1. 

Dan ir-rinviju għal deċiżjoni preliminari jirrigwarda l-applikazzjoni tad-Direttivi 2012/13/UE ( 2 ), 2013/48/UE ( 3 ) u (UE) 2016/343 ( 4 ) fi proċeduri kriminali kontra persuna li, mill-mument tal-arrest tagħha bħala persuna ssuspettata b’reat gravi, uriet sinjali ta’ instabbiltà mentali, u li minħabba f’hekk intbagħtet f’istituzzjoni psikjatrika.

2. 

Dawn id-direttivi jinkludu “regoli minimi komuni dwar il-protezzjoni tad-drittijiet proċedurali ta’ persuni suspettati u akkużati [fi proċeduri kriminali]”, bl-għan li “ssaħħaħ il-fiduċja tal-Istati Membri fis-sistemi tal-ġustizzja kriminali ta’ xulxin u b’hekk li tiffaċilita r-rikonoxximent reċiproku ta’ deċiżjonjiet fi kwistjonijiet kriminali” ( 5 ).

3. 

Fid-dawl ta’ dan l-għan, tqum il-mistoqsija jekk it-tliet direttivi humiex maħsuba li jiġu applikati fi proċeduri kriminali li fir-rigward tagħhom id-deċiżjonijiet meħuda ma jkunux ser ikunu, prevedibbilment u raġonevolment, suġġetti għal rikonoxximent reċiproku bejn l-Istati Membri. Din l-oġġezzjoni, sa issa, għadha ma ntlaqgħetx mill-Qorti tal-Ġustizzja. ( 6 ) Jista’ jkun li fil-futur, fid-dawl tal-iżvilupp tar-rinviji preliminari dwar dan is-suġġett speċifiku, ikun opportun li tiġi kkwalifikata din il-linja ta’ ġurisprudenza.

4.

L-Artikolu 1 (“Suġġett”) jgħid hekk:

“Din id-Direttiva tistabbilixxi regoli rigward id-dritt għall-informazzjoni tas-suspettati jew tal-persuni akkużati, dwar id-drittijiet tagħhom fi proċeduri kriminali u dwar l-akkuża kontrihom. [...]”

5.

L-Artikolu 2 (“Kamp ta’ Applikazzjoni”) jipprovdi:

“1.   Din id-Direttiva tapplika minn meta l-persuni jiġu informati mill-awtoritajiet kompetenti ta’ Stat Membru, li huma ssuspettati jew akkużati li wettqu reat sa ma jiġu fi tmiemhom il-proċeduri, jiġifieri meta tintlaħaq deċiżjoni finali dwar jekk is-suspettat jew il-persuna akkużata tkunx wettqet ir-reat kriminali jew le, inkluż, fejn applikabbli, l-għoti tas-sentenza u r-riżoluzzjoni ta’ kwalunkwe appell.

[...]”

6.

L-Artikolu 3 (“Id-dritt għal informazzjoni dwar id-drittijiet”) jistipula:

“1.   L-Istati Membri għandhom jiżguraw li s-suspettati jew il-persuni akkużati jingħataw fil-pront informazzjoni dwar tal-anqas id-drittijiet proċedurali li ġejjin, kif dawn japplikaw taħt il-liġi nazzjonali, sabiex jiġi żgurat l-eżerċizzju effettiv ta’ dawk id-drittijiet:

[...]

[...]

2.   L-Istati Membri għandhom jiżguraw li l-informazzjoni provduta taħt il-paragrafu 1 għandha tingħata bil-fomm jew bil-miktub, f’lingwaġġ sempliċi u aċċessibbli, b’kont meħud ta’ kwalunkwe bżonnijiet partikolari ta’ suspettati vulnerabbli jew ta’ persuni akkużati vulnerabbli.”

7.

Skont l-Artikolu 4 (“Ittra tad-drittijiet mal-arrest”):

“1.   L-Istati Membri għandhom jiżguraw li suspettati jew persuni akkużati, li jiġu arrestati jew detenuti jkunu provduti fil-pront b’Ittra tad-Drittijiet bil-miktub. Huma għandhom jingħataw l-opportunità li jaqraw l-Ittra tad-Drittijiet u għandhom jitħallew iżommuha fil-pussess tagħhom matul iż-żmien kollu li huma jkunu imċaħħdin mil-libertà [...]”

8.

L-Artikolu 6 (“Id-dritt għal informazzjoni dwar l-akkuża”) jipprovdi:

“1.   L-Istati Membri għandhom jiżguraw li s-suspettati jew il-persuni akkużati tingħatalhom informazzjoni dwar l-att kriminali li huma ssuspettati jew akkużati li wettqu. Dik l-informazzjoni għandha tingħata fil-pront u bid-dettal meħtieġ sabiex tiġi salvagwardjata l-korrettezza tal-proċeduri u l-eżerċizzju effettiv tad-drittijiet tad-difiża.

2.   L-Istati Membri għandhom jiżguraw li s-suspettati jew il-persuni akkużati li jiġu arrestati jew detenuti jiġu informati bir-raġunijiet għall-arrest jew id-detenzjoni tagħhom, inkluż bl-att kriminali li huma jkunu ssuspettati jew akkużati li wettqu.

3.   L-Istati Membri għandhom jiżguraw li, mhux aktar tard mit-tressiq tal-merti tal-akkuża quddiem il-qorti, tingħata informazzjoni dettaljata dwar l-akkuża, inklużi n-natura u l-klassifikazzjoni legali tar-reat kriminali, kif ukoll in-natura tal-parteċipazzjoni tal-persuna akkużata.

4.   L-Istati Membri għandhom jiżguraw li s-suspettati jew il-persuni akkużati jiġu informati fil-pront dwar kwalunkwe bidliet fl-informazzjoni mogħtija taħt dan l-Artikolu fejn dan ikun meħtieġ sabiex tiġi salvagwardjata l-korrettezza tal-proċeduri.”

9.

Bis-saħħa tal-Artikolu 1 (“Suġġett”):

“Din id-Direttiva tistabbilixxi regoli minimi dwar id-drittijiet tal-persuni suspettati jew akkużati fi proċedimenti kriminali u tal-persuni soġġetti għal proċedimenti skont id-Deċiżjoni Kwadru 2002/584/JHA (‘proċedimenti relatati mal-mandat ta’ arrest Ewropew’) li jkollhom aċċess għas-servizzi ta’ avukat, id-dritt li tiġi infurmata parti terza biċ-ċaħda tal-libertà, u d-dritt għal komunikazzjoni ma’ partijiet terzi u mal-awtoritajiet konsulari matul iċ-ċaħda tal-libertà.”

10.

Skont l-Artikolu 2 (“Kamp ta’ applikazzjoni”):

“1.   Din id-Direttiva tapplika għal persuni suspettati jew akkużati fi proċedimenti kriminali mill-mument meta dawn jiġu infurmati mill-awtoritajiet kompetenti ta’ Stat Membru, b’notifika uffiċjali jew b’mod ieħor, li huma suspettati jew akkużati li jkunu wettqu reat kriminali, u irrispettivament minn jekk ikunux miċħuda mil-libertà. Din tapplika sal-konklużjoni tal-proċedimenti, li huwa mifhum li tfisser id-determinazzjoni finali tal-kwistjoni jekk il-persuna suspettata jew akkużata tkunx wettqet ir-reat, inkuż fejn applikabbli, l-għoti ta’ sentenza u r-riżoluzzjoni ta’ kwalunkwe appell.

[...]

3.   Din id-Direttiva tapplika wkoll, bl-istess kondizzjonijiet kif previsti fil-paragrafu 1, għal persuni li mhumiex persuni suspettati jew akkużati li, matul l-interrogazzjoni mill-pulizija jew minn awtorità oħra tal-infurzar tal-liġi, isiru persuni suspettati jew akkużati.

[...]”

11.

Skont l-Artikolu 3 (“Id-dritt ta’ aċċess għas-servizzi ta’ avukat fi proċedimenti kriminali”):

“1.   L-Istati Membri għandhom jiżguraw li l-persuni suspettati u akkużati jkollhom id-dritt ta’ aċċess għas-servizzi ta’ avukat f’ħin u b’mod li l-persuni konċernati jkunu jistgħu jeżerċitaw d-drittijiet tagħhom ta’ difiża b’mod prattiku u b’mod effettiv.

2.   Il-persuni suspettati jew akkużati għandu jkollhom aċċess għas-servizzi ta’ avukat mingħajr dewmien żejjed. Fi kwalunkwe każ, il-persuni suspettati jew akkużati għandu jkollhom id-dritt ta’ aċċess għas-servizzi ta’ avukat mill-mument l-aktar qrib minn dawn li ġejjin:

[...]”

12.

L-Artikolu 12 (“Rimedji”) jgħid:

“1.   L-Istati Membri għandhom jiżguraw li l-persuni suspettati jew akkużati fi proċedimenti kriminali, kif ukoll persuni rikjesti fi proċedimenti relatati mal-mandat ta’ arrest Ewropew ikollhom rimedju effettiv skont il-liġi nazzjonali f’każ fejn ikun hemm ksur tad-drittijiet skont din id-Direttiva.

[...]”

13.

L-Artikolu 13 (“Persuni Vulnerabbli”) jiddikjara li:

“L-Istati Membri għandhom jiżguraw li fl-applikazzjoni ta’ din id-Direttiva jittieħed kont tal-bżonnijiet partikolari ta’ persuni suspettati u akkużati li huma vulnerabbli.”

14.

Konformement mal-Artikolu 1 (“Suġġett”):

“Din id-Direttiva tistabbilixxi regoli minimi komuni dwar:

15.

L-Artikolu 2 (“Kamp ta’ applikazzjoni”) jipprovdi:

“Din id-Direttiva tapplika għal persuni fiżiċi li jkunu persuni suspettati jew akkużati fi proċedimenti kriminali. Hija tapplika fl-istadji kollha tal-proċedimenti kriminali, mill-mument meta persuna hija suspettata jew akkużata li wettqet reat kriminali, jew reat kriminali allegat, sa meta d-deċiżjoni dwar id-determinazzjoni finali jekk dik il-persuna wettqitx ir-reat kriminali kkonċernat tkun saret definittiva.”

16.

L-Artikolu 3 (“Preżunzjoni tal-innoċenza”) jistipula:

“L-Istati Membri għandhom jiżguraw li l-persuni suspettati u akkużati jitqiesu innoċenti sa meta jinstabu ħatja skont il-liġi.”

17.

L-Artikolu 6 (“Oneru tal-prova”) jimponi:

“1.   L-Istati Membri għandhom jiżguraw li l-oneru tal-prova għad-determinazzjoni tal-ħtija tal-persuni suspettati jew akkużati jaqa’ fuq il-prosekuzzjoni. Dan għandu jkun mingħajr preġudizzju għal kwalunkwe obbligu fuq l-imħallef jew il-qorti kompetenti li jfittxu evidenza kemm inkriminanti kif ukoll li tiskaġuna, u għad-dritt tad-difiża li tippreżenta evidenza skont il-liġi nazzjonali applikabbli.

[...]”

18.

L-Artikolu 10 (“Rimedji”) jindika:

“1.   L-Istati Membri għandhom jiżguraw li l-persuni suspettati u akkużati jkollhom rimedju effettiv jekk id-drittijiet tagħhom taħt din id-Direttiva ma jiġux rispettati.

2.   Mingħajr preġudizzju għar-regoli u s-sistemi nazzjonali dwar l-ammissibbiltà tal-evidenza, l-Istati Membri għandhom jiżguraw li, fil-valutazzjoni ta’ dikjarazzjonijiet magħmula minn persuni suspettati jew akkużati jew ta’ evidenza miksuba bi ksur tad-dritt li wieħed jibqa’ sieket jew tad-dritt li wieħed ma jinkriminax ruħu, id-drittijiet tad-difiża u l-ekwità tal-proċedimenti jiġu rispettati.”

19.

L-Artikolu 33 jindika li min ikun aġixxa fi stat ta’ inkapaċità mentali li jipprekludih milli jifhem in-natura jew is-sinjifikat tal-azzjonijiet tiegħu jew li jikkontrolla l-imġiba tiegħu ma jistax jinżamm responsabbli kriminalment. ( 7 )

20.

Skont l-Artikolu 89, min ikun wettaq att perikoluż għas-soċjetà fi stat fejn ma jkunx responsabbli kriminalment jista’ jkun suġġett għal trattament obbligatorju fi sptar psikjatriku speċjalizzat.

21.

L-Artikolu 24(1) jipprevedi li ma għandhomx jinfetħu proċeduri kriminali, jew jekk ikunu nfetħu dawn għandhom jingħalqu, meta l-atti mwettqa ma jkunux jikkostitwixxu reat kriminali.

22.

L-Artikolu 46 jirregola l-funzjonijiet tal-Prosekutur Pubbliku fil-proċeduri kriminali. Din id-dispożizzjoni tagħtih is-setgħa ta’ prosekuzzjoni kriminali u t-tmexxija tal-investigazzjoni.

23.

L-Artikolu 70 jirregola l-proċedura applikabbli sabiex persuna li tbati minn mard mentali tintbagħat f’istituzzjoni psikjatrika sabiex tiġi eżaminata. Persuna tintbagħat f’istituzzjoni psikjatrika fuq deċiżjoni tal-awtorità ġudizzjarja fuq talba tal-Prosekutur Pubbliku, sakemm ma jirriżultawx ċirkustanzi li jeħtieġu l-parteċipazzjoni ta’ difensur.

24.

Il-punt 2 tal-Artikolu 94(1) u l-Artikolu 94(3) jimponu l-intervent obbligatorju fil-proċeduri kriminali ta’ difensur jekk l-imputat ikun ibati minn disturb mentali, u jirrikjedu li l-korp kompetenti jaħtar avukat bħala difensur.

25.

L-Artikolu 242(2), fil-kapitolu dwar l-azzjonijiet tal-Prosekutur Pubbliku fi tmiem l-investigazzjoni, jobbligah jara jekk matul l-investigazzjoni ġewx irrispettati d-drittijiet proċedurali tal-imputat. Jekk dan ma jkunx il-każ, huwa jkollu jitlob li jiġu rrimedjati n-nuqqasijiet jew jipproċedi huwa stess biex jiġu rrimedjati.

26.

Il-punt 1 tal-Artikolu 243(1) jipprovdi li l-Prosekutur Pubbliku għandu jagħlaq il-proċeduri kriminali fil-każijiet imsemmija fl-Artikolu 24(1) (jiġifieri meta l-fatti ma jkunux jikkostitwixxu reat).

27.

Konformement mal-Artikolu 247, dwar il-preparazzjoni tal-proċedura orali, il-proċess jibda bl-att ta’ akkuża mill-Prosekutur Pubbliku.

28.

Skont l-Artikolu 248, l-Imħallef Relatur għandu, fost funzjonijiet oħra, jivverifika jekk id-drittijiet proċedurali tal-akkużat ġewx irrispettati matul il-fażi ta’ investigazzjoni preliminari (punt 3 tal-paragrafu 2). F’każ ta’ ksur, huwa għandu jiddikjara l-preġudizzji kkonstatati u jirreferi l-kawża lill-Prosekutur Pubbliku sabiex jingħata rimedju skont l-Artikolu 242(2).

29.

L-Artikolu 427 jiġbor fih it-taqsima dwar l-applikazzjoni ta’ miżuri mediċi obbligatorji msemmija fl-Artikolu 89 tal-Kodiċi Kriminali. Huwa l-Prosekutur Pubbliku li għandu jipproponihom u l-qorti distrettwali li għandha tilqagħhom, bil-possibbiltà ta’ appell quddiem istanza superjuri.

30.

L-Artikoli 428 sa 431 jirregolaw il-proċedura għall-adozzjoni ta’ dawn il-miżuri, li tinkludi seduta bl-intervent tal-Prosekutur Pubbliku u tal-avukat difensur tal-persuna kkonċernata.

31.

Skont l-Artikolu 155, persuni b’disturbi mentali li jeħtieġu trattament speċjali (kif iddefiniti fl-Artikolu 146) għandhom ikunu suġġetti għal żamma u trattament obbligatorju meta, minħabba l-marda tagħhom, jistgħu jwettqu reat u jkunu ta’ perikolu għall-familjari tagħhom, qraba jew għas-soċjetà jew jippreġudikaw serjament is-saħħa tagħhom.

32.

L-Artikoli 156 et seq. jistabbilixxu l-proċedura sabiex persuna tintbagħat f’istituzzjoni psikjatrika, liema deċiżjoni għandha tittieħed mill-qorti distrettwali tal-post ta’ residenza tal-persuna kkonċernata. Huwa indispensabbli li ssir talba mill-Prosekutur Pubbliku, prova ta’ perizja psikjatrika u seduta li fiha jieħdu sehem il-persuna kkonċernata (jekk l-istat tas-saħħa tagħha jkun jippermetti), l-avukat difensur tagħha u l-psikjatra.

33.

L-Artikolu 165(1) jipprovdi għall-applikazzjoni supplimentari tan-NPK.

34.

Filgħodu kmieni nhar is-26 ta’ Awwissu 2015, instab kadavru b’sinjali ta’ vjolenza fuq l-awtostrada pubblika ta’ Medkovets (Lom, il-Bulgarija).

35.

Għall-ħabta tas-sitta ta’ filgħodu, hekk kif l-uffiċjali tal-pulizija waslu fid-dar tal-vittma, huma sabu lil bin il-vittma, EP, b’marki tad-demm fuq riġlejh. Mit-tweġibiet tiegħu għall-ewwel interrogazzjoni, li fihom ammetta li wettaq ir-reat ( 8 ), instab li kien ibati minn mard mentali u għalhekk ġie arrestat u ttieħed fis-servizz psikjatriku tal-Isptar ta’ Lom.

36.

Fis‑26 ta’ Awwissu 2015 saret spezzjoni viżiva fuq il-post tad-delitt u ġew interrogati x-xhieda. Huma ddikjaraw li EP kien ibati minn mard mentali u li kien inżamm f’istituzzjoni psikjatrika bosta drabi. Espert psikjatriku sab li kien ibati minn skiżofrenija paranojka u li, bejn il‑25 u s‑26 ta’ Awwissu 2015, kien waqa’ fi stat prolongat ta’ distorsjoni tas-sensi u għalhekk ma setax jifhem in-natura u s-sinjifikat tal-azzjonijiet tiegħu.

37.

Fit‑12 ta’ Settembru 2015, ir-Rayonen sad Lom (il-Qorti Distrettwali ta’ Lom, il-Bulgarija) laqgħet it-talba sabiex EP jintbagħat f’istituzzjoni psikjatrika skont il-proċedura stabbilita fil-Liġi dwar is-Saħħa. Din is-sitwazzjoni ġiet estiża sa mill-inqas id-data meta sar ir-rinviju għal deċiżjoni preliminari.

38.

Fis‑7 ta’ Lulju 2016, l-Okrazhna prokuratura Montana (il-Prosekutur Pubbliku ta’ Montana, il-Bulgarija) issospenda l-proċeduri kriminali kontra EP, hekk kif ikkunsidra li “l-imputat qiegħed jinżamm għal trattament obbligatorju, u għaldaqstant għad ma għandux il-kapaċità legali proċesswali”.

39.

L-Apelativna prokuratura Sofia (il-Prosekutur tal-Qorti tal-Appell ta’ Sofija, il-Bulgarija) fil-kapaċità tiegħu bħala s-superjur ġerarkiku ta’ Montana, ordna li jerġgħu jinfetħu l-proċeduri kriminali inkwantu dawn ġew sospiżi b’mod infondat, liema fatt seħħ fid‑29 ta’ Diċembru 2017.

40.

Fl‑1 ta’ Marzu 2018, il-Prosekutur Pubbliku ta’ Montana għalaq il-proċeduri kriminali, bħala “att imwettaq mis-Sur EP fi stat ta’ nuqqas ta’ responsabbiltà kriminali għal reat kriminali”, li b’hekk jeħtieġ li jiġu ordnati miżuri obbligatorji ta’ trattament mediku.

41.

Ir-riżoluzzjoni tal-Prosekutur Pubbliku ġiet innotifikata biss lit-tifla tal-vittma u saret definittiva fl‑10 ta’ Marzu 2018.

42.

Sabiex tinstab soluzzjoni għall-kwistjoni ta’ kompetenza negattiva bejn il-Qrati Distrettwali ta’ Lom u ta’ Lukovit, il-Varhoven kasatsionen sad (il-Qorti Suprema, il-Bulgarija) iddeċidiet li kienet ir-Rayonen sad Lukovit (il-Qorti Distrettwali ta’ Lukovit) li kellha tiddeċiedi l-proċeduri kriminali dwar iż-żamma ta’ EP f’istituzzjoni psikjatrika konformement man-NPK.

43.

F’dan il-kuntest, ir-Rayonen sad Lukovit (il-Qorti Distrettwali ta’ Lukovit) għamlet lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domandi preliminari li ġejjin:

tista’ titqies li tiggarantixxi rimedji effettivi għall-individwi vulnerabbli, kif meħtieġ mill-Artikolu 13, moqri flimkien mal-Artikolu 12 tad-Direttiva 2013/48 u mill-Artikolu 8(2), moqri flimkien mal-Artikolu 3(2), tad-Direttiva 2012/13, u s-setgħat differenti mogħtija lill-qorti skont it-tip ta’ proċedura, li tiddependi minn jekk l-individwu identifikat bħala l-awtur tal-fatti jgawdix mill-kapaċitajiet mentali tiegħu jew le u jekk jistax jinżamm kriminalment responsabbli, huma konformi mal-prinċipju ta’ nondiskriminazzjoni stabbilit fl-Artikolu 21(1) tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea?”

44.

It-talba għal deċiżjoni preliminari tressqet quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja fis‑17 ta’ Lulju 2018, flimkien mat-talba sabiex il-kawża tinstema’ b’urġenza, li ma ntlaqgħetx.

45.

Ġew ippreżentati osservazzjonijiet bil-miktub minn EP, mill-Gvernijiet tar-Repubblika Ċeka u tal-Pajjiżi l-Baxxi kif ukoll mill-Kummissjoni Ewropea. Ma ġiex meqjus neċessarju li ssir seduta.

46.

Il-kompitu tal-Qorti tal-Ġustizzja meta tirrispondi domandi preliminari huwa li tipprovdi lill-qorti tar-rinviju l-interpretazzjoni tar-regoli tad-dritt tal-Unjoni li jistgħu jkunu ta’ għajnuna sabiex tiddeċiedi l-kawża. Madankollu, ma huwiex il-kompitu tagħha li tiddeċiedi dwar ċirkustanzi fattwali u lanqas dwar l-azzjonijiet tal-awtoritajiet nazzjonali kompetenti matul il-proċeduri, kriminali jew ta’ tip ieħor, li jkunu seħħew qabel ir-rinviju għal deċiżjoni preliminari.

47.

Il-Qorti tal-Ġustizzja, fil-funzjoni tagħha li tinterpreta d-dritt tal-Unjoni, lanqas ma għandha tiddetermina jekk, f’każ partikolari, ġewx osservati d-dispożizzjonijiet ta’ direttiva jew oħra applikabbli għall-proċeduri kriminali ( 9 ) u jekk fil-prattika kienx hemm ksur tad-drittijiet rilevanti ( 10 ).

48.

Id-direttivi li l-interpretazzjoni tagħhom hija mitluba mill-qorti tar-rinviju jinkludu dispożizzjonijiet dwar l-azzjoni tal-awtoritajiet kompetenti sabiex jissalvagwardjaw, fil-proċeduri kriminali, id-drittijiet tal-persuni ssuspettati jew akkużati, minn perspettiva tripla: i) dawn tal-aħħar għandhom jingħataw informazzjoni dwar id-drittijiet proċedurali tagħhom u dwar l-akkuża miġjuba kontrihom (Direttiva 2012/13); ii) jistgħu jiġu assistiti minn avukat u l-fatt li jkunu ġew imċaħħda mil-libertà għandu jiġi mgħarraf lil terza persuna li magħha jkunu jistgħu jikkomunikaw (Direttiva 2013/48); u iii) igawdu mill-preżunzjoni ta’ innoċenza (Direttiva (UE) 2016/343).

49.

Peress li dawn it-tliet direttivi jikkonċernaw biss proċeduri kriminali, dawn ma japplikawx għal żamma psikjatrika ordnata għal raġunijiet strettament mediċi, konformement mal-liġijiet li jirregolaw is-saħħa pubblika. Dawn it-tipi ta’ żamma għandhom ovvjament ikunu suġġetti għal stħarriġ ġudizzjarju, peress li jinvolvu l-libertà tal-persuni, iżda dan ma jimplikax li l-proċeduri li jiddeċiedu din iż-żamma huma ta’ natura kriminali.

50.

Skont l-informazzjoni fil-proċess, f’dan il-każ kien hemm żewġ tipi ta’ interventi:

51.

Għaldaqstant, mir-risposta tal-Qorti tal-Ġustizzja għandhom jiġu esklużi d-domandi relatati mal-applikazzjoni tad-direttivi għall-proċeduri previsti mil-Liġi tas-Saħħa. Din tal-aħħar tawtorizza ż-żamma forzata ta’ persuni b’disturbi psikjatriċi li, minħabba fihom, jistgħu jikkommettu reat u jkunu ta’ perikolu għall-familji tagħhom, għal persuni oħra jew għas-soċjetà jew ikunu ta’ theddida serja għal saħħithom.

52.

Din hija proċedura li taqa’ taħt il-kompetenza tal-qorti li tista’ tiddeċiedi, jekk jidhrilha li dan huwa xieraq, wara fażi ta’ amministrazzjoni tal-prova, li l-individwu għandu jinżamm f’istituzzjoni psikjatrika għal perijodi li jistgħu jiġu estiżi. Għalhekk, din il-proċedura ma hijiex ta’ natura kriminali u għaldaqstant ma taqa’ taħt ebda waħda mid-direttivi msemmija (l-Artikolu 1 ta’ kull waħda minn dawn id-direttivi, meta jiddefinixxi l-kamp ta’ applikazzjoni rispettiv tagħhom, jillimitah għal proċeduri kriminali).

53.

Il-qorti tar-rinviju tirraġuna li l-prassi nazzjonali tippermetti li persuna li wettqet reat fi stat ta’ instabbiltà mentali tiddaħħal kontra r-rieda tagħha fi sptar psikjatriku b’applikazzjoni tal-Liġi dwar is-Saħħa, mingħajr ma jkollha tgħaddi mill-formalitajiet normali fi proċeduri kriminali ( 11 ). Anki li kieku dan kellu jkun il-każ, il-fattur importanti huwa li l-proċedura tal-Liġi dwar is-Saħħa ma hijiex ta’ natura kriminali. Jekk, fi kwalunkwe każ, dan il-proċediment jintuża b’mod żbaljat, ir-rimedji għal tali disfunzjoni de facto għandhom jinstabu fid-dritt nazzjonali nnifsu ( 12 ).

54.

L-analiżi tiegħi mhux ser issegwi l-formulazzjoni tad-disa’ domandi preliminari, li l-kontenut tagħhom, barra minn hekk, jissovrapponi ruħu. Nippreferi neżamina kull waħda mid-direttivi b’mod separat sabiex mill-interpretazzjoni tagħhom jinsiltu l-elementi ta’ evalwazzjoni li jistgħu jassistu lill-qorti tar-rinviju.

55.

Din id-direttiva tinkorpora regoli li għandhom l-għan li jħarsu, fi proċeduri kriminali, ċerti drittijiet ta’ persuni ssuspettati jew akkużati fi proċeduri kriminali. B’mod speċifiku, hija tagħtihom id-dritt li jirċievu immedjatament informazzjoni dwar id-drittijiet proċedurali tagħhom u li jiġu informati bl-akkuża miġjuba kontrihom.

56.

Hija kkwalifikata bħala ssuspettata kwalunkwe persuna li lilha l-awtorità kompetenti tikkomunika (“tinnotifika”) li hemm indikazzjonijiet tal-involviment tagħha f’reat kriminali (l-Artikolu 2(1) tad-Direttiva 2012/13).

57.

Il-kwalità ta’ persuna ssuspettata tista’ tiżdied ma’ dik ta’ persuna arrestata jew iddetenuta. L-Artikoli 4 u 6(2) tad-Direttiva 2012/13 jirreferu speċifikament għal din is-sitwazzjoni, sabiex tobbliga lill-Istati Membri jiggarantixxu li persuni f’dik is-sitwazzjoni “jkunu provduti fil-pront b’Ittra tad-Drittijiet bil-miktub” (l-Artikolu 4) u jiġu informati dwar ir-raġunijiet għall-arrest jew għad-detenzjoni (l-Artikolu 6).

58.

Il-kunċett ta’ persuna akkużata jitqiegħed f’livell kwalitattivament superjuri, peress li jimplika li l-awtorità kompetenti (normalment il-Prosekutur Pubbliku) diġà jkun ifformula akkuża speċifika, li tattribwixxi lil dik il-persuna r-responsabbiltà għal reat kriminali.

59.

Loġikament, il-ħarsien ta’ dawn id-drittijiet jaqa’ taħt il-kompetenza tal-awtorità li tintervjeni f’kull wieħed mill-istadji proċedurali. B’mod partikolari, dan għandu jkun il-każ meta, f’kuntest kriminali ( 13 ), il-forzi tal-pulizija jwettqu arrest ( 14 ) jew meta l-Prosekutur Pubbliku joħroġ l-att ta’ akkuża.

60.

Id-Direttiva 2012/13 tapplika, konformement mal-Artikolu 2(1) tagħha, sal-konklużjoni tal-proċeduri. Għalhekk “meta tintlaħaq deċiżjoni finali dwar jekk is-suspettat jew il-persuna akkużata tkunx wettqet ir-reat kriminali jew le, inkluż, fejn applikabbli, l-għoti tas-sentenza u r-riżoluzzjoni ta’ kwalunkwe appell”.

61.

Din ir-redazzjoni tippermetti li tiġi inkluża fit-termini tagħha l-ipoteżi li l-proċeduri kriminali ma jintemmux b’kundanna, fis-sens strett, iżda b’miżura ta’ sigurtà li tikkonsisti f’żamma forzata, fi stabbiliment psikjatriku jew simili, tal-persuna ddikjarata li ma tistax tinżamm responsabbli kriminalment minħabba l-instabbiltà mentali tagħha.

62.

Fil-fatt, f’kuntest simili, l-Artikolu 1(b) tad-Deċiżjoni Qafas 2008/909/ĠAI ( 15 ) jiddefinixxi “piena” bħala “kwalunkwe piena ta’ kustodja jew kwalunkwe miżura li tinvolvi ċaħda tal-libertà imposta għal perijodu ta’ żmien limitat jew mhux limitat minħabba reat kriminali abbażi ta’ proċedimenti kriminali”. B’mod iktar speċifiku, l-Artikolu 9(1)(k) ta’ din id-Deċiżjoni Qafas jirreferi għal “jekk [...] il-piena imposta tinkludi miżura ta’ kura psikjatrika jew tas-saħħa.”

63.

Fid-dawl ta’ dawn il-premessi, l-analiżi tar-regoli proċedurali nazzjonali fir-rigward tad-Direttiva 2012/13 tippermetti li tingħata risposta lill-qorti tar-rinviju.

64.

Skont in-NPK, il-proċeduri kriminali jistgħu jintemmu, flimkien mal-liberazzjoni mill-akkużi, bl-impożizzjoni kemm ta’ piena (permezz ta’ proċedura ordinarja) kif ukoll ta’ miżura medika obbligatorja (konformement mal-proċedura speċjali fl-Artikoli 427 et seq. tagħha). Ir-reazzjoni għat-twettiq tar-reat, jiġifieri l-piena, tinbidel f’miżura ta’ żamma psikjatrika obbligatorja meta l-awtur tal-att kriminali jkun wettaq dan l-att f’sitwazzjoni ta’ instabbiltà mentali.

65.

Sabiex tingħata kemm il-piena kif ukoll il-miżura medika koerċittiva, b’konsegwenza tat-twettiq ta’ reat, ( 16 ) id-dritt nazzjonali jirrikjedi li jsiru proċeduri kriminali ġenwini, li jfisser li matulhom għandhom jiġu rrispettati d-drittijiet protetti mid-Direttiva 2012/13. Ma nemminx li s-salvagwardji li tipprovdi din id-direttiva jistgħu jiġu esklużi fi kwalunkwe waħda miż-żewġ ipoteżijiet.

66.

Huwa differenti li, preċiżament minħabba s-sitwazzjoni psikoloġika tal-persuna ssuspettata jew akkużata, l-informazzjoni meħtieġa li għandha tingħata dwar id-drittijiet tagħha tista’ tkun suġġetta għal ċerti aġġustamenti. F’ċerti każijiet individwali ta’ instabbiltà mentali, huwa inutli li l-persuna kkonċernata tingħata formola b’dikjarazzjoni tad-drittijiet tagħha, għaliex hija ma tkunx f’pożizzjoni li tifhimhom, u kemm din il-proċedura kif ukoll il-komunikazzjoni tal-akkużi miġjuba kontriha jistgħu jsiru fil-preżenza tal-avukat difensur tagħha, peress li, kif ser insemmi iktar ’il quddiem, l-assistenza ta’ dan tal-aħħar hija kompletament insostitwibbli.

67.

L-Artikolu 3(2) tad-Direttiva 2012/13 effettivament jobbliga li tingħata informazzjoni dwar id-drittijiet tal-persuni ssuspettati jew akkużati filwaqt li jieħu inkunsiderazzjoni s-sitwazzjoni tal-persuni “vulnerabbli”. Din l-espressjoni tinkludi nies bi problemi serji ta’ saħħa mentali, li jistgħu jkunu fi stat fejn ma jifhmu kważi xejn mill-informazzjoni.

68.

L-intenzjoni ta’ tali prevenzjoni hija sabiex din l-informazzjoni tkun tista’ tiġi rċevuta u assimilata mill-persuna li lilha tkun indirizzata. Dan jirriżulta b’mod ċar mill-“Pjan direzzjonali għat-tisħiħ tad-drittijiet proċedurali ta’ persuni suspettati jew akkużati fi proċedimenti kriminali” ( 17 ) meta jispjega l-“miżura E” (“Salvagwardji Speċjali għal Persuni Suspettati jew Akkużati u li jkunu Vulnerabbli”) fejn jindika li “[s]abiex tiġi salvagwardjata l-korrettezza tal-proċedimenti, huwa importanti li tingħata attenzjoni speċjali lil persuni suspettati jew akkużati li ma jistgħux jifhmu jew isegwu l-kontenut jew it-tifsira tal-proċedimenti, minħabba pereżempju l-età tagħhom, il-kondizzjoni mentali jew fiżika” ( 18 ).

69.

F’każijiet ta’ persuni b’mard mentali li jkunu jbatu minn inkapaċità psikjatrika severa (kif jidher li qiegħed iseħħ f’dan il-każ), jidher li huwa rakkomandabbli li l-informazzjoni tingħata bl-assistenza ta’ terza persuna li taġixxi f’isimha ( 19 ). Fi kwalunkwe każ, hija kompetenza tad-dritt nazzjonali li jinstabu soluzzjonijiet fir-rigward tal-kapaċità ta’ persuni li ma jinstabux f’kundizzjoni li jaġixxu għalihom innifishom ( 20 ).

70.

Skont l-Artikolu 8(2) tad-Direttiva 2012/13, għandu jiġi żgurat li l-persuni ssuspettati jew akkużati li ma ngħatawx l-informazzjoni meħtieġa (skont it-termini ta’ din id-direttiva) jistgħu jikkontestaw din l-omissjoni “f’konformità mal-proċeduri fil-liġi nazzjonali”.

71.

Il-qorti tar-rinviju tafferma li, fil-proċedura speċjali għaż-żamma f’istituzzjoni psikjatrika ta’ persuni li ma jistgħux jinżammu kriminalment responsabbli (Artikoli 427 et seq. tan-NPK), b’differenza mill-proċeduri ordinarji, ma tkunx tista’ tivverifika jekk kienx hemm ksur ta’ drittijiet matul l-investigazzjoni mmexxija mill-Prosekutur Pubbliku.

72.

Skont il-qorti tar-rinviju, jekk l-investigazzjoni tal-Prosekutur Pubbliku tintemm b’deċiżjoni li tagħlaq il-proċedura minħabba li l-persuna eżaminata ma tkunx tista’ tinżamm kriminalment responsabbli, tinfetaħ it-triq sabiex l-istess qorti tordna ż-żamma f’istituzzjoni psikjatrika. F’dan l-istadju, jista’ jiġi żvelat kwalunkwe ksur preċedenti tad-drittijiet, li seħħ matul il-fażi tal-investigazzjoni, mingħajr ma l-qorti jkollha l-possibbiltà li tevalwa l-opportunità li tirrimedja n-nuqqasijiet ikkonstatati (pereżempju, billi tordna r-rinviju tal-proċess lura għall-fażi tal-investigazzjoni). Skont il-qorti inkwistjoni, hija tista’ biss tapprova jew tiċħad iż-żamma f’istituzzjoni psikjatrika.

73.

Il-qorti tar-rinviju għandha dubji dwar jekk, f’ċirkustanzi bħal dawn, id-dritt ta’ aċċess għal rimedji effettivi skont it-tifsira tal-Artikolu 8(2) tad-Direttiva 2012/13 huwiex osservat, sabiex jiġi kkontestat li l-awtorità kompetenti ma pprovdietx jew irrifjutat l-informazzjoni meħtieġa lill-persuna ssuspettata jew akkużata.

74.

Filwaqt li hija l-qorti tar-rinviju li għandha tinterpreta d-dritt tagħha nnifisha, ma jidhirx li jista’ jiġi eskluż appell (ibbażat fuq l-Artikolu 243(3) tan-NPK) kontra d-deċiżjoni tal-Prosekutur Pubbliku li jingħalaq il-każ, meta ulterjorment tinfetaħ il-proċedura (speċjali) irregolata mill-Artikoli 427 et seq. ta’ dan il-kodiċi. Dan l-appell jista’ jkun ibbażat fuq ksur tad-drittijiet tal-persuna ssuspettata jew akkużata waqt il-fażi li tippreċedi d-deċiżjoni tal-qorti li trid tiddeċiedi, fuq talba tal-Prosekutur Pubbliku, jekk din il-persuna għandhiex tinżamm f’istituzzjoni psikjatrika. Għaldaqstant tibqa’ miftuħa l-possibbiltà li ssir kontestazzjoni fis-sens tal-Artikolu 8 tad-Direttiva 2012/13.

75.

Il-qorti tar-rinviju tidher li taċċetta din is-soluzzjoni meta, fil-punt 62 tad-digriet tar-rinviju, tindika li, għalkemm l-Artikoli 427 et seq. tan-NPK ma jiggarantixxux rimedju effettiv, hija tista’ “tapplika b’analoġija l-garanzija proċedurali pprovduta għal każijiet eżaminati skont il-proċedura ordinarja” ( 21 ).

76.

Jekk interpretazzjoni bħal din ma tkunx possibbli, ir-regoli proċedurali Bulgari, skont it-termini li tuża l-qorti tar-rinviju sabiex tiddeskrivihom ( 22 ), jistgħu ma jiggarantixxux id-dritt għal rimedju effettiv li jinsab fl-Artikolu 8 tad-Direttiva 2012/13, peress li l-ebda mħallef ma jkollu s-setgħa li jevalwa jekk ġewx irrispettati, fil-fażi li tippreċedi l-proċedura msemmija fl-Artikoli 427 et seq., id-drittijiet protetti minn din id-direttiva. F’din l-ipoteżi, huwa l-ordinament ġuridiku intern li għandu jislet il-konsegwenzi (jekk ikun il-każ, ir-rinviju tal-proċess sabiex jiġi rrimedjat il-ksur imwettaq) għal dan it-tip ta’ ksur, jekk dawn jaffettwaw b’mod gravi l-garanziji proċedurali tal-persuna kkonċernata.

77.

Fl-aħħar nett, ma jistax jintesa li, fil-proċedura rregolata mill-Artikoli 427 et seq. tan-NPK, huwa obbligatorju li l-avukat difensur tal-persuna kkonċernata jassisti lil din tal-aħħar matul is-seduta li trid issir quddiem il-qorti li tiddeċiedi dwar iż-żamma tagħha f’istituzzjoni psikjatrika. ( 23 ) Loġikament, minn din il-perspettiva, l-avukat jista’ jinvoka, fid-difiża tal-klijent tiegħu, il-motivi kollha ta’ oppożizzjoni għaż-żamma, inklużi dawk li jirriżultaw mill-irregolaritajiet eventwali li l-awtoritajiet kompetenti setgħu wettqu matul il-fażi tal-investigazzjoni fil-proċeduri kriminali.

78.

Din id-direttiva tiżgura li l-persuni ssuspettati jew akkużati jkunu intitolati għall-assistenza ta’ avukat fi proċeduri kriminali u li ċ-ċaħda tal-libertà tagħhom tinġieb għall-attenzjoni ta’ parti terza li magħha jkunu jistgħu jikkomunikaw.

79.

Fir-rigward tal-kunċetti ta’ persuna ssuspettata jew akkużata, kif ukoll ta’ awtoritajiet kompetenti, fil-qafas tad-Direttiva 2013/48, nirreferi għall-kunsiderazzjonijiet imsemmija fid-Direttiva 2012/13. B’mod partikolari, id-Direttiva 2013/48 tirreferi b’mod espliċitu għall-“pulizija jew awtoritajiet oħra tal-infurzar tal-liġi” meta l-Artikolu 2(3) tagħha jestendi l-kundizzjonijiet għall-applikazzjoni ta’ assistenza legali għal persuni li, filwaqt li inizjalment ma jkunux issuspettati jew akkużati, isiru tali “matul l-interrogazzjoni” ( 24 ).

80.

Billi, kif ġie indikat preċedentement, in-NPK jipprevedi proċeduri kriminali ġenwini li jistgħu jirriżultaw fl-impożizzjoni ta’ miżura medika obbligatorja (konformement mal-proċedura speċjali tal-Artikoli 427 et seq.), il-persuna suġġetta għal din il-proċedura għandha tiġi ggarantita l-assistenza ta’ avukat kif ukoll id-drittijiet l-oħra previsti mid-Direttiva 2013/48.

81.

B’differenza minn dak li jseħħ taħt id-Direttiva 2012/13, l-istat mentali tal-persuna ssuspettata jew akkużata ma jippermettix li jiġi mmodifikat id-dritt tagħha għal assistenza minn avukat f’każ ta’ reat gravi ( 25 ). Għall-kuntrarju, dan id-dritt jissaħħaħ peress li l-persuna kkonċernata ma tkunx, pereżempju, f’pożizzjoni li tirrinunzja b’mod validu għall-preżenza tal-avukat tagħha (Artikolu 9 tad-Direttiva 2013/48).

82.

Għalkemm, kif spjegajt ukoll, persuni fi stat ta’ instabbiltà mentali jistgħu jitqiesu vulnerabbli, skont l-Artikolu 13 tad-Direttiva 2013/48, l-Istati Membri għandhom jiffaċilitaw dan l-aċċess għal avukat filwaqt li jieħdu inkunsiderazzjoni l-ħtiġijiet speċifiċi tagħhom.

83.

Skont l-informazzjoni fil-proċess, in-NPK jissodisfa dan l-għan peress li f’każ li l-livell ta’ inkapaċità jwassal sabiex il-persuna ma tifhimx, minnufih jinħatar avukat sabiex, fiż-żmien ippjanat mid-difiża, jara li l-kumplament tad-drittijiet jiġu rrispettati kif xieraq. L-Artikolu 94(1)(2) jipprovdi wkoll li l-parteċipazzjoni ta’ avukat difensur fi proċeduri kriminali għandha tkun obbligatorja jekk il-persuna kkonċernata tbati minn inkapaċità fiżika jew mentali li ma tippermettilhiex tiddefendi ruħha. F’dan il-każ, il-paragrafu 3 tal-istess artikolu jistabbilixxi li l-awtorità kompetenti għandha taħtar avukat difensur.

84.

Għalhekk, il-leġiżlazzjoni Bulgara, li dwar l-inkompatibbiltà tagħha mad-Direttiva 2013/48 il-qorti tar-rinviju tistaqsi, ma tidhirx li tmur kontra din tal-aħħar f’dak li jirrigwarda s-salvagwardja tad-drittijiet li tagħhom tirrikjedi l-protezzjoni. Huwa differenti jekk, f’każ partikolari, ma jkunux ġew osservati r-rekwiżiti legali.

85.

Jekk, madankollu, dawn id-drittijiet ikunu nkisru, il-kunsiderazzjonijiet li għamilt fir-rigward tar-rimedji applikabbli sabiex jiġi kkontestat ksur tad-Direttiva 2012/13 jistgħu, mutatis mutandis, jiġu trasposti għad-Direttiva 2013/48.

86.

Permezz ta’ din id-direttiva, fil-proċeduri kriminali jissaħħu ċerti aspetti tal-preżunzjoni tal-innoċenza u tad-dritt tal-persuni fiżiċi ssuspettati jew akkużati f’tali proċeduri li jkunu preżenti fil-kawża.

87.

L-Istati Membri ma kellhomx l-obbligu li jimplimentaw id-Direttiva (UE) 2016/343 qabel l‑1 ta’ April 2018 ( 26 ). Bħala konsegwenza, din id-direttiva ma tistax tiġi invokata bħala leġiżlazzjoni tal-Unjoni applikabbli għall-proċeduri kriminali li ntemmu qabel dik id-data.

88.

F’dan il-każ, skont id-digriet tar-rinviju u l-kjarifiki ulterjuri mill-qorti tar-rinviju, l-għeluq definittiv tal-proċeduri kriminali qabel it-talba, mill-Prosekutur Pubbliku, għall-miżura ta’ detenzjoni seħħ fl‑1 ta’ Marzu 2018. Din ir-riżoluzzjoni kellha tiddetermina l-fatti stabbiliti, l-involviment tal-akkużat u l-kundizzjoni tiegħu bħala persuna li ma tistax tinżamm responsabbli.

89.

Għaldaqstant id-diffikultajiet f’tali proċedura ma jistgħux, ratione temporis, jiġu analizzati fid-dawl tad-Direttiva (UE) 2016/343. B’mod simili, lanqas ma jista’ jiġi invokat l-Artikolu 48 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea (iktar ’il quddiem il-“Karta”), peress li ma hemm ebda evidenza li kien hemm xi element qabel l‑1 ta’ April 2018 li kien jippermetti l-applikazzjoni tad-dritt tal-Unjoni fis-sens tal-Artikolu 51(1) tal-Karta.

90.

Huwa minnu li, peress li għadha pendenti d-deċiżjoni mill-qorti tar-rinviju fil-proċedura speċjali dwar iż-żamma ta’ EP f’istituzzjoni psikjatrika, id-Direttiva (UE) 2016/343 hija applikabbli għal dik il-proċedura mill‑1 ta’ April 2018. Madankollu, id-domandi preliminari mressqa mill-qorti tar-rinviju ma jikkonċernawx, fil-fatt, l-azzjoni tagħha stess fil-kuntest ta’ dik il-proċedura, iżda dik tal-awtoritajiet kompetenti (b’mod partikolari l-Prosekutur Pubbliku) matul il-proċeduri kriminali li ntemmu fl‑1 ta’ Marzu 2018.

91.

Għalhekk, jidhirli li r-risposta għal din il-parti tar-rinviju għal deċiżjoni preliminari għandha tiġi llimitata għal affermazzjoni li d-Direttiva (UE) 2016/343 ma hijiex applikabbli għall-proċeduri kriminali konklużi qabel l‑1 ta’ April 2018. Madankollu, f’każ li l-Qorti tal-Ġustizzja ma tifhimhiex b’dan il-mod, ser nesprimi l-opinjoni tiegħi f’dan ir-rigward.

92.

Il-preżunzjoni ta’ innoċenza protetta mid-Direttiva (UE) 2016/343 tirregola, skont l-Artikolu 2 tagħha, “[l-istadji] kollha tal-proċedimenti kriminali [...] sa meta d-deċiżjoni dwar id-determinazzjoni finali jekk dik il-persuna wettqitx ir-reat kriminali kkonċernat tkun saret definittiva”.

93.

Ma għandi ebda dubju li kieku d-Direttiva (UE) 2016/343 kellha tkun applikabbli ratione temporis, id-dispożizzjonijiet tagħha kien ikollhom jiġu osservati fil-proċeduri kriminali kontra kwalunkwe persuna ssuspettata jew akkużata, inkluż fejn ikun hemm sintomi ta’ instabbiltà mentali. Il-fatt li l-prosekuzzjoni ssir mill-Prosekutur Pubbliku bl-ebda mod ma jipprekludi li, f’dan l-istadju tal-proċeduri kriminali qabel il-proċeduri quddiem il-qorti, għandu jkun hemm konformità mad-Direttiva (UE) 2016/343.

94.

Nenfasizza li l-preżunzjoni ta’ innoċenza protetta mid-Direttiva (UE) 2016/343 tapplika fl-istadji kollha ta’ kull proċedura kriminali għal reati serji ( 27 ). Huwa irrilevanti, f’dan ir-rigward, li l-persuni akkużati li wettqu reat ikunu jbatu minn mard mentali li jagħti lok għall-konstatazzjoni li ma jistgħux jinżammu responsabbli fi tmiem il-proċeduri.

95.

Fi kwalunkwe każ, għandi niġbed l-attenzjoni li l-preżunzjoni ta’ innoċenza, hekk kif mhux neċessarjament tipprekludi d-detenzjoni provviżorja, lanqas ma tipprekludi ż-żamma f’istituzzjoni psikjatrika ta’ min ikun issuspettat li wettaq reat fi stat ta’ instabbiltà mentali. Hija lanqas ma tipprekludi, kif jipprovdi l-Artikolu 4 tad-Direttiva (UE) 2016/343, “deċiżjonijiet preliminari ta’ natura proċedurali, li jittieħdu mill-awtoritajiet ġudizzjarji jew awtoritajiet kompetenti oħra u li huma bbażati fuq suspett jew evidenza inkriminanti”.

96.

Permezz tar-riflessjonijiet preċedenti jidhirli li jistgħu jingħataw risposti għad-domandi mressqa mill-qorti tar-rinviju:

97.

Is-seba’ domanda tinkludi subdomanda li fiha l-qorti tar-rinviju ssemmi l-Artikolu 21 tal-Karta, u tistaqsi jekk il-prinċipju ta’ nondiskriminazzjoni jipprekludix li s-setgħat ta’ qorti jvarjaw skont jekk il-persuni li jkunu s-suġġett tal-proċeduri jkunux fi stat ta’ saħħa mentali tajba jew le. Peress li, fil-fehma tiegħi, is-sitwazzjonijiet ta’ dawn il-persuni li jbatu minn instabbiltà mentali ma humiex paragunabbli ma’ dawk ta’ persuni li għandhom użu sħiħ tal-fakultajiet mentali tagħhom, wieħed ma jistax jitkellem dwar diskriminazzjoni minħabba ċ-ċirkustanza li, għal dawn tal-ewwel, hemm previsti regoli proċedurali speċifiċi. Dan ma jipprekludix li l-garanziji li, skont id-direttivi msemmija hawn fuq, għandhom jiġu osservati, għandhom jiġu applikati għal ċerti persuni speċifiċi, kif diġà spjegajt.

98.

Fid-dawl ta’ dak li ntqal hawn fuq, nissuġġerixxi lill-Qorti tal-Ġustizzja tirrispondi kif ġej għad-domandi magħmula mir-Rayonen sad Lukovit (il-Qorti Distrettwali ta’ Lukovit, il-Bulgarija):