1.

X’inhija r-relazzjoni bejn id-Direttiva EAS (li tfisser Evalwazzjoni Ambjentali Strateġika) ( 2 ) u d-Direttiva “habitat” ( 3 )? Din hija l-mistoqsija mqajma miż-żewġ talbiet għal deċiżjoni preliminari magħmula mill-Conseil d’État (il-Kunsill tal-Istat, il-Belġju), li ser neżamina flimkien.

2.

Din il-mistoqsija tqum fl-isfond tad-diversi evalwazzjonijiet u stimi tal-effetti fuq l-ambjent previsti mid-dritt tal-Unjoni, u b’mod partikolari f’dan il-każ, l-evalwazzjoni tal-effetti tal-pjanijiet u l-proġetti li jistgħu jaffettwaw lis-siti Natura 2000, irregolata mill-Artikolu 6(3) tad-Direttiva “habitat”, kif ukoll l-evalwazzjoni ambjentali tal-pjanijiet u tal-programmi magħmula skont id-Direttiva EAS. Għall-kuntrarju, l-evalwazzjoni l-iktar magħrufa, jiġifieri dik tal-effetti ta’ ċerti proġetti magħmula skont id-Direttiva EEA ( 4 ), ma għandha l-ebda rwol partikolari fil-kawżi li qegħdin nittrattaw.

3.

Il-Kawża CFE tirrigwarda l-applikazzjoni tad-Direttiva “habitat” permezz tal-għażla fid-dritt intern ta’ żona speċjali ta’ konservazzjoni li tinvolvi l-adozzjoni ta’ diversi regoli ta’ protezzjoni, filwaqt li l-kawża Terre wallonne tirrigwarda l-istabbiliment tal-għanijiet ta’ konservazzjoni għas-siti kollha Natura 2000 tar-Reġjun ta’ Wallonie, fejn għal darba oħra għandha tiġi implimentata d-Direttiva “habitat”. Fir-rigward taż-żewġ atti legali, qiegħed jiġi invokat li l-adozzjoni tagħhom kellha tkun ippreċeduta minn evalwazzjoni ambjentali magħmula skont id-Direttiva EAS.

4.

F’dan ir-rigward, għandu jiġi ċċarat b’mod partikolari jekk miżuri li huma direttament marbuta jew neċessarji għall-ġestjoni tas-siti Natura 2000, f’dan il-każ l-għażla ta’ żona speċjali ta’ konservazzjoni u l-istabbiliment tal-għanijiet ta’ konservazzjoni, humiex fil-prinċipju esklużi mill-kamp ta’ applikazzjoni tal-evalwazzjoni ambjentali magħmula skont id-Direttiva EAS. Insostenn ta’ din il-konklużjoni, l-ewwel nett qiegħed jiġi invokat li tali miżuri huma espressament eżentati mill-evalwazzjoni tal-effetti fuq is-sit prevista fl-Artikolu 6(3) tad-Direttiva “habitat”. Iżda xi ngħidu għall-evalwazzjoni ambjentali magħmula skont id-Direttiva EAS?

5.

Barra minn hekk, għandu jiġi eżaminat jekk il-miżuri li semmejt effettivament jissodisfawx il-kundizzjonijiet li għalihom hija suġġetta evalwazzjoni ambjentali. F’dan ir-rigward, għandu jiġi ċċarat l-ewwel nett jekk dawn jiddefinixxux il-qafas li fih l-implimentazzjoni tal-proġetti tista’ tkun sussegwentement awtorizzata.

6.

L-importanza prattika tal-proċeduri li għandi quddiemi għandha tiġi enfasizzata. In-netwerk Natura 2000 jinkludi madwar 18 % tal-wiċċ tal-art u 6 % taż-żoni marittimi tal-Unjoni f’diversi eluf ta’ siti. Billi, sal-lum, il-miżuri ta’ ġestjoni jidher li ħafna drabi jittieħdu mingħajr ma ssir evalwazzjoni ambjentali, l-obbligu li ssir evalwazzjoni ambjentali tal-miżuri meħuda għall-ġestjoni tas-siti Natura 2000 tista’ tixħet dubji fuq dan in-netwerk.

7.

L-għanijiet tad-Direttiva EAS jirriżultaw b’mod partikolari mill-Artikolu 1 tagħha:

“L-għan ta’ din id-Direttiva hu li jsiru disposizzjonijiet għal livell għoli ta’ protezzjoni ta’ l-ambjent u biex issir kontribuzzjoni għall-integrazzjoni tal-konsiderazzjonijiet ambjentali fil-preparazzjoni u l-adozzjoni ta’ pjanijiet u programmi bil-għan li jkun jippromwovi l-iżvilupp sostenibbli, billi jkun assigurat li, skond din id-Direttiva, issir stima ambjentali ta’ ċerti pjanijiet u programmi li x’aktarx ikollhom effetti sinifikanti fuq l-ambjent”.

8.

Il-pjanijiet u l-programmi huma ddefiniti fl-Artikolu 2(a) tad-Direttiva EAS:

“Għall-għanijiet ta’ din id-Direttiva:

9.

L-obbligu li titwettaq evalwazzjoni strateġika tal-effetti fuq l-ambjent, prevista fl-Artikolu 3(1) sa (5) tad-Direttiva EAS, huwa b’mod partikolari ta’ interess għall-kawżi prinċipali:

“1.   L-istima ambjentali, skond l-Artikoli 4 sa 9, għandha ssir għall-pjanijiet u l-programmi msemmija fil-paragrafi 2 sa 4 li x’aktarx ikollhom effetti ambjentali sinifikanti.

2.   Bla ħsara għall-paragrafu 3, stima ambjentali għandha ssir għall-pjanijiet u l-programmi kollha,

3.   Pjanijiet u programmi msemmija fil-paragrafu 2 li jistabbilixxu l-użu ta’ żoni żgħar fil-livell lokali u modifiki żgħar għall-pjanijiet u l-programmi msemmija fil-paragrafu 2 jkunu jeħtieġu stima ambjentali biss meta l-Istati Membri jistabbilixxu li dawn x’aktarx ikollhom effetti ambjentali sinifikanti.

4.   L-Istati Membri għandhom jistabilixxu jekk il-pjanijiet u l-programmi, minbarra dawk imsemmija fil-paragrafu 2, li jissettjaw il-qafas għall-kunsens futur ta’ l-iżvilupp tal-proġetti, hux ser ikollhom effetti ambjentali sinifikanti.

5.   L-Istati Membri għandhom jistabilixxu jekk il-pjanijiet jew il-programmi msemmija fil-paragrafi 3 u 4 hux ser ikollhom effetti ambjentali sinifikanti jew billi kull każ jiġi eżaminat jew billi jkunu speċifikati t-tipi ta’ pjanijiet u programmi jew billi jkunu kombinati iż-żewġ metodi. Għal dan il-għan l-Istati Membri għandhom fil-każijiet kollha jikkunsidraw il-kriterji rilevanti stabbiliti fl-Anness II, sabiex ikun assigurat li l-pjanijiet u l-programmi li x’aktarx ikollhom effetti sinifikanti fuq l-ambjent ikunu koperti b’din id-Direttiva”.

10.

In-netwerk Ewropew taż-żoni ta’ konservazzjoni, Natura 2000, huwa ddefinit fl-Artikolu 3(1) tad-Direttiva “habitat”:

“Għandu jiġi stabbilit network ekoloġiku Ewropew koerenti ta’ żoni speċjali ta’ konservazzjoni taħt l-isem ta’ Natura 2000. Dan in-network, magħmul minn siti li jħaddnu fihom it-tipi ta’ habitat naturali elenkati fl-Anness I u l-habitat ta’ l-ispeċi elenkati fl-Anness II, għandhom jippermettu li t-tipi ta’ habitat naturali u l-habitat naturali ta’ l-ispeċi konċernati jinżammu jew, fejn jixraq, jiġu ripristinati fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli fil-firxa naturali tagħhom.

[…]”

11.

Ir-regoli konkreti dwar l-għażla tas-siti huma previsti fl-Artikolu 4 tad-Direttiva “habitat”:

“1.   Skond il-kriterji stabbiliti fl-Anness III (Stadju 1) u l-informazzjoni xjentifika relevanti, kull Stat Membru għandu jipproponi lista ta’ siti li jindikaw liema tipi ta’ habitat naturali fl-Anness I u liema speċi fl-Anness II li hemm fis-siti huma endemiċi għat-territorju tagħhom. […]

[…]

2.   Skond il-kriterji stabbiliti fl-Anness III (Stadju 2) u fl-istruttura kemm ta’ kull wieħed mill-ħames reġjuni bioġeografiċi msemmija fl-Artikolu 1(ċ) (iii) kif ukoll dik tat-territorju kollu msemmi fl-Artikolu 2(1), il-Kummissjoni trid tistabilixxi, bi ftehim ma’ kull Stat Membru, lista preliminari tas-siti li huma ta’ importanza għall-Komunità msawra mil-listi ta’ l-Istati Membri […]

[…]

Il-lista tas-siti magħżula bħala siti ta’ importanza għall-Komunità, li tidentifika dawk li jilqgħu fihom waħda jew aktar mit-tipi ta’ habitat naturali ta’ priorità jew l-ispeċi ta’ priorità, għandha tiġi adottata mill-Kummissjoni skond il-proċedura stabbilita fl-Artikolu 21.

3. […]

4.   Ladarba sit ta’ importanza għall-Komunità jkun adottat skond il-proċedura stabbilita fil-paragrafu 2, l-Istat Membru konċernat irid jinnomina dak is-sit bħala żona speċjali ta’ konservazzjoni kemm jista’ jkun malajr u f’mhux aktar minn sitt snin żmien, u jistabilixxi prioritajiet skond l-importanza tas-siti għaż-żamma jew ir-ripristinar, fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli, ta’ tip ta’ habitat naturali fl-Anness I jew speċi fl-Anness II u għall-koerenza ta’ Natura 2000, u fl-isfond tat-theddid ta’ degradazzjoni jew qerda li jkunu esposti għaliha dawk is-siti.

5.   Hekk kif sit jitniżżel fil-lista msemmija fit-tielet subparagrafu tal-paragrafu 2 dan ikun suġġett għall-Artikolu 6(2), (3) u (4)”.

12.

Il-protezzjoni tas-siti hija rregolata kif ġej fl-Artikolu 6(1) sa (3) tad-Direttiva “habitat”:

“1.   Għal żoni speċjali ta’ konservazzjoni, l-Istati Membri għandhom jistabilixxu l-miżuri ta’ konservazzjoni meħtieġa li jinkludu, jekk hemm bżonn, pjanijiet ta’ tmexxija xierqa disinjati speċifikament għas-siti jew imdaħħla fil-pjanijiet ta’ żvilupp l-oħra, u miżuri xierqa statutorji, amminstrattivi jew kuntrattwali li jaqblu mal-ħtiġiet ekoloġiċi tat-tipi ta’ habitat naturali fl-Anness I u l-ispeċi fl-Anness II li hemm fis-siti.

2.   L-Istati Membri għandhom jieħdu l-miżuri xierqa biex jevitaw, fiż-żoni speċjali ta’ konservazzjoni, id-deterjorament ta’ l-habitat naturali u l-habitat ta’ l-ispeċi kif ukoll t-tfixkil ta’ l-ispeċi li għalihom ġew nominati ż-żoni, safejn dak it-tfixkil jista’ jkun sinifikanti meta jitqies skond l-għanjiet ta’ din id-Direttiva.

3.   Kull pjan jew proġett li mhux marbut direttament ma’ jew li ma hux meħtieġ għat-tmexxija tas-sit iżda li x’aktarx se jkollu effett sinifikanti fuqu, jew b’mod individwali jew inkella flimkien ma’ xi pjanijiet jew proġetti oħra, għandu jkun suġġett għal evalwazzjoni xierqa ta’ l-implikazzjonijiet tiegħu għas-sit in vista ta’ l-għanjiet ta’ konservazzjoni tas-sit. Fl-isfond tar-riżultati ta’ l-evalwazzjoni ta’ l-implikazzjonijiet għas-sit u skond id-dispożizzjonijiet tal-paragrafu 4, l-awtoritajiet nazzjonali kompetenti għandhom jaqblu dwar il-pjan jew il-proġett biss wara li jkunu żguraw li dan ma jaffettwax ħażin l-integrità tas-sit konċernat u, jekk xieraq, wara li jkunu raw l-opinjoni tal-pubbliku ġenerali”.

13.

Is-suġġett tal-proċedura li wasslet għall-kawża CFE huwa l-Arrêté du Gouvernement de la Région de Bruxelles-Capitale portant désignation du site Natura 2000 – BE1000001: “La Forêt de Soignes avec lisières et domaines boisés avoisinants et la Vallée de la Woluwe – complexe Forêt de Soignes – Vallée de la Woluwe” du 14 avril 2016 (id-Digriet tal-Gvern tar-Reġjun ta’ Bruxelles-Capitale tal-14 ta’ April 2016 dwar l-għażla tas-sit Natura 2000 – BE1000001: “Il-Foresta Soignes b’limiti u żoni bis-siġar viċini u l-Wied tal-Woluwe – Kumpless tal-Foresta ta’ Soignes – Wied tal-Woluwe”). ( 5 )

14.

Dan id-digriet jiddetermina essenzjalment liema żoni jifformaw parti miż-żona speċjali ta’ konservazzjoni, liema tipi ta’ habitats u liema speċijiet jinsabu fihom, f’liema stat ta’ konservazzjoni kienu meta ġie identifikat is-sit, liema stat ta’ konservazzjoni jrid jintlaħaq u għaliex is-sit huwa protett.

15.

L-Artikolu 15 tad-digriet jipprovdi ċerti projbizzjonijiet biex is-sit jiġi protett:

“1.   Skont l-Artikolu 47(2) tad-[Digriet tal-1 ta’ Marzu 2012 dwar il-konservazzjoni tan-natura], dan l-artikolu jistabbilixxi l-projbizzjonijiet ġenerali għas-sit Natura 2000 magħżul minn dan id-digriet.

2.   Bla ħsara għal dispożizzjonijiet speċifiċi li jippermettu eżenzjoni jew deroga, huwa pprojbit, għall-proġetti li ma humiex suġġetti għal permess jew kunsens skont l-Artikolu 47(2) tad-digriet:

2° […]”

16.

Il-proċedura fil-kawża prinċipali li wasslet għall-kawża Terre wallonne tirrigwarda d-Digriet tal-Gvern ta’ Wallonie tal-1 ta’ Diċembru 2016 li jistabbilixxi l-għanijiet ta’ konservazzjoni għan-netwerk Natura 2000 ( 6 ). Dan id-digriet jistabbilixxi għanijiet kwantitattivi u kwalitattivi ta’ konservazzjoni għat-tipi ta’ habitat u għall-ispeċijiet fir-reġjun kollu.

17.

Id-digriet inkwistjoni huwa bbażat fuq l-Artikolu 25a tal-Liġi tat-12 ta’ Lulju 1973 dwar il-konservazzjoni tan-natura:

“Artikolu 25a

1.   Il-Gvern għandu jistabbilixxi, fil-livell tar-Reġjun ta’ Wallonie, għanijiet ta’ konservazzjoni għal kull tip ta’ habitat naturali u għal kull tip ta’ speċi li għalihom għandhom jintgħażlu siti.

L-għanijiet ta’ konservazzjoni huma ddeterminati fuq il-bażi tal-istat ta’ konservazzjoni, fil-livell tar-Reġjun ta’ Wallonie, tat-tipi ta’ habitats naturali u tal-ispeċijiet li għalihom għandhom jintgħażlu siti u għandhom l-għan li jżommu jew, fejn xieraq, jirripristinaw it-tipi ta’ habitats naturali u l-ispeċijiet li għalihom għandhom jintgħażlu siti fi stat favorevoli ta’ konservazzjoni.

Dawn l-għanijiet ta’ konservazzjoni għandhom ikunu indikattivi.

2.   Fuq il-bażi tal-għanijiet ta’ konservazzjoni msemmija fl-ewwel paragrafu, il-Gvern għandu jistabbilixxi għanijiet ta’ konservazzjoni applikabbli għas-siti ta’ Natura 2000.

Dawn l-għanijiet ta’ konservazzjoni għandhom ikunu regolatorji. Għandhom jiġu interpretati fid-dawl tad-data msemmija fil-punti 2 u 3 tat-tieni subparagrafu tal-Artikolu 26(1).”

18.

Il-premessi tad-digriet inkwistjoni jiddeskrivu l-għanijiet speċifikament kif ġej:

“[…]

Billi, skont l-Artikolu 1a, [l-Artikolu] 21a u l-ewwel subparagrafu tal-Artikolu 25a(1) tal-Liġi, għandhom jiġu stabbiliti għanijiet ta’ konservazzjoni fil-livell tat-territorju kollu ta’ Wallonie (u mhux biss għan-netwerk Natura 2000), b’mod li jkun hemm ħarsa ġenerali ta’ dak li għandu jiġi ppreżervat jew, fejn jeħtieġ, ta’ dak li għandu jiġi ripristinat fi stat favorevoli ta’ konservazzjoni tal-habitats u l-ispeċijiet li għalihom ġie stabbilit in-netwerk Natura 2000; dawn l-għanijiet huma indikattivi;

Billi l-għanijiet ta’ konservazzjoni fil-livell tas-siti għandhom ikunu stabbiliti fuq il-bażi tal-għanijiet ta’ konservazzjoni stabbiliti fil-livell tat-territorju ta’ Wallonie; dawn l-għanijiet huma regolatorji; […]

[…]

Billi dawn l-għanijiet japplikaw biss f’sit speċifiku ta’ Natura 2000 meta s-sit ikun magħżul għal dik l-ispeċi jew dak il-habitat.”

19.

Sa mill-1983, il-kumpannija b’responsabbiltà limitata CFE (iktar ’il quddiem “CFE”) hija proprjetarja ta’ art li tkopri l-biċċa l-kbira tal-art watja tal-Foresterie f’Watermael-Boitsfort, komun li jinsab fin-Nofsinhar tar-Reġjun ta’ Bruxelles-Capitale (il-Belġju).

20.

Fis-7 ta’ Diċembru 2004, il-Kummissjoni Ewropea adottat, skont id-Direttiva “habitat”, l-ewwel lista tas-siti ta’ importanza Komunitarja għar-reġjun bijoġeografiku tal-Atlantiku, li kienet tinkludi s-sit Natura 2000 BE1000001 “La Forêt de Soignes avec lisières et domaines boisés avoisinants et la Vallée de la Woluwe. Complexe Forêt de Soignes – Vallée de la Woluwe” (Il-Foresta Soignes b’limiti u żoni bis-siġar viċini u l-Wied tal-Woluwe – Kumpless tal-Foresta ta’ Soignes – Wied tal-Woluwe”). ( 7 ) Il-biċċa art proprjetà ta’ CFE tagħmel parti minn dan is-sit.

21.

CFE ressqet rikors kontra din id-deċiżjoni tal-Kummissjoni, li ġie miċħud bħala inammissibbli permezz tad-Digriet tal-Qorti Ġenerali tal-Unjoni Ewropea tad-19 ta’ Settembru 2006 ( 8 ).

22.

CFE tiddikjara li, bejn l-1937 u l-1987, parti sinjifikattiva mill-art tagħha ntużat bħala miżbla illegali mill-komun ta’ Watermael-Boitsfort, u li hija saret taf b’din iċ-ċirkustanza biss fid-9 ta’ Ottubru 2007. F’din id-data, fil-fatt, l-IBGE (l-Istitut ta’ Brussell għall-Immaniġġjar tal-Ambjent, il-Belġju) bagħtilha twissija fejn stidinha tippreżenta pjan ta’ tindif tas-sit.

23.

Fid-9 ta’ Lulju 2015, il-Gvern tar-Reġjun ta’ Bruxelles-Capitale approva fl-ewwel qari l-abbozz preliminari ta’ digriet dwar l-għażla tas-sit Natura 2000 hawn fuq imsemmi. Bejn l-24 ta’ Settembru u s-7 ta’ Novembru 2015 saret inkjesta pubblika dwar dan l-abbozz preliminari ta’ digriet. Din l-inkjesta qajmet 202 ilmenti, fosthom wieħed mingħand CFE. Madankollu, il-Gvern xorta waħda adotta d-digriet tal-għażla tas-sit Natura 2000 inkwistjoni fl-14 ta’ April 2016.

24.

Permezz ta’ rikors ippreżentat fit-12 ta’ Lulju 2016, CFE issa qiegħda titlob l-annullament tad-digriet tal-14 ta’ April 2016, fejn hija toġġezzjona b’mod partikolari għall-fatt li ma saret l-ebda evalwazzjoni ambjentali skont id-Direttiva EAS.

25.

F’din il-kawża, il-Conseil d’État (il-Kunsill tal-Istat, il-Belġju) adixxa għalhekk lill-Qorti tal-Ġustizzja bid-domandi preliminari li ġejjin:

26.

CFE, ir-Reġjun ta’ Bruxelles-Capitale, il-Gvern tar-Repubblika Ċeka u dak tar-Repubblika tal-Irlanda kif ukoll il-Kummissjoni ppreżentaw osservazzjonijiet bil-miktub.

27.

Fit-8 ta’ Novembru 2012, bdiet il-proċedura għall-adozzjoni ta’ digriet li jistabbilixxi l-għanijiet ta’ konservazzjoni għan-netwerk Natura 2000 għar-Reġjun ta’ Wallonie. Mill-10 ta’ Diċembru 2012 sat-8 ta’ Frar 2013, saret inkjesta pubblika fil-218-il komun ikkonċernati min-netwerk Natura 2000. Fl-1 ta’ Diċembru 2016, il-Gvern ta’ Wallonie adotta d-digriet inkwistjoni.

28.

Permezz ta’ rikors ippreżentat fid-9 ta’ Frar 2017, l-assoċjazzjoni mingħajr skop ta’ lukru Terre wallonne qiegħda titlob l-annullament tad-digriet tal-1 ta’ Diċembru 2016.

29.

F’din il-kawża, il-Conseil d’État (il-Kunsill tal-Istat, il-Belġju) issa qiegħed jagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domandi li ġejjin:

30.

Terre wallonne, il-Gvern tar-Renju tal-Belġju, dak tar-Repubblika Ċeka u dak tal-Irlanda kif ukoll il-Kummissjoni ppreżentaw osservazzjonijiet bil-miktub.

31.

Fit-13 ta’ Diċembru 2018 il-Qorti tal-Ġustizzja żammet seduta komuni li fiha pparteċipaw CFE, ir-Reġjun ta’ Bruxelles-Capitale, il-Gvern Belġjan u l-Kummissjoni.

32.

Iż-żewġ talbiet għal deċiżjoni preliminari jfittxu li jiċċaraw jekk miżuri li huma direttament relatati ma’ jew neċessarji għall-ġestjoni tas-siti Natura 2000 fis-sens tal-ewwel sentenza tal-Artikolu 6(3) tad-Direttiva “habitat” jirrikjedux, bħala pjanijiet jew programmi, evalwazzjoni ambjentali skont id-Direttiva EAS.

33.

B’mod konkret, il-kawża CFE tikkonċerna att ġuridiku li jistabbilixxi status speċifiku ta’ protezzjoni tad-dritt intern għal sit diġà protett provviżorjament, u l-kawża Terre wallonne tirrigwarda miżura li tiġbor fil-qosor l-għanijiet ta’ konservazzjoni tas-siti Natura 2000 kollha fir-Reġjun ta’ Wallonie.

34.

Il-Conseil d’État ġustament jikkunsidra li dawn il-miżuri huma direttament marbuta mal-ġestjoni u neċessarji għall-ġestjoni tas-siti Natura 2000. L-għażla ta’ żona speċjali ta’ konservazzjoni tistabbilixxi l-istatus ta’ protezzjoni fid-dritt intern tas-sit ikkonċernat u tiddefinixxi l-qafas għall-ġestjoni tiegħu. Is-sommarju tal-għanijiet ta’ konservazzjoni tas-siti kollha Natura 2000 tar-Reġjun ta’ Wallonie jqiegħed lil kull qafas speċifiku għas-sit f’kuntest usa’.

35.

Ma hemmx dubju li dawn il-miżuri jissodisfaw il-kundizzjonijiet stipulati mill-Artikolu 2(1)(a) tad-Direttiva EAS. Dawn ġew adottati minn awtoritajiet fil-livell reġjonali u huma meħtieġa minn dispożizzjonijiet leġiżlattivi, regolatorji jew amministrattivi, jiġifieri mid-Direttiva “habitat” u mid-dispożizzjonijiet adottati għall-finijiet tat-traspożizzjoni tagħha.

36.

Id-domandi tal-Conseil d’État jirrigwardaw żewġ settijiet oħrajn ta’ kwistjonijiet, jiġifieri, l-ewwel nett, jekk il-miżuri ta’ protezzjoni u ta’ ġestjoni tas-siti Natura 2000 humiex esklużi fi kwalunkwe każ mill-evalwazzjoni strateġika tal-effetti fuq l-ambjent prevista skont id-Direttiva EAS u, jekk dan ma huwiex il-każ, jekk dawn il-miżuri jissodisfawx il-kundizzjonijiet l-oħrajn għal tali evalwazzjoni skont l-Artikolu 3 ta’ din id-direttiva, b’mod partikolari jekk jiddefinixxux il-qafas għall-awtorizzazzjoni futura tal-implimentazzjoni tal-proġetti.

37.

Ir-Reġjun ta’ Bruxelles-Capitale, il-Gvern Belġjan u dak Irlandiż kif ukoll il-Kummissjoni jikkunsidraw li, minħabba l-Artikolu 3(2)(b) tad-Direttiva EAS u l-eċċezzjoni li tapplika għall-miżuri ta’ ġestjoni prevista fl-Artikolu 6(3) tad-Direttiva “habitat”, l-evalwazzjoni strateġika tal-effetti fuq l-ambjent meħtieġa għas-siti Natura 2000 hija ristretta għall-evalwazzjoni tal-pjanijiet u tal-proġetti li huma wkoll suġġetti għal evalwazzjoni tal-effetti fuq is-sit skont id-Direttiva “habitat”. Skont din l-analiżi, il-miżuri ta’ ġestjoni tas-siti Natura 2000 qatt ma jkunu jeħtieġu evalwazzjoni ambjentali.

38.

Skont l-Artikolu 3(2)(b) tad-Direttiva EAS, evalwazzjoni ambjentali għandha ssir għall-pjanijiet u l-programmi li, fid-dawl tal-effetti li aktarx ikollhom fuq is-siti, jeħtieġu evalwazzjoni skont l-Artikoli 6 jew 7 tad-Direttiva “habitat”. Din l-evalwazzjoni trid turi l-effetti kollha tal-miżura kkonċernata fuq l-ambjent; madankollu, id-Direttiva EAS ma torbotx konsegwenzi legali ma’ dawk l-effetti.

39.

Madankollu, skont l-Artikolu 6(3) tad-Direttiva “habitat”, il-pjanijiet u l-proġetti li ma humiex direttament marbuta ma’ jew neċessarji għall-ġestjoni tas-sit huma esklużi mill-evalwazzjoni tal-effetti fuq is-sit previst. Madankollu, l-awtoritajiet nazzjonali kompetenti jistgħu jawtorizzaw pjanijiet u proġetti oħrajn biss meta l-evalwazzjoni tal-effetti fuq is-sit tistabbilixxi li dawn ma humiex ser jaffettwaw l-integrità tas-sit ikkonċernat.

40.

Peress li l-miżuri kontenzjużi huma direttament marbuta mal-ġestjoni tas-siti Natura 2000, dawn ma humiex suġġetti għall-evalwazzjoni tal-effetti fuq is-sit prevista fl-Artikolu 6(3) tad-Direttiva “habitat” u, għalhekk, lanqas ma jeħtieġu evalwazzjoni ambjentali skont l-Artikolu 3(2)(b) tad-Direttiva EAS.

41.

Iżda dan ma jsolvix il-kwistjoni dwar jekk evalwazzjoni ambjentali hijiex eskluża fuq il-bażi tal-Artikolu 3(2)(a) jew tal-Artikolu 3(4) tad-Direttiva EAS.

42.

Skont l-Artikolu 3(2)(a) tad-Direttiva EAS, evalwazzjoni ambjentali għandha ssir għall-pjanijiet u l-programmi kollha li huma ppreparati għall-agrikoltura, il-forestrija, is-sajd, l-enerġija, l-industrija, it-trasport, l-immaniġġjar tal-iskart, l-amministrazzjoni tal-ilma, it-telekomunikazzjonijiet, it-turiżmu, l-ippjanar ta’ bliet u l-kampanja jew l-użu tal-art u li jistabbilixxu l-qafas għall-awtorizzazzjoni futura tal-implimentazzjoni tal-proġetti elenkati fl-Annessi I u II tad-Direttiva EEA.

43.

Wieħed faċilment jifhem id-dubji espressi minn diversi partijiet dwar jekk l-għażla ta’ żona speċjali ta’ konservazzjoni jew l-istabbiliment ta’ għanijiet ta’ konservazzjoni għas-siti Natura 2000 ta’ reġjun jaqgħux taħt dawn l-oqsma.

44.

Madankollu, din il-kwistjoni ma hemmx għalfejn tiġi investigata iktar fil-fond, peress li, skont l-Artikolu 3(4) tad-Direttiva EAS, l-Istati Membri għandhom jistabbilixxu wkoll jekk il-pjanijiet u l-programmi, minbarra dawk imsemmija fil-paragrafu 2, li jiddefinixxu l-qafas għall-awtorizzazzjoni futura tal-implimentazzjoni ta’ proġetti (oħrajn), humiex ser ikollhom effetti ambjentali sinjifikattivi ( 9 ). Jekk dan ikun il-każ, trid issir ukoll evalwazzjoni ambjentali.

45.

Il-partijiet imsemmija qabel ġustament jenfasizzaw li l-leġiżlatur tal-Unjoni ma għamilx referenza għall-miżuri ta’ ġestjoni tas-sit fl-Artikolu 3 tad-Direttiva EAS. Madankollu, min-naħa l-oħra, l-ebda waħda minn dawn id-dispożizzjonijiet ma tiddikjara espressament li l-miżuri msemmija huma esklużi mill-evalwazzjoni strateġika tal-effetti fuq l-ambjent.

46.

Jekk, madankollu, l-eċċezzjoni għall-ġestjoni tas-sit kellha ma tapplikax ukoll għad-Direttiva EAS, jista’ jkun hemm kontradizzjoni bejn iż-żewġ direttivi mal-ewwel daqqa t’għajn. Għalfejn il-leġiżlatur tal-Unjoni eskluda espressament il-miżuri ta’ ġestjoni tas-sit mill-evalwazzjoni tal-effetti fuq is-sit prevista fl-Artikolu 6(3) tad-Direttiva “habitat”, iżda fl-istess waqt issoġġetta lil dawn il-miżuri għall-obbligu ta’ evalwazzjoni ambjentali skont id-Direttiva EAS?

47.

Fir-realtà din il-kontradizzjoni ma teżistix, peress li ż-żewġ stimi għandhom funzjonijiet differenti.

48.

L-evalwazzjoni tal-effetti fuq is-sit prevista fl-ewwel sentenza tal-Artikolu 6(3) tad-Direttiva “habitat” hija intiża biex jiġi ddeterminat jekk pjan jew proġett jistax ikun awtorizzat skont it-tieni sentenza tal-Artikolu 6(3) jew l-Artikolu 6(4). Fil-fatt, l-awtoritajiet kompetenti jistgħu biss jawtorizzaw pjan jew proġett skont it-tieni sentenza tal-Artikolu 6(3) meta l-evalwazzjoni tal-impatt tkun tinkludi konstatazzjonijiet u konklużjonijiet kompleti, preċiżi u definittivi ta’ natura li jneħħu kull dubju xjentifiku raġonevoli fir-rigward tal-effetti tax-xogħlijiet li kienu previsti fis-sit protett ikkonċernat ( 10 ). U l-eċċezzjoni għal dawn il-kundizzjonijiet stretti li tinsab fl-Artikolu 6(4) tad-Direttiva “habitat” tapplika biss wara li l-effetti ta’ pjan jew ta’ proġett ikunu ġew analizzati konformement mal-Artikolu 6(3) tagħha ( 11 ).

49.

B’mod partikolari, ir-rekwiżiti ta’ ftehim skont it-tieni sentenza tal-Artikolu 6(3) tad-Direttiva “habitat” jeskludu l-applikazzjoni tagħha għal miżuri ta’ ġestjoni tas-sit. Fil-fatt, f’dan it-tip ta’ ġestjoni spiss ikun impossibbli li l-miżuri varji kkonċernati jiġu strutturati b’tali mod li jitneħħa kwalunkwe dubju xjentifiku raġonevoli rigward ħsara għall-għanijiet ta’ konservazzjoni. Speċifikament għall-għażla ta’ żoni speċjali ta’ konservazzjoni, l-Artikolu 4(4) tad-Direttiva “habitat” saħansitra jeżiġi espressament li l-awtoritajiet kompetenti, meta jagħżlu ż-żona, jistabbilixxu prijoritajiet, jiġifieri jagħtu prijorità lil ċerti għanijiet minflok lil oħrajn ( 12 ).

50.

Pereżempju, il-protezzjoni tal-habitats naturali f’art miftuħa, b’mod partikolari mergħat, ġeneralment teħtieġ li jitneħħew arbuxelli jew siġar li jistgħu min-naħa tagħhom jipprovdu habitat għal speċijiet protetti jew isiru tipi oħrajn ta’ habitats protetti.

51.

Barra minn hekk, spiss ikun jeħtieġ li jittieħdu ċerti miżuri sabiex jiġu protetti t-tipi ta’ habitat u l-ispeċijiet, anki jekk ma jkunux jistgħu jiġu eliminati d-dubji xjentifiċi raġonevoli kollha dwar il-ħsara assoċjata magħhom għall-għanijiet ta’ konservazzjoni tas-sit. Għalhekk, ħafna tipi ta’ habitats huma meqjusa li jiddependu minn ċerti forom ta’ kultivazzjoni ( 13 ), mingħajr, madankollu, ma jista’ jiġi eskluż li tali kultivazzjoni ser taffettwahom.

52.

Għall-kuntrarju tad-Direttiva “habitat”, id-Direttiva EAS ma tinkludix rekwiżiti sostantivi għall-awtorizzazzjoni ta’ proġett ( 14 ). Hija intiża qabel kollox li tiggarantixxi li meta jiġu adottati pjanijiet u programmi, jittieħdu inkunsiderazzjoni l-effetti tagħhom fuq l-ambjent.

53.

Tali kunsiderazzjoni għandha fi kwalunkwe każ tinkludi l-konformità mar-rekwiżiti vinkolanti tal-leġiżlazzjoni ambjentali, li madankollu jistgħu jkunu evidenti biss f’dispożizzjonijiet li ma humiex dawk tad-Direttiva EAS, pereżempju tad-Direttiva “habitat” jew tad-Direttiva “qafas dwar l-ilma” ( 15 ).

54.

Il-Gvern Irlandiż u l-Kummissjoni b’mod partikolari jsostnu wkoll il-fatt, madankollu, li l-miżuri ta’ ġestjoni tas-siti Natura 2000, fin-natura tagħhom, ma jkollhomx effetti ambjentali ħżiena, filwaqt li d-Direttiva EAS hija intiża sabiex tidentifika u tikkunsidra tali effetti.

55.

Fil-fatt, skont ir-raba’ premessa tad-Direttiva EAS, l-evalwazzjoni strateġika tal-effetti fuq l-ambjent hija għodda sabiex tiġi integrata l-protezzjoni ambjentali f’attivitajiet oħrajn. L-għan ewlieni tagħha, iżda, ma huwiex l-evalwazzjoni tal-miżuri ta’ protezzjoni ambjentali.

56.

Xorta waħda jibqa’ l-fatt li, kif diġà ġie indikat waqt is-seduta, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet fis-sentenza Terre wallonne tal-2010 ( 16 ) li anki miżura ta’ protezzjoni ambjentali tista’ teħtieġ evalwazzjoni ambjentali. Dak il-każ kien jirrigwarda l-programm ta’ azzjoni tar-Reġjun ta’ Wallonie għall-implimentazzjoni tad-Direttiva dwar in-nitrati ( 17 ).

57.

Fir-rigward tal-miżuri ta’ ġestjoni tas-siti Natura 2000, il-possibbiltà ta’ għanijiet kunfliġġenti tagħhom hija suffiċjenti sabiex turi li tali miżuri ma humiex neċessarjament jipproteġu jew itejbu l-ambjent, iżda jistgħu wkoll jagħmlulu ħsara.

58.

Ma’ dan hemm ukoll ir-riskju li xi miżuri ta’ ġestjoni tas-sit jiġu ppjanati ħażin jew b’mod inadegwat, u għalhekk jew ikunu ta’ ħsara huma stess għas-sit jew jonqsu milli jeskludu r-riskji ta’ ħsara. Barra minn hekk, spiss l-effettività tal-miżuri ta’ ġestjoni tas‑sit ma tkunx stabbilita lil hinn minn kull dubju.

59.

Kienu tali dubji rigward il-kwalità tad-digriet maħruġ mir-Reġjun ta’ Wallonie li preżumibbilment wasslu biex l-assoċjazzjoni ambjentali Terre wallonne tieħu azzjoni kontra dan id-digriet f’din il-proċedura.

60.

Għaldaqstant, l-għan astratt tal-miżuri ta’ ġestjoni tas-sit, li jikkonsisti fl-implimentazzjoni tal-protezzjoni tas-sit skont id-Direttiva “habitat”, ma jwassalx neċessarjament għall-konklużjoni li dawn il-miżuri ma jistax ikollhom effetti ħżiena fuq l-ambjent.

61.

F’dan il-kuntest, il-kontradizzjoni tinsab pjuttost fid-Direttiva “habitat” innifisha. Din tissuġġetta l-awtorizzazzjoni tal-pjanijiet u proġetti relatati mas-siti Natura 2000 għal evalwazzjoni stretta bbażata fuq l-aħjar għarfien xjentifiku ( 18 ). Min-naħa l-oħra, il-ġestjoni tas-sit ma tirrikjedix, tal-inqas skont il-kliem tad-Direttiva “habitat”, xi bażi xjentifika.

62.

Iżda lanqas ma jista’ jiġi dedott li l-leġiżlatur tal-Unjoni ried jeskludi l-ġestjoni tas-sit minn kwalunkwe evalwazzjoni ambjentali. Din il-kontradizzjoni turi pjuttost li meta ġiet adottata d-Direttiva “habitat”, il-leġiżlatur ma rax il-ħtieġa li jirregola din il-kwistjoni b’mod eżawrjenti u ddettaljat. Jidher li huwa ppreżuma li l-Istati Membri kienu ser jassumu r-responsabbiltà għall-miżuri neċessarji.

63.

Tali miżuri huma neċessarji, peress li l-ġestjoni tas-sit jista’ wkoll ikollha effett sinjifikattiv fuq l-għanijiet ta’ konservazzjoni tas-siti; barra minn hekk din il-ġestjoni għandu jkollha bażi xjentifika tal-inqas bħad-deċiżjonijiet għal pjanijiet u proġetti oħrajn ( 19 ). Il-fatt li, meta ġew adottati l-miżuri kontenzjużi, l-awtoritajiet kompetenti involvew lill-pubbliku, jikkonferma, barra minn hekk, din l-evalwazzjoni.

64.

Issa, il-fatt li l-leġiżlatur, fil-kuntest tad-Direttiva “habitat”, ma qiesx neċessarju li jadotta dispożizzjonijiet dwar l-evalwazzjoni ambjentali u l-parteċipazzjoni tal-pubbliku fir-rigward tal-ġestjoni tas-siti Natura 2000 ma jfissirx li ried jeskludi din il-ġestjoni meta sussegwentement adotta regoli ġenerali dwar l-evalwazzjoni ambjentali.

65.

Għall-kuntrarju, l-evalwazzjoni ambjentali mwettqa skont id-Direttiva EAS, evalwazzjoni tal-effetti fuq is-sit skont id-Direttiva EEA jew, għall-każijiet l-oħrajn, parteċipazzjoni tal-pubbliku b’evalwazzjoni tal-effetti fuq l-ambjent skont l-Artikolu 6(1)(b) tal-Konvenzjoni ta’ Aarhus ( 20 ) jistgħu utilment jissupplimentaw ir-regoli tad-Direttiva “habitat” għall-ġestjoni tas-sit b’rabta mal-evalwazzjoni tal-effetti potenzjali fuq l-ambjent u l-parteċipazzjoni tal-pubbliku.

66.

Fl-aħħar nett, din l-analiżi għandha tiċħad ukoll l-argument li l-applikazzjoni tad-Direttiva EAS twassal għal dewmien inaċċettabbli tal-implimentazzjoni tad-Direttiva “habitat”. Dan għaliex jeżistu riskji kunsiderevoli jekk wieħed jissagrifika l-miżuri ta’ garanzija tal-kwalità għall-effiċjenza. X’jiswa Natura 2000 jekk is-siti jiġu identifikati malajr b’mod formali, iżda mbagħad il-protezzjoni effettiva tal-ispeċijiet u tat-tipi ta’ habitats ma tkunx adegwata minħabba li d-diversi miżuri jkunu ttieħdu mingħajr bażi suffiċjenti u parteċipazzjoni tal-pubbliku?

67.

Għaldaqstant, l-Artikolu 3(2)(b) tad-Direttiva EAS u l-eċċezzjoni għall-miżuri ta’ ġestjoni tas-sit prevista fl-ewwel sentenza tal-Artikolu 6(3) tad-Direttiva “habitat” ma jipprekludux l-obbligu li ssir evalwazzjoni strateġika tal-effetti fuq l-ambjent.

68.

Fid-dawl tal-analiżi preċedenti, huwa ċar li l-għażla ta’ żona speċjali ta’ konservazzjoni u l-istabbiliment ta’ għanijiet ta’ konservazzjoni għas-siti Natura 2000 ta’ reġjun ma għandhomx ikunu suġġetti għal evalwazzjoni ambjentali, fuq il-bażi tal-Artikolu 3(2)(b) tad-Direttiva EAS. Kif intwera fil-punti 42 u 44 ta’ dawn il-konklużjonijiet, madankollu, jista’ jirriżulta obbligu ta’ evalwazzjoni ambjentali b’mod partikolari mill-Artikolu 3(4) tad-Direttiva EAS.

69.

Dan l-obbligu, bħall-obbligu ta’ evalwazzjoni previst fl-Artikolu 3(2)(a) tad-Direttiva EAS, jiddependi minn jekk il-pjan jew il-programm inkwistjoni jiddefinixxix il-qafas għall-awtorizzazzjoni futura tal-implimentazzjoni tal-proġetti.

70.

F’dan ir-rigward, il-Qorti tal-Ġustizzja kkonstatat li l-kunċett ta’ “pjanijiet u programmi” jirrigwarda kull att li jistabbilixxi, billi jiddefinixxi regoli u proċeduri ta’ kontroll applikabbli għas-settur ikkonċernat, ġabra sinjifikattiva ta’ kriterji u ta’ modalitajiet għall-kunsens u għall-implimentazzjoni ta’ proġett wieħed jew iktar li jista’ jkollhom effetti sinjifikattivi fuq l-ambjent ( 21 ). F’dan ir-rigward, il-kunċett ta’ “ġabra sinjifikattiva ta’ kriterji u ta’ modalitajiet” għandu jinftiehem b’mod kwalitattiv u mhux kwantitattiv. Fil-fatt, għandhom jiġu evitati strateġiji possibbli ta’ evażjoni tal-obbligi stabbiliti mid-Direttiva EAS li jistgħu jimmaterjalizzaw ruħhom minn frammentazzjoni ta’ miżuri, li għalhekk inaqqsu l-effett utli ta’ din id-direttiva ( 22 ).

71.

L-għażla ta’ żona speċjali ta’ konservazzjoni bħal fil-każ tal-kawża CFE tista’ tistabbilixxi qafas fit-tifsira tal-Artikolu 3(2)(a) jew (4) tad-Direttiva EAS b’żewġ modi. L-ewwel nett, id-determinazzjoni ta’ żona ta’ konservazzjoni b’għanijiet speċifiċi ta’ konservazzjoni tista’ diġà tistabbilixxi qafas li fih tista’ tiġi awtorizzata l-implimentazzjoni ta’ proġetti; it-tieni, l-għażla ta’ tali żona tista’ tkun akkumpanjata minn regoli speċifiċi ta’ protezzjoni li jinkludu tali qafas.

72.

Ma hemmx dubju li d-determinazzjoni ta’ żona speċjali ta’ konservazzjoni b’għanijiet speċifiċi ta’ konservazzjoni tiddefinixxi qafas strett għall-awtorizzazzjoni tal-implimentazzjoni ta’ proġetti fiż-żona ta’ konservazzjoni u madwarha. Fil-fatt, tali proġetti, irrispettivament minn jekk dawn humiex suġġetti għad-Direttiva EEA ( 23 ), jistgħu jkunu awtorizzati biss skont il-modalitajiet tal-Artikolu 6(3) u (4) tad-Direttiva “habitat”. L-għanijiet ta’ konservazzjoni stabbiliti għal dan is-sit huma l-kriterju tal-evalwazzjoni meħtieġa.

73.

Ċertament, il-proġetti li jaqgħu f’dan il-qafas huma diġà koperti mill-Artikolu 3(2)(b) tad-Direttiva EAS. Madankollu dan ma jeskludix it-tqegħid tal-istabbiliment tal-qafas innifsu fl-istess kamp ta’ applikazzjoni tal-Artikolu 3(2)(a) u (4) tagħha.

74.

Għaldaqstant, ġabra kwalitattivament sinjifikattiva ta’ kriterji u ta’ modalitajiet għall-kunsens u l-implimentazzjoni ta’ proġett wieħed jew iktar tirriżulta mid-determinazzjoni ta’ żona speċjali ta’ protezzjoni flimkien mal-Artikolu 6(3) u (4) tad-Direttiva “habitat”.

75.

Madankollu, dan il-qafas ma jinħoloqx neċessarjament biss meta tintgħażel iż-żona speċjali ta’ konservazzjoni. Ċertament, l-Artikolu 6(3) u (4) tad-Direttiva “habitat”, moqri waħdu, ma japplikax għaż-żoni speċjali ta’ konservazzjoni; iżda l-Artikolu 4(5) jipprovdi li hekk kif sit jitniżżel fil-lista tal-Komunità msemmija fit-tielet subparagrafu tal-Artikolu 4(2), dan ikun suġġett għad-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 6(2), (3) u (4). Skont l-Artikolu 4(2) tad-Direttiva “habitat”, il-Kummissjoni tniżżel f’din il-lista s-siti li hija tagħżel minn fost is-siti proposti mill-Istati Membri skont l-Artikolu 4(1). Ċertament, l-Istati Membri huma obbligati li jagħżlu bħala żoni speċjali ta’ konservazzjoni s-siti li jidhru fil-lista, iżda, skont l-Artikolu 4(4) huma għandhom sitt snin żmien sabiex jagħmlu dan. Għalhekk il-protezzjoni ggarantita mill-Artikolu 6(3) u (4) tkopri s-siti Natura 2000 qabel ma dawn jiksbu l‑istatus ta’ żona speċjali ta’ konservazzjoni.

76.

Meta s-sit jitniżżel fil-lista tal-Komunità, l-għanijiet speċifiċi ta’ konservazzjoni jkunu għadhom ma ġewx iddefiniti espressament, iżda dawn ikunu evidenti mill-habitats u mill-ispeċijiet kollha li għalihom is-sit kien protett, skont l-indikazzjonijiet ipprovduti mill-Istat Membru meta ġie propost is-sit ( 24 ). Il-qafas għall-awtorizzazzjoni tal-implimentazzjoni ta’ proġetti stabbilit meta tiġi ddeterminata ż-żona speċjali ta’ konservazzjoni jinħoloq għalhekk, ġeneralment, ferm qabel ma tiġi magħżula ż-żona speċjali ta’ konservazzjoni. Għaldaqstant, meta l-għażla ta’ żona speċjali ta’ konservazzjoni sempliċement tikkonferma dan il-qafas, din ma tkunx tinvolvi l-obbligu li ssir evalwazzjoni ambjentali.

77.

Ma jistax jiġi eskluż, madankollu, li l-għażla ta’ sit, sakemm timmodifika pjan jew programm, tirrikjedi evalwazzjoni ambjentali.

78.

Skont l-Artikolu 2(a) tad-Direttiva EAS, il-kunċett ta’ “pjanijiet u programmi” jinkludi wkoll il‑modifika tagħhom. Kif juri l-Artikolu 3(3), il-mistoqsija deċiżiva għall-obbligu ta’ evalwazzjoni hija, inter alia, dik dwar jekk il-modifiki jistax ikollhom effetti kunsiderevoli fuq l-ambjent.

79.

L-għażla ta’ żona speċjali ta’ konservazzjoni tista’ b’mod partikolari taffettwa l-għanijiet ta’ konservazzjoni tas-sit. Għalhekk, l-Artikolu 4(4) tad-Direttiva “habitat” jeżiġi li meta ssir l-għażla, jiġu stabbiliti l-prijoritajiet. Barra minn hekk, wieħed jista’ jimmaġina li, meta ssir l-għażla, il-lista tat-tipi ta’ habitat u tal-ispeċijiet protetti jew il-medda ġeografika tas-sit jiġu mmodifikati.

80.

Il-kriterju ta’ tqabbil sabiex jiġi ddeterminat jekk hemmx modifiki huwa l-habitats u l-ispeċijiet li għalihom is-sit ġie protett meta tniżżel fil-lista tal-Komunità, kif ukoll iż-żoni oriġinarjament inklużi fis-sit f’każ li l-habitats, l-ispeċijiet u ż-żoni ma jkunux diġà ġew immodifikati sadanittant skont l-Artikolu 4(1) tad-Direttiva “habitat” ( 25 ).

81.

Modifika tal-għanijiet ta’ konservazzjoni timmodifika l-qafas li jiddefinixxi ż-żona ta’ konservazzjoni għall-proġetti. Meta ċerti tipi ta’ habitat, ċerti speċijiet jew ċerti meded ikunu inklużi fil-protezzjoni jew esklużi minnha, il-kundizzjonijiet għall-awtorizzazzjoni ta’ proġetti li jista’ jkollhom effetti fuq is-sit jiġu mmodifikati inevitabbilment.

82.

Fil-kawża CFE, ikun xieraq b’mod partikolari li jiġi eżaminat jekk l-inklużjoni ta’ tipi ta’ habitat u ta’ speċijiet ta’ interess reġjonali, fil-protezzjoni tas-sit, permezz tal-Artikoli 8 u 9 u l-Anness IV tad-Digriet, immodifikatx suffiċjentement il-qafas għall-kunsens tal-iżvilupp ta’ proġetti. Il-protezzjoni tagħhom ma tirriżultax mid-Direttiva “habitat”, iżda tirriżulta esklużivament mil-leġiżlazzjoni tar-Reġjun Bruxelles-Capitale. Barra minn hekk, il-preżenzi inkwistjoni ma humiex rilevanti għall-inklużjoni tas-sit fuq il-lista tal-Komunità. Għaldaqstant, ma jistax jiġi eskluż li, qabel ma ntgħażlet iż-żona speċjali ta’ konservazzjoni, il-proposta tas-sit korrispondenti kienet għadha ma tinkludix il-protezzjoni ta’ dawn it-tipi ta’ habitat u ta’ dawn l-ispeċijiet.

83.

Wieħed jista’ ċertament jistaqsi, speċjalment għall-qafas stabbilit mill-Artikolu 6(3) u (4) tad-Direttiva “habitat”, jekk l-għanijiet tad-Direttiva EAS jeżiġux effettivament evalwazzjoni ambjentali. Iżda, fl-aħħar mill-aħħar, lanqas din il-kunsiderazzjoni ma tipprekludi tali evalwazzjoni.

84.

Minbarra l-għan, imsemmi qabel, tal-integrazzjoni tal-kunsiderazzjonijiet ambjentali fid-deċiżjoni, għandu jissemma l-għan strutturali tad-Direttiva EAS, li jirriżulta mill-fatt li hija tikkompleta d-Direttiva EEA, li ppreċedietha b’iktar minn għaxar snin u li għandha bħala għan it-teħid inkunsiderazzjoni tal-effetti ekoloġiċi meta tingħata l-awtorizzazzjoni tal-proġetti. Fil-fatt, l-applikazzjoni tad-Direttiva EEA wriet li fil-mument tal-evalwazzjoni ta’ proġetti, effetti ambjentali sinjifikattivi jkunu diġà ġew stabbiliti fuq il-bażi ta’ miżuri ta’ pjanifikazzjoni preċedenti ( 26 ). Huwa għalhekk li, għalkemm huwa possibbli li dawn jiġu studjati fil-kuntest tal-evalwazzjoni tal-effetti fuq l-ambjent, ma jkunx iktar possibbli li jittieħdu inkunsiderazzjoni meta tingħata l-awtorizzazzjoni tal-proġett. Huwa għalhekk iktar għaqli li tali effetti ekoloġiċi jiġu eżaminati fl-istadju tal-miżuri preparatorji u li dawn jittieħdu inkunsiderazzjoni f’dan il-kuntest ( 27 ).

85.

Minn dan l-għan jista’ ċertament jiġi dedott li l-evalwazzjoni ambjentali ma tkunx meħtieġa meta l-effetti kollha fuq l-ambjent jistgħu jiġu evalwati u meħuda kompletament inkunsiderazzjoni fil-kuntest tal-awtorizzazzjoni tal-proġett. Barra minn hekk, l-Artikolu 6(3) u (4) tad-Direttiva “habitat” jeżiġi, fil-prinċipju, kunsiderazzjoni sħiħa tal-effetti tal-pjanijiet u l-proġetti fuq l-għanijiet ta’ konservazzjoni tas-siti inkwistjoni.

86.

Issa, ir-riskju ta’ effetti avversi fuq l-ambjent meta jiġu ddeterminati s-siti Natura 2000 u mill-modifika tal-firxa ta’ protezzjoni jinsab preċiżament fid-definizzjoni ta’ għanijiet ta’ konservazzjoni insuffiċjenti. Iktar tard, fil-livell tal-kunsens għall-iżvilupp tal-pjanijiet u tal-proġetti, dan ir-riskju ma jkunx jista’ jiġi indirizzat b’mod adegwat.

87.

Għalhekk, l-għażla ta’ żona speċjali ta’ konservazzjoni tirrikjedi evalwazzjoni ambjentali skont l-Artikolu 3(2)(a) u (3) u skont l-Artikolu 3(4) tad-Direttiva EAS jekk tkun tinkludi modifiki tal-firxa ta’ protezzjoni tas-sit protett inkwistjoni, b’mod partikolari modifiki tal-għanijiet ta’ konservazzjoni jew taż-żoni protetti li jaffettwaw l-applikazzjoni tal-Artikolu 6(3) u (4) tad-Direttiva “habitat” jew dispożizzjonijiet ta’ protezzjoni tad-dritt intern ta’ portata ikbar, meta l-imsemmija modifiki jista’ jkollhom effetti kunsiderevoli fuq l-ambjent.

88.

Minbarra d-dispożizzjonijiet ta’ protezzjoni li jirriżultaw mill-Artikolu 6(3) u (4) tad-Direttiva “habitat”, meta jintgħażel sit, jistgħu jiġu ddefiniti regoli ta’ protezzjoni speċjali, sabiex, pereżempju, jiġu indirizzati riskji partikolari li għalihom huwa suġġett is-sit.

89.

Għalhekk, l-Artikolu 15 tad-digriet suġġett tal-proċedura fil-Kawża C‑43/18 jinkludi diversi projbizzjonijiet bħal, pereżempju, fl-ewwel punt tat-tieni paragrafu tiegħu, il-projbizzjoni ta’ qtugħ, qlugħ, ħsara jew qerda ta’ speċijiet ta’ pjanti indiġeni, inklużi l-brijofiti, il-fungi u l-likeni kif ukoll ta’ qerda, ħsara jew tibdil tal-kopertura tal-pjanti.

90.

Fil-prinċipju, tali projbizzjonijiet jistgħu jinkludu, minbarra r-rekwiżiti previsti fl-Artikolu 6(3) u (4) tad-Direttiva “habitat”, ġabra sinjifikattiva ta’ kriterji u ta’ modalitajiet għall-kunsens u għall-implimentazzjoni ta’ proġett wieħed jew iktar li jista’ jkollhom effetti sinjifikattivi fuq l-ambjent, u għalhekk qafas fis-sens tal-Artikolu 3(2)(a) jew (4) tad-Direttiva EAS.

91.

Madankollu, fid-dawl tal-kliem tal-Artikolu 15 tad-digriet inkwistjoni, il-projbizzjonijiet stipulati fih ma jidhrux li għandhom dan l-effett peress li jidher li dawn japplikaw biss għal attivitajiet li ma jeħtiġux awtorizzazzjoni. Min-naħa l-oħra, il-qafas meħtieġ għall-applikazzjoni tal-Artikolu 3(2)(a) jew (4) tad-Direttiva EAS għandu japplika għall-awtorizzazzjoni tal-proġetti.

92.

Issa, jidher li ma hemmx projbizzjonijiet oħrajn li għandhom jiġu osservati fil-kuntest tal-awtorizzazzjonijiet.

93.

Għaldaqstant l-għażla ta’ żona speċjali ta’ konservazzjoni tirrikjedi evalwazzjoni ambjentali skont l-Artikolu 3(2)(a) jew l-Artikolu 3(4) tad-Direttiva EAS meta din tistabbilixxi regoli ta’ protezzjoni speċjali li għandhom jiġu applikati b’mod parallel mal-Artikolu 6(3) u (4) tad-Direttiva “habitat” u li jiddefinixxu qafas għall-awtorizzazzjoni tal-implimentazzjoni tal-proġetti u li jista’ jkollhom effetti ambjentali sinjifikattivi.

94.

Id-Digriet tal-Gvern ta’ Wallonie tal-1 ta’ Diċembru 2016 li jistabbilixxi għanijiet ta’ konservazzjoni għan-netwerk Natura 2000, jiġifieri l-att ġuridiku li huwa s-suġġett tal-kawża Terre wallonne, jirrigwarda wkoll l-implimentazzjoni tad-Direttiva “habitat”, iżda l-funzjoni u l-operat tiegħu huma pjuttost differenti mill-għażla ta’ żona speċjali ta’ konservazzjoni. Huwa ma jiddefinixxix l-għanijiet ta’ konservazzjoni għal siti partikolari, iżda b’xi mod, jiġborhom fil-qosor għar-Reġjun ta’ Wallonie kollu. Għalhekk, huwa jippreżenta ż-żoni ta’ tipi ta’ habitat iddeterminati diġà eżistenti fir-reġjun kollu kif ukoll fid-diversi siti Natura 2000 u jispeċifika jekk, fis-siti Natura 2000, il-meded ta’ dawn it-tipi ta’ habitat għandhomx jibqgħu tal-istess daqs jew jitkabbru. Madankollu, id-digriet ma jinkludix rekwiżiti dwar il-mod kif dawn l-għanijiet ta’ konservazzjoni għandhom jintlaħqu u f’liema siti fir-reġjun.

95.

Għalhekk, ma hemmx dubju li d-digriet jiddefinixxi, f’sens mhux tekniku, il-qafas tal-pjanijiet u l-proġetti kollha li jistgħu jaffettwaw lil kwalunkwe sit tan-netwerk Natura 2000.

96.

Madankollu, id-Direttiva “habitat” ma tipprovdix għanijiet ta’ konservazzjoni reġjonali, iżda tipprovdi biss għanijiet ta’ konservazzjoni għad-diversi siti.

97.

Konsegwentement, l-għanijiet ta’ konservazzjoni reġjonali previsti fl-Artikolu 25a(1) tal-Liġi tat-12 ta’ Lulju 1973 dwar il-Konservazzjoni tan-Natura għandhom biss valur indikattiv. Huma biss l-għanijiet ta’ konservazzjoni ddefiniti għad-diversi siti li għandhom valur regolatorju, skont l-Artikolu 25a(2) ta’ din il-liġi.

98.

Il-premessa 8 tad-digriet tispjega l-funzjoni tal-għanijiet ta’ konservazzjoni reġjonali fis-sens li jridu jipprovdu ħarsa ġenerali ta’ dak li għandu jiġi ppreżervat jew, fejn xieraq, dak li għandu jiġi rripristinat fir-Reġjun ta’ Wallonie biex il-habitats u l-ispeċijiet li għalihom huwa implimentat in-netwerk Natura 2000 jiġu kkonservati jew irripristinati fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli.

99.

B’hekk, l-għanijiet ta’ konservazzjoni reġjonali tad-digriet għandhom qabel kollox funzjoni ta’ informazzjoni u ta’ koordinazzjoni għall-ġestjoni tas-siti Natura 2000 fir-reġjun. Madankollu, dawn ma jinkludux ġabra sinjifikattiva ta’ kriterji u ta’ modalitajiet għall-awtorizzazzjoni u għall-implimentazzjoni ta’ proġett wieħed jew iktar li jistgħu jkollhom effetti sinjifikattivi fuq l-ambjent.

100.

Barra minn hekk, digriet li permezz tiegħu korp ta’ Stat Membru, skont id-Direttiva “habitat”, jistabbilixxi fil-qasam sħiħ tal-kompetenza tiegħu, iżda mhux għas-siti Natura 2000 individwali, l-għanijiet ta’ konservazzjoni għan-netwerk Natura 2000, u li għalhekk ma jipprovdix rekwiżiti għall-awtorizzazzjoni ta’ proġetti, ma jikkostitwixxix pjan jew programm fis-sens tad-Direttiva EAS.

101.

Fl-aħħar nett, għandu jiġi nnotat li jirriżulta minn dan l-eżami li d-determinazzjoni ta’ sit Natura 2000 jew il-fatt li jsiru ċerti modifiki fl-għanijiet ta’ konservazzjoni tiegħu jew fil-firxa tiegħu jirrikjedu evalwazzjoni ambjentali meta dawn jista’ jkollhom effetti sinjifikattivi fuq l-ambjent.

102.

Hemm ċertament raġuni sabiex wieħed jassumi li l-inklużjoni ta’ għadd ta’ siti fil-lista tal-Komunità, jekk mhux ukoll ċerti modifiki li jsiru fil-frattemp fil-firxa tal-protezzjoni li din tipprovdi, għadhom ma jaqgħux fil‑kamp ta’ applikazzjoni tad-Direttiva EAS ratione temporis. Xorta waħda jibqa’ l-fatt li, issa, jidher li hemm għadd ta’ siti determinati u modifiki li, fil-prinċipju, jirrikjedu evalwazzjoni ambjentali iżda qatt ma ġew suġġetti għaliha. Għalhekk, meta tali siti determinati u modifiki ta’ siti ma jkunux għadhom saru finali, jiġifieri, inkontestabbli, ikun hemm ir-riskju li dawn jiġu kkontestati quddiem qorti.

103.

Madankollu, kwalunkwe kontestazzjoni minħabba nuqqas ta’ evalwazzjoni ambjentali ma tistax tirriżulta f’restrizzjoni tal-firxa ta’ protezzjoni għas-siti Natura 2000. Għall-kuntrarju jidher li huwa imperattiv, f’każijiet bħal dawn, li jinżamm l-effett tan-notifika indirizzata lill-Kummissjoni sakemm id-difett jiġi rrettifikat ( 28 ). Huwa fil-każ ta’ modifiki li joħolqu restrizzjoni tal-protezzjoni tas-sit li l-annullament jew is-sospensjoni huma possibbli sakemm id-difett jiġi rrettifikat.

104.

Barra minn hekk, għandu jiġi eżaminat fi kwalunkwe każ jekk ir-rekwiżiti tad-Direttiva EAS ġewx issodisfatti xorta waħda ( 29 ). Għalhekk, fil-kawżi li qegħdin nittrattaw, kien hemm, tal-inqas, parteċipazzjoni tal-pubbliku. Min-naħa l-oħra, ma jirriżultax ċar mill-proċess jekk ġewx ippreżentati wkoll rapport ambjentali jew dokumenti ekwivalenti.

105.

Konsegwentement, nipproponi li l-Qorti tal-Ġustizzja tiddeċiedi kif ġej il-Kawża C‑43/18:

L-għażla ta’ żona speċjali ta’ konservazzjoni tirrikjedi evalwazzjoni ambjentali skont l-Artikolu 3(2)(a) u (3) jew (4) tad-Direttiva 2001/42/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tas-27 ta’ Ġunju 2001 dwar l-istima ta’ l-effetti ta’ ċerti pjanijiet u programmi fuq l-ambjent

106.

Fil-Kawża C‑321/18, Terre wallonne, nissuġġerixxi li l-Qorti tal-Ġustizzja tirrispondi kif ġej:

Digriet li permezz tiegħu korp ta’ Stat Membru, skont id-Direttiva 92/43, jistabbilixxi fil-qasam sħiħ tal-kompetenza tiegħu, iżda mhux għas-siti Natura 2000 individwali, l-għanijiet ta’ konservazzjoni għan-netwerk Natura 2000, u li għalhekk ma jipprovdix rekwiżiti għall-kunsens ta’ proġetti, ma jikkostitwixxix pjan jew programm fis-sens tad-Direttiva 2001/42.