1. 

Fil-konklużjonijiet tal-kawża Menci ( 2 ), li jinqraw simultanjament ma’ dawn, nanalizza sa liema punt japplika l-prinċipju ta’ ne bis in idem meta l-leġiżlazzjonijiet ta’ xi Stati Membri jippermettu li s-sanzjonijiet amministrattivi u kriminali jiġu akkumulati sabiex jiġi kkastigat in-nuqqas ta’ ħlas tal-VAT. Dan ir-rinviju preliminari jirrigwarda l-istess problema, minkejja li l-aġir ippenalizzat darbtejn f’dan il-każ jaqa’ taħt “abbuż tas-suq” u, b’mod partikolari, it-tixrid ta’ informazzjoni privileġġata.

2. 

L-armonizzazzjoni tas-sanzjonijiet amministrattivi f’dan il-qasam twettqet permezz tad-Direttiva 2003/6/KE ( 3 ), li sussegwentement ġiet imħassra permezz tar-Regolament (UE) Nru 596/2014 ( 4 ). Dan tal-aħħar ikkompleta l-armonizzazzjoni tas-sistema ta’ sanzjonijiet amministrattivi, filwaqt li d-Direttiva 2014/57/UE ( 5 ) armonizzat ukoll, iżda parzjalment biss, is-sanzjonijiet kriminali applikabbli mill-Istati Membri għal dan l-aġir ( 6 ).

3.

Il-Protokoll Nru 7 anness mal-KEDB, iffirmat fi Strasbourg fit-22 ta’ Novembru 1984 (iktar ’il quddiem, “Protokoll Nru 7”), jirregola fl-Artikolu 4 tiegħu id-“dritt li persuna ma tiġix ipproċessata jew ikkastigata darbtejn”, f’dawn it-termini:

“1.   Ħadd ma jista’ jkun ipproċessat jew jerġa’ jiġi kkastigat għal darb’oħra fi proċedimenti kriminali taħt il-ġurisdizzjoni ta’ l-istess Stat għal xi reat li dwaru jkun diġà ġie finalment liberat jew misjub ħati skond il-liġi u l-proċedura penali ta’ dak l-Istat.

2.   Id-disposizzjonijiet tal-paragrafu preċedenti ma għandhomx iżommu milli l-każ jerġa’ jinfetaħ skont il-liġi u l-proċedura penali tal-Istat inkwistjoni, jekk ikun hemm provi ta’ xi fatti ġodda jew li jkunu għadhom kif ġew żvelati, jew inkella jekk ikun ħemm xi vizzju fondamentali fil-proċedimenti ta’ qabel, li jista’ jkollhom effett fuq kif jiżvolġi l-każ.

3.   Ebda deroga minn dan l-Artikolu ma għandha ssir taħt l-Artikolu 15 tal-Konvenzjoni.”

4.

Skont l-Artikolu 50 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea (iktar ’il quddiem il-“Karta”):

“L-ebda persuna ma tista’ terġa’ tkun ipproċessata jew ikkundannata għal reat li għalih tkun diġà instabet mhux ħatja jew ikkundannata fl-Unjoni b’sentenza li daħlet in ġudikat skont il-liġi.”

5.

L-Artikolu 52 jiddetermina l-portata u l-interpretazzjoni tad-drittijiet u l-prinċipji pprovduti fil-Karta:

“1.   Kull limitazzjoni fl-eżerċizzju tad-drittijiet u tal-libertajiet rikonoxxuti minn din il-Karta għandha tkun prevista mil-liġi u għandha tirrispetta l-essenza ta’ dawk id-drittijiet u l-libertajiet. Bla ħsara għall-prinċipju ta’ proporzjonalità, jistgħu jsiru limitazzjonijiet f’dawk il-każijiet biss fejn ikun meħtieġ u fejn ġenwinament jintlaħqu l-objettivi ta’ interess ġenerali rikonoxxuti mill-Unjoni jew il-ħtieġa li jiġu protetti d-drittijiet u l-libertajiet ta’ oħrajn.

[…]

3.   Safejn din il-Karta fiha drittijiet li jikkorrispondu għal drittijiet iggarantiti mill-Konvenzjoni Ewropea għall-Protezzjoni tad-Drittijiet tal-Bniedem u l-Libertajiet Fundamentali, it-tifsira u l-ambitu ta’ dawk id-drittijiet għandhom ikunu l-istess bħal dawk stabbiliti mill-Konvenzjoni msemmija. Din id-dispożizzjoni ma żżommx lil-liġi ta’ l-Unjoni milli jipprevedi protezzjoni aktar estensiva.

4.   Safejn din il-Karta tirrikonoxxi d-drittijiet fundamentali kif jirriżultaw mit-tradizzjonijiet kostituzzjonali komuni għall-Istati Membri, dawk id-drittijiet għandhom ikunu interpretati f’armonija ma’ dawk it-tradizzjonijiet.

[…]

6.   Għandha tittieħed kunsiderazzjoni sħiħa tal-liġijiet u l-prattiċi nazzjonali kif speċifikat f’din il-Karta.”

6.

Id-Direttiva 2003/6 armonizzat id-dispożizzjonijiet materjali li jirregolaw l-azzjonijiet ta’ abbuż minn informazzjoni privileġġata u l-manipulazzjoni tas-suq, filwaqt li ppreskriviet ukoll l-obbligu tal-Istati Membri li jipprovdu sanzjonijiet amministrattivi fuq dawn it-tipi ta’ aġir illegali, irrispettivament mill-prosekuzzjoni kriminali tagħhom permezz tad-dritt intern.

7.

Il-premessa 38 tipprovdi:

“Sabiex jiġi assigurat li kwadru Komunitarju kontra abbuż tas-suq huwa suffiċjenti, kull ksur tal-projbizzjonijiet jew tal-ħtiġiet stabbiliti skond din id-Direttiva jkollhom jiġu ntraċċati u mogħtija sanzjoni. Għal dan l-iskop, sanzjonijiet għandhom ikunu dissważivi biżżejjed u proporzjonati għall-gravità tal-ksur u għall-gwadanni realizzati u għandhom ikunu applikati b’mod konsistenti”.

8.

Fir-rigward tal-azzjonijiet ta’ tixtrid ta’ informazzjoni privileġġata, l-Artikolu 2(1) jipprovdi hekk:

“L-Istati Membri għandhom jipprojbixxu lil kull persuna msemmija fit-tieni subparagrafu li għandha informazzjoni minn ġewwa milli tuża dik l-informazzjoni billi takkwista jew tiddisponi minn, jew billi tipprova takkwista jew tiddisponi minn, għall-kont proprju jew għall-kont ta’ parti terza, jew direttament jew indirettament, strumenti finanzjarji li tirrelata għalihom l-informazzjoni.

L-ewwel subparagrafu għandu japplika għal kwalunkwe persuna li tippossjedi dik l-informazzjoni:

9.

L-Artikolu 2 huwa kkompletat permezz tal-Artikolu 3, skont liema:

“L-Istati Membri għandhom jipprojbixxu lil kull persuna soġġetta għall-projbizzjoni stabbilita fl-Artikolu 2 milli:

10.

L-Artikolu 14(1) jipprovdi:

“Mingħajr preġudizzju għad-dritt ta’ Stati Membri li jimponu sanzjonijiet kriminali, Stati Membri għandhom jassiguraw, in konformità mal-liġi nazzjonali tagħhom, li l-miżuri amministrattivi approprjati jistgħu jittieħdu jew sanzjonijiet amministrattivi jiġu imposti kontra l-persuni responsabbli meta ma jkunx hemm konformità mad-dispożizzjonijiet adottati fl-implimentazzjoni ta’ din id-Direttiva. L-Istati Membri għandhom jassiguraw li dawn il-miżuri huma effettivi, proporzjonati u dissważivi.”

11.

Skont il-premessa 71 tiegħu:

“[…] sett ta’ sanzjonijiet u miżuri amministrattivi oħrajn għandu jkun previst minn dan ir-Regolament sabiex jiġi żgurat approċċ komuni fl-Istati Membri u sabiex jiġi mtejjeb l-effett dissważiv tagħhom. Il-possibilità ta’ projbizzjoni mill-eżerċizzju ta’ funzjonijiet maniġerjali fi ħdan ditti tal-investiment għandha tkun disponibbli għall-awtorità kompetenti. Is-sanzjonijietimposti f’każijiet speċifiċi għandhom ikunu determinati billi jittieħdu in kunsiderazzjoni, fejn xieraq, fatturi bħad-disgorgement ta’ kwalunkwe benefiċċju finanzjarju identifikat, kemm ikun serju u kemm idum ksur, kwalunkwe fattur aggravanti jew mitiganti, il-ħtieġa li l-multi jkollhom effett deterrenti u, fejn xieraq, jinkludu skont għal kooperazzjoni mal-awtorità kompetenti. B’mod partikolari, l-ammont attwali ta’ multi amministrattivi li għandu jiġi impost f’każ speċifiku jista’ jilħaq il-livell massimu previst f’dan ir-Regolament, jew l-ogħla livell previst fil-liġi nazzjonali, għal ksur serju ħafna, filwaqt li multi ferm aktar baxxi mil-livell massimu jistgħu jiġu applikati għal ksur minuri jew f’każ ta’ ftehim. Dan ir-Regolament ma jillimitax il-ħila tal-Istati Membri li jistipulaw sanzjonijiet amministrattivi jew miżuri amministrattivi oħrajn ogħla.”

12.

Il-premessa 72 tipprovdi:

“Għalkemm xejn ma jzomm lill-Istati Membri milli jistabbilixxu regoli għal sanzjonijiet amministrattivi kif ukoll għal sanzjonijiet kriminali fuq l-istess ksur, huma m’għandhomx ikunu obbligati li jistabbilixxu regoli għal sanzjonijiet amministrattivi għal ksur ta’ dan ir-Regolament li jkun diġa’ soġġett għal-liġi kriminali nazzjonali sat-3 ta’ Lulju 2016. F’konformità mal-liġi nazzjonali, l-Istati Membri mhumiex obbligati jimponu sanzjonijiet kemm amministrattivi u kriminali għall-istess reat, iżda huma jistgħu jagħmlu dan jekk il-liġi nazzjonali tagħhom tippermetti dan. Madankollu, iż-żamma ta’ sanzjonijiet kriminali minflok sanzjonijiet amministrattivi għall-ksur ta’ dan ir-Regolament jew tad-Direttiva 2014/57/UE m’għandhiex tnaqqas jew taffettwa b’xi mod ieħor il-kapaċità tal-awtoritajiet kompetenti li jikkooperaw u jaċċedu u jiskambjaw informazzjoni fil-ħin ma’ awtoritajiet kompetenti fi Stati Membri oħra għall-finijiet ta’ dan ir-Regolament, inkluż wara kwalunkwe riferiment tal-ksur rilevanti lill-awtoritajiet ġudizzjarji kompetenti għal prosekuzzjoni kriminali”.

13.

Skont il-premessa 77:

“Dan ir-Regolament jirrispetta d-drittijiet fundamentali u josserva l-prinċipji rikonoxxuti fil- Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea (Karta). Għalhekk, dan ir-Regolament għandu jkun interpretat u applikat bi qbil ma’ dawk id-drittijiet u prinċipji […]”.

14.

L-Artikolu 14 jittratta l-projbizzjoni tal-abbuż minn informazzjoni privileġġata u l-iżvelar illegali tal-informazzjoni privileġġata, filwaqt li jipprovdi li:

“Persuna m’għandhiex:

15.

F’dak li jirrigwarda t-tranżazzjonijiet b’informazzjoni privileġġata u r-rakkomandazzjonijiet sabiex terzi jwettqu dawn it-tranżazzjonijiet, l-Artikolu 8 jipprovdi dan li ġej:

“1.   Għall-finijiet ta’ dan ir-Regolament, l-abbuż minn informazzjoni privileġġata ssir meta persuna tippossjedi informazzjoni privileġġata u tuża dik l-informazzjoni billi takkwista jew tagħmel ċessjoni, għall-kont tagħha jew għall-kont ta’ parti terza, direttament jew indirettament, strumenti finanzjarji li dik l-informazzjoni tkun relatata magħhom. […]

2.   Għall-finijiet ta’ dan ir-Regolament, rakkomandazzjoni biex persuna oħra ssir involuta f’abbuż minn informazzjoni privileġġata, jew persważjoni fil-konfront ta’ persuna oħra biex tinvolvi ruħha f’abbuż minn informazzjoni privileġġata isseħħ meta l-persuna tippossjedi informazzjoni privileġġata u:

3.   L-użu tar-rakkomandazzjonijiet jew il-persważjonijiet imsemmija fil-paragrafu 2 jitqiesu bħala abbuż minn informazzjoni privileġġata skont it-tifsira f’dan l-Artikolu meta l-persuna li tuża r-rakkomandazzjoni jew il-persważjoni taf, jew imissha tkun taf, li huma bbażati fuq informazzjoni privileġġata.

[…]”

16.

Fir-rigward tal-iżvelar illegali ta’ informazzjoni privileġġata, l-Artikolu 10 jistabbilixxi:

“1.   Għall-finijiet ta’ dan ir-Regolament, l-iżvelar illegali ta’ informazzjoni privileġġata jirriżulta meta persuna tippossjedi informazzjoni privileġġata u tiżvela dik l-informazzjoni lil kwalunkwe persuna oħra, ħlief meta l-iżvelar isir waqt it-twettiq normali ta’ impjieg, professjoni jew dmirijiet.

[…]”

17.

L-Artikolu 30 jirregola s-sanzjonijiet u miżuri amministrattivi oħra f’dawn it-termini:

“1.   Bla ħsara għal sanzjonijiet kriminali u bla ħsara għas-setgħat superviżorji ta’ awtoritajiet kompetenti taħt l-Artikolu 23, l-Istati Membri, f’konformità mal-liġi nazzjonali, għandhom jipprevedu li l-awtoritajiet kompetenti jkollhom is-setgħa li jimponu sanzjonijiet amministrattivi xierqa u jieħdu miżuri amministrattivi oħrajn fir-rigward ta’ mill-inqas il-ksur li ġej:

L-Istati Membri jistgħu„ jiddeċiedu li jistabbilixxu regoli għal sanzjonijiet amministrattivi kif jingħad fl-ewwel subparagrafu meta l-ksur imsemmi fil-punt (a) jew il-punt (b) ta’ dak is-subparagrafu diġà jkun soġġett għal sanzjonijiet kriminali fil-liġi nazzjonali tagħhom sat-3 ta’ Lulju 2016. Fejn jiddeċiedu dan, l-Istati Membri għandhom jinnotifikaw, fid-dettall, lill-Kummissjoni u lill-ESMA bil-partijiet rilevanti tal-liġi kriminali tagħhom.

Sat-3 ta’ Lulju 2016, l-Istati Membri għandhom jinnotifikaw ir-regoli msemmija fl-ewwel u t-tieni subparagrafu lill-Kummissjoni u lill-ESMA. Għandhom jinnotifikaw lill-Kummissjoni u lill-ESMA mingħajr dewmien dwar kwalunkwe emenda sussegwenti li ssirilhom.

2.   L-Istati Membri għandhom, f’konformità mal-liġi nazzjonali, jiżguraw li l-awtoritajiet kompetenti jkollhom is-setgħa li jimponu mill-inqas is-sanzjonijiet amministrattivi li ġejjin jew jieħdu mill-inqas il-miżuri amministrattivi li ġejjin f’każ tal-ksur imsemmi fil-punt (a) tal-ewwel subparagrafu tal-paragrafu 1: […]”.

18.

Skont il-premessi 22, 23 u 27:

[…]

19.

