1. 

F’din il-kawża, il-Qorti tal-Ġustizzja ġiet adita mill-Curtea de Apel Alba Iulia (qorti tal-appell ta’ Alba Iulia, ir-Rumanija) b’diversi domandi preliminari li jirrigwardaw il-konformità mad-dritt tal-Unjoni ta’ miżura nazzjonali li tipprevedi l-projbizzjoni tal-kumulu tal-pensjoni netta fis-settur pubbliku mad-dħul minn attivitajiet eżerċitati ma’ istituzzjonijiet pubbliċi jekk il-livell tagħha jeċċedi l-livell tas-salarju gross medju nazzjonali li serva ta’ bażi għall-istabbiliment tal-baġit tas-sigurtà soċjali tal-Istat.

2. 

Din il-qorti tistaqsi, b’mod partikolari, jekk id-dispożizzjonijiet tad-Direttiva 2000/78/KE ( 2 ), u l-Artikolu 17 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea ( 3 ), jipprekludux miżura bħal din.

3. 

Dawn id-domandi ser iwasslu lill-Qorti tal-Ġustizzja sabiex tevalwa n-natura tal-Memorandum ta’ Qbil bejn il-Komunità Ewropea u r-Rumanija li ġie konkluż f’Bukarest u fi Brussell fit-23 ta’ Ġunju 2009 ( 4 ), sabiex tiddetermina jekk dan jistax jiġi kkunsidrat bħala att adottat mill-istituzzjonijiet fis-sens tal-Artikolu 267 TFUE. Barra minn hekk, dawn id-domandi ser ikunu l-okkażjoni, għall-Qorti tal-Ġustizzja, li teżamina jekk il-miżura nazzjonali inkwistjoni fil-kawża prinċipali tistax tiġi kkunsidrata bħala implementazzjoni tad-dritt tal-Unjoni fis-sens tal-Artikolu 51(1) tal-Karta.

4. 

F’dawn il-konklużjonijiet, ser nispjega r-raġunijiet li għalihom jien inqis li l-Memorandum ta’ Qbil għandu jiġi kkunsidrat bħala att adottat mill-istituzzjonijiet tal-Unjoni Ewropea fis-sens tal-Artikolu 267 TFUE u jista’, għalhekk, jiġi suġġett għall-interpretazzjoni tal-Qorti tal-Ġustizzja. Ser nispjega r-raġuni li għaliha jien naħseb li dan il-protokoll għandu jiġi interpretat fis-sens li ma jimponix l-adozzjoni ta’ leġiżlazzjoni nazzjonali, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, li tipprevedi l-projbizzjoni tal-kumulu tal-pensjoni netta fis-settur pubbliku mad-dħul minn attivitajiet eżerċitati ma’ istituzzjonijiet pubbliċi jekk il-livell tagħha jeċċedi l-livell tas-salarju gross medju nazzjonali li serva ta’ bażi għall-istabbiliment tal-baġit tas-sigurtà soċjali tal-Istat.

5. 

Ser nindika, ukoll, għaliex l-Artikolu 17 tal-Karta għandu jiġi interpretat fis-sens li huwa ma jipprekludix leġiżlazzjoni nazzjonali bħal din.

6. 

Imbagħad, ser nesponi r-raġunijiet li għalihom inqis li l-Artikolu 2(2) tad-Direttiva 2000/78 għandu jiġi interpretat fis-sens li ma huwiex applikabbli għal din il-leġiżlazzjoni nazzjonali.

7. 

Fl-aħħar nett, ser nipproponi li l-Qorti tal-Ġustizzja tiddeċiedi li l-Artikolu 47 tal-Karta kif ukoll il-prinċipji ta’ ekwivalenza u ta’ effettività, għandhom jiġu interpretati fis-sens li ma jipprekludux, f’ċirkustanzi bħal dawk tal-kawża prinċipali, li qorti nazzjonali ma jkollhiex il-possibbiltà li tirrevedi deċiżjoni ġudizzjarja definittiva mogħtija fil-kuntest ta’ rikors ta’ natura ċivili, meta dik id-deċiżjoni tirriżulta inkompatibbli ma’ interpretazzjoni tad-dritt tal-Unjoni adottata mill-Qorti tal-Ġustizzja wara d-data li fiha din id-deċiżjoni tkun saret definittiva, minkejja li din il-possibbiltà teżisti f’dak li jikkonċerna d-deċiżjonijiet ġudizzjarji definittivi inkompatibbli mad-dritt tal-Unjoni mogħtija fil-kuntest ta’ rikorsi ta’ natura amministrattiva.

8.

Taħt it-titolu “Id-dritt għall-proprjetà”, l-Artikolu 17(1) tal-Karta jipprovdi kif ġej:

“Kull persuna għandha d-dritt li tgawdi mill-proprjetà tal-beni tagħha li tkun akkwistat legalment, li tużahom, li tiddisponi minnhom u li tħallihom bħala wirt. L-ebda persuna ma tista’ tiġi mċaħħda mill-proprjetà tagħha, ħlief fl-interess pubbliku u fil-każijiet u skond il-kondizzjonijiet previsti mil-liġi, bi ħlas ta’ kumpens xieraq fi żmien utli għal dak li tkun tilfet. L-użu tal-proprjetà jista’ jiġi rregolat bil-liġi safejn ikun meħtieġ għall-interess pubbliku.”

9.

L-Artikolu 51 tal-Karta jiddefinixxi l-kamp ta’ applikazzjoni tagħha b’dan il-kliem:

1.   “Id-dispożizzjonijiet ta’ din il-Karta huma intiżi għall-istituzzjonijiet, għall-korpi u għall-aġenziji ta’ l-Unjoni fir-rispett tal-prinċipju ta’ sussidjarjetà u għall-Istati Membri wkoll biss meta jkunu qed jimplimentaw il-liġi ta’ l-Unjoni. Huma għandhom għaldaqstant jirrispettaw id-drittijiet, josservaw il-prinċipji u jippromwovu l-applikazzjoni tagħhom, skond il-kompetenzi rispettivi tagħhom u fir-rispett tal-limiti tal-kompetenzi ta’ l-Unjoni kif mogħtija lilha fit-Trattati.

2.   Il-Karta ma testendix il-kamp ta’ applikazzjoni tal-liġi ta’ l-Unjoni lil hinn mill-kompetenzi ta’ l-Unjoni jew ma tistabbilixxi ebda setgħa jew kompitu ġdid għall-Unjoni, u ma timmodifikax il-kompetenzi u l-kompiti definiti fit-Trattati.”

10.

L-ewwel u t-tieni subparagrafi tal-Artikolu 6(1) TUE jipprovdu kif ġej:

“L-Unjoni tirrikonoxxi d-drittijiet, il-libertajiet u l-prinċipji stabbiliti fil-[Karta] tas-7 ta’ Diċembru 2000, kif adattata fit-12 ta’ Diċembru 2007 ġo Strasburgu, li għandha jkollha l-istess valur legali bħat-Trattati.

Id-dispożizzjonijiet ta’ din il-Karta m’għandhom bl-ebda mod jestendu l-kompetenzi ta’ l-Unjoni kif definiti mit-Trattati.”

11.

Skont l-Artikolu 143 TFUE:

“1.   Meta Stat Membru b’deroga ikollu diffikultajiet jew ikun mhedded b’mod serju b’diffikultajiet dwar il-bilanċ tal-pagamenti tiegħu bħala riżultat ta’ skwilibriju totali fil-bilanċ tal-pagamenti tiegħu, jew bħala riżultat tat-tip ta’ munita li jkollu għad-dispożizzjoni tiegħu, u meta dawk id-diffikultajiet x’aktarx li jistgħu b’mod partikolari jipperikolaw il-funzjonament tas-suq intern jew l-implimentazzjoni tal-politika kummerċjali komuni, il-Kummissjoni għandha minnufih, tinvestiga il-pożizzjoni ta’ l-Istat partikolari u l-azzjoni li dak l-Istat ikun ħa jew jista’ jieħu waqt li juża l-meżżi kollha għad-dispożizzjoni tiegħu skond id-dispożizzjonijiet tat-Trattati. Il-Kummissjoni għandha tgħid liema miżuri tkun qegħda tirrakkomanda lil dak l-Istat sabiex jieħu.

Jekk l-azzjoni meħuda minn Stat Membru b’deroga u l-miżuri ssuġġeriti mill-Kummissjoni ma jkunux suffiċjenti sabiex jingħelbu d-diffikultajiet li jkunu qamu jew li jheddu li jqumu, il-Kummissjoni għandha, wara li tikkonsulta lill-Kumitat ekonomiku u finanzjarju, tirrakkomanda lill-Kunsill li tiġi mogħtija assistenza reċiproka u l-metodi adattati għaldaqshekk.

Il-Kummissjoni għandha żżomm lill-Kunsill regolarment informat bis-sitwazzjoni u kif din tkun qiegħda tiżviluppa.

2.   Il-Kunsill għandu jagħti din l-assistenza reċiproka; huwa għandu jadotta direttivi jew deċiżjonijiet li jiffissaw il-kondizzjonijiet u d-dettalji ta’ dik l-assistenza, li tista’ tieħu forom bħal:

3.   Jekk l-assistenza reċiproka rrakomandata mill-Kummissjoni ma tingħatax mill-Kunsill jew jekk dik l-assistenza reċiproka u l-passi li jittieħdu ma jkunux biżżejjed, il-Kummissjoni għandha tawtorizza lill-Istat Membru b’deroga li jkun jinsab f’diffikultà sabiex jieħu miżuri protettivi, li l-kondizzjonijiet u d-dettalji tagħhom jiġu stabbiliti mill-Kunsill.

Dik l-awtorizzazzjoni tista’ tiġi rrevokata u dawk il-kondizzjonijiet u d-dettalji jistgħu jiġu mibdula mill-Kunsill.”

12.

Ir-Regolament Nru 332/2002 jistabbilixxi l-modalitajiet applikabbli għall-mekkaniżmu ta’ assistenza reċiproka previst fl-Artikolu 143 TFUE.

13.

B’dan il-mod, l-Artikolu 1 ta’ dan ir-regolament jipprovdi kif ġej:

“1.   Għandha tiġi stabbilita faċilita’ għal assistenza finanzjarja għal żmien medju li tippermetti li jingħata self lil wieħed jew aktar mill-Istati Membri li jkunu qed jesperjenzaw, jew ikunu qed jiġu mhedda serjament minn, diffikultajiet fil-bilanċ ta’ pagamenti kurrenti tagħhom jew fiċ-ċaqliq tal-kapitali tagħhom. Dawk l-Istati Membri biss li ma adottawx il-euro jistgħu jgawdu minn din il-faċilita tal-Komunità.

L-ammont pendenti ta’ self li jrid jingħata lill-Istati Membri taħt din il-faċilità għandu jkun limitat għal EUR 50 biljun bħala kapital.

2.   Għal dan il-għan, skond deċiżjoni adottata mill-Kunsill taħt l-Artikolu 3 u wara konsultazzjoni mal-Kumitat Ekonomiku u Finanzjarju, il-Kummissjoni għandha tkun awtorizzata li tikkuntratta self minn fuq is-swieq u istituzzjonijiet finanzjarji f’isem il-Komunità Ewropea.”

14.

L-Artikolu 3 ta’ dan ir-regolament huwa redatt kif ġej:

“1.   Il-faċilità ta’ assistenza finanzjarja għal żmien medju tista’ tiġi implimentata mill-Kunsill fuq l-inizjattiva ta’:

2.   L-Istat Membru li jitlob għajnuna finanzjarja għal żmien medju għandu jiddiskuti l-istima tal-bżonnijiet finanzjarji tiegħu mal-Kummissjoni u jissottometti abbozz ta’ programm ta’ aġġustament lill-Kummissjoni u lill-Kumitat Ekonomiku u Finanzjarju. Il-Kunsill, wara li jeżamina s-sitwazzjoni fl-Istat Membru konċernat u l-programm ta’ aġġustament ippreżentat bħala sostenn tal-applikazzjoni tiegħu, għandu jiddeċiedi, bħala regola, waqt l-istess laqgħa:

15.

L-Artikolu 3a tar-Regolament Nru 332/2002 jipprovdi kif ġej:

“Il-Kummissjoni u l-Istati Membru kkonċernat għandhom jikkonkludu Memorandum ta’ Ftehim li jistipula dettaljatament il-kondizzjonijiet stabbiliti mill-Kunsill taħt l-Artikolu 3. Il-Kummissjoni għandha tikkomunika l-Memorandum ta’ Ftehim lill-Parlament Ewropew u lill-Kunsill.”

16.

Bis-saħħa tal-Artikolu 1 tad-Deċiżjoni 2009/458/KE ( 5 ), il-Komunità tagħti assistenza reċiproka lir-Rumanija taħt l-Artikolu 143 TFUE. Barra minn hekk, bid-Deċiżjoni 2009/459/KE ( 6 ), il-Komunità tqiegħed għad-dispożizzjoni tar-Rumanija self għal terminu medju b’ammont massimu ta’ EUR 5 biljun ( 7 ).

17.

Skont l-Artikolu 2(1) u (2):

“1.   L-għajnuna għandha titmexxa mill-Kummissjoni b’mod konsistenti mal-impenji tar-Rumanija u r-rakkomandazzjonijiet tal-Kunsill, b’mod partikolari r-Rakkomandazzjonijiet Speċifiċi għall-Pajjiżi fil-kuntest tal-implimentazzjoni tal-Programm Nazzjonali ta’ Riforma kif ukoll il-programm ta’ konverġenza.

2.   Il-Kummissjoni għandha taqbel mal-awtoritajiet tar-Rumanija, wara li tikkonsulta l-KEF, dwar il-kundizzjonijiet speċifiċi ta’ politika ekonomika marbutin mal-għajnuna finanzjarja, kif stipulat fl-Artikolu 3(5). Dawk il-kundizzjonijiet għandhom jiġu stipulati f’Memorandum ta’ Ftehim konsistenti mal-impenji u r-rakkomandazzjonijiet imsemmija fil-paragrafu 1 [...]”

18.

Wara dawn id-deċiżjonijiet, ġie konkluż il-Memorandum ta’ Qbil.

19.

Il-punt 5(d) ta’ dan il-Memorandum ta’ Qbil, intitolat “Ir-riforma strutturali”, jinkludi rakkomandazzjonijiet dwar miżuri intiżi sabiex itejbu l-effiċjenza u l-effikaċja tal-amministrazzjoni pubblika, sabiex itejbu l-kwalità tal-amministrazzjoni pubblika f’diversi oqsma, b’mod partikolari f’dak li jikkonċerna l-istrutturi deċiżjonali, it-tqassim tar-responsabbiltajiet bejn l-istituzzjonijiet, l-organizzazzjoni interna tal-ministeri prinċipali, il-kamp ta’ applikazzjoni u r-responsabbillizzazzjoni marbuta mal-implementazzjoni u mal-livelli adegwati tal-persunal u tal-ġestjoni tar-riżorsi umani.

20.

Skont l-Artikolu 1 tad-Direttiva 2000/78, din għandha l-għan li tistabbilixxi qafas ġenerali għall-ġlieda kontra d-diskriminazzjoni fuq bażi ta’ reliġjon jew twemmin, diżabbiltà, età jew orjentazzjoni sesswali f’dak li għandu x’jaqsam mal-impjieg u x-xogħol, bi skop li timplementa fl-Istati Membri il-prinċipju ta’ ugwaljanza fit-trattament.

21.

L-Artikolu 2(1) u (2) ta’ din id-direttiva jipprovdi kif ġej:

“1.   Għall-iskop ta’ din id-Direttiva, ‘il-prinċipju ta’ ugwaljanza fit-trattament’ għandu jfisser li m’għandux ikun hemm diskriminazzjoni diretta jew indiretta għall-ebda raġuni msemmija fl-Artikolu 1.

2.   Għall-finijiet tal-paragrafu 1:

22.

L-Artikolu 83 tal-legea no 303/2004 privind statutul judecătorilor şi al procurorilor (Liġi Nru 303/2004 fuq l-istatut tal-imħallfin u tal-prosekuturi), tat-28 ta’ Ġunju 2004 (Monitorul Oficial al României, Parti I, Nru 826, tat-13 ta’ Settembru 2005), jippermetti l-kumulu tal-funzjoni ġudizzjarja biss mal-funzjoni ta’ tagħlim fil-kuntest tal-edukazzjoni għolja. Barra minn hekk, din il-liġi kienet tipprovdi li l-imħallfin u l-prosekuturi li jkunu waqfu mix-xogħol minħabba li jirtiraw jistgħu jakkumulaw il-pensjoni tal-irtirar tagħhom mad-dħul minn attività professjonali, ikun xi jkun il-livell tal-imsemmi dħul.

23.

Fil-5 ta’ Novembru 2009 ġiet adottata l-legea no 329/2009 privind reorganizarea unor autorităţi şi instituţii publice, raţionalizarea cheltuielilor publice, susţinerea mediului de afaceri şi respectarea acordurilor-cadru cu Comisia Europeană şi Fondul Monetar Internaţional [Monitorul Oficial al României, Parti I, Nru 761, tad-9 ta’ Novembru 2009 (Liġi Nru 329/2009 dwar ir-riorganizzazzjoni ta’ ċerti awtoritajiet u istituzzjonijiet pubbliċi, limitazzjoni tal-ispejjeż pubbliċi, appoġġ għan-negozji u osservanza tal-ftehim qafas konklużi mal-Kummissjoni Ewropea u l-Fond Monetarju Internazzjonali)] ( 8 )

24.

L-Artikolu 2 ta’ din il-liġi jipprovdi li l-miżuri stabbiliti minnha għandhom ikunu ta’ natura eċċezzjonali, bl-għan li jitnaqqsu l-effetti tal-kriżi ekonomika u t-twettiq tal-obbligi riżultanti mill-Memorandum ta’ Qbil u mill-ftehim ta’ konferma konkluż bejn ir-Rumanija u l-Kummissjoni kif ukoll il-Fond Monetarju Internazzjonali (FMI).

25.

B’mod partikolari, l-imsemmija liġi imponiet tnaqqis fis-salarji, miżura li kienet ġiet applikata fil-kuntest tat-tagħlim universitarju. Bis-saħħa tal-Artikolu 3 ta’ din l-istess liġi, il-miżuri adottati skont il-Memorandum ta’ Qbil huma intiżi sabiex jegħlbu l-kriżi finanzjarja. Huma jikkonsistu fit-tnaqqis tal-ispejjeż tal-persunal fil-livell tal-amministrazzjoni pubblika, fit-tnaqqis tas-salarji, kif ukoll fir-riorganizzazzjoni jew it-tneħħija ta’ awtoritajiet jew ta’ istituzzjonijiet pubbliċi, wara l-konsolidazzjoni tagħhom permezz ta’ akkwist, għaqda, diviżjoni jew tnaqqis fil-persunal.

26.

L-Artikoli 17 sa 26 tal-Liġi Nru 329/2009 jipprojbixxu l-kumulu tal-pensjoni netta mad-dħul minn attivitajiet ma’ istituzzjonijiet pubbliċi jekk il-livell tagħha jeċċedi l-livell tas-salarju gross medju nazzjonali, li serva ta’ bażi għall-istabbiliment tal-baġit tas-sigurtà soċjali tal-Istat.

27.

B’mod iktar preċiż, l-Artikolu 17 ta’ din il-liġi jindika li l-persuni li jibbenefikaw minn dritt għal pensjoni li jidħol fis-sistema pubblika ta’ pensjonijiet jew ta’ sistemi mhux integrati fis-sistema pubblika, li jirċievu dħul ta’ salarju jew, fejn applikabbli, assimilat għas-salarji, skont il-liġi, provenjenti mill-eżerċizzju ta’ attività taħt kuntratt individwali ta’ xogħol, ta’ relazzjoni ta’ servizz jew ta’ att ta’ ħatra, skont il-liġi, ma’ awtorità jew ma’ istituzzjoni pubblika ċentrali jew lokali, ikun xi jkun il-metodu ta’ finanzjament jew il-livell ta’ subordinazzjoni tiegħu, ma’ awtorità awtonoma, ma’ soċjetà nazzjonali jew ma’ kumpannija nazzjonali li l-kapital soċjali tagħha jappartjeni kompletament jew fil-maġġoranza tiegħu lill-Istat jew lil entità amministrattiva jew territorjali, jistgħu jakkumulaw il-pensjoni netta tagħhom mad-dħul hekk rċevut jekk il-livell ta’ din ma jeċċedix is-salarju gross medju nazzjonali li serva ta’ bażi għall-istabbiliment tal-baġit tas-sigurtà soċjali tal-Istat u li kien ġie approvat bil-liġi fuq il-baġit tas-sigurtà soċjali tal-Istat.

28.

L-Artikolu 18 ta’ din il-liġi jipprovdi li l-pensjonanti, imsemmija fl-Artikolu 17 tagħha, li jwettqu attivitajiet tax-xogħol bis-saħħa ta’ kuntratt individwali ta’ xogħol, ta’ relazzjoni ta’ servizz jew ta’ att ta’ ħatra huma obbligati li, f’perijodu ta’ ħmistax-il jum wara d-dħul fis-seħħ tal-kapitolu li taħtu hija redatta dik id-dispożizzjoni, jesprimu bil-miktub l-għażla tagħhom bejn is-sospensjoni tal-ħlas tal-pensjoni matul it-twettiq tal-attività u t-temm tar-relazzjoni tax-xogħol, tar-relazzjoni ta’ servizz jew tal-effetti tal-att ta’ ħatra jekk il-livell tal-pensjoni netta li titħallas lilhom tkun ogħla mis-salarju gross medju nazzjonali.

29.

Fl-aħħar nett, l-Artikolu 20 tal-Liġi Nru 329/2009 jipprovdi li n-nuqqas tat-twettiq ta’ dan l-obbligu ta’ espressjoni tal-għażla fit-terminu previst jikkostitwixxi kawża ġusta ta’ terminazzjoni tar-relazzjoni ta’ xogħol stabbilita taħt il-kuntratt individwali ta’ xogħol jew tal-att ta’ ħatra, u tar-relazzjoni ta’ servizz.

30.

La l-Memorandum ta’ Qbil u lanqas din il-liġi ma jirreferu għall-qrati jew għall-prosekuturi, jew għall-imħallfin jew il-prosekuturi li jirtiraw.

31.

Skont l-Artikolu 21(2) tal-legea no 554/2004 contenciosului administrativ (Liġi Nru 554/2004 fuq it-tilwim amministrattiv) ( 9 ), tat-2 ta’ Diċembru 2004 (Monitorul Oficial al României, Parti I, Nru 1154, tas-7 ta’ Diċembru 2004), jikkostitwixxi motiv għal reviżjoni,b’żieda ma’ dak ipprovdut mill-Kodiċi ta’ Proċedura Ċivili, l-għoti ta’ sentenzi li jkunu saru finali u rrevokabbli, bi ksur tal-prinċipju ta’ supremazija tad-dritt Komunitarju previst mill-Artikolu 148(2) moqri flimkien mal-Artikolu 20(2) tal-Kostituzzjoni Rumena, kif ippubblikata mill-ġdid.

32.

Ir-rikorrenti huma maġistrati li, wara li daħlu fil-maġistratura, kienu lkoll jaħdmu bħala lecturers fil-fakultà tal-liġi, karigi li huma kienu assumew wara kompetizzjoni. Għalhekk huma eżerċitaw, b’mod kumulattiv, l-impjieg ta’ maġistrat u l-impjieg ta’ lecturer universitarju.

33.

Matul is-sena 2009, ir-rikorrenti rtiraw mill-kariga tagħhom ta’ maġistrat u baqgħu jgħallmu l-Università. Qabel l-2009, dan il-kumulu ta’ pensjoni tal-irtirar provenjenti mis-servizz pubbliku flimkien ma’ impjieg f’dan l-istess servizz kien awtorizzat, irrispettivament mil-livell ta’ dħul provenjenti minn din l-attività professjonali.

34.

Wara d-dħul fis-seħħ tal-Liġi Nru 329/2009, ir-rikorrenti ma għadhomx jistgħu jakkumulaw il-pensjoni tagħhom bħala maġistrat flimkien mas-salarju tagħhom provenjenti mill-universitajiet meta l-livell ta’ din il-pensjoni jkun jeċċedi l-livell tas-salarju gross medju nazzjonali li serva bħala bażi għall-istabbliment tal-baġit tas-sigurtà soċjali tal-Istat. Il-qorti tar-rinviju tippreċiża li, fid-data tal-implementazzjoni ta’ din il-projbizzjoni, f’dak il-pajjiż ma kienx hemm iktar minn għaxar imħallfin u prosekuturi li kienu jakkumulaw il-pensjoni kontributtiva ta’ maġistrat flimkien mas-salarju ta’ lecturer universitarju.

35.

B’sentenza tal-4 ta’ Novembru 2009, il-Curtea Constituţională (qorti kostituzzjonali, ir-Rumanija) ikkonstatat li l-Liġi Nru 329/2009 kienet konformi mal-Kostituzzjoni.

36.

Fit-28 ta’ Diċembru 2009, il-Casa Judeţeană de Pensii Sibiu (fond tal-pensjonijiet ta’ Sibiu, ir-Rumanija) iddeċieda li jissospendi l-ħlas tal-pensjonijiet maħruġa għal kull wieħed mir-rikorrenti.

37.

B’rikors tal-1 ta’ Marzu 2010, ir-rikorrenti adixxew lit-Tribunalul Sibiu (qorti għolja ta’ Sibiu, ir-Rumanija) sabiex jitolbu, b’mod partikolari, l-annullament tad-deċiżjoni tat-28 ta’ Diċembru 2009. B’sentenza tat-3 ta’ Mejju 2012, din il-qorti ċaħdet ir-rikors ippreżentat mir-rikorrenti.

38.

Dawn tal-aħħar ippreżentaw appell kontra din is-sentenza quddiem il-Curtea de Apel Alba Iulia (qorti tal-appell ta’ Alba Iulia) fejn talbu, għall-ewwel darba, li titressaq domanda ta’ interpretazzjoni quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja. B’sentenza tad-9 ta’ Novembru 2012, il-Curtea de Apel Alba Iulia, Secția pentru conflicte de muncă și asigurări sociale (qorti tal-appell ta’ Alba Iulia, sezzjoni tat-tilwim tax-xogħol u tas-sigurtà soċjali, ir-Rumanija) ċaħdet ir-rikors.

39.

Quddiem il-qorti tar-rinviju, ir-rikorrenti jitolbu r-reviżjoni ta’ din is-sentenza, b’mod partikolari għaliex huma jikkunsidraw li l-qorti li tat din is-sentenza ma esponietx, fl-imsemmija sentenza, il-motivi li għalihom hija rrifjutat li tagħti effett dirett u li tagħti s-supremazija lid-dispożizzjonijiet tat-Trattat FUE u li għalihom hija rrifjutat li tapplika l-ġurisprudenza rilevanti tal-Qorti tal-Ġustizzja,

40.

Il-Curtea de Apel Alba Iulia (qorti tal-appell ta’ Alba Iulia) iddeċidiet li tissospendi l-proċeduri u li tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domandi preliminari li ġejjin:

41.

Sabiex nirrispondi utilment lill-qorti tar-rinviju nipproponi li l-Qorti tal-Ġustizzja tifformula mill-ġdid id-domandi li sarulha bil-mod li ġej.

42.

Bl-ewwel domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju tistaqsi jekk il-Memorandum ta’ Qbil jistax jiġi kkunsidrat bħala att adottat minn istituzzjoni tal-Unjoni fis-sens tal-Artikolu 267 TFUE u suġġett, f’dan il-każ, għall-interpretazzjoni tal-Qorti tal-Ġustizzja.

43.

Bit-tieni sar-raba’ domanda, il-qorti tar-rinviju tixtieq tkun taf, essenzjalment, jekk, fil-każ ta’ risposta fl-affermattiv għall-ewwel domanda, dan il-Memorandum ta’ Qbil jistax ikollu l-effett li jimponi l-adozzjoni ta’ leġiżlazzjoni nazzjonali, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, li tipprevedi l-projbizzjoni tal-kumulu tal-pensjoni netta fis-settur pubbliku mas-salarju għal attivitajiet eżerċitati ma’ istituzzjonijiet pubbliċi jekk il-livell tagħha jeċċedi l-livell tas-salarju gross medju nazzjonali li serva bħala bażi għall-istabbiliment tal-baġit tas-sigurtà soċjali tal-Istat.

44.

Bis-sitta, is-seba’, id-disa’ u l-għaxar domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju tistaqsi lill-Qorti tal-Ġustizzja fuq il-kwistjoni, essenzjalment, jekk l-Artikolu 6 TUE kif ukoll l-Artikoli 17, 20 u 21 tal-Karta għandhomx jiġu interpretati fis-sens li jipprekludu leġiżlazzjoni nazzjonali, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, li tipprevedi l-projbizzjoni tal-kumulu tal-pensjoni netta fis-settur pubbliku mad-dħul magħmul minn attivitajiet eżerċitati ma’ istituzzjonijiet pubbliċi jekk il-livell ta’ din jaqbeż ċertu livell.

45.

Bit-tmien domanda tagħha, jiena nifhem li l-qorti tar-rinviju titlob li l-Qorti tal-Ġustizzja, essenzjalment, tiddeċiedi jekk l-Artikolu 2(2)(b) tad-Direttiva 2000/78 għandux jiġi interpretat fis-sens li huwa jipprekludi leġiżlazzjoni nazzjonali, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, li tipprevedi, għall-persuni impjegati fis-settur pubbliku, il-projbizzjoni tal-kumulu tal-pensjoni netta mad-dħul minn attivitajiet eżerċitati ma’ istituzzjonijiet pubbliċi jekk il-livell tagħha jeċċedi l-livell tas-salarju gross medju nazzjonali li serva ta’ bażi għall-istabbiliment tal-baġit tas-sigurtà soċjali tal-Istat, filwaqt li din il-leġiżlazzjoni ma tapplikax għall-persuni impjegati fis-settur pubbliku f’sitwazzjoni ta’ kumulu li jirċievu salarju mill-eżerċizzju ta’ ħatra prevista mill-Kostituzzjoni Rumena.

46.

Fl-aħħar nett, bil-ħames domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju tistaqsi, essenzjalment, jekk l-Artikolu 47 tal-Karta u l-prinċipji ta’ ekwivalenza u ta’ effettività għandhomx jiġu interpretati fis-sens li huma jipprekludu leġiżlazzjoni nazzjonali li tipprevedi li, fil-każ ta’ ksur tal-prinċipju ta’ supremazija tad-dritt tal-Unjoni, huma biss id-deċiżjonijiet ġudizzjarji definittivi u irrevokabbli mogħtija fil-kuntest ta’ rikorsi ta’ natura amministrattiva li jistgħu jkunu s-suġġett ta’ reviżjoni u mhux id-deċiżjonijiet iddikjarati fl-oqsma l-oħra, bħalma huma l-oqsma ċivili, kriminali jew kummerċjali

47.

Fil-verità, l-ewwel domanda li saret mill-qorti tar-rinviju hija intiża sabiex jiġi ddefinit jekk memorandum ta’ qbil, bħal dak inkwistjoni fil-kawża prinċipali, jidħolx fost l-atti adottati mill-istituzzjonijiet tal-Unjoni fis-sens tal-Artikolu 267(b) TFUE u għalhekk jippermetti lill-Qorti tal-Ġustizzja li tinterpretah.

48.

Infakkar li dan l-artikolu jipprovdi li l-Qorti tal-Ġustizzja hija kompetenti sabiex tiddeċiedi, preliminarjament, fuq il-validità u l-interpretazzjoni tal-atti adottati mill-istituzzjonijiet, korpi jew organi tal-Unjoni. Il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li din id-dispożizzjoni tattribwilha “l-kompetenza sabiex tiddeċiedi, preliminarjament, fuq il-validità u l-interpretazzjoni tal-atti adottati mill-istituzzjonijiet ta[l-Unjoni], mingħajr l-ebda eċċezzjoni” ( 10 ) .

49.

Taħt dan it-titolu, ma hemm l-ebda dubju, fil-fehma tiegħi, li l-Memorandum ta’ Qbil huwa att adottat mill-istituzzjonijiet. Effettivament, dan ġie adottat fuq il-bażi tal-Artikolu 143 TFUE li jagħti lill-Unjoni kompetenza sabiex tiżgura impenji fil-konfront ta’ Stat Membru. B’dan il-mod, dan l-artikolu jipprovdi li assistenza reċiproka tista’ tingħata lil Stat Membru li jkollu diffikultajiet jew li jkun mhedded b’mod serju b’diffikultajiet fil-bilanċ tal-pagamenti, u l-Kummissjoni hija l-istituzzjoni li tirrakkomanda din l-assistenza reċiproka u l-Kunsill huwa dak li japprovaha permezz ta’ deċiżjoni.

50.

Huwa b’dan il-mod li r-Regolament Nru 332/2002 jistabbilixxi l-modalitajiet applikabbli għall-mekkaniżmu ta’ assistenza reċiproka prevista fl-imsemmi artikolu. B’mod partikolari, l-Artikolu 1(2) ta’ dan ir-regolament jindika li l-Kummissjoni tista’ tikkuntratta, f’isem il-Komunità, b’applikazzjoni ta’ deċiżjoni adottata mill-Kunsill taħt l-Artikolu 3 ta’ dan ir-regolament u wara konsultazzjoni mal-Kumitat Ekonomiku u Finanzjarju, self finanzjarju fis-swieq kapitali jew minn istituzzjonijiet finanzjarji.

51.

L-ewwel sentenza tal-Artikolu 3a ta’ dan ir-regolament tipprevedi li l-Kummissjoni u l-Istat Membru kkonċernat għandhom jikkonkludu Memorandum ta’ Qbil li jistabbilixxi, fid-dettall, il-kundizzjonijiet iffissati mill-Kunsill b’applikazzjoni tal-Artikolu 3 tal-istess regolament. Il-Memorandum ta’ Qbil konkluż bejn il-Komunità Ewropea u r-Rumanija ġie adottat preċiżament skont din il-proċedura, billi l-Kunsill kien adotta żewġ deċiżjonijiet suċċessivi, waħda li tagħti assistenza reċiproka lir-Rumanija taħt l-Artikolu 143 TFUE ( 11 ), u l-oħra li tqiegħed għad-dispożizzjoni ta’ dan l-Istat Membru self għal żmien medju f’ammont massimu ta’ EUR 5 biljun ( 12 ).

52.

Għaldaqstant, il-Memorandum ta’ Qbil huwa konkretizzazzjoni ta’ impenn bejn l-Unjoni u Stat Membru fuq programm ekonomiku, innegozjat minn dawn il-partijiet, li permezz tiegħu dan l-Istat Membru jintrabat li jirrispetta l-għanijiet ekonomiċi ddefiniti minn qabel sabiex ikun jista’ jibbenefika, suġġett għall-osservanza ta’ dan l-impenn, mill-assistenza finanzjarja tal-Unjoni.

53.

Ċertament, kif fakkret il-Kummissjoni waqt is-seduta, il-Memorandum ta’ Qbil ma jipproduċix effetti legali vinkolanti. Madankollu, kuntrarjament għall-kundizzjonijiet ta’ ammissibbiltà meħtieġa għar-rikors għal annullament taħt l-Artikolu 263 TFUE, il-proċedura tar-rinviju preliminari prevista mill-Artikolu 267 TFUE ma titlobx li l-att li għandu jiġi interpretat ikun intiż sabiex jipproduċi effetti legali. Huwa suffiċjenti li l-att inkwistjoni jkun “[att] ta’ l-istituzzjonijiet, korpi jew organi ta’ l-Unjoni”. F’dan ir-rigward, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li r-rinviju preliminari jista’ jirrigwarda wkoll atti tal-Unjoni li ma humiex vinkolanti ( 13 ).

54.

Għalhekk, in-natura partikolari tal-Memorandum ta’ Qbil ma tipprekludix l-interpretazzjoni tiegħu mill-Qorti tal-Ġustizzja fil-kuntest ta’ rinviju preliminari.

55.

Għaldaqstant jiena tal-fehma li l-Memorandum ta’ Qbil għandu jiġi kkunsidrat bħala att adottat mill-istituzzjonijiet tal-Unjoni fis-sens tal-Artikolu 267 TFUE u li l-Qorti tal-Ġustizzja hija kompetenti sabiex tinterpretah.

56.

B’dawn id-domandi, il-qorti tar-rinviju tistaqsi jekk il-Memorandum ta’ Qbil jistax ikollu l-effett li jimponi l-adozzjoni ta’ leġiżlazzjoni nazzjonali, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, li tipprevedi l-projbizzjoni tal-kumulu tal-pensjoni netta mas-salarju għal attivitajiet eżerċitati ma’ istituzzjonijiet pubbliċi jekk il-livell tagħha jeċċedi l-livell tas-salarju gross medju nazzjonali li serva ta’ bażi għall-istabbiliment tal-baġit tas-sigurtà soċjali tal-Istat.

57.

Kif semmejt fil-punt 52 ta’ dawn il-konklużjonijiet, il-Memorandum ta’ Qbil jissuġġetta l-għoti ta’ assistenza finanzjarja mill-Komunità għall-osservanza tal-impenji ekonomiċi meħuda mir-Rumanija. L-ewwel paragrafu tal-punt 5 ta’ dan il-memorandum jindika, f’dan ir-rigward, li l-ħlas ta’ kull pagament għandu jkun suġġett għall-implementazzjoni tal-programm ekonomiku mill-Gvern Rumen. Għal kull pagament, huwa stabbilixxa kriterji speċifiċi ta’ politika ekonomika li huma elenkati fl-Anness I ta’ dan il-memorandum.

58.

Imbagħad, il-Memorandum ta’ Qbil jiddefinixxi l-għanijiet ġenerali tal-programm ekonomiku stabbilit mir-Rumanija. Jekk huwa minnu li dan il-memorandum jipprevedi li s-sistema tal-pensjonijiet għandha tiġi rriformata, filwaqt li jippreċiża ċerti miżuri konkreti bħat-tnaqqis tal-età tal-irtirar jew l-indiċjar tal-pensjonijiet tas-settur pubbliku mal-prezzijiet tal-konsumatur ( 14 ), għandu jiġi kkonstatat li mkien ma tissemma projbizzjoni tal-kumulu tal-pensjoni tas-settur pubbliku mad-dħul minn attivitajiet eżerċitati ma’ istituzzjonijiet pubbliċi.

59.

Kif tippreċiża l-Kummissjoni fl-osservazzjonijiet bil-miktub tagħha ( 15 ), huma l-awtoritajiet Rumeni li għandhom jimplementaw il-miżuri li huma jqisu adegwati u neċessarji sabiex jissodisfaw l-għanijiet ġenerali ddefiniti fil-Memorandum ta’ Qbil.

60.

Għaldaqstant dan il-memorandum għandu jiġi interpretat fis-sens li ma jimponix l-adozzjoni ta’ leġiżlazzjoni nazzjonali, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, li tipprevedi l-projbizzjoni tal-kumulu tal-pensjoni netta fis-settur pubbliku mad-dħul minn attivitajiet eżerċitati ma’ istituzzjonijiet pubbliċi jekk il-livell tagħha jeċċedi l-livell tas-salarju gross medju nazzjonali li serva ta’ bażi għall-istabbiliment tal-baġit tas-sigurtà soċjali tal-Istat.

61.

Bis-sitt, is-seba’, id-disa’ u l-għaxar domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju tistaqsi lill-Qorti tal-Ġustizzja, essenzjalment, fuq il-kwistjoni dwar jekk l-Artikolu 6 TUE u l-Artikoli 17, 20 u 21 tal-Karta għandhomx jiġu interpretati fis-sens li jipprekludu leġiżlazzjoni nazzjonali, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, li tipprevedi l-projbizzjoni tal-kumulu tal-pensjoni netta fis-settur pubbliku mad-dħul minn attivitajiet eżerċitati ma’ istituzzjonijiet pubbliċi jekk il-livell ta’ din jeċċedi ċertu livell.

62.

F’dan ir-rigward, għandu qabelxejn jitfakkar li, fir-rigward tar-rekwiżiti li jirriżultaw mill-protezzjoni tad-drittijiet fundamentali, huma jorbtu lill-Istati Membri fil-każijiet kollha fejn huma msejħa sabiex japplikaw id-dritt tal-Unjoni ( 16 ).

63.

Fil-fatt, id-drittijiet fundamentali ggarantiti fl-ordinament ġuridiku tal-Unjoni għandhom japplikaw fis-sitwazzjonijiet kollha rregolati mid-dritt tal-Unjoni, iżda mhux lil hinn minn tali sitwazzjonijiet. Huwa minħabba f’hekk li l-Qorti tal-Ġustizzja fakkret diġà li hija ma tistax tevalwa, fid-dawl tal-Karta, leġiżlazzjoni nazzjonali li ma tagħmilx parti mill-qafas tad-dritt tal-Unjoni. Min-naħa l-oħra, ladarba tali leġiżlazzjoni nazzjonali tidħol fil-kamp tal-applikazzjoni ta’ dan id-dritt, il-Qorti tal-Ġustizzja, adita b’domanda preliminari, għandha tipprovdi l-elementi kollha ta’ interpretazzjoni meħtieġa għall-evalwazzjoni, mill-qorti nazzjonali, tal-konformità ta’ din il-leġiżlazzjoni mad-drittijiet fundamentali, li hija tiżgura r-rispett tagħhom ( 17 ).

64.

Għalhekk, il-kwistjoni kollha hija jekk, f’dan il-każ, il-Liġi Nru 329/2009 tikkostitwixxix implementazzjoni tal-Memorandum ta’ Qbil fis-sens tal-Artikolu 51(1) tal-Karta u tal-ġurisprudenza ċċitata iktar ’il fuq.

65.

Il-Liġi Nru 329/2009 ġiet adottata preċiżament sabiex ir-Rumanija tikkonforma ruħha mal-impenji meħuda minnha fil-konfront tal-Komunità, impenji li jidhru fil-Memorandum ta’ Qbil, kif jirriżulta b’mod espliċitu mill-kliem stess dik il-liġi, li hija intitolata “Liġi dwar ir-riorganizzazzjoni ta’ ċerti awtoritajiet u istituzzjonijiet pubbliċi, limitazzjoni tal-ispejjeż pubbliċi, appoġġ għan-negozji u osservanza tal-ftehim qafas konklużi mal-[Kummissjoni] u l- FMI”.

66.

Bl-istess mod, l-Artikolu 2 ta’ din il-liġi ma fih l-ebda ambigwità sa fejn jindika li l-miżuri li huwa jistabbilixxi huma ta’ natura eċċezzjonali, li għandhom l-iskop li jnaqqsu l-effetti tal-kriżi ekonomika u li jwettqu l-obbligi li jirriżultaw mill-Memorandum ta’ Qbil u mill-ftehim ta’ konferma konkluż bejn ir-Rumanija u l-Kummissjoni kif ukoll l-FMI.

67.

Kif rajna fil-punti 49 sa 52 ta’ dawn il-konklużjonijiet, dan il-Memorandum ta’ Qbil jikkonkretizza l-proċedura li tirriżulta mill-Artikolu 143 TFUE. Fuq din il-bażi, ġew adottati żewġ deċiżjonijiet tal-Kunsill, fosthom id-Deċiżjoni 2009/459 li tipprevedi l-ħlas ta’ kull pagament ġdid ta’ għajnuna finanzjarja ladarba l-implementazzjoni tal-programm ekonomiku ġdid tal-Gvern Rumen, li l-kundizzjonijiet tagħha huma stabbiliti f’dan il-Memorandum ta’ Qbil, tkun sodisfaċenti ( 18 ).

68.

Fost dawn il-kundizzjonijiet, nirrileva li l-punt 5(a) tal-Memorandum ta’ Qbil jipprevedi tnaqqis tal-massa tas-salarju tas-settur pubbliku, filwaqt li r-raba’ subparagrafu tal-punt 5(b) jindika li, sabiex jittejbu l-finanzi pubbliċi fit-tul, il-parametri qofol tas-sistema tal-pensjonijiet ser jiġu rriformati.

69.

Jirriżulta mill-kunsiderazzjonijiet preċedenti li l-Liġi Nru 329/2009 ġiet adottata sabiex timplementa dawn l-impenji meħuda mir-Rumanija fil-Memorandum ta’ Qbil li, kif rajna fil-punti 49 sa 52 ta’ dawn il-konklużjonijiet, jagħmel parti mid-dritt tal-Unjoni. Għaldaqstant, is-sitwazzjoni tar-rikorrenti fil-kawża prinċipali hija effettivament irregolata mid-dritt tal-Unjoni.

70.

F’dan ir-rigward, ma huwiex rilevanti li l-Memorandum ta’ Qbil iħalli marġni ta’ manuvra lir-Rumanija sabiex tiddeċiedi l-aħjar miżuri sabiex iwasslu għall-osservanza ta’ dawn l-impenji, bħalma hija l-miżura inkwistjoni fil-kawża prinċipali li tipprevedi l-projbizzjoni tal-kumulu tal-pensjoni netta fis-settur pubbliku mad-dħul minn attivitajiet eżerċitati ma’ istituzzjonijiet pubbliċi jekk il-livell tagħha jeċċedi ċertu livell. Fil-fehma tiegħi, l-għanijiet imfittxija mill-Artikolu 3(5) tad-Deċiżjoni 2009/459, u mill-Memorandum ta’ Qbil, huma suffiċjentement iddettaljati u preċiżi sabiex jikkostitwixxu regoli tad-dritt tal-Unjoni speċifiċi fil-qasam, kuntrarjament għal sempliċi rakkommandazzjonijiet adottati mill-Kunsill, fuq il-bażi tal-Artikolu 126 TFUE, indirizzati lill-Istati Membri li d-defiċit pubbliku tagħhom jiġi kkunsidrat bħala eċċessiv.

71.

Konsegwentement, inqis li l-Liġi Nru 329/2009 timplementa d-dritt tal-Unjoni fis-sens tal-Artikolu 51(1) tal-Karta u għaldaqstant din hija applikabbli għat-tilwima fil-kawża prinċipali.

72.

Qabelxejn, nippreċiża li l-analiżi tiegħi ser tirrigwarda biss l-Artikolu 17 tal-Karta. Fil-fatt, f’dak li jikkonċerna l-Artikoli 20 u 21 tagħha, għandu jiġi kkonstatat li l-qorti tar-rinviju sempliċement issemmihom fid-domanda preliminari mingħajr madankollu ma tispjega kif il-miżura nazzjonali inkwistjoni fil-kawża prinċipali tikser dawn l-artikoli.

73.

Skont l-Artikolu 17 tal-Karta, “[l]-ebda persuna ma tista’ tiġi mċaħħda mill-proprjetà tagħha, ħlief fl-interess pubbliku u fil-każijiet u skond il-kondizzjonijiet previsti mil-liġi, bi ħlas ta’ kumpens xieraq fi żmien utli għal dak li tkun tilfet. L-użu tal-proprjetà jista’ jiġi rregolat bil-liġi safejn ikun meħtieġ għall-interess pubbliku.”

74.

Sabiex tiġi ddeterminata l-portata tad-dritt fundamentali għar-rispett tal-proprjetà, għandu jittieħed inkunsiderazzjoni, b’mod partikolari, l-Artikolu 1 tal-Protokoll addizzjonali Nru 1 għall-Konvenzjoni Ewropea għall-Protezzjoni tad-Drittijiet tal-Bniedem u tal-Libertajiet Fundamentali, iffirmata f’Ruma fl-4 ta’ Novembru 1950, li tistabbilixxi dan id-dritt ( 19 ). F’dan ir-rigward, il-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem kellha l-opportunità tiddikjara ruħha f’diversi okkażjonijiet fuq id-dritt għall-pensjoni.

75.

B’dan il-mod, hija ddeċidiet li “[dan l-artikolu] ma joħloqx dritt għall-akkwist tal-proprjetà. [Huwa] ma jimponi l-ebda restrizzjoni fuq il-libertà tal-Istati kontraenti li jiddeċiedu li jistabbilixxu jew le sistema ta’ protezzjoni soċjali jew li jagħżlu t-tip jew il-livell tal-benefiċċji li jistgħu jingħataw taħt tali sistema. Għall-kuntrarju, meta Stat kontraenti jistabbilixxi leġiżlazzjoni li tipprevedi l-ħlas awtomatiku ta’ benefiċċju soċjali – kemm jekk l-għoti ta’ dak il-benefiċċju jkun jiddependi fuq il-ħlas minn qabel ta’ kontribuzzjonijiet, kemm jekk le –, dik il-leġiżlazzjoni għandha tiġi kkunsidrata li toħloq interess patrimonjali li jaqa’ fil-kamp ta’ applikazzjoni tal-Artikolu 1 tal-Protokoll Nru 1 għall-persuni li jissodisfaw dawn il-kundizzjonijiet.” ( 20 )

76.

Barra minn hekk, skont il-ġurisprudenza stabbilita tal-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem, id-dritt għall-pensjoni ma huwiex bħal dak li huwa ggarantit mill-Konvenzjoni Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem u tal-Libertajiet Fundamentali ( 21 ) u l-Artikolu 1 tal-Protokoll Nru 1 ma jistax jiġi interpretat fis-sens li jagħti dritt għal pensjoni f’ammont determinat ( 22 ).

77.

Ma nara l-ebda raġuni sabiex nadotta pożizzjoni differenti f’din il-kawża mibdija quddiem il-Qorti tagħna. Huwa stabbilit li d-dritt għall-pensjoni, li għandhom ir-rikorrenti fil-kawża prinċipali, tnissel mill-kontribuzzjonijiet tal-assigurati, f’dan il-każ maġistrati. Dawn akkwistaw dritt għall-proprjetà fuq il-pensjoni stabbilita taħt l-attività tagħhom u għaldaqstant il-pensjoni tagħmel parti mid-drittijiet patrimonjali tagħhom. Barra minn hekk, għal tlieta mir-rikorrenti, dan id-dritt ġie trażmess lill-eredi tal-assigurat de cujus. Għaldaqstant, id-dritt għall-pensjoni jidħol effettivament fil-kamp ta’ applikazzjoni tal-Artikolu 17 tal-Karta.

78.

Din id-dispożizzjoni tikkunsidra żewġ forom possibbli ta’ ksur tad-dritt tal-proprjetarju, jiġifieri ċ-ċaħda pura u sempliċi ta’ dan id-dritt (“[l]-ebda persuna ma tista’ tiġi mċaħħda mill-proprjetà tagħha”) jew ir-restrizzjoni tal-użu tagħha (“[l]-użu tal-proprjetà jista’ jiġi rregolat bil-liġi”) ( 23 ).

79.

F’dan il-każ, naħseb li l-projbizzjoni tal-kumulu tal-pensjoni fis-settur pubbliku mad-dħul minn attivitajiet eżerċitati ma’ istituzzjonijiet pubbliċi ma tistax tiġi kkunsidrata bħala att li jinvolvi ċaħda pura u sempliċi tal-proprjetà, sa fejn il-“proprjetarju” jibqa’ liberu li jiddisponi mill-proprjetà tiegħu, f’dan il-każ il-pensjoni. Fil-fatt, il-persuni fis-sitwazzjoni tar-rikorrenti fil-kawża prinċipali għandhom jagħmlu għażla bejn li jirċievu din il-pensjoni jew ikomplu r-relazzjoni tax-xogħol tagħhom. Huma bl-ebda mod ma huma mċaħħda mill-imsemmija pensjoni.

80.

Għall-kuntrarju, ma hemm l-ebda dubju li din il-projbizzjoni stabbilita permezz tal-Liġi Nru 329/2009 tirrestrinġi effettivament l-użu tal-proprjetà, billi tillimita l-użu tagħha b’mod temporanju. Din ir-restrizzjoni tista’ tiġi ammessa, bis-saħħa tal-Artikolu 17 tal-Karta, biss jekk hija “[rregolata] mil-liġi safejn meħtieġ fl-interess ġenerali”. Fil-fehma tiegħi, din il-frażi tirrifletti l-Artikolu 52(1) tal-Karta li jipprevedi li “[k]ull limitazzjoni fl-eżerċizzju tad-drittijet u tal-libertajiet rikonoxxuti [minnha] għandha tkun prevista mil-liġi u għandha tirrispetta l-essenza ta’ dawk id-drittijiet u libertajiet. Bla ħsara għall-prinċipju ta’ proporzjonalità, jistgħu jsiru limitazzjonijiet [għall-eżerċizzju ta’ dawn id-drittijiet u ta’ dawn il-libertajiet] f’dawk il-każijiet biss fejn ikun meħtieġ u fejn ġenwinament jintlaħqu l-objettivi ta’ interess ġenerali rikonoxxuti mill-Unjoni jew il-ħtieġa li jiġu protetti d-drittijiet u l-libertajiet ta’ oħrajn”.

81.

Minkejja li r-restrizzjoni tad-dritt għall-proprjetà bil-projbizzjoni tal-kumulu tal-pensjoni netta fis-settur pubbliku mad-dħul minn attività eżerċitata ma’ istituzzjoni pubblika hija ċertament irregolata mil-liġi Rumena, għad irid jiġi stabbilit jekk hija tirrispettax il-kontenut essenzjali tad-dritt għall-proprjetà, jekk hijiex meħtieġa u jekk hija tissodisfax għan ta’ interess ġenerali.

82.

Rigward dan l-aħħar punt, jidhirli li ma jistax ikun ikkontestat li l-għan li jfittex li jirriduċi l-effetti tal-kriżi ekonomika u jissodisfa l-obbligi riżultanti mill-Memorandum ta’ Qbil u mill-ftehim ta’ konferma konklużi bejn ir-Rumanija u l-Kummissjoni u l-FMI huwa għan ta’ interess ġenerali.

83.

Barra minn hekk, naħseb li l-Liġi Nru 329/2009 ma tqigħedx inkwistjoni l-garanzija nnifisha tad-dritt għall-proprjetà. Fil-fatt, kif jirriżulta mill-kliem tal-Artikolu 2 ta’ dik il-liġi, din tal-aħħar hija ta’ natura eċċezzjonali. Hija mhix imsejħa sabiex tibqa’ fis-seħħ għal żmien twil. Barra minn hekk, hija ma tqigħedx inkwistjoni l-prinċipju nnifsu tad-dritt għall-pensjoni, imma tillimita l-użu tiegħu f’ċirkustanzi definiti u inkwadrati tajjeb, jiġifieri meta l-pensjoni hija kkumulata ma’ attività eżerċitata ma’ istituzzjonijiet pubbliċi u meta l-pensjoni teċċedi ċertu livell.

84.

Fir-rigward tan-neċessità tal-leġiżlazzjoni nazzjonali inkwistjoni, jidhirli li, fil-kuntest speċifiku ħafna tal-kriżi ekonomika li biha huma kkonfrontati l-Istati Membri, dawn, kif ukoll l-istituzzjonijiet tal-Unjoni, huma ċertament l-aħjar sabiex jiddeterminaw liema miżuri jista’ jkollhom l-aħjar effett sabiex jissanaw l-ispiża pubblika. Għalhekk, jien naħseb li l-Istati Membri għandhom marġni ta’ diskrezzjoni wiesa’ f’dan il-qasam. Mill-bqija, infakkar li l-persuni kkonċernati mill-miżura għandhom jagħmlu għażla bejn li jżommu l-ħlas tal-pensjoni jew ikomplu jeżerċitaw attività ma’ istituzzjoni pubblika biss meta l-pensjoni tagħhom teċċedi l-livell tas-salarju gross medju nazzjonali li serva ta’ bażi għall-istabbiliment tal-baġit tas-sigurtà soċjali tal-Istat. Barra minn hekk, is-sospensjoni tal-ħlas tal-pensjoni tar-rikorrenti hija biss temporanja, sakemm tispiċċa r-relazzjoni ta’ xogħol.

85.

Lanqas ma huma mċaħħda minn kull sors ta’ dħul għaliex huma jagħmlu dħul preċiżament mill-attività professjonali eżerċitata mal-istituzzjoni pubblika.

86.

Fl-aħħar nett, fil-fehma tiegħi, il-Liġi Nru 329/2009 ma tqigħedx fuq ir-rikorrenti fil-kawża prinċipali piż sproporzjonat u eċċessiv peress li f’kull mument huma jistgħu jagħmlu l-għażla li jitterminaw ir-relazzjoni ta’ xogħol tagħhom, u jirċievu mill-ġdid, il-pensjoni tagħhom.

87.

Għaldaqstant, fid-dawl ta’ dawn l-elementi kollha, jiena tal-fehma li l-Artikolu 17 tal-Karta għandu jiġi interpretat fis-sens li ma jipprekludix leġiżlazzjoni nazzjonali, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, li tipprevdi l-projbizzjoni tal-kumulu tal-pensjoni netta fis-settur pubbliku mad-dħul minn attivitajiet eżerċitati ma’ istituzzjonijiet pubbliċi jekk il-livell tagħha jeċċedi ċertu livell.

88.

Fil-kawża li wasslet għas-sentenza tal-21 ta’ Mejju 2015, SCMD ( 24 ), il-Qorti tal-Ġustizzja kienet mitluba tiddeċiedi, essenzjalment, jekk l-Artikolu 17 tal-Liġi Nru 329/2009, li jimponi t-terminazzjoni ipso jure tar-relazzjoni ta’ xogħol jew tar-relazzjoni ta’ servizz tal-impjegati tas-settur pubbliku li jibbenefikaw ukoll minn pensjoni tal-irtirar ogħla mis-salarju gross medju, meta dawn ma jkunux għażlu li jkomplu din ir-relazzjoni ta’ xogħol jew din ir-relazzjoni ta’ servizz f’terminu stabbilit, jistabbilixxix diskriminazzjoni fis-sens tal-Artikolu 2(2) u tal-Artikolu 3(1) tad-Direttiva 2000/78. Il-Qorti tal-Ġustizzja kkonkludiet li dawn id-dispożizzjonijiet ma humiex applikabbli għal-leġiżlazzjoni nazzjonali inkwistjoni f’dik il-kawża.

89.

Billi l-leġiżlazzjoni nazzjonali msemmija fil-kawża li wasslet għas-sentenza SCMD ( 25 ) hija wkoll dik li hija kkontestata inkwistjoni fil-kawża prinċipali, ma nara l-ebda raġuni li nitbiegħed mir-raġunament u mid-deċiżjoni adottata mill-Qorti tal-Ġustizzja f’dik il-kawża, u dan iktar u iktar għaliex la l-qorti tar-rinviju fil-kawża li tressqet quddiemna – u, fl-aħħar mill-aħħar, lanqas ir-rikorrenti fil-kawża prinċipali – ma jispjegaw ir-rabta li suppost teżisti bejn l-istatus ta’ pensjonanti akkwistat mill-maġistrati kkonċernati f’din il-kawża u xi wieħed mill-motivi ta’ diskriminazzjoni msemmija fl-Artikolu 1 tad-Direttiva 2000/78.

90.

Fil-fatt, għandu jiġi kkonstatat li l-qorti tar-rinviju sempliċement tikkwota minn sentenza tal-Curtea Constituţională (qorti kostituzzjonali) tal-4 ta’ Novembru 2009, fejn ġie kkonstatat li l-Liġi Nru 329/2009 hija konformi mal-Kostituzzjoni, sa fejn id-dispożizzjonijiet tal-Kapitolu IV tagħha, li minnu jagħmlu parti l-Artikoli 17 sa 26 ta’ din il-liġi, ma jikkonċernawx il-persuni li jkollhom it-tul tal-ħatra tagħhom iffissat b’mod espliċitu mill-Kostituzzjoni, u għaldaqstant ġiet ikkonfermata l-kostituzzjonalità ta’ dik il-liġi f’dak li jikkonċerna l-maġistrati tal-karriera.

91.

F’dan ir-rigward, għandu jitfakkar li, bis-saħħa tal-Artikolu 2(1) ta’ din id-direttiva, il-“prinċipju tal-ugwaljanza fit-trattament” għandu jinftiehem li ma għandu jkun hemm l-ebda diskriminazzjoni diretta jew indiretta, ibbażata fuq xi wieħed mill-motivi msemmija fl-Artikolu 1 ta’ din id-direttiva, fosthom l-età ( 26 ).

92.

Issa, kif innotat il-Qorti tal-Ġustizzja fil-kawża li wasslet għas-sentenza SCMD, it-tmiem tar-relazzjoni ta’ xogħol jew tar-relazzjoni ta’ servizz huwa, skont id-dispożizzjonijiet nazzjonali inkwistjoni, impost biss fuq il-persuni impjegati fis-settur pubbliku li jibbenefikaw minn pensjoni tal-irtirar f’ammont ogħla mis-salarju gross medju nazzjonali u ma jkunux għażlu, f’terminu stabbilit, li jkomplu r-relazzjoni ta’ xogħol jew ir-relazzjoni ta’ servizz ( 27 ).

93.

Għaldaqstant id-differenza fit-trattament ma hijiex ibbażat fuq l-età imma fuq il-kwalità ta’ impjegat fis-settur pubbliku u fuq il-fatt li l-ammont tal-pensjoni tal-irtirar li jirċievi dak l-impjegat huwa ogħla mis-salarju gross medju nazzjonali ( 28 ).

94.

Konsegwentement, kif iddeċidiet il-Qorti tal-Ġustizzja fil-punt 31 tas-sentenza SCMD, sitwazzjoni bħal dik li tressqet quddiemna llum ma taqax fil-qafas ġenerali stabbilit bl-Artikolu 2(2) tad-Direttiva 2000/78 sabiex jiġu miġġielda ċerti diskriminazzjonijiet.

95.

Naħseb għaldaqstant li dan l-artikolu għandu jiġi interpretat fis-sens li ma huwiex applikabbli għal leġiżlazzjoni nazzjonali bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali li tipprevedi, għall-persuni impjegati fis-settur pubbliku, il-projbizzjoni tal-kumulu tal-pensjoni netta mad-dħul minn attivitajiet eżerċitati ma’ istituzzjonijiet pubbliċi jekk il-livell tagħha jeċċedi l-livell tas-salarju gross medju nazzjonali li serva ta’ bażi għall-istabbiliment tal-baġit tas-sigurtà soċjali tal-Istat.

96.

Bil-ħames domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju tistaqsi, essenzjalment, fuq il-punt dwar jekk l-Artikolu 47 tal-Karta u l-prinċipji ta’ ekwivalenza u ta’ effettività għandhomx jiġu interpretati fis-sens li huma jipprekludu leġiżlazzjoni nazzjonali li tipprevedi li, fil-każ ta’ ksur tal-prinċipju ta’ supremazija tad-dritt tal-Unjoni, huma biss id-deċiżjonijiet ġudizzjarji definittivi u irrevokabbli mogħtija fil-kuntest ta’ rikorsi ta’ natura amministrattiva li jistgħu jkunu s-suġġett ta’ reviżjoni u mhux id-deċiżjonijiet mogħtija fl-oqsma l-oħra, bħalma huma l-oqsma ċivili, kriminali, jew kummerċjali.

97.

Infakkar li, fil-kawża prinċipali, il-qorti tar-rinviju hija adita b’rikors għal reviżjoni kontra sentenza ċivili mogħtija mill-Curtea de Apel Alba Iulia, Secţia pentru conflicte de muncă şi asigurări sociale (qorti tal-appell ta’ Alba Iulia, sezzjoni tat-tilwim tax-xogħol u tas-sigurtà soċjali) li għandu bħala suġġett il-kontestazzjoni ta’ deċiżjoni ta’ rtirar.

98.

Qabelxejn, għandu jiġi nnotat li l-Qorti tal-Ġustizzja diġà eżaminat din il-kwistjoni fil-kawża li wasslet għas-sentenza tas-6 ta’ Ottubru 2015, Târșia ( 29 ). Fil-fatt, f’din il-kawża, il-Qorti tal-Ġustizzja kienet mistoqsija mit-Tribunalul Sibiu (qorti għolja ta’ Sibiu) fuq il-punt dwar jekk id-dritt tal-Unjoni, b’mod partikolari l-prinċipji ta’ ekwivalenza u ta’ effettività, kellux jiġi interpretat fis-sens li huwa jipprekludi li qorti nazzjonali ma jkollhiex il-possibbiltà li tirrevedi deċiżjoni ġudizzjarja definittiva mogħtija fil-kuntest ta’ rikors ta’ natura ċivili, meta dik id-deċiżjoni tirriżulta inkompatibbli ma’ interpretazzjoni tad-dritt tal-Unjoni adottata mill-Qorti tal-Ġustizzja wara d-data li fiha l-imsemmija deċiżjoni saret definittiva, anki jekk din il-possibbiltà teżisti f’dak li jikkonċerna d-deċiżjonijiet ġudizzjarji definittivi inkompatibbli mad-dritt tal-Unjoni mogħtija fil-kuntest ta’ rikors ta’ natura amministrattiva.

99.

Fil-kawża Târșia, bħal f’din il-kawża, il-leġiżlazzjoni nazzjonali li ġiet ikkontestata kienet l-Artikolu 21 tal-Liġi Nru 554/2004 fuq il-kontenzjuż amministrattiv.

100.

Issa, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet fil-punt 34 ta’ din is-sentenza li “[l-prinċipju ta’ ekwivalenza] jimplika trattament ugwali għar-rimedji bbażati fuq ksur tad-dritt nazzjonali u dawk simili bbażati fuq ksur tad-dritt tal-Unjoni u mhux l-ekwivalenza tar-regoli proċedurali nazzjonali applikabbli għal proċeduri ta’ natura differenti bħal, fil-kawża prinċipali, il-proċeduri ċivili minn naħa u l-proċeduri amministrattivi min-naħa l-oħra. Barra minn hekk, [dan] il-prinċipju ma huwiex rilevanti f’sitwazzjoni li, bħal fil-kawża prinċipali, tikkonċerna żewġ tipi ta’ rikorsi bbażati, kemm wieħed kif ukoll l-ieħor, fuq ksur tad-dritt tal-Unjoni”. Għaldaqstant, il-Qorti tal-Ġustizzja kkonkludiet li dan il-prinċipju ma kienx jipprekludi leġiżlazzjoni nazzjonali bħalma huwa l-Artikolu 21 tal-Liġi Nru 554/2004.

101.

Barra minn hekk, fir-rigward tal-prinċipju ta’ effettività, il-Qorti tal-Ġustizzja indikat fil-punt 38 tal-imsemmija sentenza li “[hija], fakkret, diversi drabi, l-importanza li għandu l-prinċipju ta’ awtorità ta’ res judicata [...]. Għaldaqstant, ġie deċiż li d-dritt tal-Unjoni ma jeżiġix li, sabiex tittieħed inkunsiderazzjoni l-interpretazzjoni ta’ dispożizzjoni rilevanti ta’ dan id-dritt adottata mill-Qorti tal-Ġustizzja wara d-deċiżjoni ta’ korp ġudizzjarju li jkollha l-awtorità ta’ res judicata, dan għandu, bħala prinċipju jirriforma din id-deċiżjoni”.

102.

Il-Qorti tal-Ġustizzja għalhekk ikkonkludiet li l-prinċipju ta’ effettività ma kienx jipprekludi, lanqas, leġiżlazzjoni nazzjonali bħalma huwa l-Artikolu 21 tal-Liġi Nru 554/2004.

103.

Fl-aħħar nett, il-Qorti tal-Ġustizzja fakkret fil-punt 40 tas-sentenza Târșia ( 30 ) li “hija ġurisprudenza stabbilita li, minħabba, fost oħrajn, il-fatt li ksur tad-drittijiet li jirriżultaw mid-dritt tal-Unjoni minn [deċiżjoni ġudizzjarja definittiva] ma jkunx jista’ jiġi rrimedjat, l-individwi ma jistgħux jiġu miċħuda l-possibbiltà li jżommu lill-Istat responsabbli sabiex b’dan il-mezz jiksbu protezzjoni legali tad-drittijiet tagħhom”.

104.

Għalhekk, għall-istess raġunijiet bħal dawk invokati mill-Qorti tal-Ġustizzja fis-sentenza Târșia, inqis li l-Artikolu 47 tal-Karta u l-prinċipji ta’ ekwivalenza u ta’ effettività għandhom jiġu interpretati fis-sens li ma jipprekludux li qorti nazzjonali ma jkollhiex il-possibbiltà li tirrevedi deċiżjoni ġudizzjarja definittiva mogħtija fil-kuntest ta’ rikors ta’ natura ċivili, meta din id-deċiżjoni tirriżulta inkompatibbli ma’ interpretazzjoni tad-dritt tal-Unjoni adottata mill-Qorti tal-Ġustizzja, minkejja li din il-possibbiltà teżisti f’dak li jikkonċerna d-deċiżjonijiet ġudizzjarji definittivi li jkunu inkompatibbli mad-dritt tal-Unjoni mogħtija fil-kuntest ta’ rikorsi ta’ natura amministrattiva.

105.

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet kollha preċedenti, nipproponi li l-Qorti tal-Ġustizzja tirrispondi lill-Curtea de Apel Alba Iulia (qorti tal-appell ta’ Alba Iulia, ir-Rumanija) bil-mod li ġej:

Il-Memorandum ta’ Qbil bejn il-Komunità Ewropea u r-Rumanija, konkluż f’Bukarest u fi Brussell fit-23 ta’ Ġunju 2009, għandu jiġi kkunsidrat bħala att adottat mill-istituzzjonijiet tal-Unjoni fis-sens tal-Artikolu 267 TFUE; il-Qorti tal-Ġustizzja hija kompetenti sabiex tinterpretah.

Dan il-memorandum għandu jiġi interpretat fis-sens li ma jipprekludix l-adozzjoni ta’ leġiżlazzjoni nazzjonali, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, li tipprevedi l-projbizzjoni tal-kumulu tal-pensjoni netta fis-settur pubbliku mad-dħul minn attivitajiet eżerċitati ma’ istituzzjonijiet pubbliċi jekk il-livell tagħha jeċċedi l-livell tas-salarju gross medju nazzjonali li serva ta’ bażi għall-istabbiliment tal-baġit tas-sigurtà soċjali tal-Istat.

L-Artikolu 17 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea għandu jiġi interpretat fis-sens li ma jipprekludix leġiżlazzjoni nazzjonali, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, li tipprevedi l-projbizzjoni tal-kumulu tal-pensjoni netta fis-settur pubbliku mad-dħul minn attivitajiet eżerċitati ma’ istituzzjonijiet pubbliċi jekk il-livell tagħha jeċċedi ċertu livell.

L-Artikolu 2(2) tad-Direttiva tal-Kunsill 2000/78/KE, tas-27 ta’ Novembru 2000, li tistabbilixxi qafas ġenerali għall-ugwaljanza ta’ trattament fl-impjieg u fix-xogħol, għandu jiġi interpretat fis-sens li ma japplikax għal leġiżlazzjoni nazzjonali bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali li tipprevedi, għall-persuni impjegati fis-settur pubbliku, il-projbizzjoni tal-kumulu tal-pensjoni netta fis-settur pubbliku mad-dħul minn attivitajiet eżerċitati ma’ istituzzjonijiet pubbliċi jekk il-livell tagħha jeċċedi l-livell tas-salarju gross medju nazzjonali li serva ta’ bażi għall-istabbiliment tal-baġit tas-sigurtà soċjali tal-Istat.

Id-dritt tal-Unjoni, b’mod partikolari l-prinċipji ta’ ekwivalenza u ta’ effettività, għandu jiġi interpretat fis-sens li ma jipprekludix, f’ċirkustanzi bħal dawk tal-kawża prinċipali, li qorti nazzjonali ma jkollhiex il-possibbiltà li tirrevedi deċiżjoni ġudizzjarja finali mogħtija fil-kuntest ta’ rikors ta’ natura ċivili, meta din id-deċiżjoni tirriżulta li tkun inkompatibbli ma’ interpretazzjoni tad-dritt tal-Unjoni mogħtija mill-Qorti tal-Ġustizzja tal-Unjoni Ewropea wara d-data li fiha l-imsemmija deċiżjoni tkun saret finali, minkejja li tali possibbiltà teżisti fir-rigward tad-deċiżjonijiet ġudizzjarji finali li jkunu inkompatibbli mad-dritt tal-Unjoni mogħtija fil-kuntest ta’ rikorsi ta’ natura amministrattiva.