–

għal Cooperativa Animazione Valdocco Soc. coop. soc. Impresa Sociale Onlus, minn A. Sciolla, S. Viale u C. Forneris, avvocati,

–

għal Consorzio Intercomunale Servizi Sociali di Pinerolo, minn V. Del Monte, avvocato,

–

għal Ati Cilte Soc. coop. soc., Coesa Pinerolo Soc. coop. soc. arl u La Dua Valadda Soc. coop. soc., minn L. Gili u A. Quilico, avvocati,

–

għall-Gvern Taljan, minn G. Palmieri, bħala aġent, assistita minn C. Colelli u de V. Nunziata, avvocati dello Stato,

–

għall-Gvern Olandiż, minn M. Bulterman u J. M. Hoogveld, bħala aġenti,

–

għall-Kummissjoni Ewropea, minn L. Haasbeek kif ukoll minn G. Gattinara u P. Ondrůšek, bħala aġenti,

1

It-talba għal deċiżjoni preliminari tirrigwarda l-interpretazzjoni tal-Artikolu 1(1) u (2) tad-Direttiva tal-Kunsill 89/665/KEE tal‑21 ta’ Diċembru 1989 dwar il-koordinazzjoni tal-liġijiet, ir-regolamenti u d-dispożizzjonijiet amministrattivi rigward l-applikazzjoni tal-proċeduri ta’ reviżjoni għall-għoti ta’ kuntratti ta’ provvista pubblika u xogħlijiet pubbliċi [kuntratti pubbliċi ta’ provvista u ta’ xogħlijiet] (ĠU Edizzjoni Speċjali bil-Malti, Kapitolu 6, Vol. 1, p. 246), kif emendata bid-Direttiva 2014/23/UE tal-Parlament Ewropew u tla-Kunsill tas‑26 ta’ Frar 2014 (ĠU 2014, L 94, p. 1) (iktar ’il quddiem id-“Direttiva 89/665”), tal-Artikolu 47 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea (iktar ’il quddiem il-“Karta”) kif ukoll tal-prinċipji ta’ ekwivalenza u ta’ effettività.

2

Din it-talba tressqet fil-kuntest ta’ tilwima bejn Cooperativa Animazione Valdocco Soc. coop. soc. Impresa Sociale Onlus (iktar ’il quddiem il-“Cooperativa Animazione Valdocco”) u l-Consorzio Intercomunale Servizi Sociali di Pinerolo (iktar ’il quddiem iċ-“CISS di Pinerolo”) flimkien mal-Azienda Sanitaria Locale To3 di Collegno e Pinerolo, fir-rigward tal-għoti ta’ kuntratt pubbliku għal servizzi ta’ kura fid-dar lil konsorzju temporanju ta’ impriżi kkostitwit minn Ati Cilte Soc. coop. soc., Coesa Soc. coop. soc. arl u La Dua Valadda Soc. coop. soc. (iktar ’il quddiem il-“konsorzju temporanju ta’ impriżi offerenti rebbieħa”).

3

Ir-raba’ subparagrafu tal-Artikolu 1(1) u l-Artikolu 1(3) tad-Direttiva 89/665 jipprovdu:

“1.   […]

L-Istati Membri għandhom jieħdu l-miżuri meħtieġa sabiex jiżguraw illi, rigward kuntratti li jaqgħu fil-kamp ta’ applikazzjoni tad-Direttiva 2014/24/UE [tal-Parlament Ewropea u tal-Kunsill tas‑26 ta’ Frar 2014 dwar l-akkwist pubbliku u li tħassar id-Direttiva 2004/18/KE (ĠU 2014, L 94, p. 65)] jew id-Direttiva [2014/23], id-deċiżjonijiet meħuda mill-awtoritajiet kontraenti jistgħu jiġu riveduti b’mod effettiv u, b’mod partikolari, malajr kemm jista’ jkun f’konformità mal-kondizzjonijiet stabbiliti fl-Artikoli 2 sa 2f ta’ din id-Direttiva, għar-raġuni li dawn id-deċiżjonijiet ikunu kisru l-liġi tal-Unjoni fil-qasam tal-akkwist pubbliku jew ir-regoli nazzjonali li jittrasponu dik il-liġi.

[…]

3.   L-Istati Membri għandhom jiżguraw li l-proċeduri ta’ reviżjoni jkunu disponibbli, taħt regoli dettaljati li l-Istati Membri jistgħu jistabbilixxu, lil kwalunkwe persuna li jkollha jew kellha interess tikseb kuntratt partikolari u li jkun sarilha jew tkun tinsab fir-riskju li jsirilha dannu minħabba ksur allegat.”

4

L-Artikolu 2c ta’ din id-direttiva, dwar it-“[t]ermini ta’ żmien għall-applikazzjoni ta’ reviżjoni”, jipprovdi:

“Meta Stat Membru jipprovdi li kwalunkwe applikazzjoni għal reviżjoni ta’ deċiżjoni ta’ awtorità kontraenti meħuda fil-kuntest ta’, jew b’konnessjoni ma’, proċedura għall-għoti tal-kuntratti li taqa’ taħt il-kamp ta’ applikazzjoni tad-Direttiva [2014/24] jew Direttiva [2014/23] għandha ssir qabel l-iskadenza ta’ perijodu speċifikat, dan il-perijodu għandu jkun ta’ mill-anqas għaxart ijiem kalendarju b’effett mill-jum wara d-data meta d-deċiżjoni ta’ l-awtorità kontraenti tintbagħat lill-offerent jew lill-kandidat jekk jintuża faks jew mezzi elettroniċi jew, jekk jintużaw mezzi oħra ta’ komunikazzjoni, dan il-perijodu għandu jkun jew ta’ mill-anqas 15-il jum kalendarju, b’effett mill-jum wara d-data meta d-deċiżjoni ta’ l-awtorità kontraenti tintbagħat lill-offerent jew lill-kandidat jew ta’ mill-inqas għaxart ijiem kalendarju b’effett mill-jum wara d-data tar-riċevuta tad-deċiżjoni ta’ l-awtorità kontraenti. Il-komunikazzjoni tad-deċiżjoni ta’ l-awtorità kontraenti lil kull offerent jew kandidat għandha tkun akkumpanjata minn sommarju tar-raġunijiet rilevanti. Fil-każ ta’ applikazzjoni għal reviżjoni dwar deċiżjonijiet imsemmija fl-Artikolu 2(1)(b) ta’ din id-Direttiva li mhumiex soġġetti għal notifika speċifika, il-perijodu ta’ żmien għandu jkun ta’ mill-inqas għaxart ijiem kalendarju mid-data tal-pubblikazzjoni tad-deċiżjoni kkonċernata.”

5

L-Artikolu 120(2bis) tal-Anness I tad-decreto legislativo no 104 – Codice del processo amministrativo (id-Digriet Leġiżlattiv Nru 104 li Jistabbilixxi l-Kodiċi ta’ Proċedura Amministrattiva), tat‑2 ta’ Lulju 2010 (Suppliment Ordinarju għall-GURI Nru 156, tas‑7 ta’ Lulju 2010), kif emendat bl-Artikolu 204 tad-decreto legislativo n. 50 – Codice dei contratti pubblici (id-Digriet Leġiżlattiv Nru 50, li Jistabbilixxi l-Kodiċi tal-Kuntratti Pubbliċi), tat‑18 ta’ April 2016 (Suppliment Ordinarju għall-GURI Nru 91, tad‑19 ta’ April 2016) (iktar ’il quddiem il-“Kodiċi ta’ Proċedura Amministrattiva”), jipprovdi:

“L-att li fuqu hija bbażata l-esklużjoni mill-proċedura ta’ għoti u ta’ ammissjoni għal din tal-aħħar fi tmiem l-evalwazzjonijiet tal-kundizzjonijiet suġġettivi, ekonomiċi u finanzjarji, kif ukoll tekniċi u professjonali jista’ jiġi kkontestat fit-30 jum mid-data tal-pubblikazzjoni tiegħu fis-sit internet tal-awtorità kontraenti, konformement mal-Artikolu 29(1) tal-[Kodiċi tal-Kuntratti Pubbliċi]. L-assenza ta’ kontestazzjoni tipprekludi l-invokazzjoni tal-illegalità tal-atti suċċessivi tal-proċedura ta’ għoti, anki permezz ta’ appell inċidentali. Il-kontestazzjoni tal-proposta ta’ għoti ta’ kuntratt, jekk din tkun ġiet deċiża, u ta’ atti oħra interni għall-proċedura li ma jkunux ta’ natura li jikkawżaw preġudizzju immedjat hija wkoll inammissibbli.”

6

L-Artikolu 29 tad-Digriet Leġiżlattiv Nru 50, li jistabbilixxi l-Kodiċi tal-Kuntratti Pubbliċi, tat‑18 ta’ April 2016, kif emendat bid-decreto legislativo no 56 (id-Digriet Leġiżlattiv Nru 56), tad‑19 ta’ April 2017, (Suppliment Ordinarju għall-GURI Nru 1-3, tal‑5 ta’ Mejju 2017) (iktar ’il quddiem il-“Kodiċi dwar il-Kuntratti Pubbliċi”) jipprevedi:

“[…] Sabiex tkun tista’ tippreżenta rikors eventwali previst fl-Artikolu 120(2bis) tal-Kodiċi tal-Proċedura Amministrattiva, għandhom jiġu ppubblikati wkoll, matul iż-żewġt ijiem wara d-data ta’ adozzjoni tagħhom, id-deċiżjoni ta’ esklużjoni tal-proċedura ta’ attribuzzjoni u d-deċiżjoni ta’ ammissjoni wara li tkun saret il-verifika tad-dokumenti li jiċċertifikaw l-assenza tar-raġunijiet ta’ esklużjoni msemmija fl-Artikolu 80, u għandhom ukoll jiġu ssodisfatti l-kundizzjonijiet ekonomiċi u finanzjarji u kundizzjonijiet tekniċi u professjonali. F’dan l-istess terminu ta’ żewġt ijiem, il-kandidat u l-offerenti huma nnotifikati […] b’din id-deċiżjoni, bl-indikazzjoni tal-uffiċċju jew tas-sit internet fejn l-imsemmija deċiżjonijiet ikunu disponibbli. It-terminu għall-kontestazzjoni msemmi fl-Artikolu 120(2bis) jibda jiddekorri biss meta l-atti msemmija fit-tieni sentenza, inklużi r-raġunijiet adottati mill-awtorità kontraenti, ikunu effettivament disponibbli.”

7

L-Artikolu 53(2) u (3) tal-Kodiċi tal-Kuntratti Pubbliċi jipprovdi:

“2.   Bla ħsara għad-dispożizzjonijiet previsti minn dan il-kodiċi dwar il-kuntratti mogħtija taħt kundizzjoni ta’ kunfidenzjalità u li l-eżekuzzjoni tagħhom tirrikjedi miżuri speċifiċi ta’ sigurtà, id-dritt ta’ aċċess huwa pospost:

3.   L-atti indikati fil-paragrafu 2, sal-iskadenza tat-termini previsti fih, ma jistgħux jiġu kkomunikati lil terzi jew imxandra bi kwalunkwe mod ikun liema jkun.”

8

Permezz ta’ deċiżjoni tad‑19 ta’ Mejju 2017, iċ-CISS di Pinerolo, li kienet qed issegwi l-kriterju tal-l-iktar offerta ekonomikament vantaġġuża, tat lill-konsorzju temporanju ta’ impriżi rebbieħ tal-kuntratt il-luntratt pubbliku ta’ servizzi ta’ kura fid-dar fil-kompetenza territorjali tagħha, għall-perijodu mill‑1 ta’ Ġunju 2017 sal‑31 ta’ Mejju 2020.

9

Ikklassifikata fit-tieni post, il-Cooperativa Animazione Valdocco ppreżentat, ladarba ngħata l-kuntratt, rikors għal annullament quddiem il-qorti tar-rinviju, jiġifieri t-Tribunale amministrativo regionale per il Piemonte (il-Qorti Amministrattiva Reġjonali tal-Piemonte, l-Italja), kontra d-deċiżjoni ta’ għoti tal-kuntratt inkwistjoni kif ukoll kontra l-atti differenti tal-proċedura ta’ għoti, fosthom id-deċiżjoni li l-konsorzju temporanju ta’ impriżi rebbieħa ma jiġix eskluż, fejn sostniet b’mod partikolari li, fl-assenza ta’ depożitu ta’ garanzija provviżorja tal-ammont rikjest u ta’ prova li l-kundizzjonijiet ta’ parteċipazzjoni ġew issodisfatti, l-imsemmi konsorzju ma missux tħalla jipparteċipa fil-proċedura ta’ sejħa għal offerti.

10

Il-qorti tar-rinviju tindika li l-awtorità kontraenti u l-konsorzju temporanju ta’ impriżi rebbieħa qajmu eċċezzjoni ta’ inammissibbiltà tar-rikors, minħabba li ġie ppreżentat kontra d-deċiżjoni definittiva ta’ għoti. Issa, konformement mal-proċedura mħaffa organizzata mid-dispożizzjonijiet magħquda tal-Artikolu 29 tal-Kodiċi tal-Kuntratti Pubbliċi u tal-Artikolu 120(2bis) tal-Kodiċi ta’ Proċedura Amministrattiva, ir-rikors tal-Cooperativa Animazione Valdocco jmissu ġie ppreżentat f’terminu ta’ 30 jum mid-data tal-komunikazzjoni tal-att ta’ ammissjoni tal-offerenti sabiex jipparteċipaw fil-proċedura ta’ sejħa għal offerti.

11

Hija esponiet, f’dan ir-rigward, li l-introduzzjoni tal-proċedura mħaffa ta’ kontestazzjoni tad-deċiżjonijiet ta’ esklużjoni jew ta’ ammissjoni tal-offerenti, prevista fl-Artikolu 120(2bis) tal-Kodiċi ta’ Proċedura Amministrattiva, tissodisfa l-ħtieġa li tilwima tiġi deċiża qabel ma tingħata d-deċiżjoni ta’ għoti, billi jiġu ddeterminati, b’mod eżawrjenti, il-persuni aċċettati sabiex jipparteċipaw fil-proċedura ta’ sejħa għal offerti qabel l-eżami tal-offerti, u sussegwentement, l-għażla tal-offerent rebbieħ.

12

Hija tenfasizza, madankollu, li din il-proċedura mħaffa ma hijiex inqas suġġetta għal kritika minn ċerti aspetti, b’mod partikolari fir-rigward tad-dritt tal-Unjoni.

13

F’dan ir-rigward, hija tosserva, qabel kollox, li din il-proċedura tobbliga lill-offerenti li ma ġietx aċċettata tipparteċipa fil-proċedura ta’ sejħa għal offerti titlob ir-reviżjoni ta’ deċiżjoni ta’ ammissjoni jew ta’ nuqqas ta’ esklużjoni tal-offerenti kollha, filwaqt li, minn naħa, f’dan il-mument hija ma jkollhiex għarfien dwar min ser ikun l-offerent rebbieħ u, min-naħa l-oħra, jista’ ma jkollha ebda vantaġġ li tikkontesta l-għoti, ġaladarba tista’ ma tiksibx pożizzjoni fil-klassifikazzjoni finali. Għaldaqstant l-imsemmija offerenti jkollha tippreżenta azzjoni ġudizzjarja mingħajr ebda garanzija li tikseb vantaġġ konkret permezz ta’ din l-inizjattiva, filwaqt li jkollha tassumi l-ispejjeż marbuta mal-implimentazzjoni immedjata tal-azzjoni.

14

Sussegwentement, il-qorti tar-rinviju tirrileva li l-offerenti li jkollha obbligu tippreżenta azzjoni skont il-proċedura mħaffa mhux biss ma jkollhiex interess konkret u attwali, iżda ġġarrab ukoll, b’applikazzjoni tal-Artikolu 120(2bis) tal-Kodiċi ta’ Proċedura Amministrattiva, diversi danni. L-ewwel jirriżulta mill-ispejjeż ekonomiċi importanti marbuta mal-preżentata ta’ numru ta’ rikorsi. It-tieni huwa marbut mal-kompromissjoni eventwali tal-pożizzjoni tagħha fid-dawl tal-awtorità kontraenti. It-tielet jirrigwarda l-konsegwenzi negattivi għall-klassifikazzjoni tagħha, inkwantu l-Artikolu 83 tal-Kodiċi tal-Kuntratti Pubbliċi jipprevedi bħala kriterju ta’ evalwazzjoni negattiv l-influwenza ta’ tilwim imressaq mill-offerenti.

15

Il-qorti tar-rinviju tenfasizza, fl-aħħar nett, li n-natura eċċessivament diffiċli tal-aċċess għall-ġustizzja amministrattiva hija aggravata permezz tal-Artikolu 53 tal-Kodiċi tal-Kuntratti Pubbliċi, fejn il-paragrafu 3 tiegħu jipprojbixxi lill-uffiċjali pubbliċi jew inkarigati minn dipartiment pubbliku jikkomunikaw jew, fi kwalunkwe każ, li jagħmlu pubbliku, taħt piena ta’ sanzjoni kriminali, l-atti tas-sejħa għal offerti li l-aċċess għalihom huwa ddifferit sa ma jingħata l-kuntratt. Fid-dawl tan-natura obbligatorja ta’ din il-projbizzjoni, il-persuni responsabbli mill-proċedura jibqgħu lura milli jiżvelaw, minbarra d-deċiżjoni ta’ ammissjoni, id-dokumenti amministrattivi tal-offerenti, liema fatt iġiegħel lill-operaturi ekonomiċi jippreżentaw rikors “fid-dlam”.

16

Huwa f’dawn iċ-ċirkustanzi li t-Tribunale amministrativo regionale per il Piemonte (il-Qorti Amministrattiva Reġjonali tal-Piemonte) iddeċidiet li tissospendi l-proċeduri quddiemha u li tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domandi preliminari li ġejjin:

17

Bis-saħħa tal-Artikolu 99 tar-Regoli tal-Proċedura tagħha, meta r-risposta għal domanda preliminari tkun tista’ tiġi dedotta b’mod ċar mill-ġurisprudenza, il-Qorti tal-Ġustizzja tista’, f’kull ħin, fuq proposta tal-Imħallef Relatur u wara li jinstema’ l-Avukat Ġenerali, tiddeċiedi permezz ta’ digriet motivat.

18

F’din il-kawża għandu jiġi applikat dan l-artikolu.

19

Preliminarjament, jeħtieġ li jiġi osservat li, kif jirriżulta mill-osservazzjonijiet imressqa quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja, il-valur tal-kuntratt pubbliku inkwistjoni fil-kawża prinċipali kien jammonta għal EUR 5684000, jiġifieri somma ferm ogħla mil-limiti ffissati mill-Artikolu 4 tad-Direttiva 2014/24.

20

Għaldaqstant id-Direttiva 89/665 tapplika għall-imsemmi kuntratt, konformement mal-Artikolu 46 tad-Direttiva 2014/23, u t-talba għal deċiżjoni preliminari ma tistax, għaldaqstant, tiġi ddikjarata inammissibbli minħabba s-sempliċi nuqqas ta’ indikazzjoni, fid-deċiżjoni ta’ rinviju, tal-valur tal-istess kuntratt, kuntrarjament għal dak li jsostni l-Gvern Taljan.

21

It-talba għal deċiżjoni preliminari lanqas ma tista’ tiġi ddikjarata inammissibbli minħabba li tistieden lill-Qorti tal-Ġustizzja tivverifika l-għażla diskrezzjonali magħmula mil-leġiżlatur Taljan fir-rigward tat-traspożizzjoni tad-Direttiva 89/665, kif issostni ċ-CISS di Pinerolo. Fil-fatt, id-domandi magħmula jirrigwardaw kjarament l-interpretazzjoni ta’ numru ta’ dispożizzjonijiet ta’ din id-direttiva.

22

Konsegwentement, it-talba għal deċiżjoni preliminari hija ammissibbli.

23

Permezz tal-ewwel domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju tistaqsi, essenzjalment, jekk l-Artikolu 1(1) u (2) tal-Karta għandhomx jiġu interpretati fis-sens li jipprekludu leġiżlazzjoni nazzjonali, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, li tipprevedi li rikorsi kontra d-deċiżjonijiet tal-awtoritajiet kontraenti li jammettu jew jeskludu l-parteċipazzjoni għall-proċeduri ta’ għoti ta’ kuntratti pubbliċi għandhom jiġu ppreżentati f’terminu ta’ 30 jum, taħt piena ta’ dekadenza, mid-data tal-komunikazzjoni tagħhom lill-persuni kkonċernati.

24

Qabel kollox jeħtieġ li jitfakkar li, konformement mal-Artikolu 2c tad-Direttiva 89/665, l-Istati Membri jistgħu jipprevedu termini sabiex jikkontstaw deċiżjoni ta’ awtorità kontraenti adottata fil-kuntest ta’ proċedura ta’ għoti ta’ kuntratt li jaqa’ taħt il-kamp ta’ applikazzjoni tad-Direttiva 2014/24.

25

Din id-dispożizzjoni tipprevedi li dan it-terminu huwa ugwali għal għaxart ijiem kalendarji mill-inqas mill-għada tal-jum li fih tintbagħat id-deċiżjoni tal-awtorità kontraenti lill-offerenti jew lill-kandidat jekk jintuża kopjatur jew mezz elettroniku ieħor jew, jekk jintużaw mezzi oħra ta’ komunikazzjoni, jew għal ħmistax-il jum kalendarji mill-inqas mill-għada tal-jum li fih tintbagħat id-deċiżjoni tal-awtorità kontraenti lill-offerenti jew lill-kandidat, jew għal għaxart ijiem kalendarji mill-inqas mill-għada tal-jum li fih tiġi rċevuta d-deċiżjoni tal-awtorità kontraenti. Barra minn hekk, din l-istess dispożizzjoni tippreċiża li d-deċiżjoni tal-awtorità kontraenti hija kkomunikata lil kull offerent jew kandidat, flimkien ma’ espożizzjoni fil-qosor tar-raġunijiet rilevanti.

26

Għalhekk mill-formulazzjoni nnifisha tal-Artikolu 2c tad-Direttiva 89/665 jirriżulta li terminu ta’ 30 jum, bħal dak inkwistjoni fil-kawża prinċipali, li fih jistgħu jiġu kkontestati d-deċiżjonijiet tal-awtoritajiet kontraenti li jaċċettaw jew jeskludu l-parteċipazzjoni fil-proċeduri ta’ għoti ta’ kuntratti pubbliċi li jaqgħu taħt il-kamp ta’ applikazzjoni tad-Direttiva 2014/24 għandhom, mill-mument li jiġu kkomunikati lill-persuni kkonċernati, taħt piena ta’ dekadenza, huwa, bħala prinċipju, kompatibbli mad-dritt tal-Unjoni, sakemm dawn id-deċiżjonijiet jinkludu espożizzjoni tar-raġunijiet rilevanti.

27

Barra minn hekk, l-Artikolu 1(1) tad-Direttiva 89/665 jimponi lill-Istati Membri l-obbligu li jiggarantixxu li d-deċiżjonijiet tal-awtoritajiet kontraenti jkunu jistgħu jkunu suġġetti għal proċeduri ta’ reviżjoni effikaċi u kemm jista’ jkun rapidi. Issa, kif il-Qorti tal-Ġustizzja kellha l-okkażżjoni li tenfasizza, l-iffissar ta’ termini għat-tressiq ta’ proċeduri ta’ reviżjoni taħt piena ta’ dekadenza jippermetti li jintlaħaq l-għan ta’ rapidità segwit mid-Direttiva 89/665, billi l-operaturi jiġu obbligati jikkontestaw f’termini qosra l-miżuri preparatorji jew id-deċiżjonijiet intermedjarji adottati fil-kuntest tal-proċedura ta’ għoti ta’ kuntratt (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tat‑28 ta’ Jannar 2010, Il‑Kummissjoni vs L‑Irlanda, C‑456/08, EU:C:2010:46, punt 60 u l-ġurisprudenza ċċitata).

28

Barra minn hekk, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li l-iffissar ta’ termini raġonevoli għal proċeduri ta’ reviżjoni taħt piena ta’ dekadenza jkun jissodisfa, bħala prinċipju, ir-rekwiżit ta’ effettività li jirriżulta mid-Direttiva 89/665, sa fejn dan jikkostitwixxi applikazzjoni tal-prinċipju fundamentali ta’ ċertezza legali (sentenzi tat‑12 ta’ Diċembru 2002, Universale‑Bau et, C‑470/99, EU:C:2002:746, punt 76, kif ukoll tal‑21 ta’ Jannar 2010, Il‑Kummissjoni vs Il‑Ġermanja, C‑17/09, mhux ippubblikata, EU:C:2010:33, punt 22), u jkun kompatibbli mad-dritt fundamentali għal protezzjoni ġudizzjarja effettiva (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tal‑11 ta’ Settembru 2014, Fastweb,C‑19/13, EU:C:2014:2194, punt 58).

29

L-għan ta’ rapidità li jrid jintlaħaq mid-Direttiva 89/665 għandu, madankollu, jitwettaq fid-dritt nazzjonali fl-osservanza tar-rekwiżiti ta’ ċertezza legali. Huwa għalhekk li l-Istati Membri għandhom l-obbligu li jistabbilixxu sistema ta’ termini suffiċjentement preċiżi, ċari u prevedibbli sabiex l-individwi jkunu f’pożizzjoni li jkunu jafu d-drittijiet u l-obbligi tagħhom (ara, f’dan is-sens, is-sentenzi tat‑30 ta’ Mejju 1991, Il‑Kummissjoni vs Il‑Ġermanja, C‑361/88, EU:C:1991:224, punt 24, u tas‑7 ta’ Novembru 1996, Il‑Kummissjoni vs Il‑Lussemburgu, C‑221/94, EU:C:1996:424, punt 22).

30

F’dan ir-rigward, meta jiddefinixxu l-modalitajiet proċedurali tal-proċeduri ta’ kontestazzjoni ġudizzjarja intiżi sabiex jiżguraw is-salvagwardja tad-drittijiet mogħtija mid-dritt tal-Unjoni lill-kandidati u lill-offerenti leżi mid-deċiżjonijiet tal-awtoritajiet kontraenti, l-Istati Membri għandhom iħarsu sabiex ma tiġi ppreġudikata la l-effikaċja tad-Direttiva 89/665 u lanqas id-drittijiet mogħtija lill-individwi mid-dritt tal-Unjoni, b’mod partikolari d-dritt għal rimedju effettiv u d-dritt ta’ aċċess għal qorti imparzjali, stabbilit fl-Artikolu 47 tal-Karta (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tal‑15 ta’ Settembru 2016, Star Storage et, C‑439/14 u C‑488/14, EU:C:2016:688, punti 43 sa 45).

31

L-għan iffissat fl-Artikolu 1(1) tad-Direttiva 89/665 li tiġi ggarantita l-eżistenza ta’ rimedji effikaċi kontra l-ksur tad-dispożizzonijiet applikabbli fil-qasam tal-għoti ta’ kuntratti pubbliċi għalhekk jista’ jintlaħaq biss jekk it-termini imposti għall-preżentata ta’ dawn ir-rikorsi jibdew jiddekorru biss mid-data fejn ir-rikorrent ikun ħa konjizzjoni jew imissu ħa konjizzjoni tal-ksur allegat tal-imsemmija dispożizzjonijiet (sentenzi tat‑28 ta’ Jannar 2010, Uniplex (UK), C‑406/08, EU:C:2010:45, punt 32; tat‑12 ta’ Marzu 2015, eVigilo, C‑538/13, EU:C:2015:166, punt 52, kif ukoll tat‑8 ta’ Mejju 2014, Idrodinamica Spurgo Velox et, C‑161/13, EU:C:2014:307, punt 37).

32

Minn dan jirriżulta li leġiżlazzjoni nazzjonali, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, li tipprevedi li proċeduri ta’ kontestazzjoni kontra d-deċiżjonijiet tal-awtoritajiet kontraenti li jaċċettaw jew jeskludu l-parteċipazzjoni għall-proċeduri ta’ għoti ta’ kuntratti pubbliċi għandhom jitressqu f’terminu ta’ 30 jum taħt piena ta’ dekadenza, mid-data tal-komunikazzjoni tagħhom lill-partijiet ikkonċernati, huma kompatibbli mad-Direttiva 89/665 biss bil-kundizzjoni li d-deċiżjonijiet ikkomunikati f’dan ir-rigward jinkludu espożizzjoni tar-raġunijiet rilevanti, li tiggarantixxi li l-imsemmija persuni kkonċernati kellhom jew setgħu kellhom għarfien tal-ksur tad-dritt tal-Unjoni li huma jallegaw.

33

Fil-fatt, skont il-ġurisprudenza stabbilita tal-Qorti tal-Ġustizzja, l-effettività tal-istħarriġ ġudizzjarju ggarantit mill-Artikolu 47 tal-Karta jirrikjedi li l-persuna kkonċernata tkun f’qagħda li tiġi informata dwar ir-raġunijiet li fuqhom hija bbażata d-deċiżjoni meħuda fir-rigward tagħha kemm permezz tal-qari stess tad-deċiżjoni, kif ukoll permezz ta’ komunikazzjoni ta’ dawn ir-raġunijiet li ssir fuq talba tagħha, sabiex tkun tista’ tiddefendi d-drittijiet tagħha fl-aħjar kundizzjonijiet possibbli u sabiex tiddeċiedi b’għarfien sħiħ tal-fatti jekk huwiex utli li tadixxi l-qorti kompetenti, kif ukoll sabiex din il-qorti tkun fl-aħjar pożizzjoni li teżerċita l-istħarriġ tal-legalità tad-deċiżjoni nazzjonali inkwistjoni (ara, f’dan is-sens, is-sentenzi tal‑15 ta’ Ottubru 1987, Heylens et, 222/86, EU:C:1987:442, punt 15, kif ukoll tal‑4 ta’ Ġunju 2013, ZZ, C‑300/11, EU:C:2013:363, punt 53).

34

Madankollu, il-qorti tar-rinviju tosserva li l-offerent li għandu l-intenzjoni li jikkontesta deċiżjoni ta’ ammissjoni ta’ kompetitur għandu jressaq il-proċeduri ta’ reviżjoni f’terminu ta’ 30 jum mid-data tal-komunikazzjoni tagħha, jiġifieri fil-mument li ta’ spiss ma jkunx f’pożizzjoni li jiddetermina jekk hemmx verament interess, inkwantu ma jkunx jaf jekk finalment l-imsemmi kompetitur huwiex ser ikun ir-rebbieħ jew jekk huwa stess ikunx f’pożizzjoni li jirbaħ.

35

F’dan ir-rigward, għandu jitfakkar li l-Artikolu 1(3) tad-Direttiva 89/665 jimponi lill-Istati Membri jiżguraw li l-proċeduri ta’ reviżjoni jkunu aċċessibbli, skont il-modalitajiet li l-Istat Membri jistgħu jiddeterminaw, mill-inqas għal kwalunkwe persuna li jkollha jew kellha interess li tikseb kuntratt speċifiku u li jkun ġiet leża jew tkun tinsab fir-riskju li tiġi leża minħabba allegat ksur.

36

Din l-aħħar dispożizzjoni hija intiża li tapplika, b’mod partikolari, għas-sitwazzjoni ta’ kull offerent li jqis li deċiżjoni ta’ ammissjoni ta’ kompetitur fi proċedura ta’ għoti ta’ kuntratt pubbliku hija illegali u tista’ toħloqlu dannu, fejn dan ir-riskju huwa suffiċjenti sabiex jinħoloq interess immedjat għat-tressiq ta’ proċeduri ta’ reviżjoni kontra l-imsemmija deċiżjoni, minbarra d-dannu li, barra minn hekk, jista’ jirriżulta mill-għoti tal-kuntratt lil kandidat ieħor.

37

Fi kwalunkwe każ, il-Qorti tal-Ġustizzja rrikonoxxiet li d-deċiżjoni li offerent jitħalla jipparteċipa fi proċedura ta’ għoti ta’ kuntratt tikkostitwixxi att li jista’ bis-saħħa tal-Artikolu 1(1) u tal-Artikolu 2(1)(b) tad-Direttiva 89/665, ikun suġġett għal rikors ġudizzjarju awtonomu (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tal‑5 ta’ April 2017, Marina del Mediterráneo et, C‑391/15, EU:C:2017:268, punti 26 sa 29 u 34).

38

Għalhekk, ir-risposta għall-ewwel domanda għandha tkun li d-Direttiva 89/665, u b’mod partikolari l-Artikoli 1, 2 u 2c, moqrija fid-dawl tal-Artikolu 47 tal-Karta, għandha tiġi interpretata fis-sens li hija ma tipprekludix leġiżlazzjoni nazzjonali, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, li tipprevedi li rikorsi kontra d-deċiżjonijiet tal-awtoritajiet kontraenti li jammettu jew jeskludu l-parteċipazzjoni għall-proċeduri ta’ għoti ta’ kuntratti pubbliċi għandhom jiġu ppreżentati f’terminu ta’ 30 jum, taħt piena ta’ dekadenza, mid-data tal-komunikazzjoni tagħhom lill-persuni kkonċernati bil-kundizzjoni li d-deċiżjonjiet hekk ikkomunikati jinkludu espożizzjoni tar-raġunijiet rilevanti li jiggarantixxu li l-imsemmija persuni kkonċernati kellhom jew setgħu kellhom għarfien tal-ksur tad-dritt tal-Unjoni li huma jallegaw.

39

Permezz tat-tieni domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju tistaqsi, essenzjalment, jekk l-Artikolu 1(1) u (2) tad-Direttiva 89/665, moqri fid-dawl tal-Artikolu 47 tal-Karta, għandux jiġi interpretat fis-sens li jipprekludi leġiżlazzjoni nazzjonali, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, li tipprevedi li, fl-assenza ta’ kontestazzjoni tad-deċiżjonijiet tal-awtoritajiet kontraenti li jaċċettaw lil offerenti fil-parteċipazzjoni ta’ proċeduri ta’ għoti ta’ kuntratti pubbliċi f’terminu ta’ 30 jum mid-data ta’ komunikazzjoni tagħhom, ma jkunx iżjed possibbli għall-persuni kkonċernati li jeċċepixxu l-illegalità tal-imsemmija deċiżjonijiet fil-kuntest ta’ rikorsi diretti kontra l-atti sussegwenti, u b’mod partikolari kontra d-deċiżjonijet ta’ għoti.

40

F’dan ir-rigward, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet ripetutament li d-Direttiva 89/665 għandha tiġi interpretata fis-sens li ma tipprekludix, bħala prinċipju, leġiżlazzjoni nazzjonali li tipprevedi li kull kontestazzjoni ta’ deċiżjoni tal-awtorità kontraenti għandha ssir f’terminu previst f’dan is-sens u li kull irregolarità tal-proċedura ta’ għoti invokata insostenn ta’ dan ir-rikors għandha titqajjem fl-istess terminu, taħt piena ta’ dekadenza, b’tali mod li, ladarba jiddekorri dan it-terminu, ma jkunx iżjed possibbli li tali deċiżjoni tiġi kkontestata jew li titqajjem tali irregolarità, dejjem sakemm it-terminu inkwistjoni jkun raġonevoli (sentenzi tat‑12 ta’ Diċembru 2002, Universale-Bau et, C‑470/99, EU:C:2002:746, punt 79; tas‑27 ta’ Frar 2003, Santex, C‑327/00, EU:C:2003:109, punt 50, kif ukoll tal‑11 ta’ Ottubru 2007, Lämmerzahl, C‑241/06, EU:C:2007:597, punt 50).

41

Din il-ġurisprudenza hija bbażata fuq il-kunsiderazzjoni li r-realizzazzjoni kompleta tal-għan tad-Direttiva 89/665 tiġi kompromessa li kieku kien possibbli li l-kandidati u l-offerenti jinvokaw, f’kull mument tal-proċedura ta’ għoti tal-kuntratt, ksur tar-regoli tal-għoti tal-kuntratti, u b’hekk jobbligaw lill-awtorità kontraenti terġa’ tibda l-proċedura kollha sabiex tikkoreġi dan il-ksur (sentenzi tat‑12 ta’ Diċembru 2002, Universale-Bau et,C‑470/99, EU:C:2002:746, punt 75; tal‑11 ta’ Ottubru 2007, Lämmerzahl, C‑241/06, EU:C:2007:597, punt 51, kif ukoll tat‑28 ta’ Jannar 2010, Il‑Kummissjoni vs L‑Irlanda, C‑456/08, EU:C:2010:46, punt 52). Fil-fatt, tali aġir, sa fejn jista’ jdewwem mingħajr raġuni oġġettiva t-tressiq ta’ proċeduri ta’ reviżjoni, li l-implimentazzjoni tagħhom ġiet imposta lill-Istati Membri mid-Direttiva 89/665, huwa ta’ natura li jippreġudika l-applikazzjoni effettiva tad-direttivi tal-Unjoni fil-qasam tal-għoti ta’ kuntratti pubbliċi (sentenza tat‑12 ta’ Frar 2004, Grossmann Air Service, C‑230/02, EU:C:2004:93, punt 38).

42

F’dan il-każ, mill-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja jirriżulta li d-Direttiva 89/665, b’mod partikolari l-Artikolu 2c tagħha, għandha tiġi interpretata fis-sens li hija ma tipprekludix, bħala prinċipju, li, fl-assenza ta’ kontestazzjoni ta’ deċiżjoni ta’ awtorità kontraenti fit-terminu ta’ 30 jum previst mil-leġiżlazzjoni Taljana, ma jkunx iktar possibbli għal offerent li jeċċepixxi l-illegalità tal-imsemmija deċiżjoni fil-kuntest ta’ proċeduri ta’ reviżjoni diretti kontra att sussegwenti.

43

Madankollu, għalkemm ma jidhirx li regoli nazzjonali ta’ dekadenza huma fihom infushom kuntrarji għal dak li jipprovdi l-Artikolu 2c tad-Direttiva 89/665, madankollu ma jistax jiġi eskluż li, fil-kuntest ta’ ċirkustanzi partikolari jew fid-dawl ta’ wħud mill-modalitajiet tagħhom l-applikazzjoni tagħhom tista’ tippreġudika d-drittijiet mogħtija lill-individwi mid-dritt tal-Unjoni, b’mod partikolari d-dritt għal rimedju effettiv u għal aċċess għal qorti imparzjali, stabbilit fl-Artikolu 47 tal-Karta (ara, f’dan is-sens, is-sentenzi tas‑27 ta’ Frar 2003, Santex, C‑327/00, EU:C:2003:109, punt 57, kif ukoll tal‑11 ta’ Ottubru 2007, Lämmerzahl, C-241/06, EU:C:2007:597, punti 55 u 56).

44

B’hekk il-Qorti tal-Ġustizzja diġà kellha l-opportunità tiddeċiedi li d-Direttiva 89/665 kellha tiġi interpretata fis-sens li tipprekludi li regoli ta’ dekadenza pprovduti mid-dritt nazzjonali huma applikabbli b’tali mod li l-aċċess ta’ offerent għal proċeduri ta’ reviżjoni kontra deċiżjoni illegali tiġi rrifjutata lilu meta huwa, essenzjalment, seta’ jkollu għarfien dwar din l-illegalità biss wara l-iskadenza tat-terminu ta’ dekadenza (ara, f’dan is-sens, is-sentenzi tas‑27 ta’ Frar 2003, Santex, C‑327/00, EU:C:2003:109, punt 60, kif ukoll tal‑11 ta’ Ottubru 2007, Lämmerzahl, C‑241/06, EU:C:2007:597, punti 59 sa 61 u 64).

45

Barra minn hekk, jeħtieġ li jiġi enfasizzat, hekk kif tfakkar fil-punt 31 ta’ dan id-digriet, li l-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet ukoll li kontestazzjonijiet effikaċi kontra l-ksur tad-dispożizzjonijiet applikabbli fil-qasam tal-għoti ta’ kuntratti pubbliċi jistgħu jiġu żgurati biss jekk it-termini previsti għat-tressiq ta’ dawn il-proċeduri jibdew jiddekorru biss mid-data li fiha r-rikrrent kellu għarfien jew imissu kellu għarfien tal-ksur allegat tal-imsemmija dispożizzjonijiet (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tat‑12 ta’ Marzu 2015, eVigilo, C‑538/13, EU:C:2015:166, punt 52 u l-ġurisprudenza ċċitata).

46

Hija, għaldaqstant, il-qorti tar-rinviju li għandha tiddetermina jekk, fiċ-ċirkustanzi tal-kawża prinċipali, il-Cooperativa Animazione Valdocco effettivament kellhiex jew setgħetx ikollha konoxxenza, permezz tal-komunikazzjoni mill-awtorità kontraenti tad-deċiżjoni ta’ ammissjoni tal-konsorzju temporanju ta’ impriżi li ngħata l-kuntratt, konformement mal-Artikolu 29 tal-Kodiċi tal-Kuntratti Pubbliċi, tar-raġunijiet ta’ illegalità tal-imsemmija deċiżjoni li hija qed tallega, meħuda fl-assenza ta’ preżentazzjoni ta’ garanzija provviżorja għall-ammont mitlub u tal-prova li l-kundizzjonijiet ta’ parteċipazzjoni kienu ġew issodisfatti u li hija kienet, b’hekk, effettivament tqiegħdet f’sitwazzjoni li kellha tressaq kontestazzjoni f’terminu tassattiv ta’ 30 jum, previst fl-Artikolu 120(2bis) tal-Kodiċi ta’ Proċedura Amministrattiva.

47

Hija għandha, b’mod partikolari, tiżgura li, fiċ-ċirkustanzi tal-kawża prinċipali, l-applikazzjoni flimkien tad-dispożizjonijiet tal-Artikolu 29 u tal-Artikolu 53(2) u (3) tal-Kodiċi tal-Kuntratti Pubbliċi, li jirregolaw l-aċċess għad-dokumenti tal-offerti u t-tixrid tagħhom, ma teskludix kull possibbiltà għall-Cooperativa Animazione Valdocco li jkollha effettivament konoxxenza tal-illegalità tad-deċiżjoni ta’ ammissjoni tal-konsorzju temporanju ta’ impriżi li ngħata l-kuntratt li hija qed tallega u li tressaq kontestazzjoni, mill-mument li ħadet konjizzjoni tagħha, fit-terminu tassattiv previst fl-Artikolu 120(2bis) tal-Kodiċi ta’ Proċedura Amministrattiva.

48

Għandu jingħad ukoll li hija l-qorti nazzjonali li għandha tagħti interpretazzjoni konformi mal-għan tad-Direttiva 89/665 lil-leġiżlazzjoni nazzjonali li għandha tapplika. Jekk applikazzjoni bħal din ma tkunx possibbli, hija għandha tiskarta l-applikazzjoni tad-dispożizzjonijiet nazzjonali li jmorru kontra din id-direttiva (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tal‑11 ta’ Ottubru 2007, Lämmerzahl, C‑241/06, EU:C:2007:597, punti 62 u 63), peress li l-Artikolu 1(1) tagħha huwa assolut u preċiż biżżejjed sabiex jiġi invokat fil-konfront tal-awtorità kontraenti (sentenzi tat‑2 ta’ Ġunju 2005, Koppensteiner, C‑15/04, EU:C:2005:345, punt 38, u tal‑11 ta’ Ottubru 2007, Lämmerzahl, C‑241/06, EU:C:2007:597, punt 63).

49

Fid-dawl tal-punti preċedenti, jeħtieġ li r-risposta għat-tieni domanda tkun li d-Direttiva 89/665, u b’mod partikolari l-Artikoli 1, 2, u 2c tagħha, moqrija fid-dawl tal-Artikolu 47 tal-Karta, għandha tiġi interpretata fis-sens li ma tipprekludix leġiżlazzjoni nazzjonali, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, li tipprevedi li, fl-assenza ta’ kontestazzjoni tad-deċiżjonijiet tal-awtoritajiet kontraenti li jaċċettaw lil offerenti fil-parteċipazzjoni ta’ proċeduri ta’ għoti ta’ kuntratti pubbliċi f’terminu ta’ 30 jum mid-data ta’ komunikazzjoni tagħhom, ma jkunx iżjed possibbli għall-persuni kkonċernati li jeċċepixxu l-illegalità tal-imsemmija deċiżjonijiet fil-kuntest ta’ rikorsi diretti kontra l-atti sussegwenti, u b’mod partikolari kontra d-deċiżjonijet ta’ għoti, sakemm tali dekadenza tkun tista’ tiġi kkontestata mill-imsemmija persuni kkonċernati biss taħt il-kundizzjoni li kellhom jew setgħu kellhom għarfien, permezz tal-imsemmija komunikazzjoni, tal-illegalità li huma jallegaw.

50

Peress li l-proċedura għandha, fir-rigward tal-partijiet fil-kawża prinċipali, in-natura ta’ kwistjoni mqajma quddiem il-qorti tar-rinviju, hija din il-qorti li tiddeċiedi fuq l-ispejjeż.

Għal dawn il-motivi, Il-Qorti tal-Ġustizzja (It-Tmien Awla) taqta’ u tiddeċiedi: