1.

Marina del Mediterráneo SL et (iktar ’il quddiem “ir-rikorrenti”) applikaw għal kuntratt ta’ konċessjoni ta’ xogħlijiet pubbliċi għall-espansjoni ta’ port fi Spanja. Grupp ieħor ta’ impriżi (it-tieni grupp) applika wkoll għal dan il-kuntratt. Madankollu, ir-rikorrenti kkunsidraw li t-tieni grupp ma kienx jissodisfa l-kundizzjonijiet għas-sottomissjoni ta’ offerta. Għalhekk, huma kkontestaw l-ammissjoni tat-tieni grupp ta’ impriżi fil-proċedura tas-sejħa għal offerti permezz ta’ rikors speċjali fi proċeduri ta’ kuntratti pubbliċi. Madankollu, il-qorti tar-rinviju informat lir-rikorrenti li appell amministrattiv kontenzjuż bħal dak tar-rikorrenti jista’ jkun inammissibbli għar-raġuni li s-suġġett tiegħu kien sempliċi att preparatorju, jiġifieri l-ammissjoni ta’ kandidat.

2.

F’din il-kawża, il-Qorti tal-Ġustizzja hija mitluba tiddetermina l-istandard stabbilit mid-dritt tal-Unjoni għar-reviżjoni ta’ atti preparatorji, bħal deċiżjoni għall-ammissjoni ta’ impriża fi proċedura ta’ kuntratt pubbliku. B’mod iktar partikolari, id-Direttiva 89/665/KEE ( 2 ) (iktar ’il quddiem id-“Direttiva dwar ir-rimedji”) teħtieġ li l-Istati Membri jipprovdu reviżjoni immedjata u awtonoma ta’ kwalunkwe deċiżjoni tal-awtorità kontraenti jew huwa possibbli li r-reviżjoni tiġi ddifferita għal stadju iktar tard fil-proċedura ta’ għoti?

3.

Id-Direttiva dwar ir-rimedji, kif emendata bid-Direttiva 2007/66/KE ( 3 ), għandha l-għan li tiżgura l-applikazzjoni ta’ direttivi Ewropej dwar kuntratti pubbliċi billi timponi obbligi fuq Stati Membri sabiex jipprovdu rimedji effettivi u rapidi fil-każ ta’ ksur tad-dritt tal-Unjoni jew ta’ regoli nazzjonali li jimplementaw id-dritt tal-UE.

4.

It-tieni premessa ta’ din id-direttiva tgħid li “l-arranġamenti eżistenti f’livell kemm nazzjonali kemm tal-Komunità għall-assigurazzjoni ta’ l-applikazzjoni tagħhom mhumiex dejjem adegwati biex jiżguraw konformità mad-dispożizzjonijiet rilevanti Komunitarji partikolarment fi stadju meta l-ksur jista jiġi korrett”.

5.

L-Artikolu 1 tad-Direttiva dwar ir-rimedji jipprovdi:

“(1)   Din id-Direttiva tapplika għal kuntratti msemmija fid-Direttiva 2004/18/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill dwar il-kordinazzjoni ta’ proċeduri għall-għoti ta’ kuntratti għal xogħlijiet pubbliċi, kuntratti għal provvisti pubbliċi u kuntratti għal servizzi pubbliċi ( 4 ) sakemm tali kuntratti ma jkunux esklużi skond l-Artikoli 10 sa 18 ta’ din id-Direttiva.

Il-kuntratti fis-sens ta’ din id-Direttiva jinkludu kuntratti pubbliċi, ftehim qafas, konċessjonijiet ta’ xogħlijiet pubbliċi u sistemi dinamiċi ta’ xiri.

L-Istati Membri għandhom jieħdu l-miżuri meħtieġa biex jiżguraw li, fir-rigward ta’ kuntratti li jaqgħu taħt id-Direttiva 2004/18/KE, id-deċiżjonijiet meħuda mill-awtoritajiet kontraenti jkunu jistgħu jiġu riveduti b’mod effettiv u, b’mod partikolari, malajr kemm jista’ jkun skond il-kondizzjonijiet stabbiliti fl-Artikoli 2 sa 2f ta’ din id-Direttiva, għar-raġuni li dawn id-deċiżjonijiet ikunu kisru l-liġi Komunitarja fil-qasam tal-appalti pubbliċi jew ir-regoli nazzjonali li jittrasponu dik il-liġi.

[…]

(3)   L-Istati Membri għandhom jiżguraw li l-proċeduri ta’ reviżjoni jkunu disponibbli, taħt regoli ddettaljati li l-Istati Membri jistgħu jistabbilixxu, għal kwalunkwe persuna li jkollha jew kellha interess tikseb kuntratt partikolari u li jkun sarilha jew tkun tinsab fir-riskju li jsirilha dannu minħabba ksur allegat”.

6.

L-Artikolu 2(1) jeżiġi li l-Istati Membri:

“għandhom jiżguraw li l-miżuri meħuda fir-rigward tal-proċeduri ta’ reviżjoni speċifikati fl-Artikolu 1 ikunu jinkludu dispożizzjoni għas-setgħat li:

7.

Id-Direttiva tal-Kunsill 92/13/KEE, tal-25 ta’ Frar 1992, kif emendata mid-Direttiva 2007/66, li tikkoordina l-liġijiet, ir-regolamenti u d-dispożizzjonijiet amministrattivi li jirrelataw għall-applikazzjoni tar-regoli Komunitarji dwar il-proċeduri ta’ akkwist ta’ entitajiet li joperaw fis-setturi ta’ l-ilma, l-enerġija, it-trasport u t-telekomunikazzjoni ( 5 ).

8.

L-Artikolu 1 tad-Direttiva tal-Kunsill 92/13 jikkorrispondi mal-Artikolu 1 tad-Direttiva 89/665 iżda fih żewġ differenzi: l-ewwel nett, huwa japplika għas-setturi rregolati mid-Direttiva 2004/17/KE ( 6 ) (minflok id-Direttiva 2004/18/KE); it-tieni nett, ma jirrigwardax espliċitament il-konċessjonijiet ta’ xogħlijiet pubbliċi.

9.

L-Artikolu 2(1) tad-Direttiva 92/13 jikkorrispondi wkoll fil-biċċa l-kbira mal-Artikolu 2(1) tad-Direttiva dwar ir-rimedji iżda tal-ewwel jinkludi espliċitament, taħt (b), il-possibbiltà li jiġu esklużi speċifikazzjonijiet tekniċi, ekonomiċi u finanzjarji diskriminatorji fl-avviż tal-kuntratt, fl-avviż indikattiv perijodiku u fl-avviż dwar l-eżistenza ta’ sistema ta’ kwalifika, filwaqt li tal-aħħar ma jinkludix tali possibbiltà.

10.

L-attività amministrattiva li tista’ tiġi kkontestata hija ddefinita fl-Artikolu 25(1) tal-Ley 29/1998 reguladora de la Jurisdicción Contencioso-administrativa (Liġi 29/1998 dwar il-qrati amministrattivi), tat-13 ta’ Lulju 1998, li jipprovdi li “proċeduri amministrattivi ta’ appell huma ammissibbli fir-rigward ta’ dispożizzjonijiet ta’ natura ġenerali u miżuri espressi jew impliċiti, kemm jekk definittivi kif ukoll jekk preparatorji, adottati mill-awtorità pubblika li jtemmu l-proċedura amministrattiva, jekk dawn jiddeċiedu, direttament jew indirettament, dwar il-kwistjonijiet sostantivi, irendu impossibbli s-segwitu tal-proċedura, irendu impossibbli li ssir difiża jew jikkawża ħsara irreparabbli lid-drittijiet jew lill-interessi leġittimi”.

11.

L-Artikolu 107(1) tal-Ley 30/1992 tar-Regimen Jurídico de las Administraciones Públicas y del Procedimiento Administrativo común (Liġi 30/1992 dwar id-dispożizzjonijiet legali li jirregolaw l-awtoritajiet pubbliċi u l-proċedura amministrattiva ordinarja) tas-26 ta’ Novembru 1992, kif emendata bil-Ley 4/1999 tat-13 ta’ Jannar 1999, jillimita l-aċċess għal appelli amministrattivi kif ġej:

“Il-partijiet ikkonċernati jistgħu jippreżentaw appell kontra deċiżjonijiet u atti amministrattivi li jiddeċiedu, direttament jew indirettament, dwar il-mertu tal-każ, li jrendu impossibbli s-segwitu tal-proċedura jew irendu impossibbli li ssir difiża, jew li jikkawżaw ħsara irreparabbli lid-drittijiet jew lill-interessi leġittimi, li jistgħu jkunu bbażati fuq kwalunkwe raġuni ta’ invalidità jew annullament ipprovduti fl-Artikoli 62 u 63 ta’ din il-liġi.

Il-partijiet ikkonċernati jistgħu jikkontestaw l-atti preparatorji l-oħra għall-kunsiderazzjoni fid-deċiżjoni li ttemm il-proċedura”.

12.

Il-Ley 30/2007 de Contratos de Sector Público (Liġi 30/2007 dwar il-kuntratti pubbliċi), tat-30 ta’ Ottubru 2007, kif emendata bil-Ley 34/2010, tal-5 ta’ Awwissu 2010, tistabbilixxi r-regoli dwar ir-rikorsi speċjali li jistgħu jsiru fil-proċeduri ta’ kuntratti pubbliċi. L-Artikolu 310(2) huwa l-espressjoni, fil-kuntest ta’ kuntratti pubbliċi, tar-regola ġenerali stabbilita fl-Artikolu 107(1) tal-Ley 30/1992 imsemmija iktar ’il fuq. Dan jipprevedi li “l-atti li ġejjin jistgħu jkunu s-suġġetti ta’ rikors:

13.

L-Agencia Pública de Puertos de Andalucía (aġenzija tal-portijiet ta’ Andalucía) hija entità bi skop speċifiku (ad hoc) b’awtonomija funzjonali u bil-personalità ġuridika tagħha stess. Din tifforma parti mill-Consejería de Obras Públicas y Vivienda de la Junta de Andalucía (dipartiment tax-xogħlijiet pubbliċi u tad-djar ta’ Andalucía).

14.

L-aġenzija tal-portijiet ta’ Andalucía nidiet proċedura ta’ sejħa għal offerti għall-għoti ta’ kuntratt ta’ konċessjoni ta’ xogħlijiet pubbliċi għall-espansjoni tal-port ta’ La Bajadilla, f’Marbella. Matul il-proċedura tas-sejħa għal offerti, il-bord tal-aġġudikazzjoni ammetta l-parteċipazzjoni ta’ żewġ gruppi ta’ impriżi: (i) Marina del Mediterráneo SL et, li hija “union temporal de empresas” (assoċjazzjoni tan-negozju temporanja) li topera taħt l-isem Marina internacional de Marbella u (ii) assoċjazzjoni tan-negozju temporanja oħra magħmula mill-Ayuntamiento de Marbella (muniċipalità ta’ Marbella), il-kumpannija muniċipali Puerto Deportivo de Marbella, S.A. u l-kumpannija kummerċjali Nasir Bin Abdullah and Sons, S.L.

15.

Id-deċiżjoni tal-bord tal-aġġudikazzjoni li jammetti t-tieni assoċjazzjoni tan-negozju temporanja sabiex tagħmel offerta kienet ikkontestata mir-rikorrenti quddiem id-Director Gerente de la Agencia Pública de Puertos de Andalucía (direttur tal-aġenzija tal-portijiet ta’ Andalucía) permezz ta’ rikors speċjali fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi (recurso especial en materia de contratación), ippreżentat fil-21 ta’ April 2011.

16.

Ir-rikorrenti qiesu li kien hemm ksur tal-leġiżlazzjoni tal-UE u tal-leġiżlazzjoni nazzjonali. Fil-fehma tagħhom, it-tieni assoċjazzjoni tan-negozju temporanja ma kellhiex tiġi ammessa bħala offerenti, għaliex (a) il-muniċipalità ta’ Marbella hija awtorità pubblika li ma għandhiex status ta’ “impriża” li tirreferi għalih il-liġi nazzjonali meta tiddefinixxi l-kelma “offerent”; (b) it-tieni assoċjazzjoni tan-negozju temporanja ma tissodisfax ir-rekwiżiti ta’ solvenza ekonomika u finanzjarja u (ċ) il-muniċipalità ta’ Marbella ma tistax titqies li hija operatur ekonomiku għaliex dan ikun joħloq distorsjoni tar-regoli tal-kompetizzjoni libera u tal-ugwaljanza tal-offerenti.

17.

Fit-3 ta’ Mejju 2011, id-direttur tal-aġenzija tal-portijiet ta’ Andalucía adotta d-deċiżjoni kkontestata u ċaħad it-talbiet tar-rikorrenti billi ddeċieda li, l-ewwel nett, l-awtoritajiet pubbliċi jistgħu jipparteċipaw fil-proċedura tal-offerti mingħajr ma jimminaw il-prinċipju tal-kompetizzjoni libera u t-tieni nett, kienet ġiet stabbilita s-solvenza tat-tieni assoċjazzjoni tan-negozju temporanja.

18.

Sussegwentement, Marina del Mediterráneo SL et ippreżentaw appell amministrattiv kontenzjuż quddiem il-qorti tar-rinviju fil-5 ta’ Lulju 2011. Huma qegħdin jitolbu l-annullament tad-deċiżjoni kkontestata u tal-miżuri segwenti, b’mod partikolari d-deċiżjoni li l-kuntratt jingħata lit-tieni assoċjazzjoni tan-negozju temporanja. Huma qegħdin jitolbu wkoll li jiġu ddikjarati bħala l-uniku offerent u jingħataw kumpens għad-dannu li sofrew.

19.

B’digriet tad-19 ta’ Frar 2015, il-qorti tar-rinviju infurmat lill-partijiet li jista’ jkun hemm raġunijiet għall-inammissibbiltà tal-appell amministrattiv kontenzjuż peress li l-leġiżlazzjoni nazzjonali tipprekludi l-istħarriġ ta’ atti sempliċement preparatorji. Skont din il-leġiżlazzjoni nazzjonali, deċiżjoni tal-bord tal-kuntratti pubbliċi li ma teskludix offerent iżda li tammetti offerent jipparteċipa fil-proċedura ta’ kuntratt pubbliku ma hijiex att li jista’ jiġi kkontestat ġudizzjarjament.

20.

B’digriet tad-9 ta’ Lulju 2015, it-Tribunal Superior de Justicia de Andalucía (qorti superjuri tal-ġustizzja ta’ Andalucía) issospendiet il-proċeduri u għamlet dawn id-domandi preliminari lill-Qorti tal-Ġustizzja:

21.

Ġew ippreżentati osservazzjonijiet bil-miktub minn Marina del Mediterráneo SL et, mid-dipartiment tax-xogħlijiet pubbliċi u tad-djar ta’ Andalucía, mill-aġenzija tal-portijiet ta’ Andalucía, mill-Gvernijiet tal-Awstrija, tal-Italja u ta’ Spanja u mill-Kummissjoni Ewropea. Il-parteċipanti kollha fil-proċedura bil-miktub, ħlief il-Gvern Taljan, għamlu osservazzjonijiet orali fis-seduta tad-29 ta’ Ġunju 2016.

22.

Qabelxejn għandhom jiġu indirizzati żewġ kwistjonijiet preliminari. L-ewwel nett, kif intqal fis-seduta, il-valur tal-kuntratt pubbliku f’dan il-każ huwa ta’ EUR 77000000. Għalhekk jidher li l-limiti tal-valur tal-kuntratt stabbiliti fl-Artikolu 7 tad-Direttiva 2004/18 u l-Artikolu 16 tad-Direttiva 2004/17 ġew issodisfatti.

23.

It-tieni nett, il-Gvern Spanjol isostni li din it-talba għal deċiżjoni preliminari għandha minkejja dan tiġi ddikjarata inammissibbli għaliex id-Direttiva dwar ir-rimedji tapplika biss għall-kuntratti msemmija fid-Direttiva 2004/18, li tirregola l-kuntratti klassiċi tas-settur pubbliku. Huwa jsostni li s-sitwazzjoni inkwistjoni tirrigwarda pjuttost il-kamp ta’ applikazzjoni tad-Direttiva 2004/17 (u għalhekk hija rregolata mid-Direttiva 92/13) peress li l-Artikolu 7(b) tad-Direttiva 2004/17 jipprevedi li għandha tapplika għall-attivitajiet ta’ operat ta’ żona ġeografika għall-finijiet tal-provvista ta’ ajruporti u portijiet marittimi u interni jew faċilitajiet terminali oħra ta’ mezzi ta’ trasport bl-ajru, bil-baħar jew bl-ilmijiet interni.

24.

Hija l-qorti nazzjonali li għandha tiddetermina, b’għarfien sħiħ tal-fatti tal-kawża, id-dettalji tal-kuntratt pubbliku inkwistjoni u n-natura preċiża tal-attività prevista minn dan il-kuntratt, liema waħda miż-żewġ direttivi – id-Direttiva dwar ir-rimedji jew id-Direttiva 92/13 – tapplika fil-każ ineżami. F’dawn il-konklużjonijiet, peress li l-qorti tar-rinviju għamlet id-domandi tagħha espressament fuq il-bażi tad-Direttiva dwar ir-rimedji, jiena se nillimita ruħi għall-interpretazzjoni ta’ din id-direttiva. Madankollu, għandu jinżamm kont tal-fatt li d-dispożizzjonijiet rilevanti taż-żewġ direttivi huma, fil-biċċa l-kbira, simili.

25.

L-ewwel domanda magħmula mill-qorti nazzjonali tistaqsi essenzjalment jekk id-Direttiva dwar ir-rimedji teżiġix l-istħarriġ immedjat ta’ kwalunkwe deċiżjoni tal-awtorità kontraenti, inklużi atti preparatorji bħall-ammissjoni ta’ kandidat fi proċedura ta’ sejħa għal offerti.

26.

Sabiex tingħata risposta għal din id-domanda, din il-parti se tipproċedi kif ġej: wara li jsiru numru ta’ osservazzjonijiet ġenerali (Taqsima 1), se nispjega għaliex, fil-fehma tiegħi, id-Direttiva dwar ir-rimedji ġeneralment tippermetti d-differiment tal-istħarriġ ta’ atti sempliċement preparatorji ta’ awtorità kontraenti (Taqsima 2). Id-deċiżjoni li jiġi ammess kompetitur ieħor f’kompetizzjoni miftuħa tikkwalifika bħala tali att preparatorju (Taqsima 3).

27.

L-ewwel nett, il-Gvern Spanjol isostni li l-Qorti tal-Ġustizzja diġà ddeċidiet fis-sentenza Il-Kummissjoni vs Spanja ( 7 ) li l-Artikolu 310(2) tal-Liġi dwar il-kuntratti pubblici (jew aħjar il-liġi preċedenti li kienet ifformulata bi kliem simili) ma jmurx kontra d-Direttiva dwar ir-rimedji.

28.

F’din il-kawża, il-Kummissjoni sostniet li Spanja kienet kisret id-Direttiva dwar ir-rimedji billi, inter alia, naqset milli “tippermetti li jsir stħarriġ tad-deċiżjonijiet kollha adottati mill-awtoritajiet kontraenti, inklużi l-miżuri proċedurali kollha, matul il-proċedura għall-għoti ta’ kuntratti pubbliċi”. Il-Qorti tal-Ġustizzja ċaħdet din it-talba partikolari għaliex sostniet li l-“Kummissjoni ma stabbilixxietx li din il-leġiżlazzjoni ma tipprovdix protezzjoni ġudizzjarja adatta għal individwi leżi bi ksur tar-regoli rilevanti tad-dritt tal-Unjoni jew ta’ regoli nazzjonali li jittrasponu din il-liġi” ( 8 ).

29.

Jiena ninterpreta s-sentenza Il-Kummissjoni vs Spanja fis-sens li l-Qorti tal-Ġustizzja, mingħajr ma ddeċidiet il-merti tat-talba tal-Kummissjoni, sempliċement ċaħditha għaliex il-Kummissjoni naqset milli tipproduċi provi sodisfaċenti sabiex tipprova l-eżistenza ta’ ksur tad-dritt tal-Unjoni. Għalhekk, fil-fehma tiegħi, din id-deċiżjoni ma għandhiex tiġi interpretata bħala dikjarazzjoni ta’ konformità tad-dritt Spanjol mad-dritt tal-Unjoni. Din il-kwistjoni għadha ma ġietx solvuta.

30.

It-tieni nett, għandu jiġi enfasizzat li d-domanda magħmula f’din it-talba għal deċiżjoni preliminari ma tikkonċernax l-esklużjoni tal-istħarriġ ta’ atti preparatorji. Din tirrigwarda l-possibbiltà ta’ differiment tal-istħarriġ għal stadju sussegwenti. Skont il-leġiżlazzjoni Spanjola rilevanti, sempliċi atti preparatorji ma jistgħux jiġu kkontestati awtonomament billi jiġi ppreżentat ir-rikors speċjali (ġudizzjarju) fi proċeduri ta’ kuntratti pubbliċi. Kif qal il-Gvern Spanjol, din l-esklużjoni hija intenzjonata sabiex isservi l-għan ta’ ekonomija tal-ġudizzju. Hija intiża sabiex jiġi evitat dewmien indebitu fil-proċedura ta’ għoti ta’ kuntratt pubbliku. Madankollu, ġie osservat ukoll li din l-esklużjoni ma tipprekludix l-evalwazzjoni ta’ atti preparatorji fi stadju sussegwenti, meta d-deċiżjoni tal-għoti finali tkun qiegħda tiġi rriveduta.

31.

It-tielet nett, l-ewwel domanda tal-qorti tar-rinviju tinvoka biss l-Artikolu 1(1) u l-Artikolu 2(1)(a) tad-Direttiva dwar ir-rimedji. Madankollu, l-Artikolu 1(3) tad-Direttiva dwar ir-rimedji huwa rilevanti wkoll fil-kawża ineżami. Hemm konnessjoni loġika bejn il-kunċett ta’ deċiżjoni li tista’ tiġi kkontestata adotta mill-awtorità kontraenti u l-kwistjoni ta’ locus standi. Konformement mal-Artikolu 1(3) tad-Direttiva dwar ir-rimedji, l-Istati Membri għandhom jiżguraw li l-proċeduri ta’ reviżjoni jkunu disponibbli għal kwalunkwe persuna li jkollha jew kellha interess tikseb kuntratt partikolari u li tkun ġarrbet jew tkun tinsab fir-riskju li ġġarrab dannu minħabba allegat ksur.

32.

Għalhekk, il-kwistjoni li għandha tiġi evalwata fit-taqsima li ġejja hija dwar jekk dawn it-tliet dispożizzjonijiet, ikkunsidrati flimkien, jeżiġux stħarriġ immedjat u awtonomu ta’ kwalunkwe deċiżjoni tal-awtorità kontraenti, inklużi atti preparatorji bħall-ammissjoni ta’ kandidat fi proċedura ta’ sejħa għal offerti.

33.

Huwa veru li, fis-sens letterali tagħha, it-tieni parti tal-Artikolu 1(3) tista’ tiġi interpretata fis-sens li teżiġi li kwalunkwe deċiżjoni meħuda matul il-proċedura ta’ għoti għandha tkun tista’ tiġi kkontestata sakemm iż-żewġ kundizzjonijiet dwar il-locus standi jiġu ssodisfatti: ir-rikorrent għandu (i) ikollu interess li jikseb kuntratt partikolari u (ii) kien jew qiegħed f’riskju li jġarrab dannu mill-allegat ksur.

34.

Madankollu, interpretazzjoni bħal din ikollha konsegwenzi kbar. Jekk il-locus standi jiġi ddefinit b’mod daqstant wiesa’ u pjuttost illimitat ikun ifisser li kull deċiżjoni unika, indipendentement minn kemm tkun marġinali u anċillari, tista’ tiġi kkontestata immedjatament, u l-proċedura ta’ għoti effettivament titwaqqaf. Madankollu, fil-fehma tiegħi, għandu jkun hemm bilanċ raġonevoli bejn l-interessi differenti li jkun hemm fil-proċeduri ta’ kuntratti pubbliċi ( 9 ), jiġifieri, id-dritt ta’ aċċess għall-qorti u l-istħarriġ ġudizzjarju sabiex jiġu kkontestati aspetti tal-proċedura, minn naħa, u l-effettività tal-proċedura inġenerali u l-ekonomija tal-ġudizzju, min-naħa l-oħra.

35.

Ċertament, kif qalet il-Kummissjoni, il-Qorti tal-Ġustizzja adottat interpretazzjoni wiesgħa tal-kunċett “deċiżjonijiet […] meħuda mill-awtoritajiet kontraenti”. Il-Qorti tal-Ġustizzja sostniet li: l-Artikolu 1 tad-Direttiva dwar ir-rimedji ma jipprevedi ebda restrizzjoni fir-rigward tan-natura u tal-kontenut ta’ dawn id-deċiżjonijiet ( 10 ); il-portata tal-istħarriġ ġudizzjarju ma tistax tiġi interpretata restrittivament ( 11 ); u kwalunkwe att tal-awtorità kontraenti adottat fir-rigward ta’ kuntratt ta’ servizz pubbliku fil-kamp ta’ applikazzjoni ratione materiae tad-direttivi tal-kuntratti pubbliċi u li jista’ jipproduċi effetti legali jikkostitwixxi deċiżjoni li tista’ tiġi kkontestata fis-sens tal-Artikolu 1(1) ( 12 ).

36.

Madankollu, il-frażi “suġġetti għal appell”, mill-perspettiva fil-fehma tiegħi, ma tfissirx, neċessarjament, għal “li twassal għal reviżjoni immedjata u awtonoma”. Ma naħsibx li d-Direttiva dwar ir-rimedji teħtieġ li l-Istati Membri jipprovdu reviżjoni immedjata ta’ kull pass tal-proċedura ta’ għoti, bħall-ammissjoni ta’ kandidat fi proċedura ta’ sejħa għal offerti. Dan isegwi mill-kliem, min-natura, mill-evoluzzjoni u mill-iskop tad-Direttiva dwar ir-rimedji.

37.

L-ewwel nett, wieħed għandu jżomm kont tal-fatt li qabel id-definizzjoni relattivament wiesgħa ta’ locus standi fl-Artikolu 1(3) tad-Direttiva dwar ir-rimedji hemm kwalifika importanti: “L-Istati Membri għandhom jiżguraw li l-proċeduri ta’ reviżjoni jkunu disponibbli, taħt regoli dettaljati li l-Istati Membri jistgħu jistabbilixxu […]” ( 13 ).

38.

Dan il-kliem, li fih riferiment espliċitu għal-liġijiet tal-Istati Membri, jikkonferma n-natura tad-Direttiva dwar ir-rimedji bħala strument ta’ armonizzazzjoni minima. L-għan tad-Direttiva dwar ir-rimedji huwa, kif jissuġġerixxi t-titolu tagħha stess: il-koordinazzjoni tal-liġijiet, regolamenti u dispożizzjonijiet amministrattivi dwar l-applikazzjoni ta’ proċeduri ta’ reviżjoni għall-għoti ta’ kuntratti ta’ provvista pubblika u ta’ xogħlijiet pubbliċi. Hija ma tiddefinixxix espressament il-portata tar-rimedji li l-Istati Membri għandhom jistabbilixxu għal dan l-iskop ( 14 ). Hija tistabbilixxi biss il-kundizzjonijiet minimi li għandhom jiġu ssodisfatti mill-proċeduri ta’ reviżjoni stabbiliti fis-sistemi legali nazzjonali sabiex tiġi żgurata l-konformità mar-rekwiżiti tad-dritt tal-Unjoni dwar kuntratti pubbliċi ( 15 ).

39.

Għaldaqstant, l-Istati Membri jgawdu diskrezzjoni wiesgħa fl-għażla tal-garanziji proċedurali msemmija fid-Direttiva dwar ir-rimedji ( 16 ). Fin-nuqqas ta’ regoli tal-Unjoni f’dan il-qasam, huwa kull Stat Membru li għandu, skont l-Artikolu 1(3) tad-Direttiva dwar ir-rimedji u l-prinċipju ta’ awtonomija proċedurali tal-Istati Membri, jipprovdi fid-dettall proċeduri amministrattivi u ġudizzjarji li jissalvagwardaw id-drittijiet li għandhom individwi skont id-dritt tal-Unjoni. Madankollu, l-Istati Membri għandhom jeżerċitaw id-diskrezzjoni tagħhom skont il-prinċipju ta’ effettività. Għaldaqstant, ma jistgħux irendu l-eżerċizzju minn individwu ta’ drittijiet li joriġinaw mid-dritt tal-Unjoni prattikament impossibbli jew eċċessivament diffiċli ( 17 ).

40.

B’mod partikolari, il-Qorti tal-Ġustizzja rrikonoxxiet li l-liġi nazzjonali tista’ tissuġġetta r-reviżjoni tal-kuntratti pubbliċi għal ċerti kundizzjonijiet, bħal terminu ta’ żmien li lil hinn minnu ma jkunx iktar possibbli li jiġu kkontestati d-deċiżjonijiet tal-awtorità kontraenti ( 18 ), jew limitazzjonijiet proċedurali oħra, inklużi l-konċentrazzjoni ta’ proċeduri ( 19 ).

41.

Bl-istess mod, l-Istati Membri, meta jeżerċitaw l-awtonomija proċedurali tagħhom, jistgħu wkoll jistabbilixxu regoli li jipprekludu lir-rikorrenti milli jikkontestaw, fi kwalunkwe żmien, ċerti atti fil-proċeduri ta’ kuntratti pubbliċi, peress li d-Direttiva dwar ir-rimedji ma timponix termini speċifiċi sabiex issir ir-reviżjoni ( 20 ). Id-Direttiva mhux talli ma teżiġix stħarriġ immedjat ta’ kwalunkwe tip ta’ att matul il-proċedura ta’ għoti, iżda sempliċement tipprovdi, fit-tieni premessa, li l-konformità mad-dispożizzjonijiet rilevanti tal-Unjoni għandha tiġi żgurata “fi stadju meta l-ksur jista jiġi korrett”. Din il-frażi ġiet interpretata mill-Qorti tal-Ġustizzja, konformement ma’ verżjonijiet lingwistiċi oħra, bħala li tfisser “fejn il-ksur ikun għad jista’ jiġi rrettifikat” jew “korrett” ( 21 ).

42.

Għalhekk, jekk it-tieni parti tal-Artikolu 1(3) tad-Direttiva dwar ir-rimedji tiġi eżaminata fid-dawl tal-kliem tagħha, tal-kuntest iktar vast tagħha u tal-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, ma jidhirx li hemm bżonn ta’ stħarriġ immedjat ta’ kwalunkwe illegalità potenzjali fi kwalunkwe mument. Ir-reviżjoni tista’ ssir fi stadju sussegwenti, iżda l-allegata illegalità xorta tkun tista’ tiġi rrettifikata.

43.

It-tieni nett, il-ġenesi u l-evoluzzjoni tad-direttiva jindikaw li l-leġiżlatur tal-Unjoni ma kellux l-intenzjoni li jeżiġi stħarriġ immedjat għal kull att uniku adottat matul il-proċedura ta’ għoti.

44.

Fil-proposta oriġinali tagħha, il-Kummissjoni abbozzat l-Artikolu 1(1) kif ġej: “L-Istati Membri għandhom jieħdu l-miżuri neċessarji sabiex jiżguraw, fl-istadji kollha tal-proċedura ta’ għoti tal-kuntratt, rimedji amministrattivi u/jew ġudizzjarji effettivi […] [traduzzjoni mhux uffiċjali]” ( 22 ). B’segwitu għall-opinjoni tal-Parlament Ewropew wara l-ewwel qari tiegħu, il-Kummissjoni żammet formulazzjoni simili fil-proposta emendata tagħha ( 23 ). Li kieku nżamm il-kliem oriġinali, jista’ jiġi argumentat li dan effettivament ifisser li kull att adottat matul il-proċedura ta’ għoti għandu jkun jista’ jiġi kkontestat immedjatament. Madankollu, peress li l-Kunsill fl-aħħar kien abbanduna r-rekwiżit “fl-istadji kollha tal-proċedura ta’ għoti tal-kuntratt”, jidher li l-intenzjoni leġiżlattiva finali kienet pjuttost bil-kontra.

45.

Barra minn hekk, din l-intenzjoni leġiżlattiva ma nbidlitx maż-żmien, kif jidher mid-Direttiva 2007/66, li emendat id-Direttiva dwar ir-rimedji. Fil-fatt, id-Direttiva 2007/66 ma enfasizzat ebda dgħufija partikolari fil-mekkaniżmi ta’ reviżjoni offruti mill-Istati Membri qabel id-deċiżjoni tal-għoti. Id-Direttiva 2007/66 ipprovdiet prinċipalment perijodu sospensiv minimu li jibda jiddekorri immedjatament wara d-deċiżjoni għall-għoti tal-kuntratt sabiex jiġi evitat li jkun hemm għaġla sabiex jiġi ffirmat il-kuntratt u sabiex tiġi żgurata r-reviżjoni effettiva tad-deċiżjoni ta’ għoti nfisha.

46.

It-tielet nett, kemm fl-osservazzjonijiet bil-miktub kif ukoll waqt is-sottomissjonijiet orali, il-parti l-kbira tal-attenzjoni ngħatat lill-għan tad-Direttiva dwar ir-rimedji. L-iskop ġenerali, jew l-effett utli, tad-Direttiva dwar ir-rimedji jiġu ostakolati jekk kwalunkwe att uniku adottat matul il-proċedura ta’ għoti jkun jista’ (jew ma jkunx jista’) jiġi kkontestat immedjatament?

47.

It-tweġiba għal din il-mistoqsija tiddependi naturalment fuq l-iskop tad-Direttiva dwar ir-rimedji. Ma huwiex sorprendenti li l-iskop speċifiku tad-Direttiva dwar ir-rimedji huwa li l-impriżi jkollhom rimedji effettivi, sabiex, kif jingħad fil-premessi tad-direttiva, ma jibqgħux lura milli jagħmlu offerti minħabba nuqqas ta’ protezzjoni rimedjali, u sabiex ikun hemm garanziji iktar b’saħħithom ta’ trasparenza u ta’ nondiskriminazzjoni fi proċeduri ta’ għoti ta’ kuntratti pubbliċi.

48.

Madankollu, bħal f’kull qasam ieħor tal-liġi, kwalunkwe proċedura u drittijiet proċedurali ggarantiti minnha għandhom jibqgħu marbuta mas-sustanza u mal-iskop ġenerali tal-proċedura. Id-drittijiet proċedurali ma jistgħux jinbidlu f’sett ta’ drittijiet intanġibbli, li ma għandhom ebda konnessjoni konċepibbli mal-pożizzjoni legali tal-individwu konkret. Fi kliem ieħor, u metaforikament: il-proċedura tista’ tkun qaddej tajjeb iżda hija sid ħażin.

49.

Fil-fehma tiegħi, id-Direttiva dwar ir-rimedji u d-drittijiet li tipprovdi ma humiex finijiet fihom infushom. Dawn huma mezzi sabiex jintlaħaq għan: deċiżjoni meqjusa, ġusta, kompetittiva, trasparenti u nondiskriminatorja dwar l-għoti ta’ kuntratt pubbliku, mogħtija, fejn possibbli, fi żmien raġonevolment qasir. F’din ir-riformulazzjoni ġenerali, huwa ċar li sabiex jintlaħaq dan l-għan, għandu jkun hemm bilanċ bejn, minn naħa, l-aċċess għal stħarriġ ġudizzjarju effettiv u min-naħa l-oħra, il-konklużjoni ta’ kuntratt fi żmien raġonevoli.

50.

Jekk, kif issuġġerixxiet il-Kummissjoni, għandu jkun possibbli li kwalunkwe att jiġi kkontestat ġudizzjarjament fi kwalunkwe waqt, ftit li xejn ikun hemm titjib fil-ħeffa tal-proċeduri ta’ kuntratti pubbliċi (li ċertament f’numru ta’ Stati Membri ma humiex fost l-iktar proċeduri amministrattivi rapidi bħalissa ( 24 )). Barra minn hekk, il-possibbiltà li kull att preparatorju jiġi kkontestat individwalment fil-verità ma twassalx għal protezzjoni ġudizzjarja effettiva ikbar iżda pjuttost għal konġestjoni tas-sistema ( 25 ). Kif għamlitha ċara l-Qorti tal-Ġustizzja nfisha, l-implementazzjoni sħiħa tal-għan tad-Direttiva dwar ir-rimedji tiġi mminata jekk il-kandidati u l-offerenti jkunu jistgħu jinvokaw, fi kwalunkwe stadju tal-proċedura ta’ għoti, ksur tar-regoli tal-kuntratti pubbliċi, sabiex b’hekk l-awtorità kontraenti tkun obbligata terġa’ tibda l-proċedura sħiħa sabiex tikkorreġi dan il-ksur ( 26 ).

51.

Fl-aħħar nett, fit-tiftix ta’ bilanċ raġonevoli bejn l-interessi kunfliġġenti ta’ aċċess bla restrizzjoni għall-istħarriġ ġudizzjarju, minn naħa, u l-ekonomija tal-ġudizzju u l-effettività ġenerali tal-proċedura, min-naħa l-oħra, jista’ jkun utli li jitfakkar li la d-dritt tal-Unjoni, u lanqas is-sistemi legali tal-Istati Membri inġenerali ( 27 ), ma jeżiġu stħarriġ immedjat ta’ atti preparatorji.

52.

Fir-rigward ta’ atti preparatorji adottati mill-Unjoni Ewropea, filwaqt li miżuri ta’ natura purament preparatorja ma jistgħux fihom infushom ikunu s-suġġett ta’ rikors għal annullament, kwalunkwe difett legali li jivvizzjahom jista’ jiġi invokat insostenn ta’ rikors intiż kontra att definittiv li fir-rigward tiegħu huma jkunu pass preparatorju ( 28 ).

53.

Bl-istess mod, fir-rigward tal-Istati Membri, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet, fil-kuntest ta’ atti interni adottati matul proċedura ta’ għoti, li d-dritt nazzjonali għandu jissalvagwarda l-possibbiltà li jitqajmu motivi ta’ dritt li jallegaw ksur tad-dritt tal-Unjoni b’deċiżjoni preċedenti tal-awtorità kontraenti insostenn ta’ rikorsi intiżi kontra deċiżjonijiet oħra tal-awtorità kontraenti ( 29 ).

54.

Bħala konklużjoni, ma naħsibx li regoli nazzjonali li jiddifferixxu l-istħarriġ ġudizzjarju ta’ atti preparatorji għal stadju sussegwenti għandhom fihom infushom jitqiesu li huma inkompatibbli mad-Direttiva dwar ir-rimedji, bla ħsara għall-kundizzjoni li stħarriġ effettiv ta’ dawn l-atti jkun possibbli fi stadju sussegwenti u mhux iktar tard minn meta tingħata d-deċiżjoni tal-għoti – “l-iktar deċiżjoni importanti tal-awtorità kontraenti” ( 30 ).

55.

Jekk id-differiment tal-istħarriġ ta’ ċerti tipi ta’ atti preparatorji jitqies li huwa kompatibbli mad-Direttiva dwar ir-rimedji, il-kwistjoni ewlenija segwenti hija dwar id-determinazzjoni ta’ tipi ta’ atti li jistgħu jiġu ddifferiti.

56.

Fil-fehma tiegħi, il-linja diviżorja bejn atti li jistgħu jiġu kkontestati immedjatament u dawk li le, għandha tkun bejn atti li għandhom effetti legali negattivi fuq impriżi u dawk li ma jipproduċux tali effetti. L-istħarriġ immedjat għandu jiġi pprovdut fir-rigward tal-ewwel iżda ma għandux jiġi neċessarjament ipprovdut fir-rigward tat-tieni.

57.

Fis-sentenza Stadt Halle, il-Qorti tal-Ġustizzja għamlet distinzjoni bejn atti sempliċement preparatorji li ma jistgħux jiġu kkontestati – bħal studji preliminari tas-suq jew atti li huma purament preparatorji u jagħmlu parti mir-riflessjonijiet interni tal-awtorità kontraenti ( 31 ) – u deċiżjonijiet mill-awtorità kontraenti li għandhom ikunu jistgħu jiġu kkontestati. Hija ddeċidiet b’mod partikolari li dawn l-aħħar tip ta’ deċiżjonijiet huma dawk li jistgħu jipproduċu effetti legali. Il-Qorti tal-Ġustizzja ma pprovdietx iktar dettalji f’din il-kawża ( 32 ).

58.

Sabiex jiġi żviluppat iktar l-approċċ tal-Qorti tal-Ġustizzja fis-sentenza Stadt Halle, nissuġġerixxi li, skont id-Direttiva dwar ir-rimedji, l-Istati Membri jkunu obbligati jipprovdu stħarriġ immedjat tal-atti illegali li jaffettwaw sfavorevolment il-pożizzjoni legali ta’ offerent potenzjali b’mod li jkun estremament diffiċli jew impossibli li tali offerent jipparteċipa b’mod utli fil-proċedura tal-offerti, u b’hekk tiġi kompromessa t-trasparenza tagħha u l-kompetizzjoni leali fil-proċedura tal-offerta.

59.

Dak ikun ċertament il-każ meta impriża ma tkunx tista’ iktar tipparteċipa effettivament fil-kompetizzjoni jew, jekk tkun tista’, fejn il-kompetizzjoni tkun ġiet distorta b’mod sinjifikattiv bħala konsegwenza tal-att ikkontestat ( 33 ). Fis-sentenza Grossmann Air Service, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li persuna għandha immedjatament tippreżenta rikors kontra deċiżjoni allegatament diskriminatorja tal-awtorità kontraenti li tiddetermina l-ispeċifikazzjonijiet ta’ stedina għal offerti sa fejn effettivament tiskwalifikah milli jipparteċipa fil-proċedura ta’ għoti. Il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li l-fatt li persuna titħalla tistenna san-notifika tad-deċiżjoni tal-għoti tal-kuntratt qabel ma tkun tista’ tikkontesta l-legalità tal-ispeċifikazzjonijiet ma kienx jikkonforma mal-għanijiet ta’ ħeffa u effettività tad-Direttiva dwar ir-rimedji. Tali dewmien fil-bidu ta’ proċeduri ta’ reviżjoni tqies li huwa ta’ natura li jivvizzja l-implementazzjoni effettiva tad-direttivi dwar l-għoti ta’ kuntratti pubbliċi ( 34 ).

60.

Meta applikata speċifikament għad-deċiżjoni li jiġi ammess kandidat fi proċedura ta’ sejħa għal offerti, jidher li din id-deċiżjoni ma taffettwax sfavorevolment is-sitwazzjoni legali tal-kandidati l-oħra, speċjalment fi proċedura miftuħa fejn il-kompetizzjoni għandha tkun kemm jista’ jkun wiesgħa.

61.

F’dan ir-rigward, għandu jkun hemm distinzjoni bejn effetti legali sfavorevoli li għandhom riperkussjonijiet immedjati fuq il-pożizzjoni legali ta’ impriża u implikazzjonijiet sempliċement fattwali għal impriża li tipparteċipa f’sejħa għal offerti. Jiena nirrikonoxxi mingħajr ebda eżitazzjoni li d-deċiżjoni li jiġi ammess kompetitur ieħor f’kompetizzjoni miftuħa jista’ jkollha riperkussjonijiet fattwali fuq il-pożizzjoni ta’ kompetituri oħrajn. Dawn jistgħu jkunu obbligati jirreaġixxu b’ċertu mod u possibbilment jadattaw l-istrateġija tagħhom. Madankollu, sakemm ir-regoli tal-kuntratti pubbliċi kollha ma jiġux interpretati bħala massimi ta’ legalità oġġettiva u astratta, li jistgħu jiġu infurzati minn kull kompetitur potenzjali bħala d-dritt suġġettiv tagħhom, id-deċiżjoni li kandidat jiġi ammess (għadha) ma taffettwax sfavorevolment il-pożizzjoni legali tagħhom.

62.

Fl-aħħar nett, id-differiment tal-istħarriġ ta’ deċiżjoni ta’ ammissjoni ta’ kandidat huwa barra minn hekk sostnut bil-fatt li d-distinzjoni bejn il-kriterji tal-għażla u l-kriterji tal-għoti tidher li qed tgħib gradwalment. Fi proċeduri miftuħa, id-direttivi ġodda tal-kuntratti pubbliċi jippermettu espliċitament l-eżami tal-offerti qabel il-verifika tan-nuqqas ta’ raġunijiet għall-esklużjoni u l-osservanza tal-kriterji tal-għażla ( 35 ). Barra minn hekk, ċerti elementi li abitwalment jagħmlu parti mill-proċedura tal-għażla ta’ kandidati, bħall-organizzazzjoni, il-kwalifika u l-esperjenza tal-persunal, issa jistgħu jiġu evalwati fl-istadju tal-għoti ( 36 ).

63.

Għalhekk, imur ukoll kontra l-approċċ l-iktar reċenti tal-leġiżlatur tal-UE li jiġi deċiż li stħarriġ awtonomu tad-deċiżjoni għall-ammissjoni ta’ kandidat, separat mill-istħarriġ tad-deċiżjoni għall-għoti ta’ kuntratt, għandha ssegwi mill-eżistenza ta’ stadju separat u awtonomu fil-proċedura ta’ għoti jekk iż-żewġ stadji qegħdin attwalment joqorbu lejn xulxin ( 37 ).

64.

Għal dawn ir-raġunijiet, jiena tal-fehma li d-Direttiva dwar ir-rimedji ma tobbligax Stat Membru jipprovdi stħarriġ immedjat u awtonomu ta’ deċiżjoni ta’ ammissjoni ta’ kompetitur ieħor fi proċedura ta’ kuntratti pubbliċi miftuħa. Madankollu, ir-regoli tal-Istati Membri għandhom jiggarantixxu li eċċezzjoni ta’ illegalità tista’ tiġi invokata insostenn ta’ rikors kontra deċiżjoni finali li tagħti l-kuntratt meħuda fuq il-bażi ta’ deċiżjonijiet preċedenti għall-ammissjoni ta’ kandidati.

65.

Fir-rigward tal-Artikolu 310(2) tad-dritt Spanjol dwar il-kuntratti pubbliċi, ninnota li dan jagħmel distinzjoni bejn żewġ tipi ta’ atti preparatorji adottati fil-proċeduri ta’ offerti: (i) dawk li jiddeċiedu, direttament jew indirettament, l-għoti tal-kuntratt, li jrendu impossibbli s-segwitu tal-proċedura jew irendu impossibbli li ssir difiża, jew li jikkawżaw ħsara irreparabbli lid-drittijiet jew lill-interessi leġittimi; u (ii) oħrajn li ma jissodisfaw ebda wieħed minn dawn it-tliet kriterji. Tal-ewwel jistgħu jkunu suġġetti għal stħarriġ immedjat permezz ta’ rikors speċjali fil-proċeduri ta’ kuntratti pubbliċi. Tal-aħħar ma jistgħux ikunu s-suġġett ta’ tali rikors.

66.

Ma hijiex il-Qorti tal-Ġustizzja li għandha tinterpreta d-dritt nazzjonali sabiex tiddetermina jekk l-Artikolu 310(2) fl-intier tiegħu jew l-atti preparatorji potenzjali kollha li jistgħu jaqgħu taħt din id-dispożizzjoni jew le humiex kompatibbli mad-dritt tal-UE. Ir-risposta proposta f’dawn il-konklużjonijiet tirrigwarda tip wieħed biss ta’ att preparatorju: deċiżjoni għall-ammissjoni ta’ kompetitur fi proċedura miftuħa ta’ kuntratt pubbliku. Fir-rigward ta’ atti oħra preparatorji li jistgħu jiġu adottati taħt id-dritt Spanjol, hija l-qorti nazzjonali li għandha tiddeċiedi in concreto jekk l-Artikolu 310(2) jostakolax l-istħarriġ immedjat ta’ atti preparatorji li jipproduċu effetti legali sfavorevoli fuq impriżi.

67.

Għalhekk, jiena tal-fehma li l-Artikolu 1(1), l-Artikolu 1(3) u l-Artikolu 2(1) tad-Direttiva dwar ir-rimedji ma jipprekludux leġiżlazzjoni nazzjonali, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, sakemm:

68.

Fid-dawl tar-risposta proposta għall-ewwel domanda li għamlet il-qorti tar-rinviju ma hemmx bżonn, tal-inqas skont il-formulazzjoni espressa tad-domandi mill-qorti tar-rinviju, li tingħata risposta għat-tieni domanda. Madankollu, għall-kompletezza u sabiex nassisti b’mod sħiħ lill-Qorti tal-Ġustizzja, ir-risposta konċiża tiegħi għat-tieni domanda, dwar l-effett dirett tal-Artikoli 1(1) u 2(1)(a) u (b) tad-Direttiva dwar ir-rimedji, għandha tkun kif ġej:

69.

Fis-sentenza Koppensteiner, il-Qorti tal-Ġustizzja diġà ddeċidiet li l-Artikoli 1(1) u 2(1)(b) tad-Direttiva tar-rimedji huma inkundizzjonati u preċiżi biżżejjed sabiex joħolqu drittijiet li jistgħu jiġi invokati minn individwi ( 38 ). Għalhekk, ma hemmx dubju li dawn id-dispożizzjonijiet għandhom effett dirett.

70.

Fid-dawl tal-kliem ċar u preċiż tal-Artikolu 2(1)(a), kif ukoll il-prossimità funzjonali tiegħu mal-Artikolu 2(1)(b), ma narax għalfejn ma għandhiex tapplika l-istess konklużjoni għall-Artikolu 2(1)(a).

71.

Għalhekk, fil-fehma tiegħi, it-tliet dispożizzjonijiet kollha, jiġifieri l-Artikoli 1(1) u 2(1)(a) u (b) tad-Direttiva dwar ir-rimedji, għandhom effett dirett.

72.

Id-Direttiva dwar ir-rimedji teżiġi stħarriġ effettiv, iżda mhux neċessarjament stħarriġ uniformi. Hemm bżonn li jkun hemm bilanċ bejn aċċess liberu għall-qrati matul il-proċedura ta’ għoti u l-ekonomija proċedurali u ġudizzjarja sabiex tiġi ggarantita protezzjoni ġudizzjarja effettiva. Fl-aħħar mill-aħħar, dak li huwa importanti huwa stħarriġ effettiv u rapidu tad-deċiżjoni tal-għoti nfisha, li matulha l-passi preċedenti kollha jistgħu jitqiegħdu f’dubju sabiex jiġi żgurat li kull illegalità tkun tista’ tiġi indirizzata fi żmien xieraq.

73.

Għalhekk, id-Direttiva dwar ir-rimedji tistabbilixxi limitu minimu. Għar-raġunijiet li spjegajt iktar ’il fuq, ma naħsibx li l-obbligu li kwalunkwe deċiżjoni tal-awtorità kontraenti tkun suġġetta għal stħarriġ immedjat u awtonomu huwa neċessarju sabiex jiġi ssodisfatt dan l-istandard minimu.

74.

Fil-fatt, numru ta’ mudelli huma konċepibbli li jikkonformaw mal-istandards minimi li tipprevedi d-Direttiva dwar ir-rimedji: Stat Membru jista’ jagħżel li jikkonċentra l-istħarriġ kemm jista’ jkun għal punt wieħed fiż-żmien, f’deċiżjoni waħda finali. Kuntrarjament, Stat Membru ieħor jista’ jiddeċiedi li jippermetti l-istħarriġ ta’ kull pass individwali tal-proċedura, iżda mbagħad jeskludi dawk il-kwistjonijiet li jkunu diġà ġew ittrattati mill-istħarriġ potenzjali tad-deċiżjoni finali. Għalhekk, hemm ċerta flessibbiltà, sakemm ikun hemm stħarriġ ġudizzjarju effettiv u rapidu tal-istadji kollha tal-proċedura ta’ għoti f’ċertu stadju.

75.

Fl-istess ħin, il-fatt li l-Istati Membri ma humiex obbligati li jaġixxu fil-każ ta’ armonizzazzjoni minima, bl-ebda mod ma jipprekludihom milli jagħmlu hekk. B’mod partikolari, l-Istati Membri ċertament ma humiex preklużi milli jipprovdu rimedji iktar estensivi, inkluż stħarriġ ġudizzjarju awtonomu u immedjat ta’ atti preparatorji li jistgħu jiġu adottati matul il-proċedura ta’ għoti, jekk jagħżlu li jagħmlu hekk.

76.

Fid-dawl tal-konklużjonijiet preċedenti, nirrakkomanda lill-Qorti tal-Ġustizzja tirrispondi l-ewwel domanda magħmula mit-Tribunal Superior de Justicia de Andalucía (qorti superjuri tal-ġustizzja ta’ Andalucía) kif ġej:

L-Artikolu 1(1), l-Artikolu 1(3) u l-Artikolu 2(1) tad-Direttiva tal-Kunsill 89/665/KEE, tal-21 ta’ Diċembru 1989, dwar il-koordinazzjoni tal-liġijiet, ir-regolamenti u d-dispożizzjonijiet amministrattivi rigward l-applikazzjoni tal-proċeduri ta’ reviżjoni għall-għoti ta’ kuntratti ta’ provvista pubblika u xogħlijiet pubbliċi, ma jipprekludux leġiżlazzjoni nazzjonali, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, sakemm: