1.

Din il-kawża toriġina minn talba għal deċiżjoni preliminari mressqa mis-Sąd Najwyższy (il-Qorti Suprema, il-Polonja) dwar l-interpretazzjoni tal-Artikolu 7(1)(b) tad-Direttiva tal-Kunsill 86/653/KEE tat‑18 ta’ Diċembru 1986 dwar il-koordinazzjoni tal-liġijiet ta’ l-Istati Membri li jirrigwardaw aġenti kummerċjali li jaħdmu għal rashom ( 2 ).

2.

L-Artikolu 7(1)(b) tad-Direttiva 86/653 jipprovdi li aġent kummerċjali jkun intitolat għal kummissjoni fuq tranżazzjonijiet kummerċjali konklużi tul il-perijodu kopert bil-kuntratt ta’ aġenzija meta t-tranżazzjoni tkun ġiet konkluża ma’ parti terza li l-aġent kummerċjali jkun akkwista preċedentement bħala klijent għal tranżazzjonijiet tal-istess tip. Nirreferi għal dan bħala kummissjoni għal tranżazzjonijiet imtennija ( 3 ).

3.

Il-kwistjoni ewlenija mqajma f’din il-kawża hija jekk l-Artikolu 7(1)(b) tad-Direttiva 86/653 għandux jiġi interpretat bħala regola obbligatorja jew fakultattiva u, għalhekk, jekk il-partijiet għall-kuntratt ta’ aġenzija jistgħux, jew le, jitħallew jeskludu d-dritt tal-aġent kummerċjali għall-kummissjoni għal tranżazzjonijiet imtennija.

4.

L-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 86/653 jipprovdi:

“Aġent kummerċjali għandu jkun intitolat għal kommissjoni fuq operazzjonijiet [kummissjoni fuq tranżazzjonijiet] kummerċjali konklużi tul il-perjodu kopert bil-kuntratt ta’ l-aġenzija:

5.

L-Artikolu 761(1) tal-Kodiċi Ċivili ( 4 ), li jittrasponi l-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 86/653 fid-dritt Pollakk, jiddikjara:

“L-aġent jista’ jitlob kummissjoni fuq kuntratti konklużi tul il-perijodu kopert bil-kuntratt ta’ aġenzija, jekk dawn ikunu ġew konklużi bħala riżultat tal-attivitajiet tiegħu jew jekk dawn ikunu ġew konklużi ma’ klijent li l-aġent ikun akkwista preċedentement għal kuntratti tal-istess tip.”

6.

Skont id-digriet tar-rinviju, Rigall Arteria Management Sp. z o. o. sp. k. (iktar ’il quddiem, “Rigall Arteria Management”) ikkonkludiet sensiela ta’ kuntratti ta’ aġenzija ma’ Bank Handlowy w Warszawie S.A. (iktar ’il quddiem, “Bank Handlowy”) għall-perijodu bejn l‑1 ta’ Ġunju 1999 u t‑30 ta’ Ġunju 2015. Skont dawk il-kuntratti Rigall Arteria Management u Bank Handlowy kellhom l-istatus ta’ aġent u prinċipal, rispettivament.

7.

Il-kuntratt ta’ aġenzija kien dwar il-provvista ta’ servizzi ta’ intermedjazzjoni finanzjarja, li kien jinkludi intermedjazzjoni fil-provvista ta’ attivitajiet anċillari u promozzjonali b’rabta mal-immaniġġar u l-ksib ta’ karti tal-kreditu u servizzi finanzjarji oħra offruti minn Bank Handlowy.

8.

Il-kuntratt ta’ aġenzija kien jindika kif l-aġent kellu jitħallas, billi jistipula li r-remunerazzjoni għandha tiġi kkalkolata b’rabta mal-għadd ta’ kuntratti konklużi. Fil-maġġoranza tal-każijiet, dan kien ammont speċifiku mħallas għal kull karta tal-kreditu maħruġa jew għal kull applikazzjoni għal self ipproċessata validament. Il-kuntratt ma kienx jistipula kwalunkwe tip ta’ remunerazzjoni bbażata fuq kummissjoni ħlief għal kummissjoni fir-rigward ta’ kuntratti konklużi bil-parteċipazzjoni diretta tal-aġent.

9.

Bank Handlowy temm il-kuntratt ta’ aġenzija fis‑17 ta’ Diċembru 2014. Minħabba f’hekk, Rigall Arteria Management talbet lil Bank Handlowy jgħarrafha dwar il-kummissjoni li kellu jagħtiha għall-perijodu mill‑1 ta’ Ġunju 1999 sal‑31 ta’ Jannar 2015.

10.

Bank Handlowy irrifjuta li jagħmel dan, billi argumenta, b’mod partikolari, li bl-informazzjoni mogħtija lilu sa dak iż-żmien l-aġent seta’ jikkalkula r-remunerazzjoni kollha dovuta skont il-kuntratt ta’ aġenzija u, konsegwentement, ma kienx hemm raġuni għalfejn kellha tingħata informazzjoni ulterjuri. Rigall Arteria Management ippreżentat azzjoni quddiem is-Sąd Okręgowy w Warszawie (il-Qorti Reġjonali, Varsavja, il-Polonja), li permezz tagħha hija talbet informazzjoni dwar kuntratti konklużi minn Bank Handlowy ma’ klijenti akkwistati preċedentement bl-intermedjazzjoni tal-aġent.

11.

Permezz ta’ sentenza tal‑20 ta’ Ġunju 2016, is-Sąd Okręgowy w Warszawie (il-Qorti Reġjonali tal-Ġustizzja, Varsavja) ċaħdet l-azzjoni. Dik il-qorti kkonstatat, inter alia, li ma kienx jirriżulta mill-formulazzjoni tal-kuntratt bejn il-partijiet li l-aġent kien intitolat jitlob kummissjoni għal tranżazzjonijiet imtennija.

12.

Permezz ta’ sentenza tat‑28 ta’ Frar 2018, is-Sąd Apelacyjny w Warszawie (il-Qorti tal-Appell, Varsavja, il-Polonja) ċaħdet l-appell ta’ Rigall Arteria Management. B’mod partikolari, dik il-qorti kkunsidrat li kummissjoni għal tranżazzjonijiet imtennija, kif imsemmi fl-Artikolu 761(1) tal-Kodiċi Ċivili li jimplimenta l-Artikolu 7(1)(b) tad-Direttiva 86/653, hija ta’ natura supplimentari, li tippermetti lill-partijiet għall-kuntratt ta’ aġenzija jirregolaw il-materja b’mod differenti. Fil-fehma ta’ dik il-qorti, iċ-ċirkustanzi tal-każ kienu jindikaw li l-partijiet taċitament kienu eskludew id-dritt tal-aġent għall-kummissjoni inkwistjoni, li kien evidenti kemm mill-fatt li ma kien sar ebda riferiment għal dak it-tip ta’ kummissjoni fil-formulazzjoni tal-kuntratt, kif ukoll mill-imġiba tal-partijiet matul l-implimentazzjoni tiegħu.

13.

Rigall Arteria Management ippreżentat appell fil-kassazzjoni minn dik is-sentenza quddiem is-Sąd Najwyższy (il-Qorti Suprema), li hija l-qorti tar-rinviju f’dan il-każ. Insostenn ta’ dak l-appell, Rigall Arteria Management tallega ksur tal-Artikolu 761(1) tal-Kodiċi Ċivili, interpretat fid-dawl tal-Artikolu 7(1)(b) tad-Direttiva 86/653, fis-sens li min-natura tagħha din id-dispożizzjoni hija meqjusa bħala supplimentari.

14.

