–

għal S. W. Kreuziger, minnu stess,

–

għal-Land Berlin, minn B. Pickel u S. Schwerdtfeger, bħala aġenti, assistiti minn L. von Laffert, Rechtsanwältin,

–

għall-Gvern Ġermaniż, minn T. Henze u J. Möller, bħala aġenti,

–

għall-Gvern Taljan, minn G. Palmieri, bħala aġent, assistita minn F. Di Matteo, avvocato dello Stato,

–

għall-Gvern Ungeriż, minn E. Sebestyén u M. Z. Fehér, bħala aġenti,

–

għall-Gvern Awstrijak, minn G. Eberhard, bħala aġent,

–

għall-Kummissjoni Ewropea, minn M. van Beek u T. S. Bohr, bħala aġenti,

1

It-talba għal deċiżjoni preliminari tirrigwarda l-interpretazzjoni tal-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal‑4 ta’ Novembru 2003 li tikkonċerna ċerti aspetti tal-organizzazzjoni tal-ħin tax-xogħol (ĠU Edizzjoni Speċjali bil-Malti, Kapitolu 5, Vol. 4, p. 381).

2

Din it-talba tressqet fil-kuntest ta’ kawża bejn Sebastian W. Kreuziger u min kien jimpjegah, il-Land Berlin (il-Land ta’ Berlin, il-Ġermanja), dwar ir-rifjut ta’ dan tal-aħħar li jħallas lil S. W. Kreuziger kumpens finanzjarju għal-leave annwali mħallas mhux meħud qabel it-tmiem tar-relazzjoni ta’ impjieg tagħhom.

3

Skont il-premessi 4 u 5 tad-Direttiva 2003/88:

4

L-Artikolu 7 ta’ din id-direttiva, intitolat “Leave annwali”, huwa fformulat kif ġej:

“1.   L-Istati Membri għandhom jieħdu l-miżuri meħtieġa ħalli jassiguraw li kull ħaddiem ikun intitolat għal-leave annwali bil-ħlas ta’ mill-anqas erba’ ġimgħat b’konformità mal-kondizzjonijiet għall-intitolament għal, u l-għoti ta’, leave bħal dan stabbilit bil-leġislazzjoni nazzjonali u/jew bil-prattika.

2.   Il-perjodu minimu ta’ leave annwali bil-ħlas ma jistax ikun mibdul b’pagament ta’ benefiċċji bħala kumpens, apparti minn meta r-relazzjoni ta’ l-impieg tkun ġiet itterminata.”

5

L-Artikolu 17 tal-imsemmija direttiva jipprevedi li l-Istati Membri jistgħu jidderogaw minn ċerti dispożizzjonijiet tagħha. Madankollu, ma hija permessa ebda deroga fir-rigward tal-Artikolu 7 ta’ din id-direttiva.

6

Skont l-Artikolu 9 tal-Verordnung über den Erholungsurlaub der Beamten und Richter (ir-Regoli dwar il-Leave tal-Uffiċjali u l-Imħallfin) tas‑26 ta’ April 1988 (GVB1. 1988, p. 846, iktar ’il quddiem l-“EUrlVO”) :

“1.   L-uffiċjal għandu jieħu, sa fejn possibbli u għal darba waħda biss, il-leave li huwa intitolat għalih. Fuq it-talba tal-persuna interessata, il-leave għandu jingħata f’taqsimiet. Madankollu, bħala regola ġenerali, għandu jiġi evitat tqassim ta’ iktar minn żewġ perijodi. F’każ ta’ tqassim tal-leave, dan għandu jingħata lill-uffiċjal għal mhux inqas minn ġimagħtejn konsekuttivi.

2.   Il-leave għandu normalment jittieħed matul is-sena ta’ referenza. Id-dritt għal-leave li ma jkunx ittieħed fi żmien tnax-il xahar minn tmiem il-perijodu ta’ referenza jintilef. […]”

7

L-EUrlVO ma jinkludix dispożizzjoni li tipprevedi l-għoti ta’ kumpens finanzjarju għal-leave annwali mħallas mhux meħud fi tmiem ir-relazzjoni ta’ impjieg.

8

L-Artikolu 7(4) tal-Bundesurlaubsgesetz (il-Liġi Federali dwar il-Leave) tat‑8 ta’ Jannar 1963 (BGB1. 1963, p. 2), fil-verżjoni tagħha tas‑7 ta’ Mejju 2002 (BGBl. 2002 I, p. 1529) (iktar ’il quddiem il-“BUrlG”), jipprevedi:

“Jekk, minħabba t-tmiem tar-relazzjoni ta’ impjieg, il-leave ma jistax jingħata totalment jew parzjalment, ikun hemm lok li jingħata kumpens.”

9

Bejn it‑13 ta’ Mejju 2008 u t‑28 ta’ Mejju 2010, bħala Rechtsreferendar (stagiaire legali), S. W. Kreuziger wettaq il-perijodu ta’ prova tiegħu bħala preparazzjoni għall-professjonijiet legali mal-Land ta’ Berlin, fil-kuntest ta’ taħriġ li jaqa’ taħt id-dritt pubbliku, imma mhux taħt l-istatus ta’ uffiċjal. Dan it-taħriġ u l-perijodu ta’ prova ma’ dan il-Land intemmu meta, fit‑28 ta’ Mejju 2010, huwa għadda mit-test orali tat-tieni eżami tal-Istat.

10

S. W. Kreuziger ma ħax il-leave annwali mħallas bejn l‑1 ta’ Jannar 2010 u d-data tat-tmiem tat-taħriġ tiegħu. Fit‑18 ta’ Diċembru 2010, huwa talab li jingħata kumpens finanzjarju għal dan il-leave annwali mħallas mhux meħud. Din it-talba ġiet, l-ewwel nett, miċħuda b’deċiżjoni tal-President tal-Kammergericht (il-Qorti Reġjonali Superjuri, il-Ġermanja) tas‑7 ta’ Jannar 2011, imbagħad, fuq ilment, b’deċiżjoni tal‑4 ta’ Mejju 2011 tal-Gemeinsames Juristisches Prüfungsamt der Länder Berlin und Brandenburg (l-Uffiċċju ta’ Eżami Legali Komuni tal-Länder ta’ Berlin u ta’ Brandenburg, il-Ġermanja), minħabba li l-EUrlVO ma jipprevedix dan id-dritt għal kumpens u li, min-naħa tagħha, id-Direttiva 2003/88 hija applikabbli biss għall-ħaddiema, filwaqt li l-kumpens finanzjarju previst mill-Artikolu 7(2) ta’ din id-direttiva jippresupponi, fi kwalunkwe każ, li l-persuna kkonċernata ma setgħetx tieħu l-leave tagħha għal raġunijiet li ma kinux imputabbli lilha.

11

S. W. Kreuziger ippreżenta rikors kontra dawn id-deċiżjonijiet quddiem il-Verwaltungsgericht Berlin (il-Qorti Amministrattiva ta’ Berlin, il-Ġermanja), li ġie miċħud b’sentenza tat‑3 ta’ Mejju 2013. F’din is-sentenza, l-imsemmija qorti osservat hija wkoll li l-EUrlVO ma jipprevedix dritt għal kumpens finanzjarju għal-leave annwali mħallas mhux meħud fi tmiem ir-relazzjoni ta’ impjieg. Hija tqis, barra minn hekk, li, għalkemm l-Artikolu 7(2) tad-Direttiva 2003/88 għandu effett dirett, dan l-artikolu ma joħloqx dritt bħal dan favur S. W. Kreuziger, peress li dan id-dritt jippresupponi li l-persuna kkonċernata ma kinitx f’pożizzjoni, għal raġunijiet indipendenti mir-rieda tagħha, li teżerċita d-dritt tagħha għal-leave annwali qabel it-tmiem tar-relazzjoni ta’ impjieg.

12

Barra minn hekk, wara li rrilevat li l-Artikolu 9 tal-EUrlVO jobbliga lill-ħaddiem li jieħu l-leave annwali mħallas u qieset li l-imsemmija dispożizzjoni timplika, għalhekk, fir-rigward tal-persuna kkonċernata, li hija obbligata titolbu, il-Verwaltungsgericht Berlin (il-Qorti Amministrattiva ta’ Berlin) iddeċidiet li tali leġiżlazzjoni nazzjonali, fir-rigward tal-modalitajiet ta’ eżerċizzju tad-dritt għal-leave annwali, hija konformi mal-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 2003/88. Issa, billi S. W. Kreuziger kien volontarjament astjena milli jressaq din it-talba, meta kien jaf li r-relazzjoni ta’ impjieg tiegħu kienet ser tintemm fit‑28 ta’ Mejju 2010, id-dritt tiegħu għal-leave annwali mħallas kien intilef f’din id-data tal-aħħar.

13

S. W. Kreuziger adixxa lill-qorti tar-rinviju, l-Oberverwaltungsgericht Berlin-Brandenburg (il-Qorti Amministrattiva Superjuri ta’ Berlin-Brandenburg, il-Ġermanja), b’rikors dirett kontra din is-sentenza. Din il-qorti tirrileva, min-naħa tagħha, li l-EUrlVO ma jinkludi l-ebda regola li toħloq dritt għal kumpens finanzjarju għal leave annwali mħallas mhux meħud minn S. W. Kreuziger, b’tali mod li, fl-assenza ta’ traspożizzjoni tal-Artikolu 7(2) tad-Direttiva 2003/88 fid-dritt nazzjonali, dan id-dritt eventwali seta’ jitnissel biss bħala effett dirett tal-imsemmija dispożizzjoni.

14

F’dan ir-rigward, il-qorti tar-rinviju tqis, l-ewwel nett, li, bħala stagiaire legali, S. W. Kreuziger kien jaqa’ fil-kamp ta’ applikazzjoni ratione personae tad-Direttiva 2003/88.

15

Sussegwentement, S. W. Kreuziger kien jissodisfa ż-żewġ kundizzjonijiet espressi stabbiliti fl-Artikolu 7(2) tal-imsemmija direttiva, jiġifieri li, meta talab kumpens finanzjarju, ir-relazzjoni ta’ impjieg tiegħu kienet intemmet u ma kienx ħa, sad-data tat-tmiem ta’ din ir-relazzjoni, il-leave annwali kollu li għalih huwa kellu dritt.

16

Fl-aħħar nett, il-qorti tar-rinviju tindika, madankollu, li għandha dubji fuq il-punti dwar jekk, b’żieda maż-żewġ kundizzjonijiet espressi, u kif ġie deċiż mill-Verwaltungsgericht Berlin (il-Qorti Amministrattiva ta’ Berlin), id-dritt għal kumpens finanzjarju għal-leave annwali mħallas mhux meħud jistax jiġi eskluż, meta l-ħaddiem ma jkunx talab, qabel it-tmiem tar-relazzjoni ta’ impjieg, li jibbenefika mil-leave tiegħu, għalkemm huwa kellu din il-possibbiltà, u jekk dan id-dritt jippresupponix, b’mod iktar ġenerali, li, għal raġunijiet indipendenti mir-rieda tiegħu, il-ħaddiem ma jkunx f’qagħda li jeżerċita d-dritt tiegħu għal-leave annwali mħallas qabel it-tmiem tar-relazzjoni ta’ impjieg.

17

F’dawn iċ-ċirkustanzi, l-Oberverwaltungsgericht Berlin-Brandenburg (il-Qorti Amministrattiva Superjuri ta’ Berlin-Brandenburg) iddeċidiet li tissospendi l-proċeduri u tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domandi preliminari li ġejjin:

18

Preliminarjament, għandu jiġi rrilevat li mid-deċiżjoni tar-rinviju jirriżulta li l-leġiżlazzjoni nazzjonali applikabbli għall-kawża prinċipali ma fiha l-ebda dispożizzjoni li tipprevedi l-ħlas lil stagiaires legali ta’ kumpens finanzjarju għal-leave annwali mħallas mhux meħud fit-tmiem tar-relazzjoni ta’ impjieg. Id-dispożizzjoni tal-BUrlG li tipprevedi tali kumpens ma hijiex applikabbli għalihom.

19

Fid-dawl ta’ dan il-fatt, il-qorti tar-rinviju tippreċiża, barra minn hekk, li t-talba tar-rikorrent fil-kawża prinċipali intiża għall-għoti ta’ tali kumpens tista’ tintlaqa’ biss sakemm il-persuna kkonċernata tista’ titlob tali kumpens direttament abbażi tal-Artikolu 7(2) tad-Direttiva 2003/88.

20

F’dan ir-rigward, għandu jitfakkar li minn ġurisprudenza stabbilita tal-Qorti tal-Ġustizzja jirriżulta li, fil-każijiet kollha fejn id-dispożizzjonijiet ta’ direttiva jidhru, mill-perspettiva tal-kontenut tagħhom, inkundizzjonali u suffiċjentement preċiżi, l-individwi jistgħu jinvokawhom quddiem il-qrati nazzjonali kontra l-Istat meta dan ikun naqas milli jittrasponi d-direttiva fid-dritt nazzjonali fit-termini previsti jew meta dan jittrasponiha b’mod inkorrett (sentenza tal‑24 ta’ Jannar 2012, Dominguez, C‑282/10, EU:C:2012:33, punt 33 u l-ġurisprudenza ċċitata). Barra minn hekk, meta l-individwi huma f’pożizzjoni li jipprevalixxu ruħhom minn direttiva fil-konfront tal-Istat, huma jistgħu jagħmlu dan, tkun xi tkun il-kwalità li fiha dan tal-aħħar jaġixxi, jiġifieri bħala persuna li timpjega jew bħala awtorità pubblika. Fi kwalunkwe każ minnhom, fil-fatt għandu jiġi evitat li l-Istat ikun jista’ jieħu vantaġġ mill-ksur tiegħu tad-dritt tal-Unjoni (sentenza tal‑24 ta’ Jannar 2012, Dominguez, C‑282/10, EU:C:2012:33, punt 38 u l-ġurisprudenza ċċitata).

21

Abbażi ta’ dawn il-kunsiderazzjonijiet, il-Qorti tal-Ġustizzja aċċettat li dispożizzjonijiet inkundizzjonali u suffiċjentement preċiżi ta’ direttiva jistgħu jiġu invokati mill-individwi, b’mod partikolari, fil-konfront ta’ Stat Membru u tal-korpi kollha ta’ amministrazzjoni tiegħu, inklużi awtoritajiet deċentralizzati (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tas‑7 ta’ Awwissu 2018, Smith, C‑122/17, EU:C:2018:631, punt 45 u l-ġurisprudenza ċċitata).

22

F’dak li jirrigwarda l-Artikolu 7(2) tad-Direttiva 2003/88, mill-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja jirriżulta li din id-dispożizzjoni ma tistabbilixxi l-ebda kundizzjoni għall-għoti tad-dritt għal kumpens finanzjarju ħlief dik relatata mal-fatt, minn naħa, li r-relazzjoni ta’ impjieg tkun intemmet u, min-naħa l-oħra, li l-ħaddiem ma jkunx ħa l-leave annwali kollu li għalih huwa kien intitolat fid-data meta din ir-relazzjoni ntemmet. Dan id-dritt jingħata direttament mill-imsemmija direttiva u ma jistax jiddependi fuq kundizzjonijiet oħra minbarra dawk li huma espliċitament previsti fiha (ara, f’dan is-sens, is-sentenzi tat‑12 ta’ Ġunju 2014, Bollacke, C‑118/13, EU:C:2014:1755, punti 23 u 28, kif ukoll tal‑20 ta’ Lulju 2016, Maschek, C‑341/15, EU:C:2016:576, punt 27). L-imsemmija dispożizzjoni għalhekk tissodisfa l-kriterji ta’ inkundizzjonalità u ta’ preċiżjoni suffiċjenti u b’hekk tissodisfa l-kundizzjonijiet meħtieġa sabiex din ikollha effett dirett.

23

Minn dan isegwi, f’dan il-każ, li l-fatt li d-dritt nazzjonali applikabbli ma jipprevedix il-ħlas ta’ kumpens finanzjarju għal leave annwali mħallas mhux meħud fi tmiem ir-relazzjoni ta’ impjieg ta’ stagiaires legali ma jistax, waħdu, jipprekludi li S. W. Kreuziger jikseb, direttament abbażi tal-Artikolu 7(2) tad-Direttiva 2003/88, tali kumpens mingħand dak li kien jimpjegah, jiġifieri l-Land ta’ Berlin, li huwa awtorità pubblika. Sakemm ikun stabbilit li S. W. Kreuziger jissodisfa r-rekwiżiti stabbiliti minn din id-dispożizzjoni tal-aħħar, il-qrati nazzjonali ser ikunu obbligati li ma japplikawx kull leġiżlazzjoni jew prattiki nazzjonali li jipprekludu l-kisba ta’ tali kumpens.

24

Fir-rigward tal-ewwel domanda, għandu jiġi osservat qabelxejn li, għalkemm il-qorti tar-rinviju ma tidentifikax, fl-imsemmija domanda, il-leġiżlazzjoni nazzjonali li qiegħda tiġi ttrattata f’dan il-każ, jista’ jiġi dedott mill-indikazzjonijiet li jinsabu fid-deċiżjoni tar-rinviju li huwa l-Artikolu 9 tal-EUrlVO.

25

Fil-fatt, għalkemm il-qorti tar-rinviju ma tiħux pożizzjoni dwar il-portata tal-Artikolu 9 tal-EUrlVO fil-kuntest tal-kawża prinċipali, hija tindika, kif jirriżulta mill-punt 12 ta’ din is-sentenza, li, fis-sentenza li hemm quddiemha, il-Verwaltungsgericht Berlin (il-Qorti Amministrattiva ta’ Berlin), min-naħa tagħha, ikkunsidrat li din id-dispożizzjoni timponi obbligu fuq il-ħaddiem li jieħu l-leave annwali mħallas. Skont din l-aħħar qorti, jekk dan l-obbligu ma jiġix issodisfatt, li tikkunsidra li huwa konformi mal-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 2003/88, id-dritt għal-leave annwali mħallas ta’ S. W. Kreuziger jintilef fid-data tat-tmiem tar-relazzjoni ta’ impjieg.

26

Barra minn hekk, il-qorti tar-rinviju tippreċiża li, kif jirriżulta mill-punt 16 ta’ din is-sentenza, hija qiegħda tressaq talba għal deċiżjoni preliminari quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja minħabba li għandha dubji dwar il-kompatibbiltà tal-interpretazzjoni adottata mill-Verwaltungsgericht Berlin (il-Qorti Amministrattiva ta’ Berlin) mad-Direttiva 2003/88.

27

F’dawn iċ-ċirkustanzi, hemm lok li l-ewwel domanda tinftiehem bħala intiża sabiex tingħata risposta dwar jekk l-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88 għandux jiġi interpretat fis-sens li jipprekludi leġiżlazzjoni nazzjonali bħall-Artikolu 9 tal-EUrlVO, sa fejn din timplika li, jekk il-ħaddiem ma jkunx talab li jeżerċita d-dritt tiegħu għal-leave annwali mħallas qabel it-tmiem tar-relazzjoni ta’ impjieg, il-persuna kkonċernata awtomatikament titlef il-ġranet ta’ leave annwali mħallas li għalihom kienet intitolata bis-saħħa tad-dritt tal-Unjoni fil-mument ta’ dan it-tmiem, kif ukoll, korrelattivament, id-dritt tagħha għal kumpens finanzjarju għal dan il-leave annwali mħallas mhux meħud.

28

F’dan ir-rigward, qabelxejn, għandu jitfakkar li, skont ġurisprudenza stabbilita tal-Qorti tal-Ġustizzja, id-dritt għal-leave annwali mħallas ta’ kull ħaddiem għandu jitqies li huwa prinċipju ta’ dritt soċjali tal-Unjoni li għandu importanza partikolari, li minnu ma tistax issir deroga u li l-implimentazzjoni tiegħu mill-awtoritajiet nazzjonali kompetenti tista’ ssir biss fil-limiti espressament stipulati fid-Direttiva 2003/88 (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tat‑12 ta’ Ġunju 2014, Bollacke, C‑118/13, EU:C:2014:1755, punt 15 u l-ġurisprudenza ċċitata).

29

Barra minn hekk, id-dritt għal-leave annwali mħallas għandu, fil-kwalità tiegħu ta’ prinċipju tad-dritt soċjali tal-Unjoni, mhux biss importanza partikolari, iżda huwa wkoll espressament stabbilit fl-Artikolu 31(2) tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea, li għandha, skont l-Artikolu 6(1) TUE, l-istess saħħa legali bħat-Trattati (sentenza tat‑30 ta’ Ġunju 2016, Sobczyszyn, C‑178/15, EU:C:2016:502, punt 20 u l-ġurisprudenza ċċitata).

30

Peress li l-kawża prinċipali tittratta rifjut ta’ ħlas ta’ kumpens finanzjarju għal-leave annwali mħallas mhux meħud fid-data tat-tmiem tar-relazzjoni ta’ impjieg li kienet teżisti bejn il-partijiet fil-kawża prinċipali, għandu jitfakkar li, meta r-relazzjoni ta’ impjieg intemmet, it-teħid effettiv tal-leave annwali mħallas li għalih il-ħaddiem kellu dritt ma għadux possibbli. Sabiex jiġi evitat li, minħabba din l-impossibbiltà, kull tgawdija mill-ħaddiem ta’ dan id-dritt, anki fil-forma ta’ flus, tkun eskluża, l-Artikolu 7(2) tad-Direttiva 2003/88 jipprevedi li l-ħaddiem għandu dritt għal kumpens finanzjarju għall-ġranet ta’ leave annwali mhux meħud (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tat‑12 ta’ Ġunju 2014, Bollacke, C‑118/13, EU:C:2014:1755, punt 17 u l-ġurisprudenza ċċitata).

31

Kif tfakkar fil-punt 22 ta’ din is-sentenza, il-Qorti tal-Ġustizzja enfasizzat li l-Artikolu 7(2) tad-Direttiva 2003/88 ma jistabbilixxi l-ebda kundizzjoni għall-għoti tad-dritt għal kumpens finanzjarju ħlief dik relatata mal-fatt, minn naħa, li r-relazzjoni ta’ impjieg intemmet u, min-naħa l-oħra, li l-ħaddiem ma jkunx ħa l-leave annwali kollu li għalih huwa kien intitolat fid-data meta din ir-relazzjoni ntemmet.

32

F’dan ir-rigward, mill-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja jirriżulta li l-imsemmija dispożizzjoni għandha tiġi interpretata fis-sens li tipprekludi leġiżlazzjoni jew prattiki nazzjonali li jipprevedu li, meta tintemm ir-relazzjoni ta’ impjieg, l-ebda kumpens finanzjarju għal leave annwali mħallas mhux meħud ma jitħallas lill-ħaddiem li ma setax jieħu l-leave annwali kollu li għalih huwa kien intitolat qabel it-tmiem ta’ din ir-relazzjoni ta’ impjieg, b’mod partikolari minħabba li kien bil-leave tal-mard matul il-perijodu ta’ referenza kollu jew parti minnu u/jew il-perijodu ta’ rrimandar kollu jew parti minnu (sentenzi tal‑20 ta’ Jannar 2009, Schultz-Hoff et, C‑350/06 u C‑520/06, EU:C:2009:18, punt 62; tal‑20 ta’ Lulju 2016, Maschek, C‑341/15, EU:C:2016:576, punt 31, kif ukoll tad‑29 ta’ Novembru 2017, King, C‑214/16, EU:C:2017:914, punt 65).

33

Bl-istess mod, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li l-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88 ma jistax jiġi interpretat fis-sens li d-dritt għal-leave annwali mħallas u, għaldaqstant, dak għal kumpens finanzjarju skont il-paragrafu 2 ta’ dan l-artikolu, jistgħu jintilfu minħabba l-mewt tal-ħaddiem. F’dan ir-rigward, il-Qorti tal-Ġustizzja b’mod partikolari enfasizzat li, jekk l-obbligu ta’ ħlas ta’ tali kumpens kellu jispiċċa minħabba t-tmiem tar-relazzjoni ta’ impjieg minħabba l-mewt tal-ħaddiem, din iċ-ċirkustanza jkollha l-konsegwenza li okkorrenza aċċidentali twassal retroattivament għat-telf totali tad-dritt għal-leave annwali mħallas stess, kif stabbilit fl-imsemmi Artikolu 7 (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tat‑12 ta’ Ġunju 2014, Bollacke, C‑118/13, EU:C:2014:1755, punti 25, 26 u 30).

34

Fir-rigward tal-kawża prinċipali, għandu jiġi rrilevat li, skont l-indikazzjonijiet li jinsabu fid-deċiżjoni tar-rinviju u kif ġie espost fil-punti 25 sa 27 ta’ din is-sentenza, ir-rifjut ta’ min kien jimpjega lil S. W. Kreuziger li jħallsu kumpens finanzjarju għal-leave annwali mħallas mhux meħud qabel it-tmiem tar-relazzjoni ta’ impjieg huwa bbażat, b’mod partikolari, fuq leġiżlazzjoni nazzjonali, f’dan il-każ l-Artikolu 9 tal-EUrlVO, li skontha d-dritt għall-imsemmi leave ntilef mhux bħala konsegwenza tat-tmiem tal-imsemmija relazzjoni ta’ impjieg bħala tali, iżda minħabba l-fatt li S. W. Kreuziger ma talabx li jieħu dan il-leave matul l-imsemmija relazzjoni.

35

Għalhekk, id-domanda magħmula hija essenzjalment dwar jekk, fid-dawl tal-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja mfakkra fil-punt 31 ta’ din is-sentenza, S. W. Kreuziger kienx intitolat, fid-data li fiha r-relazzjoni ta’ impjieg inkwistjoni fil-kawża prinċipali ntemmet, li l-leave annwali mħallas isirlu kumpens finanzjarju minħabba t-tmiem ta’ din ir-relazzjoni.

36

L-imsemmija domanda għalhekk tirrigwarda, l-ewwel nett, l-interpretazzjoni tal-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 2003/88 u tistaqsi jekk din id-dispożizzjoni tipprekludix li d-dritt li din tiżgura jista’, f’każ ta’ leave annwali mhux meħud, jintilef awtomatikament minħabba li l-ħaddiem ma talabx li jeżerċita dan id-dritt matul ir-relazzjoni ta’ impjieg.

37

F’dan ir-rigward, l-ewwel nett, ma jistax jiġi dedott mill-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja msemmija fil-punti 30 sa 33 ta’ din is-sentenza li l-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88 għandu jiġi interpretat fis-sens li, irrispettivament miċ-ċirkustanzi li kkawżaw l-assenza tal-ħaddiem li jieħu l-leave annwali mħallas, id-dritt għal-leave annwali msemmi fil-paragrafu 1 tal-imsemmi artikolu, u, f’każ tat-tmiem tar-relazzjoni ta’ impjieg, id-dritt għall-kumpens li jista’ jissostitwixxih, konformement mal-paragrafu 2 ta’ dan l-istess artikolu, għandhom xorta jkomplu jibbenefikaw lill-imsemmi ħaddiem.

38

It-tieni nett, għalkemm, ċertament, skont ġurisprudenza stabbilita, sabiex tiġi żgurata l-osservanza tad-dritt fundamentali tal-ħaddiem għal-leave annwali mħallas stabbilit mid-dritt tal-Unjoni, l-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88 ma jistax jingħata interpretazzjoni restrittiva b’detriment għad-drittijiet li l-ħaddiem jikseb minnha (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tat‑12 ta’ Ġunju 2014, Bollacke, C‑118/13, EU:C:2014:1755, punt 22 u l-ġurisprudenza ċċitata), madankollu, huwa importanti wkoll li jitfakkar li l-ħlas tal-leave previst fil-paragrafu 1 ta’ dan l-artikolu huwa intiż sabiex jippermetti lill-ħaddiem jieħu effettivament il-leave li għalih huwa għandu dritt (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tas‑16 ta’ Marzu 2006, Robinson-Steele et, C‑131/04 u C‑257/04, EU:C:2006:177, punt 49).

39

Skont ġurisprudenza stabbilita tal-Qorti tal-Ġustizzja, id-dritt għal-leave annwali, stabbilit fl-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88, għandu, minn naħa, l-għan li jippermetti lill-ħaddiem jistrieħ mit-twettiq tal-kompiti li huwa għandu obbligu jwettaq skont il-kuntratt ta’ xogħol tiegħu u, min-naħa l-oħra, l-għan li dan igawdi perijodu ta’ rilassament u ta’ rikreazzjoni (sentenza tal‑20 ta’ Lulju 2016, Maschek, C‑341/15, EU:C:2016:576, punt 34 u l-ġurisprudenza ċċitata).

40

Barra minn hekk, billi jipprevedi li l-perijodu minimu ta’ leave annwali mħallas ma jistax jiġi ssostitwit b’kumpens finanzjarju, ħlief f’każ tat-tmiem tar-relazzjoni ta’ impjieg, l-Artikolu 7(2) tad-Direttiva 2003/88 huwa intiż b’mod partikolari sabiex jiżgura li l-ħaddiem ikun jista’ jibbenefika minn mistrieħ effettiv, bl-intenzjoni ta’ protezzjoni effikaċi tas-sigurtà tiegħu u tas-saħħa tiegħu (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tas‑16 ta’ Marzu 2006, Robinson-Steele et, C‑131/04 u C‑257/04, EU:C:2006:177, punt 60 u l-ġurisprudenza ċċitata).

41

It-tielet nett, kif jirriżulta mill-istess kliem tal-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88 u mill-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, huma l-Istati Membri li għandhom jiddefinixxu, fil-leġiżlazzjoni interna tagħhom, il-kundizzjonijiet ta’ eżerċizzju u ta’ implimentazzjoni tad-dritt għal-leave annwali mħallas, billi jippreċiżaw iċ-ċirkustanzi konkreti li fihom il-ħaddiema jistgħu jagħmlu użu mill-imsemmi dritt (sentenza tal‑20 ta’ Jannar 2009, Schultz-Hoff et, C‑350/06 u C‑520/06, EU:C:2009:18, punt 28 u l-ġurisprudenza ċċitata).

42

F’dan ir-rigward, il-Qorti tal-Ġustizzja ppreċiżat, b’mod partikolari, li l-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 2003/88 ma jipprekludix, bħala prinċipju, leġiżlazzjoni nazzjonali li tipprevedi modalitajiet ta’ eżerċizzju tad-dritt għal-leave annwali mħallas espressament mogħti minn din id-direttiva, li tinkludi wkoll it-telf tal-imsemmi dritt fl-aħħar ta’ perijodu ta’ referenza jew ta’ perijodu ta’ rrimandar, sakemm, madankollu, il-ħaddiem li tilef id-dritt tiegħu għal-leave annwali mħallas kellu effettivament il-possibbiltà li jeżerċita d-dritt mogħti lilu mill-imsemmija direttiva (sentenza tal‑20 ta’ Jannar 2009, Schultz-Hoff et, C‑350/06 u C‑520/06, EU:C:2009:18, punt 43).

43

Issa, leġiżlazzjoni nazzjonali bħall-Artikolu 9 tal-EUrlVO taqa’ fil-qasam tal-modalitajiet ta’ eżerċizzju tad-dritt għal-leave annwali mħallas fis-sens tal-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 2003/88 u tal-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja msemmija fil-punt preċedenti.

44

Leġiżlazzjoni ta’ dan it-tip tagħmel parti mir-regoli u mill-proċeduri tad-dritt nazzjonali applikabbli għall-iffissar tal-leave tal-ħaddiema, filwaqt li jitqiesu l-interessi differenti inkwistjoni (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tal‑10 ta’ Settembru 2009, Vicente Pereda, C‑277/08, EU:C:2009:542, punt 22).

45

Madankollu, kif jirriżulta mill-punt 42 ta’ din is-sentenza, huwa importanti li jiġi żgurat li l-applikazzjoni ta’ tali regoli nazzjonali ma tkunx tista’ ġġib magħha t-telf tad-drittijiet għal-leave annwali mħallas miksuba mill-ħaddiem, minkejja li dan ma kellux effettivament il-possibbiltà li jeżerċita dawn id-drittijiet.

46

F’dan il-każ, hemm lok li jiġi rrilevat li mid-deċiżjoni tar-rinviju jirriżulta li l-Artikolu 9 tal-EUrlVO jidher li ġie interpretat mill-Verwaltungsgericht Berlin (il-Qorti Amministrattiva ta’ Berlin) fis-sens li l-fatt li l-ħaddiem ma talabx sabiex jibbenifika mil-leave annwali mħallas tiegħu qabel it-tmiem tar-relazzjoni ta’ impjieg għandu l-konsegwenza awtomatika li, ma’ dan it-tmiem, dan il-ħaddiem jitlef id-drittijiet tiegħu għall-imsemmi leave u, korrelattivament, id-dritt tiegħu għal kumpens finanzjarju abbażi ta’ dan il-leave mhux meħud.

47

Issa, kif irrileva l-Avukat Ġenerali fil-punt 34 tal-konklużjonijiet tiegħu, tali telf awtomatiku tad-dritt għal-leave annwali mħallas, li ma huwiex suġġett għal verifika minn qabel li l-ħaddiem kien effettivament imqiegħed f’pożizzjoni li jeżerċita dan id-dritt, jinjora l-limiti, imfakkra fil-punt 42 ta’ din is-sentenza, imposti b’mod imperattiv fuq l-Istati Membri meta huma jippreċiżaw il-modalitajiet ta’ eżerċizzju tal-imsemmi dritt.

48

Fil-fatt, il-ħaddiem għandu jiġi kkunsidrat bħala l-parti dgħajfa fir-relazzjoni ta’ impjieg, b’tali mod li huwa neċessarju li tiġi evitata sitwazzjoni fejn il-persuna li timpjega tgawdi mill-fakultà li timponi fuqu restrizzjoni tad-drittijiet tiegħu. Fid-dawl ta’ din is-sitwazzjoni ta’ dgħufija, tali ħaddiem jista’ jiġi skoraġġut milli jinvoka espliċitament id-drittijiet tiegħu fir-rigward tal-persuna li timpjegah, b’mod partikolari meta t-talba għal dawn tista’ tesponih għal miżuri meħuda minn dan tal-aħħar ta’ natura li jaffettwaw ir-relazzjoni ta’ impjieg għad-detriment ta’ dan il-ħaddiem (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tal‑25 ta’ Novembru 2010, Fuß, C‑429/09, EU:C:2010:717, punti 80 u 81 kif ukoll il-ġurisprudenza ċċitata).

49

Barra minn hekk, l-inċentivi li dak li jkun jirrinunzja għal-leave ta’ mistrieħ jew li jagħmlu b’mod li l-ħaddiema jirrinunzjaw għalihom huma inkompatibbli mal-għanijiet tad-dritt għal-leave annwali mħallas, kif imfakkra fil-punti 39 u 40 ta’ din is-sentenza u huma relatati, b’mod partikolari, man-neċessità li jkun żgurat li l-ħaddiem jibbenefika minn mistrieħ effettiv, bl-intenzjoni ta’ protezzjoni effikaċi tas-sigurtà tiegħu u tas-saħħa tiegħu (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tas‑6 ta’ April 2006, Federatie Nederlandse Vakbeweging, C‑124/05, EU:C:2006:244, punt 32). Għalhekk, kull prattika jew ommissjoni, min-naħa tal-persuna li timpjega, li jkollha l-effett potenzjali li tiskoraġġixxi t-teħid tal-leave annwali minn ħaddiem, hija wkoll inkompatibbli mal-għan tad-dritt għal-leave annwali mħallas (sentenza tad‑29 ta’ Novembru 2017, King, C‑214/16, EU:C:2017:914, punt 39 u l-ġurisprudenza ċċitata).

50

F’dawn iċ-ċirkustanzi, huwa importanti li tiġi evitata sitwazzjoni fejn l-oneru li jiġi żgurat l-eżerċizzju effettiv tad-dritt għal-leave annwali mħallas jintefa’ kompletament fuq il-ħaddiem, filwaqt li l-persuna li timpjega tkun, għalhekk, offruta l-possibbiltà li teżonera ruħha mill-obbligi tagħha stess, bil-pretest li talba għal-leave annwali mħallas ma tkunx ġiet imressqa mill-ħaddiem.

51

Għalkemm għandu jiġi ppreċiżat, f’dan ir-rigward, li l-osservanza tal-obbligu, fir-rigward tal-persuna li timpjega, li jirriżulta mill-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88 ma tistax tiġi interpretata bħala li ġġiegħel lil din tal-aħħar li timponi fuq il-ħaddiema tagħha li jeżerċitaw effettivament id-dritt tagħhom għal-leave annwali mħallas (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tas‑7 ta’ Settembru 2006, Il‑Kummissjoni vs Ir-Renju Unit, C‑484/04, EU:C:2006:526, punt 43), xorta jibqa’ l-fatt li l-imsemmija persuna li timpjega għandha, min-naħa l-oħra, tiżgura li l-ħaddiem ikun f’pożizzjoni li jeżerċita tali dritt (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tad‑29 ta’ Novembru 2017, King, C‑214/16, EU:C:2017:914, punt 63).

52

Għal dan l-għan, u kif l-Avukat Ġenerali rrileva wkoll fil-punti 43 sa 45 tal-konklużjonijiet tiegħu, il-persuna li timpjega hija obbligata, partikolarment fid-dawl tan-natura imperattiva tad-dritt għal-leave annwali mħallas u sabiex jiġi żgurat l-effett utli tal-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88, li tiżgura b’mod konkret u trasparenti li l-ħaddiem ikun effettivament imqiegħed f’pożizzjoni li jieħu l-leave annwali mħallas tiegħu, billi tinċentivah, formalment, fejn meħtieġ, li jagħmel dan, filwaqt li tinformah, b’mod preċiż u fi żmien xieraq, sabiex tiżgura li l-imsemmi leave jkun għadu jista’ jiżgura l-mistrieħ u r-rilassament li dan huwa mistenni li jikkontribwixxi lill-persuna kkonċernata, li, jekk dan ma jiħdux, dan il-leave jintilef fi tmiem il-perijodu ta’ referenza jew il-perijodu ta’ rrimandar awtorizzat, jew inkella fi tmiem ir-relazzjoni ta’ impjieg meta dan iseħħ matul perijodu bħal dan.

53

Barra minn hekk, l-oneru tal-prova f’dan ir-rigward jaqa’ fuq il-persuna li timpjega (ara, b’analoġija, is-sentenza tas‑16 ta’ Marzu 2006, Robinson-Steele et, C‑131/04 u C‑257/04, EU:C:2006:177, punt 68). Jekk din ma tkunx tista’ turi li tat prova ta’ kull diliġenza meħtieġa li l-ħaddiem ikun effettivament f’pożizzjoni li jieħu l-leave annwali mħallas li għalih huwa kellu dritt, hemm lok li jiġi kkunsidrat li t-telf tad-dritt għall-imsemmi leave, u, f’każ tat-tmiem tar-relazzjoni ta’ impjieg, l-assenza korrelattiva ta’ ħlas ta’ kumpens finanzjarju għal leave annwali mhux meħud, jiksru, rispettivament, l-Artikolu 7(1) u l-Artikolu 7(2) tad-Direttiva 2003/88.

54

Min-naħa l-oħra, jekk l-imsemmija persuna li timpjega tkun tista’ tipproduċi l-prova tagħha f’dan ir-rigward, b’tali mod li jidher li huwa deliberatament u b’għarfien sħiħ tal-kunsiderazzjonijiet kollha involuti u tal-konsegwenzi li jirriżultaw minnhom li l-ħaddiem naqas milli jieħu l-leave annwali mħallas tiegħu wara li kien f’pożizzjoni li jeżerċita effettivament id-dritt tiegħu għal dan, l-Artikolu 7(1) u l-Artikolu 7(2) tad-Direttiva 2003/88 ma jipprekludux it-telf ta’ dan id-dritt jew, f’każ tat-tmiem tar-relazzjoni ta’ impjieg, l-assenza korrelattiva ta’ kumpens finanzjarju għal leave annwali mħallas mhux meħud.

55

Fil-fatt, kif indika l-Avukat Ġenerali fil-punti 52 u 53 tal-konklużjonijiet tiegħu, kull interpretazzjoni tal-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88 li hija ta’ natura li tinkoraġġixxi lill-ħaddiem li deliberatament ma jiħux il-leave annwali mħallas tiegħu matul il-perijodi ta’ referenza jew ta’ rrimandar awtorizzat applikabbli, sabiex jawmenta r-remunerazzjoni tiegħu fit-tmiem tar-relazzjoni ta’ impjieg, hija, kif jirriżulta mill-punt 49 ta’ din is-sentenza, inkompatibbli mal-għanijiet li għandhom jintlaħqu bl-introduzzjoni tad-dritt għal-leave annwali mħallas.

56

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, ir-risposta li għandha tingħata għall-ewwel domanda hija li l-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88 għandu jiġi interpretat fis-sens li jipprekludi leġiżlazzjoni nazzjonali bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, sa fejn din timplika li, jekk il-ħaddiem ma jkunx talab li jeżerċita d-dritt tiegħu għal-leave annwali mħallas qabel it-tmiem tar-relazzjoni ta’ impjieg, il-persuna kkonċernata, awtomatikament u mingħajr verifika minn qabel dwar jekk din kinitx effettivament imqiegħda f’din il-pożizzjoni minn min impjegaha, b’mod partikolari b’informazzjoni adegwata min-naħa ta’ dan tal-aħħar, titlef id-dritt tagħha għal-leave qabel l-imsemmi tmiem, il-ġranet ta’ leave annwali mħallas li għalihom kienet intitolata bis-saħħa tad-dritt tal-Unjoni fil-mument ta’ dan it-tmiem, kif ukoll, korrelattivament, id-dritt tagħha għal kumpens finanzjarju għal dan il-leave annwali mħallas mhux meħud.

57

Fid-dawl tar-risposta li ngħatat għall-ewwel domanda, ma hemmx lok li tingħata risposta għat-tieni domanda.

58

Peress li l-proċedura għandha, fir-rigward tal-partijiet fil-kawża prinċipali, in-natura ta’ kwistjoni mqajma quddiem il-qorti tar-rinviju, hija din il-qorti li tiddeċiedi fuq l-ispejjeż. L-ispejjeż sostnuti għas-sottomissjoni tal-osservazzjonijiet lill-Qorti tal-Ġustizzja, minbarra dawk tal-imsemmija partijiet, ma jistgħux jitħallsu lura.

Għal dawn il-motivi, Il-Qorti tal-Ġustizzja (Awla Manja) taqta’ u tiddeċiedi:

L-Artikolu 7 tad-Direttiva 2003/88/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal‑4 ta’ Novembru 2003 li tikkonċerna ċerti aspetti tal-organizzazzjoni tal-ħin tax-xogħol għandu jiġi interpretat fis-sens li jipprekludi leġiżlazzjoni nazzjonali bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, sa fejn din timplika li, jekk il-ħaddiem ma jkunx talab li jeżerċita d-dritt tiegħu għal-leave annwali mħallas qabel it-tmiem tar-relazzjoni ta’ impjieg, il-persuna kkonċernata, awtomatikament u mingħajr verifika minn qabel dwar jekk din kinitx effettivament imqiegħda f’din il-pożizzjoni minn min impjegaha, b’mod partikolari b’informazzjoni adegwata min-naħa ta’ dan tal-aħħar, titlef id-dritt tagħha għal-leave qabel l-imsemmi tmiem, il-ġranet ta’ leave annwali mħallas li għalihom kienet intitolata bis-saħħa tad-dritt tal-Unjoni fil-mument ta’ dan it-tmiem, kif ukoll, korrelattivament, id-dritt tagħha għal kumpens finanzjarju għal dan il-leave annwali mħallas mhux meħud.