Fir-rigward tat-tranżazzjonijiet ta’ tixrid ta’ informazzjoni privileġġata u r-rakkomandazzjoni jew it-tħeġġiġ lil ħaddieħor sabiex jitwettqu dawn it-tranżazzjonijiet, l-Artikolu 3 jipprovdi:

“1.   L-Istati Membri għandhom jieħdu l-miżuri meħtieġa biex jiżguraw li l-abbuż minn informazzjoni privileġġata, ir-rakkomandazzjoni jew it-tħeġġiġ lil ħaddieħor biex jinvolvi ruħu f’abbuż minn informazzjoni privileġġata msemmi fil-paragrafi 2 sa 8, jikkostitwixxu reati kriminali għall-inqas f’każijiet serji u meta mwettqa intenzjonalment.

2.   Għall-finijiet ta’ din id-Direttiva, l-abbuż minn informazzjoni privileġġata sseħħ meta persuna jkollha informazzjoni privileġġata u tuża dik l-informazzjoni billi takkwista jew tagħmel ċessjoni ta’, akkont tagħha jew akkont ta’ parti terza, direttament jew indirettament, strumenti finanzjarji li magħhom tkun marbuta dik l-informazzjoni.

3.   Dan l-Artikolu japplika għal kwalunkwe persuna li jkollha informazzjoni privileġġata minħabba li:

[…]

[…]

Dan l-Artikolu japplika wkoll għal kwalunkwe persuna li kisbet informazzjoni privileġġata f’ċirkostanzi għajr dawk imsemmija fl-ewwel subparagrafu meta dik il-persuna tkun taf li hija informazzjoni privileġġata.”

20.

L-Artikolu 4(1) jistabbilixxi li:

“L-Istati Membri għandhom jieħdu l-miżuri meħtieġa biex jiżguraw li l-manipulazzjoni tas-suq msemmija fil-paragrafi 2 sa 5 tikkostitwixxi reati kriminali għall-inqas f’każijiet serji u meta mwettqa intenzjonalment.”

21.

Skont l-Artikolu 7, dwar sanzjonijiet kriminali rigward persuni fiżiċi:

“1.   L-Istati Membri għandhom jieħdu l-miżuri neċessarji sabiex jiżguraw li r-reati msemmija fl-Artikoli 3 sa 6 jkunu punibbli b’pieni kriminali effettivi, proporzjonati u dissważivi.

2.   L-Istati Membri għandhom jieħdu l-passi neċessarji sabiex jiżguraw li r-reati msemmija fl-Artikoli 3 u 5 jkunu punibbli b’terminu ta’ priġuneria massimu ta’ mill-inqas erba’ snin.

3.   L-Istati Membri għandhom jieħdu l-passi neċessarji sabiex jiżguraw li r-reat imsemmi fl-Artikolu 4 jkun punibbli b’terminu ta’ priġuneria massimu ta’ mill-inqas sentejn.”

22.

B’mod konformi mal-Artikolu 13(1), l-Istati Membri għandhom jadottaw u jippubblikaw il-liġijiet, regolamenti u dispożizzjonijiet amministrattivi neċessarji sabiex jikkonformaw ma’ din id-direttiva sat-3 ta’ Lulju 2016.

23.

Id-Digriet Leġiżlattiv Nru 58/1998, Testo unico delle disposizioni in materia di intermediazione finanziaria (Test uniku ta’ dispożizzjonijiet dwar l-intermedjazzjoni finanzjarja; iktar ’il quddiem, “TUF”), fil-verżjoni tal-Artikolu 184 applikabbli għall-fatti kif ġej:

“1.   Għandha tingħata sentenza ta’ priġunerija ta’ bejn sena u sitt snin u multa ta’ bejn EUR 20000 u EUR 3000000 lil dawk li, waqt li jkollhom informazzjoni privileġġata minħabba li jkunu membri ta’ korpi amministrattivi, ta’ ġestjoni jew ta’ kontroll tal-emittent, minħabba l-parteċipazzjoni tagħhom fil-kapital tal-emittent jew minħabba t-twettiq ta’ attività ta’ xogħol, ta’ professjoni jew funzjoni, inkluż ta’ natura pubblika, jew pożizzjoni:

2.   Għandha tingħata l-piena ppprovduta fil-paragrafu 1 lil dawk waqt li jkollhom informazzjoni privileġġata bil-għan li jippreparaw jew iwettqu attivitajiet kriminali, iwettqu xi waħda mill-atti msemmija f’dak il-paragrafu 1. […]”

24.

It-TUF ġie mibdul permezz tal-legge 18 aprile 2005, n. 62, disposizioni per l’adempimento di obblighi derivanti dall’appartenenza dell’Italia alle Comunità europee, legge comunitaria 2004 (Liġi Nru 62/2005, tat-18 ta’ April, dispożizzjonijiet maħsuba għall-implementazzjoni tal-obbligi li jirriżultaw mis-sħubija tal-Italja fil-Komunità Ewropea, il-liġi Komunitarja tal-2004), sabiex isaħħaħ is-setgħat tal-Consob, u jattribwilha, fost l-oħrajn, setgħa ta’ għoti ta’ sanzjonijiet amministrattivi awtonoma kontra l-azzjonijiet ta’ tixrid ta’ informazzjoni privileġġata. B’mod speċifiku, din il-liġi introduċiet fit-TUF l-Artikolu 187a, li t-test tiegħu huwa kif ġej:

“1.   Mingħajr preġudizzju għas-sanzjonijiet kriminali meta l-att jikkostitwixxi reat, għandha tingħata multa amministrattiva ta’ bejn EUR 100000 u EUR 15000000, lil dawk li, waqt li jkollhom informazzjoni privileġġata minħabba l-istatus tagħhom bħala membri tal-korpi amministrattivi, ta’ ġestjoni jew ta’ kontroll tal-emittent, minħabba l-parteċipazzjoni tagħhom fil-kapital tal-emittent jew minħabba t-twettiq ta’ attività ta’ xogħol, professjoni jew funzjoni, inkluż ta’ natura pubblika, jew pożizzjoni:

2.   Għandha tingħata s-sanzjoni pprovduta fil-paragrafu 1 lil dawk li waqt li jkollhom informazzjoni privileġġata bil-għan li jippreparaw jew iwettqu attivitajiet kriminali, iwettqu xi waħda mill-atti msemmija f’dak il-paragrafu 1.

[…]

4.   Is-sanzjoni pprovduta fil-paragrafu 1 għandha tiġi imposta wkoll fuq dawk li, waqt li jkollhom informazzjoni privileġġata u jkunu jafu jew jistgħu jsiru jafu, b’diliġenza ordinarja, in-natura privileġġata tal-informazzjoni li jkollhom, iwettqu kwalunkwe wada mill-atti deskritti fil-paragrafu msemmi. […]”

25.

Skont l-Artikolu 187k (1) tat-TUF:

“Il-proċedura amministrattiva ta’ verifika u l-proċedura ta’ oppożizzjoni pprovduti fl-Artikolu 187f ma minħabba l-fatt li jkun hemm proċeduri kriminali pendenti li s-suġġett tagħhom ikunu l-istess fatti jew fatti li d-determinazzjoni tagħhom tiddependi fuq id-deċiżjoni korrispondenti.”

26.

L-Artikolu 187l (1) tat-TUF jippreċiża:

“Meta tkun ingħatat sanzjoni amministrattiva pekunjarja fis-sens tal-Artikolu 187f għall-istess att lit-trasgressur jew lill-persuna ġuridika […] il-ħlas tal-piena pekunjarja u tas-sanzjoni pekunjarja li jirriżultaw mir-reat għandu jkun limitat għall-parti li taqbeż dak miġbur mill-awtorità amministrattiva”.

27.

Skont l-Artikolu 654 tal-codice di procedura penale (Kodiċi ta’ Proċedura Kriminali), sentenza kriminali irrevokabbli ta’ kundanna jew ta’ liberazzjoni jkollha effetti ta’ res judicata fil-proċedura ċivili jew amministrattiva kontra l-akkużat, il-parti ċivili u l-uffiċjal ċivili li jkunu dehru jew intervjenew fil-proċedura kriminali.

28.

Skont ir-rapport tal-fatti li l-Consob issanzjonat ( 7 ), A. Zecca u E. Di Puma akkwistaw ċerti azzjonijiet billi approfittaw minn informazzjoni privileġġata. B’mod speċifiku, A. Zecca, bħala direttur tat-taqsima “Transaction Services” ta’ Deloitte Financial Advisory Services S.p.a., kellu dik l-informazzjoni dwar proġett ta’ offerta pubblika ta’ xiri tal-azzjonijiet ta’ Guala Closures S.p.a. Huwa kellu wkoll informazzjoni riżervata dwar proġett ta’ teħid ta’ kontroll ta’ Permasteelisa S.p.a.

29.

Fl-2008, A. Zecca għadda din l-informazzjoni lil E. Di Puma, u ħeġġu jixtri azzjonijiet f’dawk iż-żewġ kumpanniji. Fil-fatt, dan tal-aħħar xtara 4000 azzjoni ta’ Guala Closures fit-30 ta’ Settembru 2008 u, bl-għajnuna ta’ A. Zecca, 2375 azzjoni ta’ Permasteelisa, fl-14 u fis-17 ta’ Ottubru 2008.

30.

Il-Consob, wara li bdiet proċedura amministrattiva fis-17 ta’ Settembru 2009, permezz ta’ deċiżjoni tas-7 ta’ Novembru 2012 issanzjonat lil A. Zecca, bħala l-awtur ta’ reat li jaqa’ taħt l-Artikolu 187a(1)(a) u (c) tat-TUF, u imponiet fuqu: (i) multa ta’ EUR 100000 talli ħeġġeġ lil E. Di Puma jixtri azzjonijiet f’Guala Closures; (ii) multa oħra ta’ EUR 100000 talli pprovda informazzjoni privileġġata lil E. Di Puma dwar il-proġett ta’ teħid ta’ kontroll ta’ Permasteelisa; (iii) it-tielet multa ta’ EUR 100000 għall-akkwist ta’ 2375 azzjoni ta’ Permaasteelisa; u iv) skwalifika temporanja, għal sitt xhur, mit-twettiq ta’ ċerti funzjonijiet f’kumpanniji kkwotati fil-borża ( 8 ).

31.

Fl-istess deċiżjoni, il-Consob imponiet fuq E. Di Puma, skont l-Artikolu 187a(4) u (1)(a) tat-TUF: i) multa ta’ EUR 100000 għax-xiri ta’ azzjonijiet f’Guala Closures; (ii) multa oħra ta’ EUR 100000 għall-akkwist tal-azzjonijiet ta’ Permaasteelisa; u iii) l-iskwalifika temporanja għal tliet xhur mit-twettiq ta’ ċerti pożizzjonijiet f’kumpanniji elenkati.

32.

Il-persuni ssanzjonati kkontestaw, b’riżultat differenti, id-deċiżoni tal-Consob quddiem il-Corte di Appello di Milano — Sezione Civile (qorti tal-appell ta’ Milan, Sezzjoni Ċivili). L-appell ta’ E. Di Puma ġie miċħud (sentenza tal-4 ta’ April 2013), filwaqt li dak ta’ A. Zecca ġie milqugħ (sentenza tat-23 ta’ Awwissu 2013), fejn dik il-qorti sabet inammissibbiltà formali fil-komunikazzjoni tal-akkużi, u għalhekk iddikjarat li s-sanzjonijiet imposti kienu estinti.

33.

Iż-żewġ sentenzi ġew ikkontestati fil-kassazzjoni, l-ewwel waħda minn A. Zecca u, it-tieni waħda, mill-Consob. Il-Corte suprema di cassazione (qorti suprema, l-Italja), qabel ma tiddeċiedi l-appelli rispettivi, tagħmel d-domandi preliminari lill-Qorti tal-Ġustizzja.

34.

Barra minn hekk, fit-2 ta’ Diċembru 2011, il-Consob bagħtet rapport lill-Uffiċċju tal-Prosekutur ta’ Milan bir-riżultati tal-investigazzjonijiet tagħha dwar l-azzjonijiet ta’ A. Zecca u E. Di Puma. Fil-proċedura kriminali li nbdiet fuq il-bażi ta’ din il-komunikazzjoni, it-Tribunale di Milano — Sezione penale (qorti ta’ Milan, diviżjoni kriminali) skaġunathom mir-reat li jaqa’ taħt l-Artikolu 184 tat-TUF, minħabba n-nuqqas ta’ eżistenza tal-fatti allegati. Is-sentenza (Nru. 6625 tal-2014) ma ġietx appellata mill-Uffiċċju tal-Prosekutur, u għalhekk saret finali ( 9 ).

35.

A. Zecca u E. Di Puma semmew din is-sentenza kriminali li tiskaġunahom fl-appelli kontra s-sanzjonijiet ta’ Consob. Huma jsostnu, b’mod partikolari, li t-Tribunale di Milano — Sezione penale (qorti ta’ Milan, diviżjoni kriminali) skaġunathom mir-reat imsemmi fl-Artikolu 184 tat-TUF, minħabba n-nuqqas ta’ eżistenza tal-fatti allegati, u li din is-sentenza kienet saret finali. Peress li l-azzjoni deskritta f’dak l-artikolu hija identika għal dik deskritta bħala ksur amministrattiv fl-Artikolu 187a tat-TUF ( 10 ), użat mill-Consob sabiex tissanzjonahom, huma jemmnu li huma esposti għal żewġ proċeduri għall-istess att, bil-ksur tal-prinċipju ta’ ne bis in idem stabbilit fl-Artikolu 4 tal-Protokoll Nru 7 u l-Artikolu 50 tal-Karta.

36.

Il-Corte suprema di cassazione (qorti suprema), wara li aċċettat it-talba tas-sentenza kriminali ta’ skaġun sabiex tieħu deċiżjoni dwar l-effett eventwali ta’ res judicata fir-rigward tas-sanzjonijiet imposti mill-Consob, tfakkar li, fis-sentenza tal-4 ta’ Marzu 2014, Grande Stevens et vs L-Italja ( 11 ) il-QEDB iddikjarat li d-dispożizzjonijiet Taljani li jissanzjonaw bħala ksur amministrattiv il-manipulazzjoni tas-suq ma humiex kompatibbli mad-dritt li wieħed ma jistax jiġi kkundannat darbtejn għal aġir li huwa identiku mill-perspettiva materjali.

37.

Madankollu, il-qorti tar-rinviju għandha dubji dwar l-estensjoni ta’ din il-ġurisprudenza tal-QEDB għall-Artikolu 50 tal-Karta, fid-dawl tas-sentenza tal-Qorti tal-Ġustizzja tas-26 ta’ Frar 2013, Åkerberg Fransson ( 12 ).

38.

F’dawn iċ-ċirkustanzi, il-Corte Suprema di Cassazione (qorti suprema, l-Italja) tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja ż-żewġ domandi preliminari li ġejjin, identiċi għaż-żewġ proċeduri:

39.

Saru osservazzjonijiet bil-miktub minn A. Zecca, E. Di Puma, il-Gvern tal-Italja, il-Gvern tal-Ġermanja u l-Gvern tal-Portugall, kif ukoll mill-Kummissjoni. Iż-żewġ kawżi ġew maqgħuda u assenjati lill-Awla Manja tal-Qorti tal-Ġustizzja, b’seduta fit-30 ta’ Mejju 2017, flimkien ma’ dik tal-kawża Menci (C‑524/15) u Garlsson Real State et (C‑537/16). Fis-seduta saru osservazzjonijiet orali dwar dawn il-kawżi magħquda minn rappreżentanti ta’ A. Zecca u E. Di Puma, il-Consob, il-Gvern Taljan u l-Gvern Ġermaniż, kif ukoll mill-Kummissjoni.

40.

Permezz tal-ewwel domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju tixtieq tkun taf jekk, skont l-Artikolu 50 tal-Karta, is-sentenzi kriminali finali li jiddikjaraw in-nuqqas ta’ eżistenza ta’ aġir ta’ reat ta’ abbuż tas-suq jeskludux, il-ftuħ jew il-prosekuzzjoni ta’ kwalunkwe proċedura oħra ta’ sanzjoni għall-istess atti, meta din il-proċedura tista’ twassal għal sanzjonijiet li n-natura u l-gravità tagħhom tagħtihom natura kriminali.

41.

Fit-tieni domanda, l-istess qorti tistaqsi jekk, sabiex tiġi evalwata n-natura effettiva, proporzjonata u dissważiva tas-sanzjonijiet, il-qorti nazzjonali għandhiex tieħu inkunsiderazzjoni l-limiti stabbiliti mid-Direttiva 2014/57.

42.

Qabel nissuġġerixxi risposta għal dawn id-domandi, naħseb li huwa xieraq li nagħmel tliet preċiżazzjonijiet. L-ewwel waħda hija li ma hemm ebda dubju li l-Artikolu 50 tal-Karta huwa applikabbli għall-każ preżenti, peress li l-leġiżlazzjoni nazzjonali dwar l-abbuż tas-suq, li permezz tagħha ġew imposti s-sanzjonijiet ikkontestati, ġiet adottata mill-Istat Taljan sabiex tinkorpora d-Direttiva 2003/6 fid-dritt intern tiegħu.

43.

Il-kamp ta’ applikazzjoni tal-Karta, f’dak li jirrigwarda l-aġir tal-Istati Membri, huwa ddefinit fl-Artikolu 51(1) tagħha, skont liema d-dispożizzjonijiet tal-Karta huma indirizzati lil dawk biss meta dawn jimplementaw id-dritt tal-Unjoni. Id-drittijiet fundamentali ggarantiti mill-Karta għandhom jiġu rrispettati meta jiġu applikati r-regoli interni li, min-naħa tagħhom, jirriflettu jew jirriżultaw mir-regoli tal-Unjoni ( 13 ). Għall-kuntrarju, il-Qorti tal-Ġustizzja ma għandhiex ġurisdizzjoni sabiex tiddeċiedi dwar sitwazzjoni ġuridika li ma taqax taħt dak il-kamp ta’ applikazzjoni, u d-dispożizzjonijiet tal-Karta ma jistgħux jiffurmaw il-bażi ta’ tali ġurisdizzjoni waħedhom ( 14 ).

44.

It-tieni preċiżazzjoni tikkonċerna l-għażla tal-leġiżlatur Taljan li jintroduċi, fl-2005, sistema bi proċeduri u sanzjonijiet doppji (amministrattivi u kriminali) sabiex jiskoraġġixxi l-aġir ta’ abbuż tas-suq, skont id-Direttiva 2003/6.

45.

Din is-sistema doppja, amministrattiva u kriminali (doppio binario sanzionatorio), għandha karatteristiċi li jagħmluha diffiċli li tkun kompatibbli mal-prinċipju ta’ ne bis in idem tal-Artikolu 50 tal-Karta, kif tipprovdi l-qorti tar-rinviju. Kieku din is-sistema kienet ġiet stabbilita permezz tad-Direttiva 2003/6, kien ikollha tiġi kkunsidrata l-invalidità possibbli tagħha, preċiżament minħabba l-ksur eventwali tal-Artikolu 50 tal-Karta.

46.

Fil-fehma tiegħi, madankollu, id-Direttiva 2003/6 ma tobbligax lill-Istati Membri jimplimentaw sistema doppja, amministrattiva u kriminali, sabiex jiskoraġġixxu dawn it-tipi ta’ aġir illegali, u għalhekk ma naħsibx li din id-direttiva hija inkompatibbli mal-Artikolu 50 tal-Karta.

47.

Fil-konklużjonijiet tiegħi fil-kawża Garlsson Real State et ( 15 ), jien neżamina l-kompatibbiltà tad-Direttiva 2003/6 mal-Artikolu 50 tal-Karta. Jiena nirreferi wkoll għas-sistema ġdida ta’ sanzjonijiet applikabbli għall-azzjonijiet ta’ abbuż tas-suq, introdott permezz tar-Regolament Nru 596/2014 u d-Direttiva 2014/57, li lanqas ma jeħtieġu lill-Istati Membri jużaw is-sistema doppja sabiex jiskoraġġixxu l-abbużi tas-suq u li għalhekk ma humiex inkompatibbli, mad-dritt ta’ ne bis in idem.

48.

It-tielet preċiżazzjoni tikkonċerna l-invokazzjoni tad-Direttiva 2014/57 u l-inammissibbiltà possibbli tat-tieni domanda preliminari. Il-Gvern Taljan isostni li din id-direttiva ma hijiex applikabbli ratione temporis għall-kawża, peress li l-avvenimenti ssanzjonati seħħew fl-2008 u ż-żmien għat-traspożizzjoni tad-Direttiva 2014/57 fil-liġijiet nazzjonali skada fit-3 ta’ Lulju 2016.

49.

Il-qorti tar-rinviju hija, ovvjament, konxja li d-Direttiva 2014/57 ma tapplikax għal dawn il-kawżi, għal raġunijiet ta’ żmien. Għalhekk (it-tieni) domanda tagħha lill-Qorti tal-Ġustizzja ma tikkonċernax l-interpretazzjoni ta’ din id-direttiva, iżda l-possibilità li mill-qafas regolatorju ġdid (id-Direttiva 2014/57 u r-Regolament Nru 596/2014) tittieħed informazzjoni utli sabiex tiġi eżaminata n-natura effettiva, proporzjonata u dissważiva tas-sanzjonijiet, fl-evalwazzjoni tal-ksur tal-prinċipju ne bis in idem ( 16 ). Fuq il-bażi ta’ din l-ispjegazzjoni, nemmen li t-tieni domanda hija ammissibbli.

50.

Fil-konklużjonijiet Menci pprovdejt ir-riflessjonijiet tiegħi fid-dettall dwar:

51.

Naħseb li dawn l-istess riflessjonijiet jistgħu jiġu estrapolati, mutatis mutandis, sabiex tiġi interpretata l-portata tal-protezzjoni mogħtija mill-Artikolu 50 tal-Karta rigward id-duplikazzjoni ta’ proċessi u sanzjonijiet, kriminali u amministrattivi, għall-istess fatt li jista’ jiġi kklassifikat bħala tixrid ta’ informazzjoni privileġġata. Għaldaqstant, ser nirreferi għalihom.

52.

Il-qorti tar-rinviju, fl-ewwel domanda preliminari tagħha, tistaqsi jekk l-Artikolu 50 tal-Karta jawtorizzax proċedura amministrattiva sabiex jiġu ssanzjonati l-awturi ta’ aġir illegali ta’ tixrid ta’ informazzjoni privileġġata, meta sentenza kriminali finali tkun iddikjarat preċedentement l-ineżistenza ta’ dawn l-azzjonijiet.

53.

L-applikazzjoni tal-prinċipju ne bis in idem, kopert mill-Artikolu 50 tal-Karta, teħtieġ l-eżistenza ta’ erba’ kundizzjonijiet: 1) l-identiċità tal-persuna akkużata jew sanzjonata; 2) l-identiċità tal-fatti pproċessati (idem); (3) proċeduri doppji tas-sanzjonar (bis); u (4) il-finalità ta’ waħda miż-żewġ deċiżjonijiet.

54.

F’din il-kawża, il-qorti tar-rinviju ma tidher li għandha ebda dubji rigward il-fatt li ż-żewġ akkużati jew sanzjonati għal aġir ta’ tixrid ta’ informazzjoni privileġġata, jiġifieri, A. Zecca u E. Di Puma, huma l-istess. Il-proċeduri kriminali li wasslu għas-sentenza ta’ skaġun kienu indirizzati kontrihom, l-istess bħall-proċeduri amministrattivi, li fit-tmiem tagħhom il-Consob imponiet fuqhom is-sanzjonijiet ta’ multi u skwalifika deskritti hawn fuq.

55.