Il-qorti tar-rinviju tispjega li kien għadu ma ġiex iċċarat jekk huwiex kuntrattwalment possibbli skont il-liġi Pollakka li tiġi mmodifikata jew eskluża b’mod kuntrattwali talba ta’ aġent kummerċjali għal kummissjoni għal tranżazzjonijiet imtennija. Minħabba li l-liġi rilevanti Pollakka kienet ittrasponiet id-Direttiva 86/653, il-qorti tar-rinviju hija tal-opinjoni li l-interpretazzjoni tagħha tiddependi mill-interpretazzjoni dwar jekk l-Artikolu 7(1)(b) ta’ din id-direttiva huwiex regola obbligatorja jew fakultattiva.

15.

F’dawn iċ-ċirkustanzi s-Sąd Najwyższy (il-Qorti Suprema) iddeċidiet li tissospendi l-proċeduri quddiemha u li tagħmel id-domanda preliminari segwenti lill-Qorti tal-Ġustizzja:

“Fid-dawl tal-kliem u tal-għan tal-Artikolu 7(1)(b) tad-[Direttiva 86/653], din id-dispożizzjoni għandha tinftiehem bħala li tagħti lill-aġent kummerċjali li jaħdem għal rasu dritt assolut għal kummissjoni fuq kuntratt konkluż waqt li kien għadu fis-seħħ kuntratt ta’ aġenzija ma’ terza persuna li huwa kien diġà kiseb bħala klijent fir-rigward ta’ tranżazzjonijiet tal-istess tip, jew dan l-intitolament jista’ jiġi eskluż fil-kuntratt?”

16.

Ġew sottomessi osservazzjonijiet bil-miktub lill-Qorti tal-Ġustizzja minn Rigall Arteria Management, minn Bank Handlowy, mill-Gvern Ġermaniż, Taljan u dak Pollakk u mill-Kummissjoni Ewropea. Nżammet seduta fit‑23 ta’ Marzu 2022 li matulha Rigall Arteria Management, Bank Handlowy, il-Gvern Ġermaniż u dak Pollakk u l-Kummissjoni ressqu argument orali.

17.

Id-Direttiva 86/653 hija leġiżlazzjoni eċċezzjonali tal-Unjoni minħabba li tirregola kuntratti reċiproċi bejn l-impriżi. Hija tapplika għal kuntratti ta’ aġenzija ( 5 ) konklużi bejn l-aġent kummerċjali u l-prinċipal fejn it-tnejn li huma jkunu qegħdin jaġixxu bħala persuni indipendenti fin-negozju ( 6 ). Id-Direttiva 86/653 tapplika esklużivament għal tali kuntratti li fihom l-attivitajiet tal-aġent jitwettqu bi ħlas ( 7 ). Hija tarmonizza ċerti aspetti biss tar-relazzjoni bejn aġenti kummerċjali u prinċipali u, b’mod iktar speċifiku, drittijiet u obbligi reċiproċi bażiċi tal-partijiet (Kapitolu II), ir-remunerazzjoni ta’ aġenti kummerċjali (Kapitolu III) u l-konklużjoni u t-terminazzjoni tal-kuntratti ta’ aġenzija (Kapitolu IV). L-Artikolu 7(1)(b) tad-Direttiva 86/653 jagħmel parti mill-Kapitolu III (Artikoli 6 sa 12) tad-Direttiva.

18.

Għandu jitqies li d-Direttiva 86/653 ġiet adottata fis-snin tmenin skont bażijiet legali tas-suq intern li kienu jeħtieġu unanimità ( 8 ), wara negozjati fit-tul u kumplessi, b’xi Stati Membri jopponu għalkollox il-ħtieġa ta’ tali direttiva ( 9 ). Għalhekk, fl-aħħar, hija kienet ir-riżultat ta’ kompromessi fost Stati Membri b’filosofiji differenti ħafna dwar ir-regolamentazzjoni ta’ kuntratti b’mod ġenerali, u b’mod speċifiku kuntratti ta’ aġenzija.

19.

Mhux ta’ min jistagħġeb, għalhekk, li l-Qorti tal-Ġustizzja diġà ġiet mistiedna bosta drabi tinterpreta dispożizzjonijiet differenti tad-Direttiva 86/653 ( 10 ). Din, iżda, hija l-ewwel darba li l-Qorti tal-Ġustizzja ġiet mistiedna tfisser in-natura tal-Artikolu 7(1)(b) tagħha.

20.

Permezz tad-domanda tagħha l-qorti tar-rinviju essenzjalment tfittex li tikkonstata jekk id-dritt ta’ aġent kummerċjali għal kummissjoni għal tranżazzjonijiet imtennija skont l-Artikolu 7(1)(b) tad-Direttiva 86/653 jistax jiġi mmodifikat jew eskluż mill-partijiet fil-kuntratt ta’ aġenzija.

21.

Bil-ħsieb li nirrispondi għal dik id-domanda nibda billi nindirizza l-ġurisdizzjoni tal-Qorti tal-Ġustizzja li tagħti deċiżjoni preliminari fiċ-ċirkustanzi ta’ dan il-każ (A). Sussegwentement ngħaddi għall-evalwazzjoni tiegħi dwar il-mertu (B) billi, l-ewwel, nagħmel xi osservazzjonijiet preliminari dwar id-distinzjoni b’mod iktar ġenerali bejn regoli obbligatorji u fakultattivi li jirregolaw kuntratti (B.1), qabel ma ndur għall-interpretazzjoni tal-Artikolu 7(1)(b) tad-Direttiva 86/653 (B.2).

22.

Abbażi ta’ din l-analiżi wasalt għall-konklużjoni li l-Qorti tal-Ġustizzja għandha ġurisdizzjoni tagħti deċiżjoni preliminari f’din il-kawża u li l-Artikolu 7(1)(b) tad-Direttiva 86/653 għandu jiġi interpretat bħala regola fakultattiva, biex b’hekk il-partijiet fil-kuntratt ta’ aġenzija jkunu jistgħu jimmodifikaw jew jeskludu l-applikazzjoni tiegħu.

23.

Skont l-Artikolu 1(2) tagħha, id-Direttiva 86/653 tapplika għal aġenti kummerċjali li l-attivitajiet tagħhom jinvolvu, b’mod partikolari, in-negozjar jew il-konklużjoni ta’ “[i]l-bejgħ jew ix-xiri ta’ merkanzija”. Madankollu, kif intwera fil-punt 7 ta’ dawn il-konklużjonijiet, jidher li s-sitwazzjoni fil-kawża prinċipali ma hijiex dwar il-bejgħ ta’ merkanzija iżda pjuttost il-bejgħ ta’ servizzi (finanzjarji). Għalhekk, wieħed jista’ jsaqsi jekk il-Qorti tal-Ġustizzja għandhiex ġurisdizzjoni tagħti deċiżjoni preliminari f’dan il-każ ( 11 ), ġaladarba d-Direttiva 86/653 ma tapplikax għaċ-ċirkustanzi li minnhom oriġinat it-tilwima fil-kawża prinċipali ( 12 ).

24.

Minkejja dan, kif indikat minn Rigall Arteria Management, mill-Gvern Ġermaniż u mill-Kummissjoni, jidher li l-ġurisdizzjoni tal-Qorti tal-Ġustizzja li tirrispondi għad-domandi magħmula f’dan il-każ tista’ tiġi stabbilita abbażi tal-ġurisprudenza tal-kawża Dzodzi ( 13 ).

25.

Bl-applikazzjoni ta’ dik il-ġurisprudenza, il-Qorti tal-Ġustizzja diġà ddeċidiet li, meta leġiżlazzjoni nazzjonali li tittrasponi d-Direttiva 86/653 tadotta soluzzjoni waħda għat-tipi kollha ta’ kuntratti ta’ aġenzija, hija jkollha ġurisdizzjoni tinterpreta din id-direttiva wkoll jekk il-każ joriġina mis-sitwazzjoni li tkun tirrigwarda servizzi u mhux oġġetti. Ġurisdizzjoni stabbilita f’tali każijiet titqies li hija fl-interess tal-ordinament ġuridiku tal-Unjoni sabiex tantiċipa differenzi ta’ interpretazzjoni futuri ( 14 ).

26.

Barra minn dan, kif enfasizzat il-Qorti tal-Ġustizzja f’ġurisprudenza reċenti lil hinn mill-kuntest tad-Direttiva 86/653, interpretazzjoni mill-Qorti tal-Ġustizzja tad-dispożizzjonijiet tad-dritt tal-Unjoni f’sitwazzjonijiet li ma jaqgħux taħt il-kamp ta’ applikazzjoni tad-dritt tal-Unjoni tkun iġġustifikata fejn tali dispożizzjonijiet ikunu saru applikabbli għal tali sitwazzjonijiet permezz tad-dritt nazzjonali direttament u inkundizzjonatament, biex jiġi żgurat li dawk is-sitwazzjonijiet u sitwazzjonijiet ekwivalenti li jaqgħu fil-kamp ta’ applikazzjoni tad-dritt tal-Unjoni jiġu ttrattati bl-istess mod ( 15 ).

27.

F’dan il-każ huwa evidenti mill-informazzjoni mogħtija mill-qorti tar-rinviju bi tweġiba għal talba għal informazzjoni mill-Qorti tal-Ġustizzja li, bit-traspożizzjoni tad-Direttiva 86/653 fid-dritt domestiku (fil-Kodiċi Ċivili) tiegħu, il-leġiżlatur Pollakk esprima l-intenzjoni tiegħu li jittratta kuntratti ta’ aġenzija relatati ma’ merkanzija u servizzi b’mod uniformi fir-rigward tal-applikazzjoni tad-dispożizzjonijiet derivanti mid-dritt tal-Unjoni.

28.

Għaldaqstant, għandu jiġi kkunsidrat li l-liġi Pollakka għamlet l-Artikolu 7(1)(b) tad-Direttiva 86/653 direttament u inkundizzjonatament applikabbli għas-sitwazzjoni fil-kawża prinċipali u li huwa fl-interess tal-ordinament ġuridiku tal-Unjoni li l-Qorti tal-Ġustizzja tiddeċiedi dwar it-talba għal deċiżjoni preliminari magħmula mill-qorti tar-rinviju.

29.

Għalhekk, jiena tal-opinjoni li l-Qorti tal-Ġustizzja għandha ġurisdizzjoni tagħti deċiżjoni preliminari f’dan il-każ.

30.

Liġijiet dwar kuntratti tal-Istati Membri jagħmlu distinzjoni bejn regoli obbligatorji u fakultattivi li jkunu relatati mad-drittijiet u mal-obbligi sostantivi tal-partijiet fil-kuntratt ( 16 ). Fil-qosor, regoli obbligatorji ma jippermettux deroga u, għalhekk, ma jistgħux jitħallew barra minn kuntratt mill-partijiet fil-kuntratt filwaqt li regoli fakultattivi ma għandhomx bżonn isiru parti mill-kuntratt jekk il-partijiet ikunu jixtiequ jorganizzaw ir-relazzjoni tagħhom b’mod differenti.

31.

Barra minn dan, ħafna sistemi legali jirrikonoxxu tipi differenti ta’ regoli obbligatorji u fakultattivi ( 17 )

32.

Regoli obbligatorji jistgħu jkunu obbligatorji kompletament, li jfisser li l-partijiet ma jkunux jistgħu jidderogaw minnhom. Jistgħu jkunu wkoll semi-obbligatorji, f’liema każ jista’ jkun hemm eżenzjoni milli jiġu applikati tali regoli, iżda biss taħt ċerti kondizzjonijiet. Regoli semi-obbligatorji jistgħu, ngħidu aħna, jippermettu derogi li jkunu fl-interess tal-parti iktar dgħajfa jew li jippreservaw il-qofol tar-regola, jew ċertu minimu impost mil-leġiżlatur.

33.

B’mod simili, ma hemmx biss tip wieħed ta’ regola fakultattiva. Komunement, skont tali terminu, nirreferu għall-hekk imsejħa regoli supplimentari jew klassiċi prestabbiliti. Tali regoli fakultattivi jservu biex jimtlew il-lakuni li l-partijiet iħallu vojta fil-kuntratt billi, b’intenzjoni jew mingħajrha, iħallu ċerti aspetti tar-relazzjoni kuntrattwali tagħhom barra minn regolamentazzjoni. Madankollu hemm ukoll tipi oħra ta’ regoli fakultattivi. Fosthom hemm regoli mudell li jservu bħala għajnuna fl-abbozzar tal-kuntratt, li jkunu jindikaw soluzzjonijiet possibbli dwar kif il-partijiet ikunu jistgħu jsolvu ċerti kwistjonijiet. Jidher li tali regoli mudell jaqgħu taħt mill-inqas żewġ kategoriji: l-ewwel, jistgħu joffru lill-partijiet lista ta’ għażliet filwaqt li ma jipprekludux oħrajn (li nirreferi għalihom bħala regola fakultattiva ta’ mudell miftuħ) u, it-tieni, jistgħu jillimitaw lill-partijiet biss fir-rigward tal-għażliet stabbiliti speċifikament hemmhekk.

34.

Fl-aħħar nett, huwa importanti li jiġi nnotat li liġijiet nazzjonali dwar kuntratti jużaw tekniki differenti biex jindikaw jekk regoli partikolari jkunux obbligatorji jew fakultattivi, u ta’ liema tip. Dawk il-liġijiet sikwit ma jkunu jgħidu xejn dwar in-natura legali ta’ regola partikolari u jħallu lill-qrati jiċċaraw tali kwistjonijiet.

35.

Id-Direttiva 86/653 ma hijiex eċċezzjoni għad-deskrizzjoni ta’ hawn fuq. Fiha tipi differenti ta’ regoli obbligatorji u fakultattivi u tuża tekniki differenti biex tiddeskrivi n-natura tagħhom ( 18 ).

36.

Fil-każ ta’ regoli obbligatorji, ċerti dispożizzjonijiet tad-Direttiva 86/653 jgħidu espliċitament li ebda deroga ma hija permessa lill-partijiet ( 19 ). Xi dispożizzjonijiet huma, madankollu, ta’ natura semi-obbligatorja. Jew jimponu regoli minimi li minnhom il-partijiet ma jistgħux jidderogaw ( 20 ) jew jippermettu lill-partijiet jidderogaw, iżda biss jekk dan ma jkunx għad-detriment tal-aġent kummerċjali ( 21 ). Xi derogi huma permessi biss wara li l-kuntratt ikun skada u, għalhekk, ma jkunux jistgħu jiġu miftiehma minn qabel ( 22 ).

37.

Meta niġu għal regoli fakultattivi, xi dispożizzjonijiet tad-Direttiva 86/653 jindikaw b’mod ċar li r-regoli stabbiliti fid-dispożizzjoni rilevanti huma regoli prestabbiliti, li għandhom jiġu applikati fl-assenza ta’ kwalunkwe ftehim bejn il-partijiet dwar il-materja ( 23 ).

38.

Fl-aħħer nett, xi dispożizzjonijiet tad-Direttiva 86/653 ma jgħidu xejn dwar in-natura obbligatorja jew fakultattiva tagħhom ( 24 ). Dan huwa hekk fir-rigward tal-Artikolu 7(1)(b) ta’ din id-direttiva, li l-interpretazzjoni tiegħu hija inkwistjoni f’din il-kawża. Fil-fatt, id-Direttiva 86/653 hija siekta dwar in-natura tal-Artikolu 7 tagħha fl-intier tiegħu.

39.

Biex infakkar, il-kwistjoni f’din il-kawża hija jekk il-partijiet fil-kuntratt ta’ aġenzija jistgħux jew le jħallu barra mill-kuntratt ir-regola tal-Artikolu 7(1)(b) tad-Direttiva 86/653, li tagħti d-dritt lil aġent kummerċjali għal kummissjoni għal tranżazzjonijiet imtennija.

40.

Fil-fehma tiegħi, u minkejja l-assenza ta’ kwalunkwe indikazzjoni espliċita dwar in-natura obbligatorja jew fakultattiva tal-Artikolu 7(1)(b) tad-Direttiva 86/653, dan il-każ huwa wieħed mill-eżempji rari li fihom ir-risposta għad-domanda tal-qorti tar-rinviju tista’ tiġi dedotta mill-formulazzjoni tad-dispożizzjoni li tagħha qiegħda tintalab l-interpretazzjoni.

41.

Kif jidher mill-punt 4 ta’ dawn il-konklużjonijiet, l-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 86/653 jipprovdi li, tul il-perijodu kopert mill-kuntratt ta’ aġenzija, aġent kummerċjali jkun intitolat għal kummissjoni:

42.

Jista’ jiġi dedott mill-użu tal-kelma “jew” f’din id-dispożizzjoni li aġent kummerċjali jista’ jkun intitolat għal wieħed miż-żewġ tipi ta’ kummissjoni li jissemmew fil-punti (a) u (b) tal-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 86/653 ( 26 ).

43.

Kliem, fil-fehma tiegħi, ma għandhom ebda tifsira barra mill-kuntest li fih jintużaw. Il-formulazzjoni tal-Artikolu 7(1)(b) tad-Direttiva 86/653 li, għalhekk, ma tistax tinqara separatament mill-Artikolu 7(1)(a) tagħha, tissuġġerixxi li din id-dispożizzjoni għandha regola fakultattiva ta’ mudell miftuħ (ara l-punt 33 ta’ dawn il-konklużjonijiet).

44.

Għalhekk, fil-fehma tiegħi, l-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 86/653 jagħti lill-partijiet suġġerimenti li minnhom huma jkunu jistgħu jagħżlu meta jikkonkludu l-kuntratt. Iż-żewġ soluzzjonijiet elenkati setgħu kienu ntgħażlu mil-leġiżlatur tal-Unjoni bħala l-modi l-iktar komuni li bihom tiddaħħal kummissjoni f’kuntratt fil-każ ta’ kuntratti ta’ aġenzija ( 27 ). L-għażla bejn dawn il-modi tiffranka lill-partijiet spejjeż ta’ tranżazzjoni li jinqalgħu meta jiġu nnegozjati kuntratti ( 28 ). Madankollu, il-partijiet ma humiex marbuta b’dawn ir-regoli mudell, iżda jistgħu liberament jagħżlu mod differenti.

45.

Peress li l-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 86/653 joffri biss suġġerimenti lill-partijiet, mhux talli din id-dispożizzjoni ma tikkwalifikax bħala regola obbligatorja, iżda wkoll ma tistax tinftiehem bħala regola fakultattiva prestabbilita. Dan minħabba li hija ma tistabbilixxi xejn li jirregola d-dritt ta’ aġent kummerċjali għal kummissjoni li jista’ jservi biex timtela lakuna fil-kuntratt jekk dan jitħalla miftuħ mill-partijiet ( 29 ). Minflok, hija toffri għażla. Is-separazzjoni tal-punti (a) u (b) tal-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 86/653 permezz ta’ “jew” tagħmilha impossibbli għall-partijiet fil-kuntratt ta’ aġenzija, jew għall-qorti li tkun qiegħda tiddeċiedi t-tilwima bejniethom, li jużaw din id-dispożizzjoni mingħajr qabel ma jagħmlu l-għażla fir-rigward tas-soluzzjonijiet li hija toffri.

46.

Huwa minnu li “jew” tista’ xi drabi jiġi interpretat bħala “u” ( 30 ). Dan, madankollu, ma jagħmilx sens fil-każ tal-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 86/653. Il-formulazzjoni tal-punt (b) timplika li dak li huwa deskritt fil-punt (a) ikun diġà seħħ: ġiet konkluża tranżazzjoni b’riżultat ta’ azzjoni diretta mill-aġent kummerċjali. Filwaqt li jista’ jkun possibbli li aġent kummerċjali jikseb biss il-kummissjoni skont il-punt (a), ikun diffiċli (għalkemm mhux impossibbli) timmaġina aġent kummerċjali jikseb biss il-kummissjoni skont il-punt (b) għal klijenti li l-aġent “ikun qabel akkwista” għall-prinċipal, mingħajr ma tiġi preżunta kummissjoni għal tranżazzjonijiet konklużi ma dawk il-klijent b’riżultat tal-azzjoni diretta tal-aġent skont il-punt (a). Jekk il-leġiżlatur tal-Unjoni kellu l-intenzjoni li joħloq id-dritt għal kummissjoni taħt il-punt (b), li jimplika wkoll il-kummissjoni taħt il-punt (a) – li jkun hemm żewġ sentenzi diviżi b’“jew” ikun mod stramb kif tiġi espressa din l-intenzjoni.

47.

Interpretazzjoni li tkun tippermetti li l-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 86/653 jinqara bħala sentenza waħda, li tagħti d-dritt lill-aġent kummerċjali għal kummissjoni kemm għal tranżazzjonijiet diretti kif ukoll għal dawk imtennija tkun, għalhekk, titlob li “jew” tinbidel f’“u”, kif ukoll li ma jingħatax kas li l-punt (b) jimplika l-punt (a). Madankollu, anki hemmhekk, tali interpretazzjoni tkun qiegħda tibdel biss l-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 86/653 f’regola waħda, mingħajr ma tiġi riżolta l-kwistjoni dwar jekk dik ir-regola tkunx obbligatorja jew fakultattiva.

48.

Interpretazzjoni tant flessibbli tad-dispożizzjoni inkwistjoni ma hijiex, kif ser nuri, iġġustifikata b’raġunijiet sistemiċi relatati mal-libertà kuntrattwali jew mill-għanijiet tad-Direttiva 86/653, bl-istorja leġiżlattiva tagħha jew bil-kuntest li fih jinsab l-Artikolu 7(1)(b) ta’ din id-direttiva ( 31 ). Fi kliem ieħor, dawn ir-raġunijet interpretattivi l-oħra, li issa ser ngħaddi għalihom, isostnu wkoll il-fehma li l-Artikolu 7(1)(b) tad-Direttiva 86/653 għandu jiġi interpretat bħala regola fakultattiva.

49.

Kif iddeċidiet konsistement il-Qorti tal-Ġustizzja, id-dispożizzjonijiet tad-dritt tal-Unjoni għandhom jiġu interpretati fid-dawl tad-drittijiet fundamentali, li jagħmlu parti integrali mill-prinċipji ġenerali tad-dritt li tagħhom il-Qorti tal-Ġustizzja tiżgura l-osservanza u li llum huma stabbiliti fil-Karta tal-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea (iktar ’il quddiem, il-“Karta”) ( 32 ). Fid-dawl ta’ tali rekwiżit għal interpretazzjoni sistemika, irrid l-ewwel nosserva li t-teħid inkunsiderazzjoni tal-Artikolu 7(1)(b) tad-Direttiva 86/653 bħala regola fakultattiva huwa konformi mal-prinċipju ta’ libertà kuntrattwali.

50.

Il-libertà kuntrattwali, skont kif invokata minn Bank Handlowy u l-Gvern Ġermaniż, tirrappreżenta prinċipju fundamentali tal-ordinamenti ġuridiċi nazzjonali u tal-Unjoni. Hija rrikonoxxuta fl-Artikolu 16 tal-Karta bħala parti mil-libertà ta’ intrapiża ( 33 ).

51.

Kuntratti ta’ aġenzija huma kuntratti kummerċjali (impriża ma’ impriża), jiġifieri li kemm l-aġenti kummerċjali kif ukoll il-prinċipali jkunu imprendituri ( 34 ). Għalhekk, relazzjonijiet ta’ aġenzija kummerċjali huma bħala prinċipju rregolati mil-libertà kuntrattwali li tħares id-dritt taż-żewġ partijiet li joperaw negozju. Din il-libertà, li tinkludi l-awtonomija tal-partijiet li jiddeterminaw it-termini tal-kuntratt, ma hijiex assoluta u tista’ tkun suġġetta għal limitazzjonijiet ġustifikati li, b’mod partikolari, għandhom ikunu previsti mil-liġi u jkunu proporzjonati, kif mitlub mill-Artikolu 52(1) tal-Karta ( 35 ).

52.

F’din il-kawża, madankollu, ma hemmx dispożizzjoni tad-Direttiva 86/653 li turi b’mod ċar li l-Artikolu 7(1)(b) ta’ din id-direttiva huwa intiż li jillimita l-libertà kuntrattwali.

53.

Filwaqt li l-Kummissjoni saħqet waqt is-seduta li għanijiet ta’ interess pubbliku, b’mod partikolari l-protezzjoni ta’ aġenti kummerċjali bħala l-parti l-iktar dgħajfa għall-kuntratt ta’ aġenzija, jiġġustifikaw restrizzjoni fuq il-libertà kuntrattwali tal-partijiet fir-rigward tal-kummissjoni li għaliha jsir provvediment fl-Artikolu 7(1)(b) tad-Direttiva 86/653, xorta jibqa’ l-fatt li ma hija pprovduta ebda tali ġustifikazzjoni fil-liġi rilevanti tal-Unjoni konformement mal-Artikolu 52(1) tal-Karta. Barra minn hekk, tali limitazzjoni la tidher li hija neċessarja u lanqas ma tidher li hija xierqa għall-protezzjoni ta’ aġenti kummerċjali fis-sitwazzjonijiet kollha possibbli, hekk kif ser jiġi spjegat iktar ’il quddiem (ara l-punti 63 u 65 ta’ dawn il-konklużjonijiet).

54.

F’dawk iċ-ċirkustanzi ma hemmx bażi legali fid-Direttiva 86/653 biex l-Artikolu 7(1)(b) tagħha jiġi interpretat bħala regola obbligatorja jew semi-obbligatorja fl-assenza ta’ kwalunkwe limitazzjoni debitament iġġustifikata imposta, konformement mal-Artikoli 16 u 52(1) tal-Karta, fuq il-libertà kuntrattwali tal-partijiet b’rabta mal-libertà fl-għażla tax-xorta ta’ kommissjoni.

55.

L-interpretazzjoni tal-Artikolu 7(1)(b) tad-Direttiva 86/653 bħala regola fakultattiva ma hijiex f’konflitt mal-għanijiet li għandhom jintlaħqu minn din id-direttiva.

56.

Jista’ jkun il-każ li l-evalwazzjoni li aġenti kummerċjali huma l-partijiet l-iktar dgħajfa f’kuntratti ta’ aġenzija influwenzat l-għażla tal-leġiżlatur tal-Unjoni biex jiddaħħlu dispożizzjonijiet obbligatorji fid-Direttiva 86/653. Madankollu, il-protezzjoni ta’ aġenti kummerċjali ma hijiex l-uniku għan, jew anki l-għan ewlieni, ta’ din id-direttiva ( 36 ). Fi kwalunkwe każ, il-fatt li tħassib dwar il-pożizzjoni l-iktar dgħajfa ta’ aġenti kummerċjali influwenza l-għażla ta’ ċerti soluzzjonijiet tul il-proċess ta’ teħid ta’ deċiżjonijiet ma jistax iwassal għall-konklużjoni, kif tissuġġerixxi l-Kummissjoni, li d-Direttiva 86/653 fiha biss regoli obbligatorji li l-għan tagħhom huwa li jiġu protetti aġenti kummerċjali.

57.

Huwa ċar mit-tieni u mit-tielet premessa tad-Direttiva 86/653 li l-għan ewlieni ta’ din id-direttiva huwa li jinħoloq suq intern għal aġenzija kummerċjali u li jitneħħew l-ostakoli għall-attivitajiet transkonfinali ta’ aġenti kummerċjali u ta’ prinċipali ( 37 ). B’rabta ma’ dan, kif diġà semmejt f’konklużjonijiet preċedenti ( 38 ), indikazzjoni waħda tar-rieda tal-leġiżlatur tal-Unjoni li tista’ tiġi oġġettivament ikkonstatata fid-dritt tal-Unjoni hija l-għażla tal-bażi legali għall-att inkwistjoni. Id-Direttiva 86/653 ġiet adottata fuq bażijiet legali doppji tas-suq intern (ara l-punt 18 ta’ dawn il-konklużjonijiet). Dan jindika li l-idea prinċipali wara din id-direttiva hija li jitneħħew l-ostakoli għal kuntratti ta’ aġenzija transkonfinali ( 39 ).

58.

Dan l-għan jinkiseb billi jitneħħew “id-differenzi fil-liġijiet nazzjonali”, irrikonoxxuti bħala l-ostakolu prinċipali fit-tieni premessa tad-Direttiva 86/653. L-offerta lill-partijiet f’kuntratti ta’ aġenzija ta’ sett ta’ regoli armonizzati (obbligatorji, semi-obbligatorji, prestabbiliti jew mudell) mal-Unjoni kollha hija, għalhekk, il-metodu magħżul mil-leġiżlatur tal-Unjoni biex aġenti kummerċjali u prinċipali fi Stati Membri differenti jsibuha faċli jidħlu għal kuntratti ta’ aġenzija transkonfinali ( 40 ).

59.

Meta jkun qiegħed jiġi deċiż dwar il-kontenut xieraq ta’ regoli armonizzati, li tiġi żgurata l-protezzjoni ta’ aġenti kummerċjali bħala l-parti l-iktar dgħajfa f’kuntratti ta’ aġenzija tista’, u għandha, tittieħed inkunsiderazzjoni mil-leġiżlatur tal-Unjoni ( 41 ). Dan, madankollu, ma jfissirx li tali protezzjoni hija, u lanqas ma tista’ tkun taħt id-diviżjoni attwali ta’ kompetenzi bejn l-Unjoni u l-Istati Membri tagħha, għan awtonomu tad-Direttiva 86/653 ( 42 ).

60.

Għaldaqstant, il-protezzjoni adegwata ta’ aġenti kummerċjali ġiet irrikonoxxuta mill-Qorti tal-Ġustizzja bħala interess leġittimu ( 43 ). Għalhekk, il-protezzjoni ta’ aġenti kummerċjali hija waħda mill-għanijiet inerenti fis-sistema tad-Direttiva 86/653.

61.

Li tiġi indirizzata l-pożizzjoni l-iktar dgħajfa tal-partijiet isservi biex jiġi stabbilit mill-ġdid il-bilanċ ekonomiku fir-relazzjoni legali bejn aġenti kummerċjali u prinċipali ( 44 ). Intervent leġiżlattiv huwa, għalhekk, neċessarju f’dawk is-sitwazzjonijiet fejn il-leġiżlatur jikkonsidra li jkun hemm falliment importanti tas-suq ( 45 ).

62.

Il-Gvern Pollakk u l-qorti tar-rinviju ssuġġerew li jeżisti tali falliment fis-suq tal-aġenzija kummerċjali fil-Polonja. Huma indikaw li dak is-suq huwa kkaratterizzat b’asimetrija li fiha prinċipali huma f’qagħda li joffru kuntratti ta’ formola standard lil aġenti mingħajr ma jagħtuhom il-possibbiltà jinnegozjaw it-termini kuntrattwali.

63.

Għalkemm din tista’ jkun tipika tal-aġenzija kummerċjali Pollakka, jew għall-inqas, ta’ dak is-suq fil-qasam tas-servizzi finanzjarji, id-Direttiva 86/653 ma tistax tiġi interpretata biss biex tkun taqbel mas-suq ta’ Stat Membru wieħed. Għalhekk, huwa possibbli li jiġi kkunsidrat li kieku l-leġiżlatur tal-Unjoni sab tali asimetrija fis-setgħa ta’ negozjar bejn aġenti kummerċjali u prinċipali mal-Unjoni kollha, huwa kien jindirizzaha b’mod xieraq. Li jiġini f’moħħi hija, pereżempju, in-nullità ta’ termini kuntrattwali mhux innegozjati li jirriżultaw fi żbilanċ sinjifikattiv. Tali soluzzjoni, u jista’ jkun hemm oħrajn, tkun tillimita inqas il-libertà kuntrattwali meta mqabbel ma’ regola obbligatorja li ċċaħħad lil partijiet milli jinnegozjaw it-tip ta’ kummissjoni.

64.

Barra minn hekk, kif ġie indikat mill-Gvern Ġermaniż, is-sistemi legali tal-Istati Membri fihom prinċipji li jagħtu protezzjoni ġenerali tal-partijiet f’kuntratti meta l-bilanċ bejniethom ikun sinjifikattivament mhux ugwali. Tali regoli jkunu japplikaw għal aġenti kummerċjali f’sitwazzjonijiet fejn, pereżempju, huma jkunu ġew miċħuda b’mod eċċessiv minn kummissjoni.

65.

Ulterjorment, wieħed ma għandux jinsa li d-Direttiva 86/653 tirregola firxa wiesgħa ta’ realtajiet kummerċjali possibbli, li fihom l-interessi kemm ta’ aġenti kummerċjali kif ukoll ta’ prinċipali jistgħu jkunu differenti ( 46 ) L-interpretazzjoni tal-Artikolu 7(1)(b) tad-Direttiva 86/653 bħala regola obbligatorja tista’ ma tkunx protettiva għal aġenti kummerċjali f’ċerti tipi ta’ relazzjonijiet ta’ aġenzija. Madankollu, li kieku din id-dispożizzjoni kellha tiġi interpretata bħala obbligatorja, hija tkun tipprekludi lill-aġenti kummerċjali u lill-prinċipali milli jsibu s-soluzzjoni li tkun l-iktar xierqa għall-kuntratt tagħhom.

66.

Għalhekk, l-interpretazzjoni tal-Artikolu 7(1)(b) tad-Direttiva 86/653 bħala regola obbligatorja ma twassalx neċessarjament biex aġenti kummerċjali jkunu protetti u tista’, kif indika Bank Handlowy, tfixkel il-funzjonament tas-suq ta’ aġenzija kummerċjali. Prinċipali li ma jkunux ħadu kont fil-kalkolu tagħhom tal-bżonn li jħallsu l-kummissjoni inkwistjoni jistgħu jmorru għal soluzzjonijiet oħra, bħal, pereżempju, inaqqsu r-rata ta’ kummissjoni bażika, jillimitaw jew jeskludu l-ispejjeż magħmula minn aġenti kummerċjali li jiġu rrimborsati mill-prinċipal jew jadottaw elementi oħra ta’ remunerazzjoni, jew li b’ebda mod ma jibqgħu jużaw aġent kummerċjali.

67.

Fl-aħħar u b’mod importanti, għandu jiġi nnotat ukoll li aġenti kummerċjali huma protetti mhux biss b’regoli obbligatorji, iżda wkoll biċ-ċertezza legali ( 47 ) miġjuba mir-regoli armonizzati ( 48 ). Kjarifika tan-natura tal-Artikolu 7(1)(b) tad-Direttiva 86/653 għandha, għalhekk, tikkontribwixxi għall-objettivi li għandhom jintlaħqu minn din id-direttiva, sew jekk din id-dispożizzjoni tiġi interpretata bħala obbligatorja sew jew tiġi interpretata bħala fakultattiva.

68.

L-istorja leġiżlattiva tal-Artikolu 7(1)(b) tad-Direttiva 86/653 ukoll timmilita favur l-interpretazzjoni ta’ din id-dispożizzjoni bħala fakultattiva.

69.

Kif turi l-ġurisprudenza dwar id-Direttiva 86/653 ( 49 ), il-Qorti tal-Ġustizzja kkunsidrat li l-istorja leġiżlattiva ta’ miżura tal-Unjoni hija siewja biex wieħed jagħraf l-intenzjoni tal-leġiżlatur tal-Unjoni li tkun il-bażi ta’ dik il-miżura jew dispożizzjoni partikolari tagħha. Dan huwa l-każ, b’mod partikolari, meta dispożizzjoni inkwistjoni tkun saritilha bidla matul il-proċess ta’ teħid ta’ deċiżjonijiet li minnu tkun tista’ tiġi dedotta l-intenzjoni tal-leġiżlatur tal-Unjoni, bħalma huwa l-każ hawnhekk.

70.

Fil-proposta inizjali tal-Kummissjoni ( 50 ), l-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 86/653 deher bħala abbozz bl-Artikolu 12(1) ( 51 ). Din l-aħħar dispożizzjoni ġiet inkluża f’lista speċifika ta’ dispożizzjonijiet obbligatorji tal-Proposta għal direttiva, liema lista kienet stabbilita fl-abbozz tal-Artikolu 35, li kien jgħid li “[k]walunkwe stipulazzjoni li biha l-partijiet jidderogaw, b’detriment għall-aġent, mid-dispożizzjonijiet li jmiss imsemmija iktar ’l isfel tkun nulla” ( 52 ). [traduzzjoni mhux uffiċjali]

71.

Fl-opinjoni tiegħu dwar il-proposta ( 53 ), il-Kumitat Ekonomiku u Soċjali Ewropew enfasizza, b’mod partikolari, li l-abbozz tal-Artikolu 35 kien fundamentali għad-Direttiva fl-intier tagħha, inkwantu jispeċifika l-portata u l-limiti tal-libertà tal-partijiet li jimmanuvraw fi ħdan ir-relazzjoni tal-aġenzija u, għalhekk, kellu jibqa’ fid-direttiva proposta.

72.

Għall-kuntrarju, fl-ewwel qari tal-proposta ( 54 ), il-Parlament Ewropew ikkunsidra li l-lista twila ta’ dispożizzjonijiet obbligatorji li kien hemm fl-abbozz tal-Artikolu 35 kienet tagħmel id-direttiva proposta wisq inflessibbli u talab li dik id-dispożizzjoni terġa’ tiġi abbozzata mill-ġdid.

73.

Konsegwentement, fil-proposta riveduta tal-Kummissjoni ( 55 ) l-abbozz tal-Artikolu 35 “tqassar biex jitħalla jkun hemm iktar flessibbiltà” [traduzzjoni mhux uffiċjali], b’diversi dispożizzjonijiet imneħħija. Għalhekk, il-lista ta’ dispożizzjonijiet obbligatorji stabbilita fil-verżjoni riveduta ta’ din id-dispożizzjoni kienet tagħmel riferiment, b’mod partikolari, għall-kummissjoni msemmija fil-punt (a) tal-abbozz tal-Artikolu 12(1), u mhux iktar għall-punti l-oħra, inkluża l-kummissjoni għal tranżazzjonijiet imtennija msemmja fil-punt (b) ta’ din id-dispożizzjoni ( 56 ).

74.

Matul il-proċess ta’ teħid ta’ deċiżjonijiet, kien hemm ftehim biex jitħassar ir-riferiment għall-punt (a) tal-abbozz tal-Artikolu 12(1) mil-lista ta’ dispożizzjonijiet obbligatorji fl-abbozz tal-Artikolu 35 ( 57 ). Finalment, kienet ittieħdet id-deċiżjoni li jitħassar l-abbozz tal-Artikolu 35 fl-intier tiegħu u minflok jiġi speċifikat il-karattru obbligatorju tad-dispożizzjonijiet tad-Direttiva proposta fl-artikoli Speċifiċi ( 58 ). Dan l-approċċ inżamm fil-verżjoni finali tad-Direttiva 86/653 ( 59 ).

75.

Konsegwentement, mit-tneħħija tad-dispożizzjoni korrispondenti mal-Artikolu 7(1)(b) tad-Direttiva 86/653 mil-lista ta’ dispożizzjonijiet obbligatorji li kien fl-abbozz tal-Artikolu 35 u mill-ftehim li tkun iddelineata n-natura obbligatorja tad-dispożizzjonijiet tad-direttiva permezz ta’ artikolu jista’ jiġi dedott li, fl-assenza ta’ indikazzjoni espressa f’dan is-sens, il-leġiżlatur tal-Unjoni ma kienx jikkunsidra li l-Artikolu 7(1)(b) tad-Direttiva 86/653 hija regola obbligatorja ( 60 ).

76.

F’dan ir-rigward ma iniex persważ bl-argumenti magħmula minn Rigall Arteria Management, mill-Gvern Pollakk u mill-Kummissjoni li essenzjalment jikkontestaw ir-rilevanza tal-istorja leġiżlattiva tad-Direttiva 86/653 minħabba t-tibdiliet sinjifikattivi li kienu laħqu l-quċċata tagħhom fit-test finali ta’ din id-direttiva, b’kuntrast mal-proposti tal-Kummissjoni, u mal-fatt li l-leġiżlatur tal-Unjoni kien ħa approċċ differenti fl-Artikolu 6 tad-Direttiva 86/653, li huma jqisu li jissostanzja interpretazzjoni tal-Artikolu 7(1)(b) ta’ din id-direttiva bħala obbligatorju.

77.

Huwa minnu li bosta dispożizzjonijiet tal-proposti oriġinali u riveduti tal-Kummissjoni ma jinsabux fid-Direttiva 86/653. Madankollu, dispożizzjonijiet li jikkorrispondu mal-Artikolu 6 tad-Direttiva 86/653 dehru f’dawk iż-żewġ proposti ( 61 ). Barra minn dan, il-fatt li l-formulazzjoni tal-Artikolu 6(3) tad-Direttiva 86/653 ma kinitx f’dawk il-proposti iżda ġiet miżjuda wara fil-proċess ta’ teħid ta’ deċiżjonijiet ( 62 ) ma jissostitwixxix jew jinvalida l-għażla li għamel il-leġiżlatur tal-Unjoni li jiddelinea n-natura obbligatorja tad-dispożizzjonijiet ta’ din id-direttiva fl-artikoli partikolari – ħaġa li ma saritx għall-Artikolu 7(1)(b) tagħha.

78.

L-interpretazzjoni proposta tal-Artikolu 7(1)(b) tad-Direttiva 86/653 bħala dispożizzjoni fakultattiva hija konsistenti ma’ dispożizzjonijiet oħra ta’ din id-direttiva.

79.

Fid-dawl tal-istorja leġiżlattiva tad-Direttiva 86/653, u kif indikat minn Bank Handlowy u mill-Gvern Ġermaniż u minn dak Taljan, l-iskema ġenerali ta’ din id-direttiva tindika li d-dispożizzjonijiet li minnhom il-partijiet ma jitħallewx jidderogaw huma stabbiliti b’mod preċiż u ddettaljat u n-natura obbligatorja tagħhom hija ddikjarata espressament fl-artikolu speċifiku. Dan huwa l-każ, b’mod partikolari, fir-rigward tad-dispożizzjonijiet tad-Direttiva 86/653 li jinsabu fil-Kapitolu III ta’ din id-direttiva relatati ma’ remunerazzjoni, kif jidher fl-Artikoli 10(4), 11(3) u 12(3) tagħha. Hemm ukoll dispożizzjonijiet simili li jinsabu f’kapitoli oħra tad-Direttiva 86/653 ( 63 ).

80.

Dan jissuġġerixxi b’mod qawwi li r-regoli stabbiliti mid-Direttiva 86/653 li ma humiex espressament previsti bħala obbligatorji huma, bħala prinċipju, regoli fakultattivi ( 64 ). Isegwi li, fl-assenza ta’ tali indikazzjonijiet espressi fid-Direttiva 86/653, l-Artikolu 7(1)(b) ta’ din id-direttiva għandu jiġi kkunsidrat bħala regola fakultattiva. Kif enfasizzat minn Bank Handlowy, jidher illoġiku li l-leġiżlatur tal-Unjoni jistabbilixxi sensiela ta’ dispożizzjonijiet obbligatorji deskritti espressament fid-Direttiva 86/653 li kieku d-dispożizzjonijiet kollha ta’ din id-direttiva kienu ta’ natura obbligatorja.

81.

Rigall Arteria Management, il-Gvern Pollakk u l-Kummissjoni offrew, favur interpretazzjoni tal-Artikolu 7(1)(b) tad-Direttiva 86/653 bħala dispożizzjoni obbligatorja, argument li joriġina mill-Artikolu 6(3) tagħha. Din id-dispożizzjoni tgħid li “[l]-Artikoli 7 sa 12 m’għandhomx japplikaw jekk l-aġent kummerċjali ma jkunx remunerat kompletament jew inparti mill-kommissjoni.” Minn dan huma jikkonkludu li, għall-kuntrarju, l-Artikoli 7 sa 12 tad-Direttiva 86/653 japplikaw b’mod obbligatorju jekk il-partijiet jagħżlu kummissjoni bħala forma ta’ remunerazzjoni tal-aġent kummerċjali (anki jekk il-kummissjoni tintgħażel biss bħala parti mir-remunerazzjoni). Dan ifisser li l-Artikolu 7(1)(b) tad-Direttiva 86/653 huwa dispożizzjoni obbligatorja meta aġenti kummerċjali jirċievu remunerazzjoni b’kummissjoni.

82.

Fil-fehma tiegħi dan l-argument ma huwiex konvinċenti. Nista’ naqbel li l-Artikolu 6(3) tad-Direttiva 86/653 jagħmel lill-Artikolu 7 tagħha applikabbli jekk il-partijiet ikunu qablu dwar remunerazzjoni b’kummissjoni. Madankollu, il-fatt li tkun applikabbli din l-aħħar dispożizzjoni ma jagħmilhiex regola obbligatorja.

83.

Addizzjonalment, kif indikat minn Bank Handlowy, jekk l-Artikolu 6(3) tad-Direttiva 86/653 jippermetti espressament lill-partijiet jeskludu kummissjoni kompletament bħala forma ta’ remunerazzjoni tal-aġent kummerċjali, l-esklużjoni ta’ tip ta’ kummissjoni bħall-kummissjoni msemmija fl-Artikolu 7(1)(b) tal-istess direttiva tkun tidher li tkun permessa wkoll.

84.

L-Artikolu 6(3) tad-Direttiva 86/653, għalhekk, jissuġġerixxi li l-partijiet fil-kuntratt ta’ aġenzija jistgħu liberament jiddeċiedu kif jiffissaw ir-remunerazzjoni tal-aġent kummerċjali u li, jekk jagħżlu kummissjoni, huma jkunu jistgħu jirrikorru għar-regoli tal-Artikoli 7 sa 12 tad-Direttiva 86/653. Dan jinkludi r-regoli mudell fir-rigward ta’ tipi possibbli ta’ kummissjoni kif stabbilit fl-Artikolu 7(1) ta’ din id-direttiva.

85.

Interpretazzjoni li l-Artikolu 7(1)(b) tad-Direttiva 86/653 huwa fakultattiv ma hijiex, għalhekk, f’kontradizzjoni mal-Artikolu 6(3) tagħha.

86.

Barra minn dan, biex issostni n-natura obbligatorja tal-Artikolu 7(1)(b) tad-Direttiva 86/653, Rigall Arteria Management ġabet argument ibbażat fuq l-Artikoli 17 sa 19 tagħha, li skonthom jekk id-dritt għal kummissjoni għal tranżazzjonijiet imtennija ma huwiex obbligatorju, dan jista’ jinfluwenza l-ammont ta’ indennizz jew kumpens li aġenti kummerċjali jkunu intitolati għalihom abbażi tal-Artikolu 17 tagħha meta jintemm il-kuntratt ta’ aġenzija. Minħabba li l-Artikolu 19 tad-Direttiva 86/653 jipprojbixxi derogi mill-Artikoli 17 u 18 tagħha b’detriment għall-aġent kummerċjali, l-argument essenzjalment ifisser li l-interpretazzjoni tal-Artikolu 7(1)(b) ta’ din id-direttiva bħala fakultattiv tkun taffettwa n-natura semi-obbligatorja tal-Artikoli 17 u 18 tagħha ( 65 ).

87.

Dan l-argument ma huwiex persważiv. L-ewwel, kif irrikonoxxut mill-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja ( 66 ), id-determinazzjoni tal-indennizz u tal-kumpens imsemmija fl-Artikoli 17 u 18 tad-Direttiva 86/653 tiġi evalwata abbażi taċ-ċirkustanzi rilevanti kollha tar-relazzjoni ta’ kull aġenzija individwali, u ma jiddependix esklużivament mill-kummissjoni mitlufa tal-aġent kummerċjali. It-tieni, anki jekk l-ammont ta’ kummissjoni rċevut bħala medja minn aġent jista’ jinfluwenza l-ammont ta’ indennizz li għalih huwa intitolat dak l-aġent wara t-terminazzjoni tal-kuntratt, dan ma jaffettwax in-natura semi-obbligatorja tal-Artikoli 17 u 18 tad-Direttiva 86/653, u lanqas ma jimmilita favur in-natura obbligatorja tal-Artikolu 7(1)(b) ta’ dik id-direttiva.

88.

Interpretazzjoni tal-Artikolu 7(1)(b) tad-Direttiva 86/653 interpretat bħala fakultattiva ma hijiex, għalhekk, f’kontradizzjoni mal-Artikoli 17 sa 19 tagħha.

89.

Fl-aħħar, Rigall Arteria Management, il-Gvern Pollakk u l-Kummissjoni jasserixxu li jkun illoġiku li l-leġiżlatur tal-Unjoni jagħmel ċerti kundizzjonijiet relatati mad-dritt għal kummissjoni suġġetti għall-ftehim tal-partijiet, iżda mhux kundizzjonijiet oħra, bħar-regoli li jirrigwardaw l-estinzjoni tad-dritt tal-aġent kummerċjali għal kummissjoni stabbilit fl-Artikolu 11 tad-Direttiva 86/653.

90.

Jeħtieġ, l-ewwel, li jiġi spjegat li l-kwistjoni dwar il-mument li fih jinħoloq id-dritt għal kummissjoni, jew meta jiġi estint, timporta biss jekk tali dritt għal kummissjoni kien jeżisti fl-ewwel lok. Ma hemmx raġuni għalfejn tip ta’ kummissjoni jsir obbligatorju sempliċement minħabba li jkun hemm regoli obbligatorji dwar l-estinzjoni tad-dritt għal kummissjoni, ladarba jkun sar ftehim dwar tali dritt.

91.

It-tieni, fil-ġurisprudenza ( 67 ) l-Qorti tal-Ġustizzja kkunsidrat li l-Artikolu 7 tad-Direttiva 86/653 għandu jinqara fid-dawl tal-Artikoli 10 u 11 ta’ din id-direttiva, li jistabbilixxu regoli ġeneralment b’rabta ma’ meta d-dritt tal-aġent kummerċjali għal kummissjoni jsir dovut u mal-estinzjoni tiegħu. Minkejja dan, għandu jiġi nnotat li, f’dik il-ġurisprudenza, in-natura obbligatorja tal-Artikolu 7 tad-Direttiva 86/653 ma kinitx inkwistjoni. Barra minn hekk, dawn l-aħħar dispożizzjonijiet fihom indikazzjonijiet espressi fl-Artikoli 10(4) u 11(3) ta’ din id-direttiva, li jipprojbixxu lill-partijiet milli jidderogaw mir-regoli rilevanti għad-detriment tal-aġent kummerċjali. Dan ma huwiex il-każ dwar l-Artikolu 7(1)(b) tagħha.

92.

Interpretazzjoni tal-Artikolu 7(1)(b) tad-Direttiva 86/653 bħala fakultattiv ma huwiex, għalhekk, f’kontradizzjoni mal-Artikoli 10 jew 11 tagħha.

93.

Qabel nikkonkludi, irrid inżid li, skont l-informazzjoni quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja, li l-Artikolu 7(1)(b) tad-Direttiva 86/653 jiġi interpretat bħala fakultattiv jaqbel mal-approċċ meħud fid-dritt u fil-ġurisprudenza ta’ diversi Stati Membri, inklużi l-Ġermanja ( 68 ), l-Italja, l-Awstrija u l-Polonja ( 69 ), fost oħrajn ( 70 ). Tali interpretazzjoni hija wkoll sostnuta b’għadd ta’ kitbiet minn studjużi ( 71 ) inklużi ċerti gruppi ta’ riċerka involuti fid-dritt privat Ewropew ( 72 ).

94.

Konsegwentement, abbażi tar-raġunijiet kollha miġbura fil-qosor iktar ’il fuq, jiena tal-fehma li l-Artikolu 7(1)(b) tad-Direttiva 86/653 għandu jinftiehem bħala regola fakultattiva u, għalhekk, jista’ jiġi mmodifikat jew eskluż mill-partijiet fil-kuntratt ta’ aġenzija.

95.

Fid-dawl tal-konsiderazzjonijiet esposti iktar ’il fuq, nipproponi li l-Qorti tal-Ġustizzja għandha tirrispondi kif ġej id-domanda magħmula mis-Sąd Najwyższy (il-Qorti Suprema, il-Polonja):

L-Artikolu 7(1)(b) tad-Direttiva tal-Kunsill 86/653/KEE tat‑18 ta’ Diċembru 1986 dwar il-koordinazzjoni tal-liġijiet ta’ l-Istati Membru li jirrigwardaw aġenti kummerċjali li jaħdmu għal rashom, għandu jiġi interpretat bħala li jfisser li d-dritt ta’ aġent kummerċjali għall-kummissjoni msemmija f’din id-dispożizzjoni jista’ jiġi mmodifikat jew eskluż b’mod kuntrattwali.