolu 5(8) tad-Digriet Leġiżlattiv Nru 95. Il-Corte costituzionale (il-Qorti Kostituzzjonali) tat l-interpretazzjoni tagħha stess tad-dispożizzjoni inkwistjoni u qieset li, fid-dawl ta’ din l-interpretazzjoni, hija la tikser il-Kostituzzjoni Taljana u lanqas id-dritt tal-Unjoni applikabbli. Din il-qorti qieset li l-prevenzjoni tal-monetizzazzjoni mingħajr kontroll tal-leave kellha għanijiet oħra minbarra dak li trażżan l-infiq pubbliku. Dawk l-għanijiet jinkludu l-affermazzjoni mill-ġdid tal-importanza tat-teħid effettiv tal-leave annwali u l-promozzjoni ta’ ppjanar razzjonali tal-leave annwali bil-ħlas. F’din il-perspettiva, ir-regola inkwistjoni ġiet interpretata fis-sens li tipprojbixxi l-kumpens finanzjarju fil-każijiet fejn kien possibbli li jiġi ppjanat l-użu tal-leave fi żmien xieraq, li jkopri sitwazzjonijiet differenti, inkluża r-riżenja.

10.

Skont il-Corte costituzionale (il-Qorti Kostituzzjonali), din l-interpretazzjoni hija wkoll konformi mas-sentenzi tal-Corte suprema di cassazione (il-Qorti Suprema tal-Kassazzjoni, l-Italja) u tal-Consiglio di Stato (Kunsill tal-Istat, l-Italja), li jirrikonoxxu d-dritt li l-ħaddiema jirċievu benefiċċji bħala kumpens għal-leave mhux użat għal raġunijiet li ma humiex imputabbli lilhom.

11.

Peress li l-ġurisprudenza invokata mill-Corte costituzionale (il-Qorti Kostituzzjonali, l-Italja) hija rilevanti sabiex jinftiehem il-kuntest tat-talba għal deċiżjoni preliminari, ser nispjegaha fil-qosor hawnhekk.

12.

Il-Corte suprema di cassazione (il-Qorti Suprema tal-Kassazzjoni, l-Italja) l-ewwel qieset li l-monetizzazzjoni kienet suġġetta għall-kundizzjoni li l-ħaddiem jipprova li huwa ma setax jibbenefika mid-dritt tiegħu għal-leave annwali bil-ħlas minħabba “bżonnijiet eċċezzjonali u ġġustifikati tas-servizz jew ta’ forza maġġuri” ( 9 ). Sussegwentement, hija ddeċidiet li l-ħaddiem għandu dritt għal benefiċċji bħala kumpens, sakemm min jimpjega ma jkunx jista’ jipprova li huwa kien ta lill-ħaddiem il-possibbiltà li jeżerċita effettivament id-dritt tiegħu jew tagħha għal-leave qabel it-terminazzjoni tar-relazzjoni ta’ impjieg u li kien informa lill-ħaddiem b’mod adegwat b’tali konsegwenza, bi preavviż espliċitu tat-telf eventwali ( 10 ). B’mod iktar preċiż, fil-każ ta’ riżenja wara leave tal-maternità, din il-qorti rrikonoxxiet id-dritt għal benefiċċji, peress li, għalkemm ir-relazzjoni ġiet effettivament konkluża abbażi ta’ deċiżjoni volontarja tal-ħaddiem, dan il-ħaddiem bl-ebda mod ma seta’ jibbenefika minn leave annwali bil-ħlas matul il-perijodu ta’ sospensjoni obbligatorja tal-kuntratt ta’ impjieg ( 11 ).

13.

Is-sentenzi tal-Consiglio di Stato (il-Kunsill tal-Istat, l-Italja) dwar l-Artikolu 5(8) tad-Digriet Leġiżlattiv Nru 95 insistew li raġunijiet mediċi, bħal dawk li jirriżultaw minn inkapaċità għax-xogħol, ma jbiddlux id-dritt għal benefiċċji għal leave annwali bil-ħlas mhux meħud ( 12 ).

14.

Il-qorti tar-rinviju tispjega li l-interpretazzjoni mogħtija lid-dispożizzjoni rilevanti tad-Digriet Leġiżlattiv Nru 95 tippermetti l-monetizzazzjoni fir-rigward tal-leave annwali biss jekk dak il-leave ma jkunx effettivament ittieħed għal raġunijiet indipendenti mir-rieda tal-ħaddiem (bħall-mard). Madankollu, hija ssostni li ħaddiem jista’ jiġi mċaħħad minn benefiċċji bħala kumpens f’sitwazzjoni fejn it-tmiem tax-xogħol kien prevedibbli, inkluż fil-każ fejn ħaddiem jirriżenja.

15.

Il-qorti tar-rinviju tqis li, anki meta tiġi interpretata b’dan il-mod, dejjem jeżisti kunflitt potenzjali bejn l-Artikolu 5(8) tad-Digriet Leġiżlattiv Nru 95 u d-Direttiva dwar il-Ħin tax-Xogħol, kif interpretata mill-Qorti tal-Ġustizzja. Għal dan l-għan, hija tirreferi f’dan ir-rigward għal job-medium ( 13 ).

16.

Peress li kellu dubji dwar il-kompatibbiltà tad-dritt Taljan mad-Direttiva dwar il-Ħin tax-Xogħol, it-Tribunale di Lecce (il-Qorti Distrettwali ta’ Lecce) ddeċieda li jissospendi l-proċeduri u li jagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domandi preliminari li ġejjin:

17.

Ġew ippreżentati osservazzjonijiet bil-miktub quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja minn BU, mill-Muniċipalità ta’ Copertino, mill-Gvern Taljan kif ukoll mill-Kummissjoni Ewropea. Ma saret ebda seduta.

18.

It-talba għal deċiżjoni preliminari tirriżulta mid-dritt Taljan u mill-ġurisprudenza rilevanti li interpretatu, inkluża dik tal-Corte costituzionale (il-Qorti Kostituzzjonali). Il-qorti tar-rinviju ma tidhirx li taqbel mal-konstatazzjoni tal-Corte costituzionale (il-Qorti Kostituzzjonali) li d-dritt Taljan inkwistjoni huwa konformi mad-Direttiva dwar il-Ħin tax-Xogħol.

19.

L-ebda waħda mill-proċeduri kontenzjużi preċedenti fl-Italja dwar il-liġi inkwistjoni ma tat lok għal rinviji għal deċiżjoni preliminari. Huwa għalhekk għall-ewwel darba li l-Qorti tal-Ġustizzja hija mistiedna tiċċara jekk l-Istati Membri jistgħux jagħżlu li jipprevjenu l-monetizzazzjoni tad-dritt għal-leave annwali bil-ħlas bil-mod kif għamlet l-Italja fis-settur pubbliku.

20.

Hija meħtieġa kjarifika preliminari qabel ma nkompli l-analiżi tiegħi. Skont it-tqassim tal-kompetenzi bejn il-Qorti tal-Ġustizzja u l-qrati nazzjonali fil-kuntest ta’ proċeduri għal deċiżjoni preliminari, il-Qorti tal-Ġustizzja ma tistax tinterpreta d-dritt nazzjonali; hija għandha tieħu inkunsiderazzjoni l-kuntest fattwali u leġiżlattiv kif deskritt fid-digriet tar-rinviju ( 14 ).

21.

Għalhekk, fid-dawl ta’ dak li ġie espost fid-digriet tar-rinviju għal deċiżjoni preliminari, ser nitlaq mill-fehim li ġej tal-liġi Taljana. Bl-għan li tiġi evitata l-monetizzazzjoni tad-dritt għal-leave annwali bil-ħlas fis-settur pubbliku, iżda wkoll bl-għan li tħeġġeġ lill-ħaddiema jieħdu effettivament tali leave, il-liġi Taljana kienet tipprojbixxi l-konverżjoni f’somma ta’ flus tad-drittijiet mhux użati għal-leave annwali bil-ħlas. Kif interpretata fil-ġurisprudenza, inkluż mill-Corte Costituzionale (il-Qorti Kostituzzjonali), din il-liġi ma tidhirx li tipprojbixxi l-monetizzazzjoni fiċ-ċirkustanzi kollha, iżda biss meta l-ħaddiema kellhom il-possibbiltà li jippjanaw l-użu tal-leave annwali bil-ħlas tagħhom.

22.

Permezz taż-żewġ domandi tagħha, il-qorti tar-rinviju tistaqsi, essenzjalment, jekk l-Artikolu 7 tad-Direttiva dwar il-Ħin tax-Xogħol jipprojbixxix tali dritt nazzjonali u, jekk dan ma jkunx il-każ, jekk huwiex il-ħaddiem jew min jimpjega li għandu jipprova li l-ħaddiem kellu possibbiltà reali li jieħu leave annwali bil-ħlas. Ser nittratta dawn id-domandi waħda wara l-oħra.

23.

Permezz tal-ewwel domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju tistaqsi, essenzjalment, jekk l-Artikolu 7 tad-Direttiva dwar il-Ħin tax-Xogħol jipprekludix leġiżlazzjoni nazzjonali li ma tippermettix il-monetizzazzjoni tal-leave annwali bil-ħlas mhux użat fi tmiem ir-relazzjoni ta’ impjieg.

24.

Ser nindirizza din id-domanda bil-mod li ġej. L-ewwel, ser nevalwa f’liema kundizzjonijiet id-Direttiva dwar il-Ħin tax-Xogħol tipprovdi għad-dritt għall-monetizzazzjoni tal-leave annwali mhux użat. Wara, ser nuri li dik id-direttiva tiffavorixxi l-użu effettiv tal-leave annwali bil-ħlas, li huwa konsistenti mal-benefiċċji li jagħti lis-saħħa tal-ħaddiema. Fl-aħħar, ser neżamina jekk leġiżlazzjoni nazzjonali bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali tistax tiġi adottata sabiex tħeġġeġ lill-ħaddiema jieħdu effettivament il-leave annwali bil-ħlas.

25.

Il-qorti tar-rinviju tirreferi għas-sentenza job-medium sabiex tispjega d-dubji tagħha dwar il-kompatibbiltà tal-leġiżlazzjoni Taljana mad-Direttiva dwar il-Ħin tax-Xogħol. Hija tikkwota l-punt li ġej ta’ din is-sentenza: “Minn ġurisprudenza stabbilita jirriżulta wkoll li l-Artikolu 7(2) tad‑Direttiva dwar il-Ħin tax-Xogħol ma jistabbilixxi ebda kundizzjoni għall-għoti tad-dritt għal kumpens finanzjarju ħlief dik relatata mal-fatt, minn naħa, li r-relazzjoni ta’ xogħol tkun intemmet u, min-naħa l-oħra, li l-ħaddiem ma jkunx ħa l-leave annwali kollu li għalih huwa kien intitolat fid-data meta din ir-relazzjoni ntemmet.” ( 15 )

26.

Minn din il-konstatazzjoni jirriżulta li l-Istati Membri ma jistgħux jintroduċu kundizzjonijiet supplimentari sabiex ikun hemm intitolament għall-benefiċċji bħala kumpens.

27.

Fir-rigward tal-ewwel kundizzjoni, li torbot il-benefiċċji bħala kumpens mat-terminazzjoni tar-relazzjoni ta’ impjieg, il-ġurisprudenza tikkonferma li, jekk il-leave annwali bil-ħlas jingħata abbażi ta’ perijodu ta’ referenza (li huwa ġeneralment ta’ 12-il xahar), il-monetizzazzjoni ma tistax isseħħ matul jew fi tmiem dan il-perijodu ta’ referenza ( 16 ). Il-Qorti tal-Ġustizzja spjegat li, jekk il-leave ma jintużax sa tmiem dan il-perijodu għal raġunijiet li ma jistgħux jiġu attribwiti lill-ħaddiem, għandu jkun hemm perijodu ta’ rrimandar ( 17 ). Jekk il-ħaddiem ikun għadu impjegat, huwa ma jistax jitlob il-benefiċċji bħala kumpens.

28.

Għaldaqstant, il-benefiċċji bħala kumpens ma humiex dritt awtonomu mogħti lill-ħaddiema mid-Direttiva dwar il-Ħin tax-Xogħol; ħaddiem ma jistax jagħżel li jieħu benefiċċji bħala kumpens minflok leave annwali bil-ħlas. Huwa biss fil-każ fejn ir-relazzjoni ta’ impjieg tiġi tterminata li l-Artikolu 7(2) tad-Direttiva dwar il-Ħin tax-Xogħol jippermetti li l-leave annwali bil-ħlas jiġi ssostitwit bil-benefiċċji bħala kumpens ( 18 ).

29.

Barra minn hekk, il-benefiċċji bħala kumpens huma biss eċċezzjoni ( 19 ) u, kif espress fit-tieni kundizzjoni fis-sentenza job-medium ( 20 ), jiddependu fuq l-eżistenza tal-intitolament tal-leave annwali fil-mument meta jintalbu l-benefiċċji bħala kumpens: jeżistu biss jekk il-ħaddiem ma jkunx ħa l-leave annwali kollu li kien intitolat għalih fid-data li fiha r-relazzjoni ta’ impjieg tkun intemmet.

30.

Għalhekk, id-dritt għall-benefiċċji bħala kumpens jeżisti biss jekk l-intitolament għal-leave annwali bil-ħlas ikun għadu jeżisti.

31.

Dak l-intitolament għal-leave annwali bil-ħlas jirriżulta direttament mid-Direttiva dwar il-Ħin tax-Xogħol, abbażi tal-eżistenza stess tar-relazzjoni ta’ impjieg, u l-Istati Membri ma jistgħux iżidu kundizzjonijiet addizzjonali sabiex ikun hemm dan id-dritt ( 21 ). Madankollu, l-Istati Membri jistgħu jimponu kundizzjonijiet għall-eżerċizzju tad-dritt għal-leave annwali ( 22 ). F’dan ir-rigward, huma jistgħu jqisu li d-dritt miksub jiskadi jekk ma jintużax f’ċertu terminu. Għalhekk, l-Istati Membri jistgħu jistabbilixxu limiti għat-tul tal-perijodu ta’ rrimandar tal-leave annwali mhux użat ( 23 ).

32.

Fis-sentenza Max-Planck Gesellschaft, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li “l-Artikolu 7(1) tad-[Direttiva dwar il-Ħin tax-Xogħol] ma jipprekludix, bħala prinċipju, leġiżlazzjoni nazzjonali li tipprevedi modalitajiet ta’ eżerċizzju tad-dritt għal-leave annwali mħallas espressament mogħti minn din id-direttiva, li tinkludi wkoll it-telf tal-imsemmi dritt fl-aħħar ta’ perijodu ta’ referenza jew ta’ perijodu ta’ rrimandar, sakemm, madankollu, il-ħaddiem li tilef id-dritt tiegħu għal-leave annwali mħallas kellu effettivament il-possibbiltà li jeżerċita d-dritt mogħti lilu mill-imsemmija direttiva” ( 24 ).

33.

Il-konklużjoni li tirriżulta mill-kunsiderazzjonijiet preċedenti hija li, meta r-relazzjoni ta’ impjieg tintemm, id-Direttiva dwar il-Ħin tax-Xogħol mhux dejjem tipprekludi t-telf tal-leave annwali bil-ħlas mhux użat.

34.

Jekk id-dritt għal-leave annwali mhux użat ikun skada fil-mument tat-terminazzjoni tar-relazzjoni ta’ impjieg, ma jeżistix dritt sekondarju għall-benefiċċji bħala kumpens.

35.

Fis-sentenza job-medium, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li waqfien volontarju mix-xogħol ma jistax jikkostitwixxi fih innifsu raġuni għar-rifjut tal-benefiċċji bħala kumpens. Madankollu, din il-kawża kienet tikkonċerna s-sitwazzjoni li fiha kien jeżisti l-intitolament għal-leave annwali ( 25 ). Kieku d-dritt għal-leave annwali kien skada jew waqaf jeżisti għal xi raġuni, il-ħaddiem ma setax jitlob benefiċċji bħala kumpens fi tmiem ir-relazzjoni ta’ impjieg.

36.

Il-possibbiltà li jiġi ttollerat tali telf ta’ benefiċċji bħala kumpens tiddependi mill-verifika li l-ħaddiem effettivament kellu l-opportunità li jeżerċita d-dritt tiegħu għal-leave annwali bil-ħlas. Din hija r-raġuni għalfejn tali telf ma jistax ikun awtomatiku ( 26 ).

37.

Kif spjegat il-Qorti tal-Ġustizzja, meta l-ħaddiem ikun naqas milli jieħu l-leave annwali bil-ħlas tiegħu jew tagħha b’mod deliberat u b’għarfien sħiħ tal-konsegwenzi li jirriżultaw minn dan, wara li jkun ngħata l-opportunità li jeżerċita effettivament id-dritt tiegħu jew tagħha għalih, iżda mingħajr ma l-persuna li timpjega tkun meħtieġa li ġġiegħel lill-ħaddiem effettivament jeżerċita dak id-dritt, l-Artikolu 7(1) u (2) tad-Direttiva dwar il-Ħin tax-Xogħol kif ukoll l-Artikolu 31(2) tal-Karta ma jipprekludux it-telf ta’ dan id-dritt jew, fil-każ tat-terminazzjoni tar-relazzjoni ta’ impjieg, l-assenza korrispondenti ta’ benefiċċji bħala kumpens għal-leave annwali bil-ħlas mhux meħud ( 27 ).

38.

Minbarra r-rekwiżit li l-ħaddiem kellu opportunità reali li juża l-leave annwali tiegħu, il-Qorti tal-Ġustizzja enfasizzat ukoll il-ħtieġa li min jimpjega jinforma lill-ħaddiem ikkonċernat bit-telf eventwali tal-intitolament tiegħu ( 28 ).

39.

Għaldaqstant, id-dritt għall-benefiċċji bħala kumpens ma huwiex dritt awtonomu li jagħti lill-ħaddiem għażla bejn it-teħid tal-leave annwali jew jirċievi kumpens finanzjarju jekk ma jieħdux. Minflok, huwa dritt li jiddependi fuq l-eżistenza tal-intitolament għal-leave annwali bil-ħlas, li l-Istati Membri huma intitolati jillimitaw it-tul tiegħu.

40.

In-natura sussidjarja tal-benefiċċji bħala kumpens tirriżulta loġikament mill-għan tal-leave annwali, li huwa li tiġi protetta s-saħħa tal-ħaddiema billi tinħoloq opportunità ta’ serħan mix-xogħol. Konsegwentement, skont l-Artikolu 7(1) tad-Direttiva dwar il-Ħin tax-Xogħol, il-leave annwali bil-ħlas għandu bħala prinċipju jittieħed effettivament ( 29 ). Fit-taqsima li ġejja, ser nuri fil-qosor li l-leave annwali huwa verament ta’ benefiċċju jekk jittieħed effettivament, qabel ma nitratta l-kwistjoni dwar jekk l-Istati Membri jistgħux jadottaw miżuri, bħal dawk f’dan il-każ, sabiex jinkoraġġixxu t-teħid effettiv tal-leave annwali.

41.

Il-preferenza għall-użu effettiv tal-leave annwali bil-ħlas meta mqabbel mal-monetizzazzjoni tiegħu, riflessa fil-kliem tal-Artikolu 7 tad-Direttiva dwar il-Ħin tax-Xogħol ( 30 ), hija ġġustifikata mill-għan tad-dritt għal-leave annwali bil-ħlas. Kif tispjega l-ġurisprudenza, l-għan ta’ dak id-dritt huwa li jippermetti lill-ħaddiem jistrieħ mit-twettiq tax-xogħol li huwa meħtieġ li jwettaq skont il-kuntratt ta’ impjieg tiegħu u li jkollu perijodu ta’ serħan u ta’ delizzji ( 31 ).

42.

Il-Qorti tal-Ġustizzja ripetutament qieset li l-effett li l-leave annwali bil-ħlas għandu fuq is-sigurtà u fuq is-saħħa tal-ħaddiem huwa ta’ benefiċċju sħiħ jekk jittieħed fis-sena prevista għal dan l-għan.

43.

Barra minn hekk, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li l-importanza ta’ dan il-perijodu ta’ mistrieħ tibqa’ wkoll jekk jittieħed matul perijodu sussegwenti ( 32 ). Madankollu, fis-sentenza KHS, il-Qorti tal-Ġustizzja qieset li, lil hinn minn ċertu limitu temporali, “il-leave annwali ma jibqax ikollu effett pożittiv għall-ħaddiem bħala perijodu ta’ mistrieħ u jsir sempliċement perijodu ta’ serħan u ta’ delizzji” . ( 33 ) Din il-konstatazzjoni tiġġustifika l-possibbiltà għall-Istati Membri li jillimitaw it-tul tal-perijodu ta’ rrimandar tal-leave annwali mhux użat ( 34 ).

44.

Riċerka empirika ssostni l-pożizzjoni tal-Qorti tal-Ġustizzja f’dan ir-rigward.

45.

Jidher li hemm qbil komuni fil-letteratura li l-mistrieħ li jmur lil hinn minn dak ta’ kuljum u ta’ kull ġimgħa huwa ta’ benefiċċju għas-saħħa u għall-benesseri tal-ħaddiema ( 35 ). Dawn il-benefiċċji jikkonċernaw kemm il-leave għal żmien qasir ( 36 ) kif ukoll il-leave fit-tul ( 37 ).

46.

Dak li jista’ jkun inqas magħruf jew inqas issuspettat huwa li dawn il-benefiċċji huma għal żmien qasir ( 38 ). Uħud mill-effetti ta’ benefiċċju “jisparixxu fi żmien xahar minn meta jirritorna x-xogħol” ( 39 ).

47.

Minn dawn l-istudji jista’ jiġi dedott li l-leave annwali bil-ħlas huwa l-iktar ta’ benefiċċju jekk jittieħed b’mod frekwenti, b’perijodi iqsar u oħrajn itwal ta’ waqfien mix-xogħol matul is-sena. Fi kwalunkwe każ, ir-riċerka tikkonferma li huwa importanti li jittieħed il-leave annwali bil-ħlas matul is-sena ta’ referenza.

48.

Anki jekk wieħed jista’ jagħżel li jakkumula l-leave annwali bil-ħlas għal raġunijiet personali differenti (vjaġġ importanti, familja remota, eċċ.), huwa kontestabbli, mingħajr ma tiġi kkontestata din l-għażla personali, li dan ikun ta’ benefiċċju mill-perspettiva tar-restawr tal-forza tax-xogħol.

49.

Barra minn hekk, għalkemm in-nuqqas ta’ użu sħiħ tal-leave annwali bil-ħlas jista’ jwassal għal żieda fid-dħul, madankollu dan kien marbut ma’ ħsara lill-kwalità tal-ħajja (deterjorament sinjifikattiv tas-sodisfazzjon biż-żmien għad-delizzji u għas-saħħa, flimkien ma’ żieda fl-assenzi mix-xogħol minħabba mard) ( 40 ).

50.

L-eżerċizzju effettiv tad-dritt għal-leave annwali bil-ħlas jikkostitwixxi għalhekk mezz importanti għall-ħaddiema sabiex jirkupraw l-enerġija mentali u fiżika tagħhom u, b’mod iktar ġenerali, sabiex jikkontribwixxu għas-saħħa tagħhom fuq il-post tax-xogħol u barra minnu.

51.

Dawn il-konstatazzjonijiet jikkorroboraw il-ġurisprudenza li tgħid li, lil hinn minn ċertu perijodu ta’ rrimandar, il-leave annwali ma jipproduċix iktar effett pożittiv għall-ħaddiem bħala perijodu ta’ mistrieħ u jikkostitwixxi biss perijodu ta’ serħan u ta’ delizzji ( 41 ). Hija tiġġustifika wkoll il-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja li tgħid li l-perijodu minimu ta’ leave annwali bil-ħlas ma jistax jiġi ssostitwit b’benefiċċji bħala kumpens, ħlief fil-każ ta’ terminazzjoni tar-relazzjoni ta’ impjieg. L-Artikolu 7(2) tad-Direttiva dwar il-Ħin tax-Xogħol huwa intiż ukoll biex jiżgura li l-ħaddiema jkunu jistgħu jibbenefikaw minn mistrieħ effettiv, bl-għan ta’ protezzjoni effettiva tas-sigurtà u tas-saħħa tagħhom ( 42 ).

52.

Għalhekk, l-Istati Membri huma awtorizzati jinkoraġġixxu l-użu effettiv tal-leave annwali bil-ħlas minflok il-monetizzazzjoni tiegħu billi jintroduċu termini għat-tul tad-dritt miksub għal-leave annwali (billi jiffissaw limitu għat-tul tal-perijodu ta’ rrimandar). L-Istati Membri jistgħu jippruvaw jilħqu l-istess għan b’diversi modi, inkluż billi jadottaw liġi bħal dik inkwistjoni f’dan il-każ?

53.

Għażla waħda għall-Qorti tal-Ġustizzja hija li tiddeċiedi li l-iffissar ta’ terminu għall-perijodi ta’ rrimandar, li fi tmiemu d-drittijiet għall-jiem mhux użati jiskadu, huwa l-uniku mod aċċettabbli għall-Istati Membri sabiex jinkoraġġixxu lill-ħaddiema jagħmlu użu effettiv tal-leave annwali bil-ħlas.

54.

Madankollu, fil-qasam tal-kompetenzi kondiviżi, bħal dak li fiha ġiet adottata d-Direttiva dwar il-Ħin tax-Xogħol, il-leġiżlatur tal-Unjoni għażel li ma jirregolax il-karatteristiċi partikolari li permezz tagħhom il-ħaddiema jistgħu jiġu mħeġġa jieħdu effettivament leave annwali bil-ħlas. Hija kienet indikat biss preferenza ċara għall-użu tiegħu, fid-dawl tal-monetizzazzjoni tal-leave bħala dritt sekondarju. F’tali ċirkustanzi, l-Istati Membri jżommu l-fakultà li jagħżlu regoli xierqa sabiex jinċentivaw lill-ħaddiema jagħmlu użu mill-ħin ta’ mistrieħ annwali tagħhom. Dan ifisser li l-limiti għall-perijodi ta’ rrimandar ma jistgħux jitqiesu bħala l-unika possibbiltà li jiġi inkoraġġut l-użu effettiv tal-leave annwali bil-ħlas matul is-sena ta’ referenza li matulha huwa previst li jintuża dak il-leave. Madankollu, kwalunkwe għażla leġiżlattiva magħżula mill-Istati Membri għandha ssir skont id-Direttiva dwar il-Ħin tax-Xogħol, kif interpretata mill-Qorti tal-Ġustizzja.

55.

Id-dritt nazzjonali, bħall-Artikolu 5(8) tad-Digriet Leġiżlattiv Nru 95, jissodisfa r-rekwiżiti tal-Artikolu 7 tad-Direttiva dwar il-Ħin tax-Xogħol?

56.

Id-dritt Taljan, tal-inqas kif interpretat mill-Corte costituzionale (il-Qorti Kostituzzjonali) tagħha, jidher li għandu l-għan li jinkoraġġixxi l-użu effettiv tal-leave annwali. Huwa għalhekk li, minbarra l-preżervazzjoni tal-iffrankar pubbliku, hija introduċiet ir-regola li l-perijodi ta’ leave annwali bil-ħlas mhux użati ma jistgħux jiġu monetizzati.

57.

Kif interpretata mill-Corte costituzionale (il-Qorti Kostituzzjonali), il-liġi Taljana tipprevjeni lill-ħaddiema milli jitolbu benefiċċji bħala kumpens għal-leave annwali mhux użat jekk huma kienu jafu bil-mument meta r-relazzjoni ta’ impjieg tagħhom kienet ser tkun itterminata u setgħu għalhekk jippjanaw li jużaw il-leave annwali qabel dan il-mument. Tali leġiżlazzjoni tinkoraġġixxi lill-ħaddiema jieħdu l-leave annwali matul is-sena ta’ referenza ( 43 ).

58.

Fid-dawl tal-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja ( 44 ), il-leġiżlazzjoni Taljana tista’ tkun konformi mal-Artikolu 7 tad-Direttiva dwar il-Ħin tax-Xogħol jekk jiġu ssodisfatti l-kundizzjonijiet li ġejjin. L-ewwel, il-projbizzjoni li jintalab kumpens finanzjarju ma tistax tkopri d-dritt għal-leave annwali miksub għas-sena ta’ referenza li matulha sseħħ it-terminazzjoni tax-xogħol. It-tieni, il-ħaddiem għandu jkollu l-opportunità li jieħu l-leave annwali bil-ħlas matul is-snin ta’ referenza preċedenti, inkluż matul il-perijodu ta’ rrimandar minimu. It-tielet, min jimpjega kien ħeġġeġ lill-ħaddiem jieħu l-leave annwali. Ir-raba’, min jimpjega kien informa lill-ħaddiem li l-leave annwali bil-ħlas mhux użat ma setax jiġi akkumulat sabiex jiġi ssostitwit b’benefiċċji bħala kumpens fil-mument tat-terminazzjoni tar-relazzjoni ta’ impjieg.

59.

Hija l-qorti nazzjonali li għandha tevalwa jekk id-dritt Taljan rilevanti jistax jiġi interpretat b’dan il-mod u jekk il-kundizzjonijiet elenkati humiex issodisfatti f’dan il-każ.

60.

Għalhekk nipproponi li l-Qorti tal-Ġustizzja tirrispondi għall-ewwel domanda tal-qorti tar-rinviju fis-sens li l-Artikolu 7 tad-Direttiva dwar il-Ħin tax-Xogħol ma jipprekludix dritt nazzjonali li ma jippermettix il-monetizzazzjoni tal-leave annwali bil-ħlas mhux użat fi tmiem ir-relazzjoni ta’ impjieg, meta:

61.

Permezz tat-tieni domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju essenzjalment tistaqsi min għandu l-oneru tal-prova billi juri li l-kundizzjonijiet enumerati fil-punt preċedenti huma ssodisfatti – il-ħaddiem jew min jimpjega.

62.

Il-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja li tinterpreta l-Artikolu 7 tad-Direttiva dwar il-Ħin tax-Xogħol tinkludi ċerti elementi li jipprovdu indikazzjonijiet sabiex tingħata risposta għal din id-domanda. Pereżempju, fis-sentenza Fraport, il-Qorti tal-Ġustizzja qieset li hija l-qorti nazzjonali li għandha tivverifika jekk min jimpjega ssodisfax, fi żmien xieraq, l-obbligi tiegħu li jinforma lill-ħaddiem bil-leave u li stiednu jieħu dan il-leave ( 45 ). Għaldaqstant, huwa min jimpjega li għandu jipprova li huwa rrispetta l-obbligi tiegħu stess.

63.

Minn ġurisprudenza stabbilita jirriżulta wkoll li, fil-każ li l-persuna li timpjega ma tkunx f’pożizzjoni li turi li użat id-diliġenza kollha meħtieġa sabiex tippermetti lill-ħaddiem jieħu effettivament il-leave annwali bil-ħlas li huwa intitolat għalih, it-telf tad-dritt għal tali leave fil-każ tat-terminazzjoni tar-relazzjoni ta’ impjieg u l-assenza korrispondenti ta’ ħlas ta’ benefiċċji bħala kumpens għal-leave annwali bil-ħlas mhux meħud jikkostitwixxu ksur tal-Artikolu 7(2) tad-Direttiva dwar il-Ħin tax-Xogħol ( 46 ).

64.

Fi kliem ieħor, l-oneru tal-prova ma jaqax fuq il-ħaddiem, iżda fuq min iħaddem.

65.

Għalhekk nipproponi li b’risposta għat-tieni domanda magħmula, il-Qorti tal-Ġustizzja tiddeċiedi li l-Artikolu 7(2) tad-Direttiva dwar il-Ħin tax-Xogħol jeżiġi li min jimpjega juri li huwa ppermetta u ħeġġeġ lill-ħaddiem jieħu l-leave, informah li l-monetizzazzjoni ma tkunx possibbli fil-mument tat-terminazzjoni tar-relazzjoni ta’ impjieg u li l-ħaddiem xorta waħda għażel li ma jiħux il-leave annwali. Fil-każ fejn min iħaddem ma jagħmilx dan, għandu jitħallas kumpens lill-ħaddiem.

66.

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, nipproponi li l-Qorti tal-Ġustizzja tirrispondi għad-domandi preliminari magħmula mit-Tribunale di Lecce (il-Qorti Distrettwali ta’ Lecce, l-Italja) kif ġej: