1.

Skont studju reċenti mwettaq fuq inizjattiva tal-Kummissjoni Ewropea, it-telf tad-dħul mit-taxxa fuq il-valur miżjud (iktar ’il quddiem il-“VAT”) żdid fl-2011, fl-Istati Membri, għal EUR 193 biljun, li jirrappreżenta 18 % tad-dħul dovut u 1.5 % tal-prodott gross domestiku (PGD) ( 2 ). Jekk dan it-telf għandu diversi raġunijiet, il-frodi hija waħda prinċipali. Għalhekk ma hijiex sorpriża li l-ġlieda kontra l-evażjoni tal-VAT saret kwistjoni partikolarment sinjifikattiva għall-amministrazzjonijiet u għall-qrati nazzjonali. Minn ċertu żmien ’l hawn, din il-kwistjoni qed tokkupa wkoll post dejjem iktar importanti fil-ġurisprudenza tal-Qorti tagħna.

2.

Is-sistema tat-tassazzjoni tal-kummerċ intra-Komunitarju tikkostitwixxi terran partikolarment suxxettibbli għall-frodi, li l‑modus operandi tiegħu jikkonsisti fl-użu tal-mekkaniżmi tal-VAT sabiex isiru profitti mhux dovuti taħt il-forma ta’ tnaqqis, eżenzjonijiet u rimbors tat-taxxa. Iktar reċentement ukoll, diversi sentenzi tal-Qorti tagħna indirizzaw din il-problema. Dawn il-kawżi magħquda joffru l-opportunità li din il-ġurisprudenza tiġi żviluppata u kkompletata. Fil-fatt, il-Hoge Raad der Nederlanden (Qorti suprema tal-Pajjiżi l-Baxxi) tistaqsi dwar il-portata tal-kompetenzi u tal-obbligi tal-awtoritajiet u tal‑qrati tal-Istati Membri f’każijiet ta’ dan it-tip ta’ frodi, u dan fin‑nuqqas ta’ dispożizzjonijiet espliċiti dwar dawn il-kompetenzi u obbligi fid-dritt nazzjonali.

3.

Id-dritt għat-tnaqqis tat-taxxa input huwa wieħed mill‑mekkaniżmi prinċipali ta’ funzjonament tal-VAT. Fiż-żmien tal-fatti fil-kawżi prinċipali, dan id-dritt kien stabbilit bl-Artikolu 17 tas-Sitt Direttiva tal-Kunsill, tas-17 ta’ Mejju 1977, fuq l-armonizzazzjoni tal‑liġijiet tal-Istati Membri dwar taxxi fuq id-dħul mill-bejgħ — Sistema komuni ta’ taxxa fuq il-valur miżjud: bażi uniformi ta’ stima ( 3 ), kif emendata bid-Direttiva tal-Kunsill 95/7/KE, tal-10 ta’ April 1995 ( 4 ) (iktar ’il quddiem is-“Sitt Direttiva”), fil-verżjoni tiegħu li tirriżulta mill-Artikolu 28f ta’ din l-istess direttiva. L-Artikolu 28f (2)(a) u (d) u (3)(b) huwa fformulat kif ġej:

“2.   Sa kemm l-oġġetti u s-servizzi huma użati għall-iskopijiet fuq it-transazzjoni taxxabbli tiegħu, il-persuna taxxabbli għandha tkun intitolata biex tnaqqas mit-taxxa li hi responsabbli biex tħallas:

[…]

3.   Stati Membri għandhom jagħtu wkoll lil kull persuna taxxabbli d‑dritt ta’ tnaqqis jew ta’ ħlas lura tat-taxxa fuq il-valur miżjud riferut fil-paragrafu 2 sa kemm l-oġġetti u s-servizzi huma użati għall-iskopijiet ta’:

[…]

4.