In-natura finali ta’ waħda mid-deċiżjonijiet li ttemm waħda mill-proċeduri (f’dan il-każ, dik kriminali) lanqas ma hija qed tiġi diskussa. Fil-proċedura kriminali mibdija mill-Uffiċċju tal-Prosekutur kontra A. Zecca u E. Di Puma, it-Tribunale di Milano — Sezione penale (qorti ta’ Milan, diviżjoni kriminali) skaġunathom mir-reat deskritt fl-Artikolu 184 tat-TUF, għal nuqqas ta’ eżistenza tal-fatti attribwiti. Is-sentenza saret res judicata ( 22 ).

56.

Il-fatt li l-fatti materjali tal-każ huma identiċi (idem) lanqas ma jidher li huwa kkontestat jew joħloq diffikultajiet għall-qorti a quo. Il-fatti li għalihom A. Zecca u E. Di Puma kienu pproċessati u skaġunati kriminalment huma l-istess (azzjoni ta’ użu ta’ informazzjoni privileġġata) li għalihom il-Consob imponiet sanzjonijiet amministrattivi fuqhom.

57.

Għalhekk id-dubji tal-qorti tar-rinviju jirrigwardaw, id-duplikazzjoni jew ripetizzjoni tal-proċeduri ta’ sanzjonijiet (bis). Huwa mixtieq li jiġi pprovdut jekk l-Artikolu 50 tal-Karta inkisirx meta, wara l-iskaġunar kriminali finali għal nuqqas ta’ eżistenza tal-azzjoni punibbli, il-persuna skaġunata tistax xorta tkun suġġetta, għall-istess fatti, għall-proċedura dixxiplinarja tal-Consob (jew għat-tkomplija ta’ dik diġà mibdija), li, eventwalment, twassal għal sanzjonijiet formali ta’ natura amministrattiva li huma, attwalment, sanzjonijiet reali.

58.

Kif diġà indikajt fil-konklużjonijiet Menci ( 23 ), il-Qorti tal-Ġustizzja, fil-kuntest tal-Artikolu 50 tal-Karta, użat dawk li jissejħu l-kriterji Engel, bħala parametri sabiex jiġi ddeterminat meta proċedura jew sanzjoni, fil-prinċipju ta’ natura amministrattiva, ikollha natura kriminali ( 24 ).

59.

L-ewwel kriterju Engel (il-klassifikazzjoni legali tal-ksur fid-dritt intern) ma huwiex wisq rilevanti f’dan il-każ, peress li d-dritt Taljan jikkwalifika l-proċeduri u s-sanzjonijiet tal-Consob bħala amministrattivi. Madankollu, dan ma għandux jimpedixxi l-analiżi ulterjuri tagħhom fid-dawl taż-żewġ kriterji l-oħra ( 25 ).

60.

It-tieni kriterju Engel jikkonċerna n-natura legali tal-ksur. Ksur nominalment amministrattiv, fir-realtà, ikollu natura kriminali jekk jissodisfa numru ta’ fatturi (fost l-oħrajn, li l-piena tiegħu ssegwi finijiet ta’ repressjoni u prevenzjoni u ma tkunx limitata għal kumpens għal danni materjali, u tissalvagwardja drittijiet legali li l-protezzjoni tagħhom normalment tkun żgurata permezz ta’ regoli tal-liġi kriminali) li rreferejt għalihom fil-konklużjonijiet Menci ( 26 ).

61.

Għall-qorti tar-rinviju, filwaqt li titqies in-natura tal-azzjoni illegali, il-ksur amministrattiv punibbli mill-Consob materjalment għandu natura kriminali, skont it-tieni kriterju Engel, u jiena naqbel. L-oġġetti protetti permezz tagħhom (l-Artikolu 187a tat-TUF) huma identiċi għal dawk protetti mit-tipi omonimi kriminali (l-Artikolu 184 tat-TUF). Permezz tat-tnejn li huma hemm l-intenzjoni li tiġi ssalvagwardjata l-integrità tas-swieq finanzjarji u l-fiduċja tal-poplu fis-sigurtà tat-tranżazzjonijiet. L-attribuzzjoni tal-kapaċità ta’ għoti ta’ sanzjonijiet lill-Consob sabiex tiskoraġġixxi dan it-tip ta’ ksur għandha kemm għan ta’ prevenzjoni (tiskoraġġixxi lil delinkwenti possibbli milli jwettqu aġir illegali ta’ tixrid ta’ informazzjoni privileġġata), kif ukoll ta’ ripressjoni (tissanzjona lil dawk li jkunu wettqu dawn it-tipi ta’ atti u timpedixxi li dawn jerġgħu jseħħu) ( 27 ).

62.

It-tielet kriterju Engel jikkonċerna n-natura u s-severità tas-sanzjoni, evalwata skont il-kriterji li semmejt ukoll fil-konklużjonijiet Menci ( 28 ). Minħabba l-firxa ta’ sanzjonijiet li jistgħu jiġu imposti mill-Consob u, b’mod partikolari, il-multi għoljin li jistgħu jiġu imposti, il-qorti tar-rinviju tirrikonoxxi li dawn huma sanzjonijiet li għandhom element kriminali ċar.

63.

Is-severità tas-sanzjonijiet għandha tiġi evalwata fid-dawl ta’ dik li tista’ tiġi imposta a priori fuq il-persuna affettwata, u mhux kif finalment imposta jew eżegwita: it-tnaqqis sussegwenti possibbli tas-sentenza jew in-nuqqas ta’ infurzar tagħha minħabba maħfra jkunu irrilevanti ( 29 ). Bl-istess mod, l-applikazzjoni tal-Artikolu 50 tal-Karta ma tiddependix fuq il-fatt li f’waħda mill-proċeduri tkun ingħatat deċiżjoni finali li tiddikjara r-responsabbiltà tal-persuna kkonċernata għall-ksur u timponi s-sanzjoni. Kif tipprovdi fid-digriet tagħha l-qorti tar-rinviju stess, l-effettività tar-regoli sanzjonatorji għandha dejjem tiġi evalwata fid-dawl tal-konstatazzjoni tal-ksur, b’tali mod li, jekk ikun ġie deċiż li tali ksur ma jeżistix, ma għandu jkun hemm ebda kwistjoni rigward l-effettività tas-sanzjonijiet.

64.

Fil-fehma tiegħi, l-applikazzjoni tad-dritt għal ne bis in idem tal-Artikolu 50 tal-Karta tipprekludi l-bidu jew il-kontinwazzjoni ta’ proċedura amministrattiva ta’ sanzjoni għall-istess aġir, wara li t-trasgressuri jkunu ġew skaġunati permezz ta’ deċiżjoni finali fi proċedura kriminali. Il-kontenut essenzjali tal-Artikolu 50 tal-Karta jiddgħajjef biss jekk jitqiesu biss d-deċiżjonijiet sanzjonatorji u mhux dawk ta’ skaġunar, meta jittieħdu deċiżjonijiet dwar ksur tal-prinċipju ta’ ne bis in idem.

65.

Jekk jiġi aċċettat in-nuqqas ta’ rilevanza tad-deċiżjonijiet li jiskaġunaw fir-rigward ta’ ne bis in idem, ħadd ma jgawdi miċ-ċertezza legali pprovduta minn dan id-dritt, li jinkludi l-garanzija li persuna ma tiġix ipproċessata jew tingħata sanzjoni wara sentenza kriminali finali li tiskaġunaha. L-Istat ma jistax jattiva s-setgħa represssiva tiegħu darbtejn, għall-istess fatti, kontra individwu li ġie skaġunat b’mod definittiv fi proċedura kriminali. Din il-projbizzjoni tapplika kemm għal proċedura kriminali ġdida kif ukoll għal proċedura amministrattiva li twassal għal sanzjonijiet materjalment kriminali.

66.

F’dan is-sens, il-QEDB ikkonfermat li l-garanzija inerenti għan-ne bis in idem hija applikabbli mhux biss għall-każijiet ta’ kundanna doppja, iżda wkoll għal dawk ta’ kriminalità doppja, jiġifieri, dawk li kienu s-suġġett ta’ akkużi li ntemmu mingħajr kundanna. Hija sostniet ukoll li, huwa irrilevanti jekk il-proċedura amministrattiva tiġix qabel jew wara l-proċeduri kriminali, jekk l-ewwel sanzjoni tiġix ikkumpensata permezz ta’ dik applikata fit-tieni proċedura, jew jekk il-persuna kkonċernata tkunx ġiet skaġunata fl-aħħar tat-tieni jew tal-ewwel proċedura ( 30 ).

67.

Minn perspettiva oħra, id-dritt għal ne bis in idem tal-Artikolu 50 tal-Karta jissalvagwardja ċ-ċertezza legali tal-individwi, sabiex id-deċiżjonijiet ġudizzjarji finali li jkunu ta’ benefiċċju għalihom ma jistgħux jiġu kontradetti minn aġir sussegwenti tal-Amministrazzjoni, b’kontenut sanzjonatorju. Ir-rispett għall-istatus ta’ res judicata tas-sentenzi kriminali (finali) ta’ skaġun ikun miksur jekk awtorità amministrattiva, bħall-Consob, tkun tista’ tinjorahom, u tqis li l-istess fatti li ġew iddikjarati ineżistenti mill-qorti kriminali huma fatti pprovati.

68.

Il-qorti tar-rinviju stess tirreferi, fid-digriet tagħha, għal din l-interazzjoni bejn ne bis in idem u l-effett ta’ res judicata. Hija tenfasizza r-riskju ta’ sentenzi kontradittorji rigward l-azzjonijiet ta’ A. Zecca u E. Di Puma, jekk is-sentenza finali ta’ skaġun tal-qorti kriminali Taljana ma timpedixxix lill-Consob milli tadotta kontrihom sanzjonijiet amministrattivi, b’risposta għall-istess fatti ta’ tixrid ta’ informazzjoni privileġġjata ( 31 ).

69.

Fir-rigward ta’ dan il-każ, huwa meħtieġ li wieħed ifakkar il-ġurisprudenza stabbilita tal-Qorti tal-Ġustizzja dwar l-importanza, fl-ordinament ġuridiku tal-Unjoni u fis-sistemi legali nazzjonali, tal-prinċipju ta’ res judicata. Sabiex jiġu ggarantiti kemm l-istabbiltà tad-dritt u tar-relazzjonijiet ġuridiċi kif ukoll l-amministrazzjoni tajba tal-ġustizzja, huwa essenzjali li ma jkunx possibbli li jitqajmu dubji fir-rigward ta’ deċiżjonijiet ġudizzjarji li jkunu saru definittivi wara li jkunu ntużaw il-mezzi għal appell kollha disponibbli jew wara li jkunu skadew it-termini previsti għal dan il-għan ( 32 ).

70.

Id-dritt tal-Unjoni ma jeħtieġx fil-każijiet kollha li qorti nazzjonali ma tapplikax ir-regoli proċedurali nazzjonali li jagħtu status ta’ res judicata lil deċiżjoni, għalkemm dan jippermetti li jiġi rrimedjat ksur tad-dritt tal-Unjoni li fih tkun ingħatat ir-riżoluzzjoni inkwistjoni ( 33 ). Fl-assenza ta’ leġiżlazzjoni tal-Unjoni f’dan il-qasam, il-modalitajiet ta’ implementazzjoni tal-prinċipju tal-awtorità ta’ res judicata huma rregolati mill-ordinament ġuridiku intern tal-Istati Membri skont il-prinċipju tal-awtonomija proċedurali ta’ dawn tal-aħħar ( 34 ).

71.

Din il-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja tikkonferma l-idea ta’ hawn fuq, jiġifieri, li d-dritt għal ne bis in idem tal-Artikolu 50 tal-Karta jagħti setgħa lir-rispett tal-prinċipju ta’ res judicata tas-sentenzi kriminali nazzjonali, filwaqt li jimpedixxi l-adozzjoni ta’ sanzjonijiet sussegwenti b’kontenut li jmur kontra l-istess fatti. Għalhekk, ma jistax jitqies li l-ħtieġa li jiġu applikati sanzjonijiet effettivi, proporzjonati u dissważivi, stabbilita fl-Artikolu 14(1) tad-Direttiva 2003/6 jew fil-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, tfisser, għall-imħallfin nazzjonali, li huma obbligati li ma jirrispettawx l-effett ta’ res judicata ta’ sentenza finali ta’ skaġun.

72.

Finalment, nixtieq nirreferi għall-impatt possibbli li jista’ jkollha din il-kawża fuq il-bidla fil-ġurisprudenza tal-QEDB fis-sentenza tagħha A u B vs In-Norveġja ( 35 ), mogħtija wara li saret talba għal deċiżjoni preliminari. Skont din is-sentenza, l-akkumulazzjoni ta’ proċedura amministrattiva ta’ sanzjoni u oħra kriminali ma tiksirx l-Artikolu 4 tal-Protokoll Nru 7 meta jkun hemm rabta materjali u fiż-żmien qrib biżżejjed bejniethom. Xi partijiet, fl-osservazzjonijiet bil-miktub u orali tagħhom, kienu favur l-estrapolazzjoni ta’ din il-ġurisprudenza għall-applikazzjoni tal-Artikolu 50 tal-Karta, sabiex jiġi ġġustifikat il-mudell Taljan ta’ sistema doppja fir-ripressjoni tal-azzjonijiet ta’ abbuż tas-suq.

73.

Jiena ma naqbilx ma’ dan l-argument, għar-raġunijiet li spjegajt f’iktar dettall fil-konklużjonijiet Menci ( 36 ). Intenni li l-Qorti tal-Ġustizzja ma għandhiex taċċetta l-interpretazzjoni restrittiva tad-dritt għal ne bis in idem tal-Artikolu 50 tal-Karta, u tirrifjuta li ssegwi t-triq tal-bidla fil-ġurisprudenza tal-QEDB fir-rigward tal-Artikolu 4 tal-Protokoll Nru 7. Għall-kuntrarju, hija għandha żżomm livell ta’ protezzjoni iktar għoli ta’ dan id-dritt, fid-dawl tas-sentenzi li ngħataw sa issa dwar l-Artikolu 50 tal-Karta.

74.

F’dan il-każ, il-qorti tar-rinviju, li tinsab f’pożizzjoni aħjar sabiex tevalwa jekk is-sanzjonijiet amministrattivi suġġetti għad-deċiżjoni tagħha għandhomx, verament, natura kriminali, issostni li dawk applikati mill-Consob għal A. Zecca u E. Di Puma għandhom din in-natura, u li l-ksur punit għandu l-istess skop bħar-reati ta’ abbuż tas-suq. Għaldaqstant, l-applikazzjoni tal-kriterji Engels fil-kawża prinċipali twassal sabiex jiġi kkonstatat il-ksur tal-Artikolu 50 tal-Karta.

75.

Skont din il-premessa, l-iktar deduzzjoni koerenti hija li regola interna bħar-regola Taljana dwar l-abbuż tas-suq tippermetti ripressjoni doppja, dik amministrattiva (iżda materjalment kriminali) u kriminali, għall-istess aġir illegali, mingħajr ma tipprovdi mekkaniżmu proċedurali ċar sabiex tiġi evitata l-kriminalità doppja u s-sanzjoni fuq it-trasgressuri. F’dan ir-rigward, tikser id-dritt għal ne bis in idem protett mill-Artikolu 50 tal-Karta, minħabba li tawtorizza proċedura amministrattiva sabiex tingħata sanzjoni lill-awturi ta’ aġir illegali ta’ tixrid ta’ informazzjoni privileġġata, meta sentenza kriminali finali tkun iddikjarat preċedentement in-nuqqas ta’ eżistenza ta’ dawn l-azzjonijiet.

76.

Permezz tat-tieni domanda tagħha, il-Corte suprema di cassazione (qorti suprema) tixtieq tkun taf jekk qorti nazzjonali għandhiex tieħu inkunsiderazzjoni l-limiti sanzjonatorji stabbiliti bid-Direttiva 2014/57 sabiex tivvaluta n-natura effettiva, proporzjonata u dissważiva tas-sanzjonijiet u tiddetermina, skont dawn, jekk ikunx hemm ksur tal-Artikolu 50 tal-Karta.

77.

Il-qorti tar-rinviju tinterpreta s-sentenza Åkerberg Fransson fis-sens li l-qorti nazzjonali, fir-rigward tal-Artikolu 50 tal-Karta, hija obbligata li tevalwa n-natura effettiva, proporzjonata u dissważiva ta’ sanzjonijiet “li jifdal” wara l-applikazzjoni tan-ne bis in idem. Għal dik l-evalwazzjoni, huwa meħtieġ li tkun taf jekk tistax tirreferi għal-limiti tal-pieni stabbiliti fid-Direttiva 2014/57 ( 37 ).

78.

Fuq il-bażi ta’ din l-interpretazzjoni tas-sentenza Åkerberg Fransson, il-qorti tar-rinviju tipprovdi li, peress li sentenza kriminali ta’ skaġunar (bħal dik li tirrigwarda lil A. Zecca u lil E. Di Puma) tinvolvi n-nuqqas ta’ applikazzjoni ta’ sanzjonijiet fil-proċeduri kriminali, l-Artikolu 50 tal-Karta jista’ ma jipprekludix l-impożizzjoni sussegwenti ta’ sanzjonijiet amministrattivi (ta’ natura kriminali), bħal dawk imposti minn Consob ( 38 ).

79.

Ma naqbilx ma’ din l-interpretazzjoni tas-sentenza Åkerberg Fransson. Fl-opinjoni tiegħi, mill-paragrafu 36 ( 39 ) tagħha ma jistax jiġi dedott li l-kamp ta’ applikazzjoni tad-dritt għal ne bis in idem tal-Artikolu 50 tal-Karta huwa dipendenti fuq, fil-każ ta’ sentenza kriminali ta’ skaġunar, il-fatt li jistgħu jiġu imposti sanzjonijiet oħra li huma effettivi, proporzjonati u dissważivi, għall-istess fatti. Lanqas ma tirriżulta din il-kundizzjoni mill-Artikolu 14(1) tad-Direttiva 2003/6 jew l-Artikolu 7(1) tad-Direttiva 2014/57.

80.

Bħall-Kummissjoni, jiena tal-fehma li r-rekwiżit ta’ sanzjonijiet effettivi ma joħloqx limitu fuq id-dritt għal ne bis in idem fl-Artikolu 50 tal-Karta. L-obbligu li jiġu applikati sanzjonijiet effettivi, proporzjonati u dissważivi jaqa’ fuq l-Istati b’mod ġenerali u indipendentement minn jekk dawn jadottawx sistema doppja (kriminali u amministrattiva) jew unika (kriminali) sabiex jissanzjonaw l-abbuż tas-suq. Ikun xi jkun il-mekkaniżmu magħżul, is-sistema ta’ sanzjonijiet għandha tkun effettiva u, fi kwalunkwe każ, tirrispetta d-dritt għal ne bis in idem kopert mill-Artikolu 50 tal-Karta.

81.

Kif diġà pprovdejt fil-konklużjonijiet Menci ( 40 ) u Garlsson Real State et ( 41 ) hija biss il-klawżola orizzontali tal-Artikolu 52(1) tal-Karta li tippermetti li jiġi kkunsidrat jekk l-effettività tas-sanzjonijiet kontra l-aġir ta’ tixrid ta’ informazzjoni privileġġata tistax tiġi kklassifikata bħala “għan ta’ interess ġenerali” li jista’ jiġġustifika eċċezzjonijiet għall-Artikolu 50 tal-Karta ( 42 ).

82.

Skont il-klawżola orizzontali tal-ewwel sentenza tal-Artikolu 52(1), tal-Karta, il-limitazzjoni tad-dritt għal ne bis in idem għandha tkun stabbilita bil-liġi u tirrispetta l-kontenut essenzjali tiegħu. Skont it-tieni sentenza tal-istess artikolu, bla ħsara għall-prinċipju ta’ proporzjonalità, jistgħu jsiru limitazzjonijiet għan-ne bis in idem biss jekk tali limitazzjonijiet ikunu neċessarji u jekk effettivament jaqdu għanijiet ta’ interess ġenerali rrikonoxxuti mill-Unjoni jew il-ħtieġa li jiġu protetti d-drittijiet u l-libertajiet ta’ oħrajn ( 43 ).

83.

Mill-erba’ rekwiżiti indispensabbli għal-leġittimazzjoni tal-limitazzjoni tad-dritt fundamentali, l-ewwel u l-aħħar wieħed ma jippreżentawx diffikultajiet partikolari, f’dan il-każ. Il-liġi nazzjonali għandha tkopri l-kriminalità doppja u din tirrispondi għal għan ta’ interess ġenerali rrikonoxxut mid-dritt tal-Unjoni stess (jiġifieri, il-protezzjoni tal-integrità tas-swieq finanzjarji).

84.

Madankollu, għandi dubji jekk, f’din is-sitwazzjoni, ġiex irrispettat il-kontenut essenzjali tad-dritt li wieħed ma jiġix iġġudikat jew jingħata piena darbtejn għall-istess reat. Fi kwalunkwe każ, u dan huwa l-fattur ewlieni, il-limitazzjoni analizzata hawnhekk naħseb li ma hijiex neċessarja, skont it-tifsira tal-Artikolu 52(1) tal-Karta.

85.

Il-fatt li r-regolament tal-Istati Membri jipprovdi soluzzjonijiet differenti fuq dan il-punt juri fih innifsu, fil-fehma tiegħi, kemm hija bla bżonn din il-limitazzjoni. Kieku kienet verament essenzjali, skont l-Artikolu 52(1) tal-Karta, kienet tkun neċessarja għall-Istati Membri kollha u mhux biss għal uħud minnhom. Hemm Stati Membri li implementaw sistemi ta’ binarju uniku għar-repressjoni ta’ aġir ta’ abbuż tas-suq u oħrajn li żammew is-sistema doppja, iżda stabbilixxew mekkaniżmi proċedurali (l-“aiguillage” fi Franza) li jimpedixxu l-akkumulazzjoni tas-sanzjonijiet ( 44 ).

86.

Il-kapaċità dissważiva ta’ sanzjoni tiddependi minn kemm tkun severa: ma hemmx dubju li sentenzi ta’ priġunerija (jiġifieri, dawk previsti għal reati) huma aktar dissważivi minn dawk pekunjarji (tas-sistema amministrattiva). Sistema li tgħaqqad, mingħajr ma tirdoppja, dawn tal-aħħar għal azzjonijiet illegali inqas serji u żżomm dawk għall-azzjonijiet illegali iktar serji, tirrispetta l-għan li tiġi evitata l-multiplikazzjoni ta’ dawn l-abbużi.

87.

Fir-rigward tal-effettività, ma narax għaliex, f’termini ta’ sanzjonijiet materjalment kriminali, u għalhekk suġġetti għall-garanziji inerenti fil-liġi punittiva, l-azzjoni tal-korpi tal-Amministrazzjoni għandha neċessarjament tkun iktar veloċi minn dawk tal-organi ġudizzjarji. Huma l-Istati Membri li għandhom jipprevedu l-miżuri (leġiżlattivi, amministrattivi u ġurisdizzjonali) adegwati sabiex jindirizzaw il-ġlieda kontra l-abbuż tas-suq, u għalhekk jgħaqqdu l-effettività tagħhom mar-rispett għad-drittijiet protetti mill-Karta.

88.

Għaldaqstant, in-natura effettiva, proporzjonata u dissważiva tas-sanzjonijiet ma tikkostitwixxix limitazzjoni tal-kamp ta’ applikazzjoni tad-dritt għal ne bis in idem protett mill-Artikolu 50 tal-Karta.

89.

Fid-dawl ta’ dawn ir-raġunamenti, nipproponi li l-Qorti tal-Ġustizzja tirrispondi għad-domandi preliminari magħmula mill-Corte suprema di cassazione (qorti suprema, l-Italja) f’dawn it-termini:

“L-Artikolu 50 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea: