1.

F’din il-kawża li għandha bħala suġġett talba għal deċiżjoni preliminari taħt l-Artikolu 267 TFUE, il-Landgericht Düsseldorf (il-Qorti Reġjonali ta’ Düsseldorf, il-Ġermanja) tissottometti żewġ domandi preliminari lill-Qorti tal-Ġustizzja li jirrigwardaw l-interpretazzjoni tal-Artikolu 2(l), tal-Artikolu 5(1) u tal-Artikolu 8(1) tar-Regolament (KE) Nru 261/2004 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal‑11 ta’ Frar 2004 li jistabbilixxi regoli komuni dwar il-kumpens u l-assistenza għal passiggieri fil-każ li ma jitħallewx jitilgħu u ta’ kanċellazzjoni jew dewmien twil ta’ titjiriet, u li li jħassar ir-Regolament (KEE) Nru 295/91 ( 2 ).

2.

Din it-talba tressqet fil-kuntest ta’ tilwima bejn, minn naħa, EP u GM (iktar ’il quddiem il-“passiġġieri inkwistjoni”), żewġ passiġġieri tal-ajru, u, min-naħa l-oħra, Corendon Airlines Turistik Hava Taşımacılık A.Ş. (iktar ’il quddiem “Corendon Airlines”) dwar ir-rifjut ta’ din tal-aħħar li tikkumpensa lil dawn il-passiġġieri minħabba l-iskedar mill-ġdid tal-ħin tat-tluq inizjalment skedat tat-titjira tagħhom. Din il-kawża tqajjem kwistjonijiet ġuridiċi bla preċedent u kumplessi, li l-Qorti tal-Ġustizzja ser ikollha l-okkażjoni li tiddeċiedi dwarhom. Dawn il-kwistjonijiet jirrigwardaw, minn naħa, il-klassifikazzjoni ġuridika ta’ tali skedar mill-ġdid tal-ħin ta’ titjira u, min-naħa l-oħra, it-tifsira li għandha l-informazzjoni kkomunikata lill-passiġġier f’dan ir-rigward, li tista’ eventwalment titqies li hija “offerta ta’ rotta ġdida” fis-sens tal-Artikolu 5(1)(ċ)(ii) tar-Regolament Nru 261/2004.

3.

Konformement mat-talba tal-Qorti tal-Ġustizzja, dawn il-konklużjonijiet ser ikunu limitati għall-analiżi tal-ewwel domanda preliminari, li tirrigwarda l-punt jekk l-iskedar mill-ġdid tal-ħin ta’ titjira jikkostitwixxix “kanċellazzjoni” fis-sens tal-Artikolu 2(l) u tal-Artikolu 5(1) tar-Regolament Nru 261/2004.

4.

L-Artikolu 2 tar-Regolament Nru 261/2004, intitolat “Definizzjonijiet”, jipprovdi:

“Għall-iskopijiet ta’ dan ir-Regolament:

[…]

(l) ‘kanċellazzjoni’ tfisser in-nuqqas ta’ operazzjoni ta’ titjira li kienet qabel ippjanata u fuq liema mill-inqas post wieħed kien irreżervat.”

5.

L-Artikolu 5 ta’ dan ir-regolament, intitolat “Kanċellazzjoni”, jistabbilixxi fil-paragrafu 1 tiegħu:

“Fil-każ ta’ kanċellazzjoni ta’ titjira, il-passiġġieri in kwistjoni għandhom:

6.

L-Artikolu 6 tal-imsemmi regolament, intitolat “Dewmien”, jaqra kif ġej:

“1.   Meta trasportatur ta’ l-ajru li jopera jistenna b’mod raġonevoli li titjira tiġi mdewma lil hin mil-ħin tat-tluq tagħha skedat:

passiġġieri għandhom jiġu offruti mil-trasportatur ta’ l-ajru li jopera:

2.   Fi kwalunkwe każ, l-assistenza għandha tiġi offruta fil-limiti tal-ħin stabbiliti hawn fuq fir-rigward ta’ kull parentesi ta’ distanza.”

7.

L-Artikolu 7 tal-istess regolament, intitolat, “Dritt għall-kumpens”, jipprovdi:

“1.   Fejn referenza hi magħmula għal dan l-Artikolu, passiġġieri għandhom jirċievu kumpens li jammonta għal:

[…]

[…]

2.   Meta passiġġieri huma offruti possibiliá oħra biex jaslu fid-destinazzjoni finali tagħhom fuq titjira alternattiva skond l-Artikolu 8, il-ħin tal-wasla ta’ liema ma taqbiżx il-ħin tal-wasla skedat tat-titjira rreġistrata oriġinarjament

[…]

[…]

il-trasportatur ta’ l-ajru li jopera jista’ jnaqqas il-kumpens previst fil-paragrafu 1 bi 50 %.”

8.

L-Artikolu 8 tar-Regolament Nru 261/2004, intitolat “Dritt għar-rimbors jew rotta differenti”, jipprovdi:

“1.   Fejn referenza hi magħmula għal dan l-Artikolu, passiġġieri għandhom jiġu offruti l-għażla bejn:

2.   Il-paragrafu 1(a) għandu japplika wkoll għal passiġġieri li t-titjiriet tagħhom jifformaw parti minn package, ħlief għad-dritt għal rimbors fejn dan id-dritt iqum taħt id-[Direttiva tal-Kunsill 90/314/KEE tat‑13 ta’ Ġunju 1990 dwar il-vjaġġi kollox kompriż (package travel), il-vaganzi kollox kompriż u t-tours kollox kompriż (ĠU Edizzjoni Speċjali bil-Malti, Kapitolu 13, Vol. 10, p. 132)].

[…]”

9.

Ir-Regolament tal-Kummissjoni (KE) Nru 1033/2006 tal‑4 ta’ Lulju 2006 li jistipula r-rekwiżiti dwar il-proċeduri ta’ pjanijiet għal titjiriet fil-fażi ta’ qabel it-titjira għall-ajru uniku Ewropew ( 3 ), jipprovdi, fl-Artikolu 2(2) tiegħu:

“Minbarra d-definizzjonijiet previsti fil-paragrafu 1, għandhom japplikaw id-definizzjonijiet li ġejjin:

[…]

[…]

d) ħin stmat tat-tluq

[…]” [traduzzjoni mhux uffiċjali].

10.

Il-passiġġieri inkwistjoni rriżervaw pakkett tal-ivvjaġġar għal Antalya (it-Turkija) permezz tal-pjattaforma tal-internet “Check24”. Ir-riżervazzjoni tagħhom ġiet ikkonfermata minn Corendon Airlines għal titjira fit‑18 ta’ Mejju 2019 minn Düsseldorf (il-Ġermanja) għal Antalya b’ħin tat-tluq skedat għas-13.20 u b’ħin tal-wasla skedat għall-17.50.

11.

Sussegwentement, Corendon Airlines ipposponiet din it-titjira u ffissat il-ħin tat-tluq il-ġdid għall-16.10 fit‑18 ta’ Mejju 2019, u informat lill-passiġġieri inkwistjoni b’dan fit-termini previsti fl-Artikolu 5(1)(ċ)(ii) tar-Regolament Nru 261/2004. Peress li l-imsemmija titjira ġarrbet dewmien, it-tluq seħħ fil-17.02 u l-inżul fid-21.30, fit‑18 ta’ Mejju 2019.

12.

Kull wieħed mill-passiġġieri inkwistjoni talab kumpens mingħand Corendon Airlines fl-ammont ta’ EUR 400, taħt l-Artikolu 5(1)(ċ) u l-Artikolu 7(1)(b) ta’ dan ir-regolament. Corendon Airlines irrifjutat li tikkumpensa lill-imsemmija passiġġieri.

13.

L-Amtsgericht Düsseldorf (il-Qorti Distrettwali ta’ Düsseldorf, il-Ġermanja) ċaħdet ir-rikors tal-passiġġieri inkwistjoni. Dik il-qorti kkonstatat, minn naħa, li għalkemm il-ħin tat-tluq tat-titjira kien inbidel, il-programmazzjoni inizjali ta’ din it-titjira ma kinitx ġiet abbandunata. Min-naħa l-oħra, dawn il-passiġġieri, fi kwalunkwe każ, kienu ġew informati bil-bidla fil-ħin tat-tluq fit-terminu previst fl-Artikolu 5(1)(ċ)(ii) tal-imsemmi regolament, li huwa bejn ġimagħtejn u sebat ijiem qabel il-ħin tat-tluq skedat. Barra minn hekk, l-imsemmija qorti rrilevat li ma kienx neċessarju li tiġi eżaminata l-kwistjoni jekk Corendon Airlines kinitx issodisfat l-obbligu ta’ informazzjoni tagħha fir-rigward tad-drittijiet tal-passiġġieri inkwistjoni fil-kawża prinċipali skont l-Artikolu 8 tal-istess regolament, peress li eventwali ksur tal-obbligu ta’ informazzjoni ma jagħtix lok għal dritt għal kumpens taħt l-Artikolu 7(1) tar-Regolament Nru 261/2004.

14.

Peress li l-passiġġieri inkwistjoni appellaw mis-sentenza tal-Amtsgericht Düsseldorf (il-Qorti Distrettwali ta’ Düsseldorf) quddiem il-Landgericht Düsseldorf (il-Qorti Reġjonali ta’ Düsseldorf), din il-qorti tal-aħħar tirrileva li l-imsemmija sentenza ma tkunx tista’ tiġi kkonfermata jekk l-iskedar mill-ġdid bi kważi tliet sigħat ifisser li t-titjira ġiet ikkanċellata fis-sens tal-Artikolu 2(l) ta’ dan ir-regolament u jekk il-komunikazzjoni dwar l-iskedar mill-ġdid ma tikkostitwixxix offerta ta’ rotta ġdida taħt il-kundizzjonijiet previsti mill-imsemmi regolament.

15.

Għaldaqstant, il-Landgericht Düsseldorf (il-Qorti Reġjonali ta’ Düsseldorf) iddeċidiet li tissospendi l-proċeduri quddiemha u li tagħmel id-domandi preliminari li ġejjin lill-Qorti tal-Ġustizzja:

16.

Id-deċiżjoni tar-rinviju, iddatata t‑3 ta’ Awwissu 2020, waslet fir-Reġistru tal-Qorti tal-Ġustizzja fid‑19 ta’ Awwissu 2020.

17.

Ir-rikorrenti fil-kawża prinċipali, il-Gvern Ġermaniż kif ukoll il-Kummissjoni Ewropea ppreżentaw osservazzjonijiet bil-miktub fit-terminu stabbilit mill-Artikolu 23 tal-Istatut tal-Qorti tal-Ġustizzja tal-Unjoni Ewropea.

18.

Matul il-laqgħa ġenerali tas‑27 ta’ April 2021, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li ma żżommx seduta għas-sottomissjonijiet orali.

19.

Permezz tal-ewwel domanda preliminari tagħha, il-qorti tar-rinviju tixtieq issir taf jekk ikunx hemm “kanċellazzjoni” ta’ titjira fis-sens tal-Artikolu 2(l) u tal-Artikolu 5(1) tar-Regolament Nru 261/2004 meta t-trasportatur tal-ajru li jopera jiskeda mill-ġdid il-ħin tat-tluq ta’ titjira rriżervata fil-kuntest ta’ pakkett tal-ivvjaġġar mis‑13.20 (ħin lokali) għall‑16.10 (ħin lokali) fl-istess ġurnata.

20.

Il-“kanċellazzjoni” hija ddefinita fl-Artikolu 2(l) ta’ dan ir-regolament bħala “in-nuqqas ta’ operazzjoni ta’ titjira li kienet qabel ippjanata u fuq liema mill-inqas post wieħed kien irreżervat”.

21.

Peress li din id-definizzjoni hija bbażata fuq il-fatt tan-“nuqqas ta’ operazzjoni” ta’ titjira, għandu jiġi eżaminat, f’dan ir-rigward, il-kunċett ta’ “titjira”, li, fl-assenza ta’ definizzjoni mill-istess regolament, ġie interpretat mill-Qorti tal-Ġustizzja. Skont din il-ġurisprudenza, “titjira” tikkonsisti, essenzjalment, f’operazzjoni ta’ trasport bl-ajru, li hija b’hekk, b’ċertu mod, “unità” ta’ dan it-trasport, magħmula minn trasportatur tal-ajru li jistabbilixxi r-rotta tagħha ( 4 ). Barra minn hekk, il-Qorti tal-Ġustizzja speċifikat li r-rotta tikkostitwixxi element essenzjali tat-titjira, peress li din tal-aħħar issir skont programmazzjoni stabbilita minn qabel mit-trasportatur tal-ajru ( 5 ).

22.

Mill-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja jirriżulta wkoll li t-titjiriet ikkanċellati u t-titjiriet li jġarrbu dewmien jikkostitwixxu żewġ kategoriji ta’ titjiriet distinti ħafna. Fil-fatt, b’differenza mid-“dewmien ta’ titjira”, il-“kanċellazzjoni”, fis-sens tal-Artikolu 2(l) tar-Regolament Nru 261/2004, hija l-konsegwenza tal-fatt li titjira inizjalment skedata ma tkunx saret. Għalhekk mir-Regolament Nru 261/2004 ma jistax jiġi dedott li titjira li ġġarrab dewmien tista’ tiġi kklassifikata bħala “titjira kkanċellata” minħabba s-sempliċi fatt li d-dewmien ġie mtawwal, anki jekk b’mod sinjifikattiv. Minn dan il-Qorti tal-Ġustizzja kkonkludiet li titjira li ġġarrab dewmien, indipendentement mit-tul tad-dewmien, ma tistax titqies li hija titjira kkanċellata meta jkun hemm tluq skont il-programmazzjoni inizjalment skedata ( 6 ).

23.

Bħall-Gvern Ġermaniż u bħall-Kummissjoni, jidhirli li, f’dan il-każ, il-programmazzjoni inizjalment skedata ma ġietx abbandunata. Għalkemm ir-rotta tikkostitwixxi element essenzjali ta’ titjira, huwa daqstant ieħor minnu li r-rikorrenti ġew effettivament ittrasportati mit-trasportatur tal-ajru u dan, fil-kuntest tat-titjira li huma kienu rriżervaw, minkejja li dan seħħ f’mument sussegwenti. La l-ajruport tat-tluq jew tal-wasla u lanqas in-numru tat-titjira li fuqha ġew ittrasportati l-passiġġieri ma nbidlu. Xejn lanqas ma jindika li t-trasportatur tal-ajru xtaq jirrinunzja b’mod definittiv għall-programmazzjoni inizjalment skedata jew li rrinunzja għaliha. Għall-kuntrarju, f’dan il-każ, għandu jitqies li huwa biss il-ħin tal-istess titjira li ġie skedat mill-ġdid.

24.

Nissimpatizza xi ftit mal-argument tal-Kummissjoni li l-“kanċellazzjoni” ta’ titjira hija kkaratterizzata minn intervent dirett u volontarju tat-trasportatur tal-ajru fil-programmazzjoni, filwaqt li fil-każ ta’ titjira “li ġġarrab dewmien”, il-ħin tat-tluq la jkun previst u lanqas ma jkun dejjem influwenzat minnu. Fil-fatt, avvenimenti li fuqhom huwa ma jkollu ebda influwenza jistgħu sikwit ferm ikollhom impatt fuq it-traffiku tal-ajru, billi jirrendu neċessarja “bidla” fil-programmazzjoni, mingħajr ma dan jimplika “abbandun” sħiħ ta’ din tal-aħħar. It-trasportatur tal-ajru jista’ jirreaġixxi għal avveniment ta’ dan it-tip billi jħabbar ħin tat-tluq sussegwenti għal dak li kien previst fil-bidu. Jidhirli li dan huwa preċiżament dak li jfisser normalment “skedar mill-ġdid tal-ħin tat-tluq” ta’ ajruplan, bħal dak li seħħ f’dan il-każ.

25.

Jidhirli li l-iskedar mill-ġdid fiż-żmien ta’ titjira flimkien maż-żamma tal-istess ajruplan u tar-rotta jikkostitwixxi, skont it-tifsira komuni, “dewmien” u mhux “kanċellazzjoni”. Fil-fehma tiegħi, jekk jitqies li l-iskedar mill-ġdid fiż-żmien b’madwar tliet sigħat ta’ titjira li ma tinbidilx ħlief għal din il-bidla jikkostitwixxi “kanċellazzjoni” flimkien ma’ offerta ta’ għażla ġdida ta’ trasport, dan imur kontra l-esperjenza ġenerali, l-interpretazzjoni abitwali tat-termini u l-istruttura tar-Regolament Nru 261/2004. Dan ikun jammonta għal evalwazzjoni kompletament żbaljata tal-kunċett ta’ “dewmien”, li għalih diġà sar riferiment iktar ’il fuq, favur interpretazzjoni artifiċjali tal-kunċett ta’ “kanċellazzjoni”. Fl-assenza ta’ indizji konkreti li jippermettu li jitqies li l-programmazzjoni tat-titjira ġiet effettivament abbandunata mit-trasportatur tal-ajru, għandu jiġi konkluż li din il-programmazzjoni ġiet biss sospiża temporanjament, peress li din sussegwentement tkompliet malli dan kien possibbli fid-dawl taċ-ċirkustanzi ( 7 ).

26.

Barra minn hekk, il-fatt li l-iskedar mill-ġdid tħabbar sewwa minn qabel (f’dan il-każ disat ijiem qabel) ma jistax, waħdu, ikollu rwol għall-finijiet tal-klassifikazzjoni bħala “kanċellazzjoni” jew bħala “dewmien” li għandha tingħata lill-iskedar mill-ġdid. It-tħabbir minn qabel fi żmien xieraq għandu effett fuq il-portata tad-diffikultajiet jew tal-inkonvenjenzi għall-passiġġieri, iżda mhux neċessarjament fuq in-natura tal-iskedar mill-ġdid innifsu.

27.

Huwa minnu li ma jistax jiġi eskluż li portata “sinjifikattiva” tad-dewmien fit-tluq u ċ-ċirkustanzi partikolari relatati miegħu jistgħu eventwalment jinfluwenzaw il-klassifikazzjoni bħala “kanċellazzjoni” jew “dewmien”. Skont is-sitwazzjoni, dawn l-elementi jistgħu eventwalment jiġu interpretati bħala indizji ta’ sitwazzjoni li tmur lil hinn minn sempliċi sospensjoni temporanja tal-programmazzjoni tat-titjira.

28.

Issa, dan żgur ma huwiex il-każ f’din il-kawża, peress li l-iskedar mill-ġdid tal-ħin tat-tluq huwa biss ta’ madwar tliet sigħat u, għaldaqstant, għandu pjuttost jitqies li huwa ta’ “portata sekondarja”. Konsegwentement, ma jidhirlix li huwa neċessarju li l-Qorti tal-Ġustizzja tiddeċiedi f’dan il-każ dwar il-possibbiltà ta’ tali xenarju purament ipotetiku.

29.

Għar-raġunijiet esposti iktar ’il fuq, nipproponi li r-risposta għall-ewwel domanda preliminari għandha tkun li ma hemmx “kanċellazzjoni” ta’ titjira fis-sens tal-Artikolu 2(l) u tal-Artikolu 5(1) tar-Regolament Nru 261/2004 meta t-trasportatur tal-ajru li jopera jiskeda mill-ġdid biss it-titjira rriżervata fil-kuntest ta’ pakkett tal-ivvjaġġar mit-tluq skedat fis‑13.20 (ħin lokali) għall‑16.10 (ħin lokali) fl-istess ġurnata, u meta għalhekk it-titjira ma tkunx suġġetta għal bidliet oħra ħlief għal din il-bidla.

30.

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, nipproponi li l-Qorti tal-Ġustizzja tirrispondi għall-ewwel domanda preliminari magħmula mil-Landgericht Düsseldorf (il-Qorti Reġjonali ta’ Düsseldorf, il-Ġermanja) kif ġej:

Ma hemmx kanċellazzjoni ta’ titjira fis-sens tal-Artikolu 2(l) u tal-Artikolu 5(1) tar-Regolament (KE) Nru 261/2004 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal‑11 ta’ Frar 2004 li jistabbilixxi regoli komuni dwar il-kumpens u l-assistenza għal passiggieri fil-każ li ma jitħallewx jitilgħu u ta’ kanċellazzjoni jew dewmien twil ta’ titjiriet, u li li jħassar ir-Regolament (KEE) Nru 295/91, meta t-trasportatur tal-ajru li jopera jiskeda mill-ġdid biss it-titjira rriżervata fil-kuntest ta’ pakkett tal-ivvjaġġar mit-tluq skedat fis‑13.20 (ħin lokali) għall‑16.10 (ħin lokali) fl-istess ġurnata, u meta għalhekk it-titjira ma tkunx suġġetta għal bidliet oħra ħlief għal din il-bidla.