1.

Jista’ l-leġiżlatur tal-Unjoni, fl-atti leġiżlattivi li jadotta, jagħmel riferiment għal standards internazzjonali mfassla minn organizzazzjoni privata (f’dan il-każ, tal-istandards ISO ( 2 )), mingħajr ma jippubblika l-kontenut tagħhom f’Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea, u lanqas jipprovdi aċċess dirett u mingħajr ħlas għaċ-ċittadini tal-Unjoni Ewropea għal dan il-kontenut, billi huwa mifhum li dawn l-istandards huma aċċessibbli mingħand din l-organizzazzjoni permezz ta’ ħlas għad-drittijiet tal-awtur li minnhom tapprofitta?

2.

Din hija, essenzjalment, waħda mid-domandi magħmula mir-rechtbank Rotterdam (il-Qorti Distrettwali ta’ Rotterdam, il-Pajjiżi l-Baxxi) li l-Qorti tal‑Ġustizzja hija mitluba tirrispondi f’din il-kawża.

3.

It-talba għal deċiżjoni preliminari kienet ġiet ippreżentata fil-kuntest ta’ tilwima bejn l-iStichting Rookpreventie Jeugd (il-Fondazzjoni għall-Prevenzjoni tat-Tipjip fost iż-Żgħażagħ, il-Pajjiżi l-Baxxi, iktar ’il quddiem l“iStichting”) u ħmistax‑il entità oħra (iktar ’il quddiem, flimkien, ir-“rikorrenti fil-kawża prinċipali”) u l-iStaatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (is‑Segretarju tal-Istat għas-Saħħa Pubblika, għall-Benesseri u għall-Isport, il-Pajjiżi l-Baxxi, iktar ’il quddiem l-“iStaatssecretaris”).

4.

F’dan il-kuntest, il-qorti tar-rinviju trid tkun taf, b’mod iktar preċiż, jekk il‑kundizzjonijiet ta’ aċċess għall-kontenut tal-istandards ISO msemmija fl‑Artikolu 4(1) tad-Direttiva 2014/40/UE ( 3 ), li jipprevedi għal metodu ta’ kejl tal‑emissjonijiet ta’ qatran, ta’ nikotina u ta’ monossidu tal-karbonju minn sigaretti bil-filtru, jikkonformawx mar-rekwiżiti ta’ pubblikazzjoni previsti fit‑tielet paragrafu tal-Artikolu 297(1) TFUE ( 4 ) u mal-prinċipju ta’ trasparenza li, fost oħrajn, qiegħed fil-bażi ta’ din id-dispożizzjoni.

5.

Fl-aħħar tal-preżentazzjoni tiegħi, ser nipproponi li l-Qorti tal-Ġustizzja tiddeċiedi li t-tielet paragrafu tal-Artikolu 297(1) TFUE ma jeħtieġx li l-kontenut tal-istandards ISO inkwistjoni jiġi ppubblikat fil-Ġurnal Uffiċjali. Barra minn hekk, jien ser nindika r-raġunijiet għaliex inqis li l-kundizzjonijiet ta’ aċċess għall‑kontenut ta’ dawn l-istandards ma humiex kuntrarji għall-prinċipji ġenerali li tagħhom din id-dispożizzjoni tikkostitwixxi espressjoni.

6.

L-Artikolu 12 tar-Regolament (KE) Nru 1049/2001 ( 5 ) jipprevedi:

“1.   L-istituzzjonijiet għandhom, sa’ fejn possibbli jagħmlu dokumenti direttament aċċessibbli lill-pubbliku f’forma elettronika jew permezz ta’ reġistru skond ir-regoli ta’ l-istituzzjoni involuta.

2.   B’mod partikolari, dokumenti legislattivi, jiġifieri, dokumenti miktuba jew irċevuti waqt proċeduri għall-adozzjoni ta’ atti vinkolanti ġo jew għall-Istati Membri, għandhom, bla ħsara lill-Artikoli 4 u 9, ikunu direttament aċċessibbli.”

7.

Skont l-Artikolu 4(2) ta’ dan ir-regolament:

“L-istituzzjonijiet għandhom jirrifjutaw aċċess għal dokument meta l-iżvelar tiegħu jista’ jdgħajjef il-ħarsien ta’:

8.

L-Artikolu 6(1) tar-Regolament (UE) Nru 1025/2012 ( 6 ) jipprevedi:

“Il-korpi nazzjonali tal-istandardizzazzjoni għandhom jinkoraġġixxu u jiffaċilitaw l-aċċess tal-intrapriżi żgħar u ta’ daqs medju għall-istandards u l-proċess ta’ żvilupp tal-istandards sabiex jilħqu livell ogħla ta’ parteċipazzjoni fis-sistema ta’ standardizzazzjoni, pereżempju billi:

[…]

[…]”.

9.

Skont l-Artikolu 10(6) ta’ dan ir-regolament:

“Meta standard armonizzat jissodisfa r-rekwiżiti li jkollu l-għan li jkopri u li huma stipulati fil-leġislazzjoni korrispondenti tal-Unjoni dwar l-armonizzazzjoni, Il-Kummissjoni għandha tippubblika referenza ta’ tali standard armonizzat mingħajr dewmien f’Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea jew permezz ta’ mezzi oħra f’ konformita’ mal-kundizzjonijiet stipulati fl-att korrispondenti tal-leġislazzjoni tal-Unjoni dwar l-armonizzazzjoni.”

10.

Il-premessa 11 tad-Direttiva 2014/40 tiddisponi:

“Sabiex jitkejjel il-kontenut tal-qatran, in-nikotina u l-monossidu tal-karbonju tas-sigaretti (minn hawn ’il quddiem imsejħa ‘livelli ta’ emissjoni’), għandha ssir referenza għall-istandards ISO rilevanti li huma rikonoxxuti internazzjonalment. […]”.

11.

Skont l-Artikolu 3(1) ta’ din id-direttiva:

“Il-livelli ta’ emissjoni minn sigaretti li jitqiegħdu fis-suq jew immanufatturati fl-Istati Membri (‘livelli massimi ta’ emissjoni’) ma għandhomx ikunu akbar minn:

12.

L-Artikolu 4(1) tal-imsemmija direttiva jipprevedi:

“1.   L-emissjonijiet ta’ qatran, nikotina u monossidu tal-karbonju minn sigaretti għandu jitkejjel fuq il-bażi tal-istandard ISO 4387 għall-qatran, l-istandard ISO 10315 għan-nikotina, u l-istandard ISO 8454 għall-monossidu tal-karbonju.

L-eżattezza tal-kejl tal-qatran, tan-nikotina u tal-monossidu tal-karbonju għandha tiġi ddeterminata skont l-istandard ISO 8243.”

13.

Permezz ta’ ittri tal‑31 ta’ Lulju u tat‑2 ta’ Awwissu 2018, ir-rikorrenti fil-kawża prinċipali talbu lin-Nederlandse Voedsel‑ en Warenautoriteit (l-Awtorità Olandiża tal-Kontroll tal-Prodotti tal-Ikel u tal-Konsumatur, il-Pajjiżi l-Baxxi, iktar ’il quddiem n-“NVWA”) biex jiġi żgurat li s-sigaretti bil-filtru offruti lill-konsumaturi tal-Pajjiżi l-Baxxi, meta jintużaw għall-iskop intenzjonat tagħhom, jikkonformaw mal-livelli massimi ta’ emissjoni ta’ qatran, ta’ nikotina u ta’ monossidu tal-karbonju previsti fl-Artikolu 3(1) tad-Direttiva 2014/40 u, fejn xieraq, jadottaw miżura ta’ implimentazzjoni biex jiżguraw li l-prodotti li jiksru dawn ir-rekwiżiti jiġu rtirati mis-suq ( 7 ).

14.

B’deċiżjoni tal‑20 ta’ Settembru 2018, in-NVWA ċaħdet l-applikazzjoni għal miżura ta’ eżekuzzjoni minn waħda mir-rikorrenti fil-kawża prinċipali, l-iStichting, li l-għan tagħha huwa l-prevenzjoni tat-tipjip fost iż-żgħażagħ. Din tal-aħħar, kif ukoll ir-rikorrenti l-oħra kollha fil-kawża prinċipali, ippreżentaw azzjoni amministrattiva minn din id-deċiżjoni quddiem l-iStaatssecretaris.

15.

Fil‑31 ta’ Jannar 2019, l-iStaatssecretaris ċaħad l-azzjoni tal-iStichting bħala infondata u dik tar-rikorrenti l-oħra fil-kawża prinċipali bħala inammissibbli.

16.

Ir-rikorrenti fil-kawża prinċipali ppreżentaw rikors fil-qorti kontra din l-aħħar deċiżjoni quddiem il-qorti tar-rinviju. Il-Vereniging Nederlandse Sigaretten‑ en Kerftabakfabrikanten (l-Assoċjazzjoni tal-Manifatturi Olandiżi tas-Sigaretti u t-Tabakk, il-Pajjiżi l-Baxxi, iktar ’il quddiem il-“VSK”) talbu biex jiġu rrikonoxxuti bħala parti terza fil-kawża prinċipali. Din it-talba ntlaqgħet.

17.

Fil-kuntest ta’ din il-proċedura, l-iStichting issostni, essenzjalment, li l-metodu għall-kejl tal-livelli ta’ qatran, ta’ nikotina u ta’ monossidu tal-karbonju fis-sigaretti bil-filtru msemmi fl-Artikolu 4(1) tad-Direttiva 2014/40 ma huwiex vinkolanti. Fil-fehma tagħha, dawn l-emissjonijiet għandhom jitkejlu billi jitqies, b’mod partikolari, l-użu intenzjonat ta’ dawn il-prodotti u, b’mod iktar speċifiku, il-fatt li s-swaba’ u x-xofftejn ta’ dawk li jpejpu jostakolaw parzjalment il-mikroperforazzjonijiet magħmula fil-filtru tas-sigaretti. Għaldaqstant, dawn l-emissjonijiet huma, fir-realtà, ogħla milli dan il-metodu jippermetti li jiġi ddeterminat ( 8 ). F’dawn il-kundizzjonijiet, hemm il-ħtieġa tal-użu ta’ metodu ieħor, li jagħti iktar protezzjoni lis-saħħa tal-konsumaturi ( 9 ).

18.

L-iStaatssecretaris, li hu appoġġjat mill-VSK, joġġezzjona għal dan l-argument u jsostni li l-Artikolu 4(1) tad-Direttiva 2014/40 huwa ta’ natura obbligatorja. Għalhekk, ma jkunx possibbli għall-awtoritajiet nazzjonali li jiddevjaw, minn rajhom, mill-metodu preskritt minn din id-dispożizzjoni. Fi kwalunkwe każ, huwa f’idejn il-leġiżlatur tal-Unjoni li jiddeċiedi jemendax din id-dispożizzjoni jew le.

19.

Fid-dawl ta’ dawn l-argumenti, il-qorti tar-rinviju trid tkun taf, fl-ewwel lok, jekk il-fatt li l-istandards ISO li fuq il-bażi tagħhom jitkejlu l-emissjonijiet ta’ qatran, ta’ nikotina u ta’ monossidu tal-karbonju mis-sigaretti bil-filtru ma jkunux ippubblikati fil-Ġurnal Uffiċjali u huma aċċessibbli biss mingħand l-ISO bi ħlas, huwiex kompatibbli, b’mod partikolari, mas-sistema ta’ pubblikazzjoni prevista fit-tielet paragrafu tal-Artikolu 297(1) TFUE, kif ukoll mal-prinċipju ta’ trasparenza.

20.

Fit-tieni lok, hija tistaqsi dwar in-natura vinkolanti tal-metodu ta’ kejl tal-livelli ta’ emissjoni previst fl-Artikolu 4(1) tad-Direttiva 2014/40, kif ukoll fuq il-validità ta’ din id-dispożizzjoni fir-rigward tal-għanijiet ta’ din l-istess direttiva u ta’ regoli tad-dritt superjuri oħrajn ( 10 ).

21.

F’dawn iċ-ċirkustanzi, ir-rechtbank Rotterdam (il-Qorti Distrettwali ta’ Rotterdam), b’deċiżjoni tal‑20 ta’ Marzu 2020, li waslet fil-Qorti tal-Ġustizzja fl‑24 ta’ Marzu 2020, iddeċidiet li tissospendi l-proċeduri u li tirreferi, b’mod partikolari, lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domanda preliminari li ġejja ( 11 ):

“Il-ħolqien tal-metodu ta’ kejl previst fl-Artikolu 4(1) tad-Direttiva 2014/40, ibbażat fuq standards ISO li ma humiex aċċessibbli liberament, huwa konformi ma[t-tielet paragrafu ta]l-Artikolu 297(1) TFUE […] kif ukoll mal-prinċipju ta’ trasparenza li huwa l-bażi ta’ dan?”

22.

L-iStichting, il-VSK, il-Gvern Olandiż, il-Parlament Ewropew, il-Kunsill tal-Unjoni Ewropea u l-Kummissjoni Ewropea għamlu osservazzjonijiet bil-miktub lill-Qorti tal-Ġustizzja. Ma saret l-ebda seduta għat-trattazzjoni f’din il-kawża. Il-partijiet u l-partijiet interessati madankollu wieġbu bil-miktub għall-mistoqsijiet magħmula mill-Qorti tal-Ġustizzja fid‑9 ta’ Frar 2021.

23.

Konformement mat-talba tal-Qorti tal-Ġustizzja, dawn il-konklużjonijiet ser jiffokaw fuq l-ewwel domanda preliminari.

24.

Permezz ta’ din id-domanda, li hija maqsuma f’żewġ partijiet, il-qorti tar-rinviju titlob lill-Qorti tal-Ġustizzja, minn naħa, tiċċara jekk it-tielet paragrafu tal-Artikolu 297(1) TFUE jirrikjedix pubblikazzjoni fil-Ġurnal Uffiċjali tal-istandards ISO msemmija fl-Artikolu 4(1) tad-Direttiva 2014/40 u, min-naħa l‑oħra, tiddeċiedi jekk il-kundizzjonijiet ta’ aċċess għall-kontenut ta’ dawn l-istandards (li, lil hinn mill-fatt li ma humiex ippubblikati fil-Ġurnal Uffiċjali, ma humiex disponibbli għall-pubbliku mill-ISO għajr bi ħlas, mingħajr ma l-istituzzjonijiet tal-Unjoni jagħmlu l-kontenut tagħhom aċċessibbli direttament u mingħajr ħlas) jikkonformawx mal-prinċipju ta’ trasparenza.

25.

Bħala punt preliminari, nixtieq nenfasizza li, peress li l-Qorti tal-Ġustizzja hawnhekk ġiet adita minn kwistjoni li fl-aħħar mill-aħħar tikkonċerna l-aċċessibbiltà tal-kontenut tal-liġi, jiġifieri l-possibbiltà taċ-ċittadini li jkunu jafu biha, il-punt tat-tluq tar-risposta għal din id-domanda għandu, fl-opinjoni tiegħi, ovvjament ikun li, f’soċjetà demokratika, kull ċittadin għandu jkollu aċċess liberu għall-kontenut tal-liġi. Dan huwa wieħed mill-pedamenti tal-Istat tad-Dritt ( 12 ).

26.

Dan il-prinċipju ta’ aċċess liberu għall-kontenut tad-dritt għandu, fil-fehma tiegħi, jiġi ggarantit għal mill-inqas żewġ raġunijiet. L-ewwel waħda tittieħed mill-massima li n-“nuqqas ta’ għarfien tal-liġi ma huwiex skuża”, li neċessarjament jimplika li l-liġi ma tistax tkun eżegwita kontra l-partijiet f’kawża qabel ma jkollhom l-opportunità li jkunu jafu dwarha. It-tieni waħda toħroġ mill-ħtieġa li ċ-ċittadini fis-sens wiesa’ jkunu jistgħu jikkonsultaw it-testi kollha adottati mill-awtoritajiet pubbliċi li jirregolaw il-ħajja fis-soċjetà sabiex ikunu jistgħu jiżguraw l-osservanza ( 13 ) tagħhom u jeżerċitaw b’mod effettiv id-drittijiet li jingħatawlhom f’soċjetà demokratika ( 14 ). Din hija, barra minn hekk, l-essenza stess tal-approċċ meħud mir-rikorrenti fil-kawża prinċipali: bl-azzjoni tagħhom quddiem il-qorti tar-rinviju, dawn l-entitajiet, li l-għan komuni tagħhom huwa l-prevenzjoni tat-tipjip, iridu preċiżament jargumentaw li l-Artikolu 4(1) tad-Direttiva 2014/40 jippreskrivi metodu ta’ kejl li, fl-opinjoni tagħhom, ma jipproteġix biżżejjed is-saħħa tal-konsumaturi.

27.

Jirriżulta minn dan il-prinċipju li l-istandards ISO li hemm riferiment għalihom f’att leġiżlattiv tal-Unjoni bħal, f’dan il-każ, din id-Direttiva 2014/40 ( 15 ), għandhom jiġu ppubblikati fil-Ġurnal Uffiċjali jew, għall-inqas, li l-istituzzjonijiet tal-Unjoni huma meħtieġa li jiżguraw li l-kontenut tagħhom ikun direttament u mingħajr ħlas disponibbli għall-pubbliku?

28.

F’dan ir-rigward, l-ewwel nett, għandi niċċara li l-ebda dispożizzjoni tad-dritt tal-Unjoni ma tittratta speċifikament ir-rekwiżiti tal-pubblikazzjoni li standards internazzjonali bħall-istandards ISO inkwistjoni għandhom jissodisfaw meta jkunu hekk imsemmija f’tali att leġiżlattiv. B’mod partikolari, l-Artikolu 10(6) tar-Regolament 1025/2012, li fih obbligi speċifiċi fir-rigward tal-pubblikazzjoni ta’ standards armonizzati ( 16 ), ma jestendix għall-istandards ISO. F’dan il-kuntest, jidhirli li huwa importanti li wieħed iżomm f’moħħu li dan ir-rinviju għal deċiżjoni preliminari ma jirrigwardax jekk il-pubblikazzjoni ta’ standards tekniċi oħra fil-Ġurnal Uffiċjali, kemm jekk nazzjonali, armonizzati jew Ewropej ( 17 ), għandhiex tkun kompluta jew le jew jekk kontenut għandux jkun aċċessibbli liberament għall-pubbliku. F’dan il-każ, hija biss kwistjoni ta’ standards internazzjonali u, b’mod iktar speċifiku, ta’ standards ISO żviluppati minn organizzazzjoni privata, li l-finanzjament tagħha ġej, b’mod partikolari, mill-bejgħ tal-istandards li tagħhom hija l-awtriċi ( 18 ).

29.

Sussegwentement, u kif ser nenfasizza iktar tard fil-preżentazzjoni tiegħi, ir-risposta għall-ewwel domanda preliminari tiddependi, fl-opinjoni tiegħi, fuq il-mod li bih l-att leġiżlattiv tal-Unjoni li jirreferi għall-istandards ISO juża dawn l-istandards.

30.

Diversi elementi jidhirli li huma rilevanti f’dan ir-rigward. Din il-kawża twassalni biex nidentifika tlieta. L-ewwel, l-istandards inkwistjoni huma meħtieġa biex wieħed ikun konxju tar-“rekwiżiti essenzjali” tal-att leġiżlattiv li jirreferi għalihom jew huma ta’ natura teknika u aċċessorja għal dawn ir-rekwiżiti? It-tieni, dawn l-istandards għandhom l-għan li jimponu obbligi fuq kumpanniji li l-prodotti jew l-attivitajiet tagħhom huma affettwati minn dawn l-istandards? It-tielet, fil-każ li dawn l-istess standards huma ta’ natura teknika u aċċessorja u ma humiex intiżi li jimponu obbligi fuq impriżi bħal dawn, li minnhom jirriżulta (kif ser nispjega fit-taqsima B ta’ dawn il-konklużjonijiet) li ma għandhomx ikunu suġġett ta’ pubblikazzjoni fil-Ġurnal Uffiċjali bis-saħħa tat-tielet subparagrafu tal-Artikolu 297(1) TFUE, il-fatt li l-istituzzjonijiet tal-Unjoni ma jipprovdux għal kundizzjonijiet ta’ aċċess iktar ġenerużi minn dawk diġà previsti mill-ISO jfixklu b’mod sproporzjonat il-possibbiltà għall-pubbliku biex isir jaf bihom u, għalhekk, il-prinċipji ġenerali li fuqhom hija bbażata din l-aħħar dispożizzjoni (taqsima C)?

31.

Inżid ngħid li dan l-aħħar element jidhirli li huwa ta’ inqas importanza meta jkun ċar li l-istandards ISO msemmija f’att leġiżlattiv jixbħu forma ta’ kodifikazzjoni ta’ għarfien tekniku minn u għal professjonisti ( 19 ). Għall-kuntrarju, iktar ma jkun viċin l-istandard għal qasam fejn iċ-ċittadini x’aktarx ifittxu li jeżerċitaw id-drittijiet li jingħatawlhom f’soċjetà demokratika (pereżempju, bħal fil-każ preżenti, fil-qasam tas-saħħa u l-protezzjoni tal-konsumaturi), iktar ma dan l-element għandu jittieħed f’kunsiderazzjoni, iktar hemm bżonn li wieħed jistaqsi jekk il-kontenut tal-istandard għandux ikun aċċessibbli liberament għall-pubbliku.

32.

Infakkar li l-Artikolu 297(1) TFUE jirrikjedi, skont it-tielet paragrafu tiegħu, li l-atti leġiżlattivi jiġu ppubblikati fil-Ġurnal Uffiċjali.

33.

F’dan il-każ, fil-fehma tiegħi, għandhom jiġu kkunsidrati żewġ xenarji. Jew l-istandards ISO inkwistjoni jistgħu huma stess jitqiesu bħala “atti leġiżlattivi” u, f’dan il-każ, huwa ċar li pubblikazzjoni sħiħa tal-kontenut tagħhom hija meħtieġa bis-saħħa ta’ din id-dispożizzjoni (taqsima 1); jew dawn l-istandards ma jistgħux jitqiesu li jissodisfaw din id-definizzjoni, u għalhekk huwa meħtieġ li wieħed jistaqsi jekk il-pubblikazzjoni tal-kontenut tagħhom hijiex madankollu meħtieġa, taħt id-dispożizzjoni msemmija, fis-sens li jikkostitwixxu “elementi” ta’ att leġiżlattiv (jiġifieri tad-Direttiva 2014/40) (taqsima 2).

34.

Il-kunċett ta’ “atti leġiżlattivi” huwa ddefinit fl-Artikolu 289(3) TFUE fis-sens li “atti legali adottati bil-proċedura leġislattiva jikkostitwixxu atti leġislattivi” Il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li, konformement ma’ dik id-dispożizzjoni, att legali jista’ jiġi kkwalifikat bħala “att leġiżlattiv” tal-Unjoni biss jekk ikun ġie adottat fuq il-bażi ta’ dispożizzjoni tat-Trattati li tirreferi espressament jew għall-proċedura leġiżlattiva ordinarja msemmija fl-Artikolu 289(1) u fl-Artikolu 294 TFUE, jew inkella għal proċedura leġiżlattiva speċjali deskritta fl-Artikolu 289(2) TFUE ( 20 ).

35.

F’dan il-każ, il-partijiet u l-intervenjenti kollha f’dawn il-proċeduri, bl-eċċezzjoni tar-rikorrenti fil-kawża prinċipali, jikkunsidraw li l-istandards ISO msemmija fl-Artikolu 4(1) tad-Direttiva 2014/40 ma jistgħux jiġu kkunsidrati bħala li jikkostitwixxu, fihom innifishom, “atti leġiżlattivi”.

36.

Nikkondividi bla diffikultà din il-fehma.

37.

Fil-fatt, huwa evidenti li dawn l-istandards – li, kif ġustament indikat il-Kummissjoni, kienu tfasslu minn korp privat, jiġifieri l-ISO ( 21 ) – ma kinux is-suġġett ta’ proċedura leġiżlattiva proprja ordinarja jew speċjali, jiġifieri proċedura mmirata speċifikament għall-adozzjoni tagħhom mil-leġiżlatur tal-Unjoni, fuq il-bażi ta’ dispożizzjoni tat-Trattati.

38.

Il-fatt li, wara li kienu ġew adottati mill-ISO, dawn l-istandards kienu ntgħażlu mil-leġiżlatur tal-Unjoni, matul il-proċedura leġiżlattiva li wasslet għall-adozzjoni tad-Direttiva 2014/40, biex jitkejlu l-livelli ta’ emissjoni tas-sigaretti bil-filtru u jiġi vverifikat li dawn jibqgħu taħt il-limiti stabbiliti fl-Artikolu 3(1) ta’ din id-direttiva, fil-fehma tiegħi, lanqas ma jwassal għall-konklużjoni li huma stess, ġew “adottati” bħala “atti leġiżlattivi” b’din il-proċedura. Fil-fatt, l-uniku għan tagħha kien li tiġi adottata d-direttiva msemmija.

39.

Fid-dawl ta’ dawn l-elementi, u billi huwa ċar mid-dispożizzjonijiet imsemmija iktar ’il fuq tat-Trattat FUE li l-awturi tat-Trattat adottaw approċċ formali ( 22 ), li bis-saħħa tiegħu “atti leġiżlattivi” huma kkwalifikati bħala tali biss jekk jiġu adottati skont proċedura leġiżlattiva ordinarja jew skont proċedura leġiżlattiva speċjali, jidhirli ċar li l-istandards ISO inkwistjoni ma jistgħux huma stess jitqiesu li jappartjenu għal din il-kategorija ta’ atti ( 23 ).

40.

Jirriżulta mis-subtaqsima preċedenti li, fil-kuntest ta’ din il-kawża, id-Direttiva 2014/40 biss, li ġiet ippubblikata fil-Ġurnal Uffiċjali, tista’ titqies li tissodisfa d-definizzjoni ta’ “att leġiżlattiv”, fis-sens tal-Artikolu 289(3) TFUE. Biex intennu l-espressjoni użata mill-gvern Olandiż, l-istandards ISO msemmija fl-Artikolu 4(1) ta’ din id-direttiva jikkostitwixxu, l-iktar, “elementi” ta’ dan l-att leġiżlattiv.

41.

Dawn l-elementi għandhom jiġu ppubblikati kompletament fil-Ġurnal Uffiċjali bis-saħħa tat-tielet paragrafu tal‑Artikolu 297 TFUE? Fl-opinjoni tiegħi, le.

42.

F’dan ir-rigward, ninnota li, fil-konklużjonijiet tagħha fil-kawża Heinrich ( 24 ), li kienet tirrigwarda l-każ fejn anness ta’ regolament ( 25 ) ma kienx ġie ppubblikat fil-Ġurnal Uffiċjali, l-Avukat Ġenerali Sharpston irrimarkat li l-assenza ta’ pubblikazzjoni ta’ tali anness ammonta għal “pubblikazzjoni tal-qafas [tal-att] mingħajr is-sustanza” u b’hekk kienet “pubblikazzjoni difettuża u mhux adegwata” li ma tissodisfax l-obbligi tal-Artikolu 297(2) TFUE (relatata mal-pubblikazzjoni ta’ atti mhux leġiżlattivi adottati fil-forma ta’ regolamenti, ta’ direttivi u ta’ deċiżjonijiet).

43.

Naqbel ma’ din l-analiżi, li jidhirli li tista’ tiġi trasposta għas-sistema ta’ pubblikazzjoni ta’ atti leġiżlattivi prevista fit-tielet paragrafu tal-Artikolu 297(1) TFUE. Fl-opinjoni tiegħi, din l-aħħar dispożizzjoni ssir mingħajr sens jekk il-qafas biss li jifformalizza l-adozzjoni ta’ att bħal dan, u mhux is-“sustanza” tiegħu kollha, għandu jiġi ppubblikat fil-Ġurnal Uffiċjali.

44.

Kif ser nispjega iktar ’il quddiem, il-pubblikazzjoni fil-Ġurnal Uffiċjali madankollu ma jidhirx li hija meħtieġa minn din id-dispożizzjoni, fil-każ li, bħal fiċ-ċirkustanzi preżenti, l-“elementi” msemmija f’dispożizzjoni waħda jew iktar tal-att leġiżlattiv huma standards ISO li jikkorrispondu mad-dettalji tekniċi u aċċessorji sempliċi fir-rigward tar-“rekwiżiti essenzjali” ta’ dan l-att (l-ewwel kriterju) u ma għandhomx l-għan li jimponu obbligi fuq impriżi li l-prodotti jew l-attivitajiet tagħhom huma kkonċernati minn tali standards (it-tieni kriterju).

45.

B’“rekwiżiti essenzjali” nifhem ir-regoli li, f’att leġiżlattiv tal-Unjoni li l-għan tiegħu huwa li jiddefinixxi l-prekundizzjonijiet għat-tqegħid fiċ-ċirkulazzjoni ta’ prodotti fis-suq intern (bħal, fil-każ preżenti, sigaretti bil-filtru), jirrigwardaw preċiżament dawn il-kundizzjonijiet u, f’dan, jirriflettu l-qalba tal-għażla politika magħmula mil-leġiżlatur sabiex jimplimenta l-għanijiet tiegħu ( 26 ).

46.

Fid-dawl ta’ din id-definizzjoni, inqis li l-kwistjoni ta’ jekk l-istandards ISO li huma msemmija f’tali att leġiżlattiv għandhomx jiġu ppubblikati fil-Ġurnal Uffiċjali jew le tiddependi mill-mod kif inhuma marbutin ma’ dawn ir-“rekwiżiti essenzjali”, u joqorbu, għalhekk, lejn is-“sustanza” tal-att. B’mod iktar speċifiku, fl-opinjoni tiegħi, huwa meħtieġ li ssir distinzjoni bejn is-sitwazzjoni fejn dawn l-istandards huma tekniċi u aċċessorji għal dawn ir-rekwiżiti essenzjali, minn dik fejn dawn l-istandards huma meħtieġa sabiex tinftiehem il-portata tagħhom jew jinftiehem l-kontenut tagħhom.

47.

Fil-każ preżenti, ninnota, fl-ewwel lok, li l-istandards ISO msemmija fl-Artikolu 4(1) tad-Direttiva 2014/40 għandhom l-għan li jispeċifikaw, mil-lat tekniku, il-metodu li fuq il-bażi tiegħu jitkejlu l-emissjonijiet ta’ qatran, ta’ nikotina u ta’ monossidu tal-karbonju mis-sigaretti bil-filtru.

48.

Fit-tieni lok, jirriżulta mill-artikolazzjoni bejn din id-dispożizzjoni u l-Artikolu 3(1) ta’ din l-istess direttiva li, filwaqt li dawn l-istandards għandhom x’jaqsmu biss mal-metodu ta’ kejl applikat biex tiġi vverifikata l-konformità mal-livelli massimi ta’ emissjoni stabbiliti f’din id-dispożizzjoni tal-aħħar, huma jirriflettu il-qalba tal-għażla politika magħmula mil-leġiżlatur tal-Unjoni għall-finijiet tal-implimentazzjoni tal-għanijiet tiegħu ta’ protezzjoni tal-konsumatur u, b’mod partikolari, tal-protezzjoni tas-saħħa ( 27 ). B’żieda ma’ dan huwa l-fatt, minn naħa, li s-sigaretti bil-filtru koperti mid-Direttiva 2014/40 ma jistgħux jitqiegħdu fis-suq jekk il-livelli msemmija jinqabżu (fi kliem ieħor, dawn l-istess livelli huma prerekwiżit għat-tqegħid ta’ dawn il-prodotti fuq suq) u, min-naħa l-oħra, li dawn il-prodotti, li huma espressament elenkati fl-Artikolu 3(1) ta’ din id-direttiva ( 28 ), jistgħu jkunu magħrufa minn kull ċittadin tal-Unjoni indipendentement minn dawn l-istandards.

49.

Minn dawn l-elementi niddeduċi li, fil-kuntest tal-applikazzjoni tad-Direttiva 2014/40, ma humiex l-istandards ISO inkwistjoni, iżda l-livelli massimi ta’ emissjoni li jidhru fl-Artikolu 3(1) ta’ din id-direttiva, li huwa xieraq, fl-opinjoni tiegħi, li jitqiesu bħala “rekwiżiti essenzjali”. Barra minn hekk, l-istandards ISO msemmija fl-Artikolu 4(1) tal-istess direttiva huma aċċessorji għal dawn ir-rekwiżiti.

50.

Iktar ’il quddiem ser nispjega li din il-konklużjoni hija kkorroborata mill-fatt li dawn l-istess standards ma jimponu l-ebda obbligu fuq il-manifatturi u l-importaturi tas-sigaretti bil-filtru (it-tieni kriterju).

51.

Fir-rigward tat-tieni kriterju, huwa importanti li wieħed ifakkar li “standards” fis-sens wiesa’ huma ddefiniti, fi ħdan l-Unjoni, bħala “speċifikazzjoni[jiet] teknik[i], adottat[i] minn korp azzjoni tal-istandardizzazzjoni rikonoxxut, […] li l-konformità magħha mhijiex obbligatorja” ( 29 ). Għalhekk ġeneralment ma humiex maħsuba biex jimponu obbligi fuq impriżi li l-prodotti tagħhom huma kkonċernati minn dawn l-istandards.

52.

Wara li ġie ppreċiżat dan, nirrikonoxxi, fid-dawl tat-taqsima preċedenti, li, fil-każ li l-istandards ISO jintużaw mil-leġiżlatur tal-Unjoni biex joħolqu obbligi fir-rigward ta’ dawn l-impriżi, standards bħal dawn għandhom, bħala prinċipju, jintrabtu mal-kategorija ta’ “rekwiżiti essenzjali” ( 30 ) u, għalhekk, jiġu ppubblikati fil-Ġurnal Uffiċjali ( 31 ). Fil-fatt, konformità magħhom issir prerekwiżit għar-rilaxx tal-prodotti kkonċernati fiċ-ċirkulazzjoni fis-suq intern ( 32 ).

53.

Fil-każ preżenti, inqis li l-istandards ISO elenkati fl‑Artikolu 4(1) tad-Direttiva 2014/40 ma humiex intiżi biex jimponu obbligi fuq il-manifatturi u l-importaturi tas-sigaretti bil-filtru.

54.

Huwa veru li, meta adotta din l-aħħar dispożizzjoni, il-leġiżlatur tal-Unjoni ma jidhirx li ppreveda ( 33 ) li l-emissjonijiet mis-sigaretti bil-filtru jistgħu jitkejlu fuq il-bażi ta’ metodu għajr dak preskritt mill-istandards ISO inkwistjoni, mil-laboratorji responsabbli, konformement mal-Artikolu 4(2) ta’ din direttiva, biex jiġu kkontrollati dawn l-emissjonijiet.

55.

Madankollu, u filwaqt li nirrikonoxxi din in-natura vinkolanti fir-rigward tal-laboratorji tal-kontroll ( 34 ), inqis li l-uniku obbligu reali li, f’dan il-każ, jaqa’ fuq il-manifatturi u l-importaturi tas-sigaretti bil-filtru huwa li dawn l-emissjonijiet jikkonformaw mal-livelli massimi ta’ emissjoni previsti fl-Artikolu 3(1) ta’ din id-direttiva. Dawn l-importaturi u l-manifatturi ma humiex huma stess meħtieġa li japplikaw il-metodu tal-kejl preskritt mill-istandards ISO elenkati fl-Artikolu 4(1) tal-istess direttiva.

56.

Barra minn hekk, peress li huwa dejjem biss f’relazzjoni ma’ dawn il-livelli massimi ta’ emissjoni li l-konformità ta’ dawn il-prodotti għandha tiġi evalwata, jidhirli li huwa possibbli għal dawn l-importaturi u l-manifatturi li jiżguraw, anki mingħajr ma jkunu konxji tal-kontenut tal-istandards ISO inkwistjoni, li dawn il-limiti jkunu rrispettati u għalhekk biex jintroduċu prodotti li jikkonformaw ma’ dawn ir-rekwiżiti essenzjali fis-suq.

57.

Fid-dawl ta’ dak li ntqal iktar ’il fuq, inqis li dawn l-istandards ma humiex maħsuba biex jimponu obbligi fuq il-manifatturi u l-importaturi ta’ sigaretti bil-filtru, li jikkonferma n-natura teknika u aċċessorja tagħhom fir-rigward tar-“rekwiżiti essenzjali” li huma, min-naħa tagħhom, stabbiliti fl-Artikolu 3(1) tad-Direttiva 2014/40, u jinkombu fuqhom.

58.

L-eżami taż-żewġ kriterji identifikati fil-punt 44 ta’ dawn il-konklużjonijiet iwassalni biex nikkonkludi li l-istandards ISO msemmija fl-Artikolu 4(1) tad-Direttiva 2014/40 ma jinqabdux mir-regola tal-pubblikazzjoni prevista fit-tielet paragrafu tal-Artikolu 297(1) TFUE. Fil-fatt, meta mqabbla mal-livelli massimi ta’ emissjoni previsti fl-Artikolu 3(1) ta’ din id-direttiva li jikkostitwixxu “rekwiżiti essenzjali” ta’ dan l-att, dawn l-istandards jibqgħu elementi tekniċi u aċċessorji li ma għandhomx, fl-opinjoni tiegħi, jiġu ppubblikati fil-Ġurnal Uffiċjali.

59.

Inżid ngħid li ladarba jissodisfaw dawn iż-żewġ kriterji, jidhirli li dawn l-istandards jintużaw mil-leġiżlatur tal-Unjoni b’mod li fl-aħħar mill-aħħar joqrob lejn dak stabbilit għall-istandards armonizzati adottati fuq il-bażi tal-“approċċ il-ġdid” ( 35 ), li għalihom il-leġiżlatur ikkunsidra li l-pubblikazzjoni fil-Ġurnal Uffiċjali ta’ riferimenti għal dawn l-istandards kienet biżżejjed.

60.

F’dan ir-rigward, nippreċiża li, fis-sentenza James Elliott Construction ( 36 ), li kienet tikkonċerna standard armonizzat bħal dan ( 37 ), il-Qorti tal-Ġustizzja indikat, wara li rrilevat li l-effetti legali ta’ tali standard kienu suġġetti għall-pubblikazzjoni minn qabel tar-riferimenti fil-Ġurnal Uffiċjali, li hi kompetenti biex tinterpreta l-kontenut għal deċiżjoni preliminari. Hija ma tat l-ebda każ għall-fatt li l-kontenut tal-istandards armonizzati ma kienx ippubblikat kompletament fil-Ġurnal Uffiċjali.

61.

F’dan ir-rigward, nosserva li l-Qorti tal-Ġustizzja ma tonqosx, inkluż f’deċiżjonijiet preliminari, li tistaqsi dwar il-premessi li jikkonċernaw l-interpretazzjoni tad-dritt tal-Unjoni li hija tikkunsidra dubjużi ( 38 ). Madankollu, ma għamlitx hekk f’dan il-każ, minkejja li nuqqas ta’ konformità mar-rekwiżiti ta’ pubblikazzjoni applikabbli kien jaffettwa direttament il-possibbiltà, għal dan l-istandard, li jkollu effetti legali ( 39 ).

62.

Fid-dawl ta’ dawn il-kunsiderazzjonijiet kollha, inqis li l-ewwel parti tal-ewwel domanda għandha tingħata risposta fis-sens li l-assenza ta’ pubblikazzjoni sħiħa fil-Ġurnal Uffiċjali tal-kontenut tal-istandards ISO msemmija fl-Artikolu 4(1) tad-Direttiva 2014/40 ma jiksirx it-tielet paragrafu tal-Artikolu 297(1) TFUE.

63.

Permezz tat-tieni parti tal-ewwel domanda preliminari tagħha, il-qorti tar-rinviju trid tivverifika jekk il-kundizzjonijiet għall-aċċess għall-kontenut tal-istandards ISO inkwistjoni jikkonformawx mal-prinċipju ta’ trasparenza li, fost l-oħrajn, qiegħed fil-bażi tat-tielet paragrafu tal-Artikolu 297(1) TFUE.

64.

L-analiżi tiegħi ta’ din il-problema ser tkun organizzata kif ġej. Fl-ewwel parti, ser niċċara x’għandu jinftiehem bil-prinċipju ta’ trasparenza li l-qorti tar-rinviju tirreferi għalih fid-domanda tagħha. Ser nispjega li, fl-opinjoni tiegħi, dik il-qorti, fil-fatt, qiegħda timmira lejn il-prinċipju ta’ aċċess liberu għall-kontenut tal-liġi, li diġà fakkart fl-importanza tiegħu fil-punt 25 ta’ dawn il-konklużjonijiet. Fit-tieni parti, ser nindika li l-kwistjoni li għandha tiġi kkunsidrata f’dan l-istadju hija jekk l-istituzzjonijiet tal-Unjoni għandhomx jipprovdu għal kundizzjonijiet ta’ aċċess iktar ġenerużi minn dawk diġà previsti mill-ISO (li timponi l-ħlasijiet fuq persuni li jixtiequ jaċċedu għall-kontenut tal-istandards li tiżviluppa), jiġifieri biex jiġi żgurat li dawn l-istandards ikunu direttament u mingħajr ħlas disponibbli għal kulħadd. Nixtieq nenfasizza li r-risposta għal din id-domanda tiddependi fuq jekk il-kundizzjonijiet għall-aċċess għall-kontenut ta’ dawn l-istandards, minn naħa, humiex iġġustifikati u, min-naħa l-oħra, ma jfixklux b’mod sproporzjonat il-possibbiltà għall-pubbliku biex ikun jaf dwarha.

65.

Il-kunċett ta’ “trasparenza” ma huwiex meħud kelma b’kelma mid-dispożizzjonijiet tat-trattati. Dawn huma t-termini “prinċipju ta’ aċċess miftuħ” li ġew magħżula mill-awturi tat-trattati fit-tieni paragrafu tal-Artikolu 1 TUE, li jirreferi għal deċiżjonijiet meħuda bl-ikbar osservanza possibbli għal dan il-prinċipju u kemm jista’ jkun qrib iċ-ċittadini u l-Artikolu 15(1) TFUE, li jipprevedi li, “[s]abiex tiġi promossa t-tmexxija tajba u sabiex tiġi assigurata l-parteċipazzjoni tas-soċjetà ċivili” l-istituzzjonijiet, il-korpi u l-organi tal-Unjoni għandhom jaħdmu bl-ikbar osservanza possibbli ta’ dak il-prinċipju.

66.

Il-Qorti tal-Ġustizzja interpretat il-prinċipju ta’ aċċess miftuħ fis-sens li huwa stabbilit b’mod ġenerali f’dawn id-dispożizzjonijiet u kkonkretizzat, b’mod partikolari, mid-“dritt ta’ aċċess” għal dokumenti li huwa sanċit fl-Artikolu 15(3) TFUE, fl-Artikolu 42 tal-Karta, u fir-Regolament Nru 1049/2001 ( 40 ).

67.

It-trasparenza hija marbuta mad-dritt ta’ aċċess għal dokumenti mill-premessa 2 ta’ dan ir-regolament ( 41 ). Fil-fehma tiegħi, dan id-dritt ma huwiex il-bażi, iżda jiżdied mal-obbligu ta’ pubblikazzjoni diġà previst fl-Artikolu 297 TFUE, billi jitlob lill-istituzzjonijiet jagħmlu aċċessibbli lill-pubbliku kategoriji ta’ dokumenti li ma jaqgħux taħt din l-aħħar dispożizzjoni ( 42 ).

68.

F’dan il-kuntest, jidhirli li t-trasparenza għalhekk tirreferi iktar għall-possibbiltà għaċ-ċittadini li jikkontrollaw l-informazzjoni kollha li kienet tifforma l-bażi ta’ att leġiżlattiv ( 43 ), milli għal dik ta’ aċċess għall-kontenut tal-att leġiżlattiv fih innifsu u tal-“elementi” ta’ dan l-att, li jikkostitwixxi l-qalba tal-problema inkwistjoni fil-kawża preżenti.

69.

Fid-dawl ta’ dak li ntqal iktar ’il fuq, jidhirli li, bit-tieni parti tal-ewwel domanda preliminari tagħha, il-qorti tar-rinviju fil-fatt trid tistaqsi lill-Qorti tal-Ġustizzja, mhux fuq il-prinċipju ta’ trasparenza, iżda fuq il-prinċipju ta’ aċċess liberu għall-kontenut tal-liġi. Fl-opinjoni tiegħi, huwa ċar li dan il-prinċipju – ċertament mhux miktub fit-testi tat-Trattati jew fil-Karta, iżda li huwa essenzjali bħala bażi tal-prinċipju ta’ Stat tad-dritt sanċit fl-Artikolu 2 TUE – huwa l-bażi tat-tielet paragrafu tal-Artikolu 297(1) TFUE. Tassew, fejn tista’ ssib espressjoni iktar qawwija u iktar konkreta tal-prinċipju msemmi mill-obbligu li jiġi ppubblikat il-kontenut tal-liġi?

70.

Fl-opinjoni tiegħi, meta din id-dispożizzjoni ma teħtieġx il-pubblikazzjoni fil-Ġurnal Uffiċjali ta’ elementi msemmija f’dispożizzjonijiet ta’ att leġiżlattiv (bħal, f’dan il-każ, l-istandards ISO msemmija fl-Artikolu 4(1) tad-Direttiva 2014/40), dan l-istess prinċipju jeħtieġ li l-istituzzjonijiet tal-Unjoni jiggarantixxu l-iktar aċċess wiesa’ possibbli għal dawn l-elementi għaċ-ċittadini kollha. Għalhekk, kwalunkwe restrizzjoni fuq il-possibbiltà li jkunu jafu liberament dwarha għandha, minn naħa, tkun iġġustifikata u, min-naħa l-oħra, ma tfixkilx b’mod sproporzjonat din il-possibbiltà.

71.

Kif indikajt fil-punt 26 ta’ dawn il-konklużjonijiet, il-prinċipju ta’ aċċess liberu għall-kontenut tal-liġi għandu skop doppju. Minn naħa, huwa korollarju tal-prinċipju ta’ ċertezza legali li jirrikjedi li r-regoli tal-liġi jkunu ċari, preċiżi u prevedibbli fl-effetti tagħhom, sabiex dawk ikkonċernati jkunu jistgħu jorjentaw ruħhom f’sitwazzjonijiet u relazzjonijiet legali li jaqgħu fl-ordinament ġuridiku tal-Unjoni ( 44 ). Min-naħa l-oħra, meta jiggarantixxi liċ-ċittadini aċċess liberu għall-kontenut tal-liġi, jiġifieri għat-testi kollha adottati mill-awtoritajiet pubbliċi li jirregolaw il-ħajja fis-soċjetà, jippermettilhom jeżerċitaw id-drittijiet demokratiċi tagħhom. Ħadd ma jista’ jikkontesta l-liġi u jfittex li jevolviha jekk ma kienx possibbli li wieħed ikun jafha.

72.

Il-kawża preżenti tolqot din it-tieni dimensjoni tal-prinċipju ta’ aċċess liberu għall-kontenut tal-liġi. Fil-fatt, tqum preċiżament f’kuntest fejn entitajiet li fehmu b’mod ċar il-kontenut tal-istandards ISO msemmija fl-Artikolu 4(1) tad-Direttiva 2014/40 joġġezzjonaw għall-metodu preskritt minn dawn l-istandards għall-iskop li jiksbu l-irtirar ta’ prodotti li huma jqisu li ma humiex konformi, u fl-aħħar mill-aħħar iridu li jpoġġu f’dubju l-għażla tal-leġiżlatur tal-Unjoni li joqgħod fuq dawk l-istandards.

73.

Ser nispjega, fis-subtaqsima li jmiss, ir-raġunijiet għaliex inqis li, f’dan il-każ, il-kundizzjonijiet ta’ aċċess għall-kontenut tal-istandards ISO msemmija fl-Artikolu 4(1) tad-Direttiva 2014/40, jiġifieri l-fatt li l-istituzzjonijiet tal-Unjoni ma jipprovdux għall-pubbliku fis-sens ġenerali kundizzjonijiet ta’ aċċess iktar ġenerużi minn dawk diġà previsti mill-ISO, huma ġġustifikati u ma jfixklux b’mod sproporzjonat il-possibbiltà li dan tal-aħħar jkun jaf bih.

74.

F’dan il-każ, l-aċċess bi ħlas għall-kontenut tal-istandards ISO inkwistjoni huwa ġġustifikat mill-fatt li tfasslu minn organizzazzjoni privata (l-ISO) li l-finanzjament tagħha ġej, b’mod partikolari, mill-bejgħ tal-istandards ISO li tiżviluppa. Il-funzjonament xieraq ta’ din l-organizzazzjoni huwa bbażat fuq il-possibbiltà, għaliha, li tirċievi redditu fuq l-investiment, wara li jitqies, b’mod partikolari, li l-istandards imsemmija iktar ’il fuq, bil-kumplessità u t-teknikalità tagħhom, jimplikaw mobilizzazzjoni sinjifikattiva tar-riżorsi personali u materjali tal-ISO. Barra minn hekk, billi din l-organizzazzjoni tinvoka d-drittijiet tal-awtur fuq l-istandards li tadotta, il-fatt li dawn isiru aċċessibbli direttament u mingħajr ħlas jispiċċa biex titwarrab l-eżistenza ta’ drittijiet bħal dawn.

75.

Huwa importanti wkoll għall-membri tal-ISO (jiġifieri għall-korpi tal-istandards nazzjonali) li jkunu jistgħu jbigħu dawn l-istandards, għaliex iżommu porzjon sinjifikattiv tal-profitti magħmula fuq dak il-bejgħ ( 45 ).

76.

Fid-dawl ta’ dawn l-elementi, huwa ovvju li d-disponibbiltà mingħajr ħlas ta’ standards, li tirriżulta minn obbligu eventwali għall-istituzzjonijiet tal-Unjoni li jipprovdu aċċess dirett tal-pubbliku għalihom, ikollha l-konsegwenza li tnaqqas ( 46 ) l-investimenti ta’ dawn il-korpi ta’ standardizzazzjoni fir-riċerka u l-iżvilupp ta’ standards.

77.

F’dan ir-rigward, madankollu, fil-fehma tiegħi, ma jistax jiġi miċħud li l-istandards ISO jokkupaw post importanti fix-xenarju normattiv tal-Unjoni peress li, b’mod partikolari, ħafna standards Ewropej huma mfassla fuq il-bażi tagħhom ( 47 ), u li l-Kumitat Ewropew għall-Istandardizzazzjoni (CEN) u l-ISO kkonkludew ftehim ( 48 ) ta’ kooperazzjoni teknika li jagħti, essenzjalment, l-istandards ISO prijorità fuq l-istandards Ewropej ( 49 ). L-użu ta’ standards internazzjonali u, b’mod partikolari, standards ISO, huwa meħtieġ ukoll fid-dawl tal-Ftehim dwar l-Ostakoli Tekniċi għall-Kummerċ (OTK) ( 50 ), li fih huma partijiet il-membri kollha tal-Organizzazzjoni Dinjija tal-Kummerċ (WTO), inkluża l-Unjoni.

78.

Miżjud ma’ dan huwa l-fatt li, b’mod iktar wiesa’, l-istandardizzazzjoni titqies mil-leġiżlatur bħala għodda strateġika ( 51 ) biex issostni l-leġiżlazzjoni u l-politiki tal-Unjoni ( 52 ).

79.

Fil-fatt, għalkemm l-istandards tradizzjonalment ġew ippreżentati bħala forma ta’ kodifikazzjoni ta’ għarfien minn u għall-professjonisti ( 53 ), huma essenzjali għall-iżvilupp tas-suq intern. Huma rrikonoxxuti wkoll bħala ta’ importanza dejjem ikbar għall-kummerċ internazzjonali ( 54 ). Lil hinn mill-vantaġġi ekonomiċi kunsiderevoli tagħhom (speċjalment fil-qasam ta’ kompetittività tal-impriżi ( 55 ) u l-faċilitazzjoni tal-kummerċ ( 56 )), huma preżenti kullimkien fil-ħajja ta’ kuljum ( 57 ), kif ukoll f’ħafna oqsma tal-politika pubblika ( 58 ).

80.

Fid-dawl ta’ dawn il-kunsiderazzjonijiet, inqis li l-fatt li l-istituzzjonijiet tal-Unjoni ma jipprovdux għal kundizzjonijiet ta’ aċċess għall-kontenut tal-istandards ISO iktar ġenerużi minn dawk imposti mill-ISO (u minn ċerti korpi nazzjonali ta’ standardizzazzjoni) huwa ġġustifikat mill-ħtieġa għal din l-organizzazzjoni u dawn il-korpi biex jiffinanzjaw l-iżvilupp tal-istandards u l-attivitajiet tagħhom, minn naħa, u mill-importanza ta’ dawn l-istandards għal-leġiżlazzjoni tal-Unjoni, min-naħa l-oħra. Madankollu, jibqagħli neżamina jekk il-piż li dawn it-tariffi jiġġeneraw għaċ-ċittadin jikkostitwixxix preġudizzju sproporzjonat għall-possibbiltà biex dan ikun jaf b’dan il-kontenut.

81.

F’dan ir-rigward, l-ewwel nett nixtieq infakkar li kull ċittadin tal-Unjoni jista’ jkollu aċċess għall-kontenut tal-istandards żviluppati mill-ISO. L-uniku ostakolu għal dan l-aċċess huwa ta’ natura finanzjarja, billi l-provvista ta’ dan il-kontenut minn din l-organizzazzjoni hija suġġetta għall-kundizzjoni li jsir il-ħlas tad-drittijiet ta’ aċċess li din timponi.

82.

Imbagħad, l-elementi li ġejjin jidhirli, b’mod partikolari, li huma enfasizzati.

83.

Fl-ewwel lok, il-piż fuq iċ-ċittadin għandu jkun ibbilanċjat mal-interess tal-leġiżlatur tal-Unjoni li jkun hemm sistema ta’ standardizzazzjoni effiċjenti u effettiva li mhux biss tikkostitwixxi bażi flessibbli u trasparenti, iżda li hija wkoll finanzjarjament vijabbli ( 59 ).

84.

F’dan ir-rigward, nixtieq nippreċiża li l-fatt li l-istandards huma mfassla minn entitajiet privati (bħall-ISO) għandu vantaġġi li fuqhom il-leġiżlatur tal-Unjoni ddeċieda, billi għamel riferiment għal dawn l-istandards f’regolamenti u direttivi, li jibbaża t-teknika leġiżlattiva tiegħu. Fost dawn hemm il-livell għoli ta’ għarfien espert tagħhom, il-kapaċità tagħhom li jadattaw malajr għal sfidi tekniċi ġodda u l-flessibbiltà tal-proċeduri tagħhom li tippermetti, b’mod partikolari, il-parteċipazzjoni ta’ atturi privati ( 60 ).

85.

Fit-tieni lok, dan il-piż għandu jkun ibbilanċjat ukoll mal-interessi tal-professjonisti biex jiġi żgurat li l-leġiżlatur tal-Unjoni ma jirrinunzjax għall-użu ta’ dawn l-istandards minħabba n-natura ta’ ħlas tagħhom. Fuq dan il-punt, il-Kummissjoni enfasizzat li, billi huwa komuni li l-atturi rilevanti tas-suq ikunu rrappreżentati fi ħdan korpi ta’ standardizzazzjoni ( 61 ), huwa wkoll fl-interess ta’ dawn tal-aħħar li l-leġiżlazzjoni tal-Unjoni tuża l-istandards stabbiliti minn dawn l-entitajiet privati u ma tiddefinixxix hija stess dawn speċifikazzjonijiet tekniċi.

86.

Madankollu, l-interess tal-professjonisti jidhirli li huwa ta’ importanza inqas f’kawża bħal dik prinċipali, peress li l-istandards inkwistjoni jirrigwardaw oqsma, b’mod iktar speċifiku dawk tas-saħħa u l-protezzjoni tal-konsumaturi, fejn, kif enfasizzajt fil-punt 31 ta’ dawn il-konklużjonijiet, iċ-ċittadini huma iktar probabbli li jfittxu li jasserixxu d-drittijiet tagħhom. F’dan il-każ, l-istituzzjonijiet tal-Unjoni għandhom, fl-opinjoni tiegħi, b’mod partikolari jiżguraw li ċ-ċittadini jkollhom l-iktar aċċess wiesa’ possibbli għall-kontenut ta’ dawn l-istandards.

87.

Fit-tielet lok u f’dan ir-rigward, inżid ngħid li jekk jirriżulta, b’mod partikolari, mill-Artikolu 6(1) tar-Regolament Nru 1025/2012 li l-leġiżlatur tal-Unjoni ma pprevediex li l-aċċess għall-istandards (fis-sens wiesa’) għandu, ex officio, ikun mingħajr ħlas, jibqa’ l-fatt li l-korpi nazzjonali ta’ standardizzazzjoni huma suġġetti, skont din id-dispożizzjoni, għall-obbligu li jinkoraġġixxu u jiffaċilitaw dan l-aċċess għal impriżi żgħar u ta’ daqs medju (SMEs) ( 62 ). Id-dispożizzjoni msemmija għalhekk diġà tirrifletti, fiha nnifisha, it-tfittxija għal bilanċ ġust bejn il-preokkupazzjoni biex l-aċċess imsemmi jkun faċli kemm jista’ jkun u r-rikonoxximent tal-fatt li n-natura ta’ ħlas għall-istandards tibqa’ komponent essenzjali tas-sistema ta’ standardizzazzjoni tal-Unjoni.

88.

Għalkemm dawn l-obbligi ma kinux ġewx estiżi espressament biex jiffaċilitaw l-aċċess mill-pubbliku inġenerali, jidhirli li fil-prattika dan jista’ jkun il-każ ( 63 ). B’mod iktar speċifiku, il-fatt li l-kontenut tal-istandards ISO msemmija fl-Artikolu 4(1) tad-Direttiva 2014/40 huwa aċċessibbli biss mingħand l-ISO bi ħlas ma jfissirx li huwa impossibbli li dan ikun magħruf, mingħajr ħlas, b’mezzi oħra.

89.

F’dan ir-rigward, il-Parlament u l-VSK ġustament jirrimarkaw li, f’dan il-każ, il-korp ta’ standardizzazzjoni Olandiż jagħmilha possibbli li jiġi kkonsultat il-kontenut tal-istandards ISO inkwistjoni mingħajr ħlas ( 64 ). Korpi nazzjonali oħra ta’ standardizzazzjoni jipprovdu wkoll għal din il-possibbiltà ( 65 ).

90.

Fir-raba’ u l-aħħar lok, is-somom li għandhom jitħallsu miċ-ċittadini tal-Unjoni ( 66 ) li jixtiequ jaċċedu għall-kontenut ta’ dawn l-istandards u jitolbuh mingħand l-ISO jew korpi ta’ standardizzazzjoni nazzjonali ma jidhirlix, fi kwalunkwe każ, li huma eċċessivi ( 67 ).

91.

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet kollha msemmija iktar ’il fuq, inqis li l-prinċipju ta’ aċċess liberu għall-kontenut tal-liġi la jeħtieġ li jiġi ggarantit, b’mod assolut, aċċess dirett u mingħajr ħlas għall-istandards ISO msemmija fl-Artikolu 4(1) tad-Direttiva 2014/40 u lanqas li dawn jiġu ppubblikati fil-Ġurnal Uffiċjali. Il-kundizzjonijiet ta’ aċċess għal dawn l-istandards ma jfixklux b’mod sproporzjonat il-possibbiltà għall-pubbliku li jkun jaf bihom u jirriflettu bilanċ ġust bejn, minn naħa, ir-rekwiżiti ta’ dan il-prinċipju u, min-naħa l-oħra, l-interessi differenti involuti.

92.

Biex nikkonkludi, inżid ngħid li l-politika ta’ konsultazzjoni mingħajr ħlas implimentata mill-korp ta’ standardizzazzjoni Olandiż (li minnha jirriżulta, li, jekk wieħed jassumi li għamlu talba, ir-rikorrenti fil-kawża prinċipali setgħu jkunu jafu dwar il-kontenut ta’ dawn l-istess standards mingħajr ħlas) ( 68 ) jidhirli li hija ta’ min ifaħħarha ( 69 ), speċjalment peress li ma ċċaħħadx lill-korpi nazzjonali ta’ standardizzazzjoni mill-possibbiltà li jbigħu l-istandards ISO lil kull min jixtieq iniżżilhom elettronikament jew jikseb kopja. Fl-opinjoni tiegħi, din il-politika għandha tiġi estiża kemm jista’ jkun, jew saħansitra mħeġġa mil-leġiżlatur tal-Unjoni, permezz ta’ deċiżjoni formali, li jkollha l-għan li tissupplimenta l-garanziji stabbiliti mill-Artikolu 6(1) tar-Regolament Nru 1025/2012.

93.

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet kollha preċedenti, nipproponi li l-Qorti tal‑Ġustizzja tirrispondi għall-ewwel domanda preliminari magħmula mir‑rechtbank Rotterdam (il-Qorti Distrettwali ta’ Rotterdam, il-Pajjiżi l-Baxxi) kif ġej:

Il-kundizzjonijiet ta’ aċċess għall-istandards ISO msemmija fl-Artikolu 4(1) tad‑Direttiva 2014/40/UE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat‑3 ta’ April 2014 dwar l-approssimazzjoni tal-liġijiet, ir-regolamenti u d‑dispożizzjonijiet amministrattivi tal-Istati Membri rigward il-manifattura, il‑preżentazzjoni u l-bejgħ tat-tabakk u prodotti relatati u li tħassar id‑Direttiva 2001/37/KE la jiksru t-tielet paragrafu tal-Artikolu 297(1) TFUE u lanqas il-prinċipju ta’ aċċess liberu għall-kontenut tal-liġi fil-bażi ta’ din dispożizzjoni.