Is-sistema applikabbli għal kunsinna ta’ oġġetti bejn persuni taxxabbli ta’ Stati Membri differenti hija bbażata fuq il-prinċipju tal‑eżenzjoni fl-Istat Membru tal-kunsinna (imsejħa għalhekk kunsinna intra-Komunitarja), flimkien maż-żamma tad-dritt tat-tnaqqis tat-taxxa input, u tat-tassazzjoni fl-Istat Membru tal-akkwist (imsejjaħ akkwist intra-Komunitarju) bir-rata fis-seħħ f’dak l-Istat. Kultant dan it-tip ta’ eżenzjoni jissejjaħ “tassazzjoni b’rata ta’ 0 %”. Hija għandha tiġi distinta minn eżenzjoni “klassika” li ma tagħtix lok għad-dritt ta’ tnaqqis. Dan l-aħħar tip ta’ eżenzjoni għandu l-effett li jneħħi t‑tranżazzjoni mill-kamp ta’ applikazzjoni tas-sistema tal-VAT. Dan ma huwiex il-każ tal-eżenzjoni tal-kunsinni intra-Komunitarji li kull ma jagħmlu huwa li jissostitwixxu l-kompetenza fiskali tal-Istat Membru tal-kunsinna lejn l-Istat Membru tal-akkwist, filwaqt li jżommu t‑tranżazzjoni taħt is-sistema tal-VAT. Huwa biss f’dan il-kuntest li jista’ jsir riferiment għal “dritt għal eżenzjoni”. Barra minn hekk, ladarba l-akkwist intra-Komunitarju jagħti immedjatament dritt għal tnaqqis, l-ammont ta’ taxxa dovuta għal dan l-akkwist huwa xejn (awto-likwidizzjoni tat-taxxa). Huwa biss wara li tkun twettqet kunsinna taxxabbli output li x-xerrej ikun taxxabbli għat-taxxa dovuta meta tkun saret din il-kunsinna. Dawn ir-regoli jirriżultaw b’mod partikolari mill‑Artikoli 28a, 28b u 28ċ tas-Sitt Direttiva.

5.

B’hekk l-Artikolu 28a tas-Sitt Direttiva jipprovdi:

“1.   Li ġej għandu jkun suġġett ukoll għat-taxxa fuq il-valur miżjud:

[…]

3.   ‘Akkwisizzjoni intra-komunitarja ta’ merkanzija’ tfisser l-akkwisizzjoni tad-dritt bħala sid ta’ propjeta mhux fissa u tanġibbli mibgħuta jew ittrasportata sa għand il-persuna li qed takkwista l-merkanzija jew għan-nom tal-bejjiegħ jew il-persuna li qed takkwista l-merkanzija għal Stat Membru li mhux l-istess li minnu ntbagħtet jew kienet ittrasportata l-merkanzija.

[…]”

6.

Skont l-Artikolu 28b A tal-istess direttiva:

“1.   Il-post ta’ l-akkwisizzjoni intra-Komunitarja tal-merkanzija jittieħed bħala l-post fejn tkun il-merkanzija fejn jintemm it-trasport jew li jintbagħtu għand il-persuna li akkwistathom.

2.   Mingħajr preġudizzju għall-paragrafu 1, il-post tal-akkwisizzjoni intra-Komunitarja tal-merkanzija imsemmi fl-Artikolu 28a(1)(a) madankollu, jittieħed li qiegħed fit-territorju tal-Istat Membru li ħareġ in-numru tal-identifikazzjoni ta[l-VAT] li l-persuna li qed takkwista l-merkanzija tkun għamlet l-akkwisizzjoni, sakemm il-persuna li takkwista l-merkanzija tista’ turi li dik l-akkwisizzjoni kienet suġġetta għat-taxxa skont il-paragrafu 1.

Jekk, madankollu, l-akkwisizzjoni tkun suġġetta għat-taxxa skont il-paragrafu 1 fl-Istat Membru tal-wasla tal-merkanzija mibgħuta jew ittrasportata wara li tkun suġġetta għat-taxxa skond l-ewwel sottoparagrafu, l-ammont taxxabbli jitnaqqas skond il-każ fl-Istat Membru li ħareġ in-numru ta’ l-identifikazzjoni tat-taxxa fuq il-valur miżjud li bih il-persuna li tkun akkwistat il-merkanzija tkun għamlet l-akkwisizzjoni.

Sabiex ikun jista jiġi applikat l-ewwel subparagrafu, l-akkwist intra-Komunitarju ta’ l-oġġetti għandu jitqies li kien soġġett għat-taxxa skond il-paragrafu 1 meta l-kondizzjonijiet li ġejjin ikunu ntlaħqu:

7.

L-ewwel subparagrafu tal-Artikolu 28ċ (A) (a) tas-Sitt Direttiva jipprovdi:

“Mingħajr preġudizzju għal disposizzjonijet oħrajn tal-Komunità u suġġetta għall-kondizzjonijiet li se jistabbilixxu għall-iskop li jiżguraw l-applikazzjoni korretta u ċara ta’ l-eżenzjonijiet hawn taħt u biex jilqgħu kontra evażjoni, skartar jew abbuż. Stati Membri jeżentaw:

8.

Id-dispożizzjonijiet tas-Sitt Direttiva fuq imsemmija ġew trasposti fid-dritt Olandiż fl-Artikoli 9, 15, 17b u 30 tal-Liġi dwar it‑taxxa fuq id-dħul mill-bejgħ (wet op de omzetbelasting), tat-28 ta’ Ġunju 1968 ( 5 ).

9.

Skont il-qorti tar-rinviju, id-dritt Olandiż ma jinkludi ebda dispożizzjoni espliċita li tissuġġetta d-dritt għal tnaqqis, eżenzjoni jew rimbors tat-taxxa għall-kundizzjoni li t-tranżazzjoni ma kinitx parti minn frodi fiskali li l-persuna taxxabbli kienet taf jew setgħet tkun taf biha.

10.

Schoenimport “Italmoda” Mariano Previti vof (iktar ’il quddiem “Italmoda”), kumpannija taħt id-dritt Olandiż, teżerċita l-attività tagħha fil-qasam tal-kummerċ taż-żraben. Fiż-żmien tal-fatti tal-kawża prinċipali, jiġifieri bejn is-sena 1999 u s-sena 2000, hija wettqet ukoll tranżazzjonijiet ta’ hardwer ta’ kompjuters. Dan il-hardwer, mixtri minn Italmoda fil-Pajjiżi l-Baxxi u fil-Ġermanja, ġie mibjugħ u mibgħut lill-klijenti suġġetti għall-VAT fl-Italja. Għal dak li jirrigwarda l-oġġetti ġejjin mill-Ġermanja, dawn inxtraw minn Italmoda taħt in-numru ta’ identifikazzjoni tal-VAT Olandiż [akkwist suġġett għall-VAT tal-Istat Membru tan-numru ta’ identifikazzjoni fis-sens tal-Artikolu 28b (A)(2) tas-Sitt Direttiva], iżda mibgħuta direttament mill-Ġermanja lejn l-Italja.

11.

Għal dak li jirrigwarda l-oġġetti akkwistati fil-Pajjiżi l-Baxxi, Italmoda għamlet id-dikjarazzjonijiet neċessarji kollha u naqqset it-taxxa input fid-dikjarazzjonijiet tal-VAT tagħha. Għall-kuntrarju, għal dak li jirrigwarda l-oġġetti ġejjin mill-Ġermanja, Italmoda la ddikjarat l‑kunsinna intra-Komunitarja fl-imsemmi Stat Membru u lanqas l-akkwist intra-Komunitarju fil-Pajjiżi l-Baxxi, għalkemm din it-tranżazzjoni kienet eżenti fil-Ġermanja. Fl-Italja, ebda wieħed minn dawn l-akkwisti intra-Komunitarji ma kien iddikjarat mix-xerrejja u l-VAT ma tħallsitx. L-awtoritajiet fiskali Taljani pproċedew għall-irkupru tat-taxxa dovuta u rrifjutaw id-dritt għal tnaqqis lill-imsemmija xerrejja.

12.

Peress li l-awtoritajiet fiskali Olandiżi kkunsidraw li Italmoda pparteċipat b’mod konxju fi frodi intiża sabiex tevadi l-VAT fl-Italja, irrifjutawlha d-dritt għal eżenzjoni fir-rigward tal-kunsinni intra‑Komunitarji destinati lejn dak l-Istat Membru, id-dritt għal tnaqqis tat-taxxa input kif ukoll id-dritt għal rimbors tat-taxxa mħallsa fir‑rigward tal-merkanzija ġejja mill-Ġermanja u għalhekk ħarġet tliet avviżi ta’ rettifika kontra Italmoda. Ir-rikors ta’ Italmoda kontra dawn l‑avviżi ntlaqa’ fl-ewwel istanza mir-Rechtbank te Haarlem, li inkarigat lill-awtoritajiet fiskali sabiex jiddeċiedu mill-ġdid. Madankollu, Italmoda appellat minn din is-sentenza quddiem il-Gerechtshof te Amsterdam. Din tal-aħħar, fis-sentenza tagħha tat-12 ta’ Mejju 2011, annullat is-sentenza tar-Rechtbank te Haarlem kif ukoll l-avviżi ta’ rettifika.

13.

Is-Staatssecretaris van Financiën ppreżenta appell fil-kassazzjoni kontra din is-sentenza quddiem il-qorti tar-rinviju. Huwa f’dawn iċ‑ċirkustanzi li l-Hoge Raad der Nederlanden ressqet id-domandi preliminari segwenti:

14.

Turbu.com BV (iktar ’il quddiem “Turbu.com”), kumpannija taħt id-dritt Olandiż, topera kummerċ bl-ingrossa ta’ hardwer ta’ kompjuters u ta’ apparat ta’ telekomunikazzjoni kif ukoll ta’ softwer. Matul il‑perijodu bejn ix-xahar ta’ Awwissu u x-xahar ta’ Diċembru 2001, Turbu.com għamlet ċertu numru ta’ kunsinni intra-Komunitarji ta’ mowbajls, u applikat l‑eżenzjoni msemmija u naqqset it-taxxa input. Wara investigazzjoni mis-servizzi tal-investigazzjonijiet fiskali, id-direttur ta’ Turbu.com ġie kkundannat kriminalment, fl-2005, għal falsifikazzjoni ta’ dokumenti u preżentazzjoni ta’ dikjarazzjoni fiskali mhux kompluta u ineżatta.

15.

F’din l-investigazzjoni, l-awtoritajiet fiskali kkunsidraw li Turbu.com kienet applikat l-eżenzjoni għall-imsemmija kunsinni b’mod żbaljat u ħarġulha avviż ta’ rettifika. Wara r-rikorsi ppreżentati mill‑kumpannija kkonċernata, dan l-avviż ġie kkonfermat fl-ewwel istanza mir-Rechtbank te Breda, u mbagħad fl-appell mill-Gerechtshof te ’s-Hertogenbosch fis-sentenza tal-25 ta’ Frar 2011.

16.

Turbu.com ippreżentat appell fil-kassazzjoni kontra din is‑sentenza quddiem il-qorti tar-rinviju. Huwa f’dawn iċ-ċirkustanzi li l‑Hoge Raad der Nederlanden ressqet id-domanda preliminari segwenti:

“Id-dritt tal-Unjoni Ewropea jobbliga lill-awtoritajiet u lill-qrati nazzjonali jirrifjutaw il-benefiċċju tal-eżenzjoni mill-VAT favur kunsinna intra-Komunitarja meta fatti oġġettivi jippermettu li jiġi stabbilit li twettqet frodi tal-VAT mal-provvista ta’ oġġetti u li l-persuna taxxabbli kienet taf jew kellha tkun taf li kienet qed tipparteċipa f’tali operazzjoni, fil-każ li l-liġi nazzjonali ma tipprevedix li din il-persuna għandha tiġi mċaħħda mill-benefiċċju tal-eżenzjoni f’ċirkustanzi bħal dawn?”

17.

Turbu.com Mobile Phone’s BV (iktar ’il quddiem “TMP”), kumpannija taħt id-dritt Olandiż, terżerċita l-attività tagħha fil-qasam tal-kummerċ tal-mowbajls. Fix-xahar ta’ Lulju 2003, hija għamlet kunsinni intra‑Komunitarji ta’ mowbajls u applikat l-eżenzjoni msemmija u talbet ir-rimbors tat-taxxa tal-input mħallsa fir-rigward tal-akkwist ta’ dawn l-istess mowbajls mingħand impriżi stabbiliti fit-territorju Olandiż. Peress li l-awtoritajiet fiskali Olandiżi kkonstataw diversi irregolaritajiet fid-dikjarazzjonijiet magħmula minn TMP kif ukoll fir-rigward tat-tranżazzjonijiet input minbarra l-imsemmija kunsinni intra-Komunitarji, irrifjutaw ir-rimbors. Din id-deċiżjoni kienet annullata mir-Rechtbank te Breda, li s-sentenza tagħha ġiet imbagħad annullata mill-Gerechtshof te ’s-Hertogenbosch f’sentenza tal-25 ta’ Frar 2011.

18.

TMP ippreżentat appell fil-kassazzjoni kontra din is-sentenza quddiem il-qorti tar-rinviju. Huwa f’dawn iċ-ċirkustanzi li l-Hoge Raad der Nederlanden ressqet id-domanda preliminari segwenti:

“Id-dritt tal-Unjoni Ewropea jimponi fuq l-awtoritajiet u l-qrati nazzjonali l-obbligu li jirrifjutaw il-benefiċċju tad-dritt ta’ tnaqqis meta fatti oġġettivi juru li tkun saret frodi tal-VAT fi provvista ta’ beni u li l‑persuna taxxabbli kienet taf jew kellha tkun taf bil-parteċipazzjoni tagħha fiha, fil-każ li l-liġi nazzjonali ma tipprevedix id-dekadenza ta’ dan id-dritt f’ċirkustanzi simili?”

19.

It-talbiet għal deċiżjoni preliminari ġew ippreżentati fir-Reġistru tal-Qorti tal-Ġustizzja, fit-18 ta’ Marzu (C-131/13) u fit-2 ta’ April 2013 (C-163/13 u C-164/13) rispettivament. It-tliet kawżi ngħaqdu għall‑finijiet tal-proċedura bil-miktub, orali u tas-sentenza b’deċiżjoni tal-President tal-Qorti tal-Ġustizzja tas-25 ta’ April 2013. Ġew ippreżentati osservazzjonijiet bil-miktub minn Italmoda, Turbu.com u TMP, mill-Gvern Olandiż u tar-Renju Unit kif ukoll mill-Kummissjoni. Italmoda, Turbu.com, TMP, il-Gvern Olandiż, Taljan u tar-Renju Unit, kif ukoll il-Kummissjoni kienu rrappreżentati fis-seduta li seħħet fil-5 ta’ Ġunju 2014.

20.

Italmoda tikkontesta l-ammissibbiltà tal-ewwel domanda fil‑Kawża C-131/13, għaliex fl-opinjoni tagħha din tirrigwarda kwistjoni tad-dritt nazzjonali.

21.

Huwa stabbilit li l-interpretazzjoni u l-applikazzjoni tad-dritt nazzjonali hija kompetenza tal-qrati nazzjonali. Madankollu, id‑domanda tal-qorti tar-rinviju tirrigwarda l-portata tal-kompetenzi u tal-obbligi li jirriżultaw, għall-awtoritajiet u l-qrati tal-Istati Membri, mid-dispożizzjonijiet tad-dritt tal-Unjoni f’dak li għandu x’jaqsam mat‑tnaqqis, l-eżenzjoni u r-rimbors tal-VAT. L-allegazzjoni ta’ Italmoda hija għalhekk infondata.

22.

Il-Kummissjoni tikkontesta l-ammissibbiltà tat-tieni domanda fil‑Kawża C-131/13. Fl-opinjoni tagħha din id-domanda hija bbażata fuq l-ipoteżi li l-persuna taxxabbli ssodisfat b’mod korrett l-obbligi kollha tagħha inkwantu informazzjoni mogħtija lill-awtoritajiet fiskali fl-Istat Membru tal-kunsinna, li ma huwiex il-każ fil-kawża prinċipali.

23.

Madankollu, kif ser nuri iktar ’l isfel, f’każ ta’ evażjoni tal-VAT fil-kuntest ta’ kunsinni intra-Komunitarji, il-fatt li l-persuna taxxabbli implikata f’din il-frodi ssodisfat b’mod korrett l-obbligi kollha tagħha fl-Istat Membru tal-kunsinna ma huwiex neċessarjament rilevanti għall-evalwazzjoni tad-dritt tagħha għal tnaqqis, eżenzjoni jew rimbors ta’ din it-taxxa. Jiena nikkunsidra għalhekk li t-tieni domanda fil-Kawża C‑131/13 hija ammissibbli.

24.

Skont il-Kummissjoni, ir-rinviji preliminari fil-Kawżi C-163/13 u C-164/13 huma inammissibbli minħabba l-fatt li l-punti fattwali u legali tal-kawżi prinċipali għadhom ma ġewx stabbiliti u d-domandi magħmula huma ta’ natura ipotetika.

25.

Huwa minnu li, skont ġurisprudenza stabbilita, id-domandi dwar l-interpretazzjoni tad-dritt tal-Unjoni magħmula mill-qorti nazzjonali fil-kuntest leġiżlattiv u fattwali ddefinit minnha u taħt ir-responsabbiltà tagħha, kuntest li ma huwiex il-kompitu tal-Qorti tal-Ġustizzja li tevalwa l-eżattezza tiegħu, jibbenefikaw minn preżunzjoni ta’ rilevanza ( 6 ). Hija l-qorti nazzjonali li għandha tiddeċiedi f’liema stadju tal-proċedura għandha tressaq id-domanda preliminari lill-Qorti tal-Ġustizzja ( 7 ). Il-Qorti tal-Ġustizzja tista’ tirrifjuta li tiddeċiedi dwar domanda magħmula minn qorti nazzjonali biss, jekk ikun jidher manifestament li l-interpretazzjoni tad-dritt tal-Unjoni mitluba ma għandhiex x’taqsam mal-fatti jew mas-suġġett tal-kawża prinċipali, meta l-problema hija ta’ natura ipotetika jew meta l-Qorti tal-Ġustizzja ma jkollhiex għad-dispożizzjoni tagħha l-punti ta’ fatt u ta’ dritt neċessarji sabiex tirrispondi b’mod effettiv għad-domandi li jsirulha ( 8 ).

26.

F’dan ir-rigward jiena nikkonstata li, skont id-deċiżjonijiet tar-rinviju fil-Kawżi C‑163/13 u C‑164/13, il-qorti tar-rinviju sabet fondati l‑motivi kollha tal-kassazzjoni, jew għaliex il-fatti allegati ma ġewx ipprovati jew minħabba nuqqas ta’ motivazzjoni li jivvizzja s-sentenza appellata. B’mod partikolari, fil-Kawża C‑163/13 ma ġiex ipprovat, skont il-qorti tar-rinviju, jekk il-kunsinna intra-Komunitarja li għaliha saret l-eżenzjoni kinitx seħħet effettivament. Il-qorti tar-rinviju sabet fondat ukoll il-motiv li permezz tiegħu Turbu.com ikkontestat li hija kienet ipparteċipat b’mod konxju f’evażjoni tal-VAT. Fil-kawża C‑164/13, l-eżistenza stess ta’ frodi ma kinitx, skont il-qorti tar‑rinviju, stabbilita b’mod suffiċjenti fid-dritt u l-parteċipazzjoni ta’ TMP f’tali frodi ma tqajmitx mill-amministrazzjoni fiskali fit-tieni istanza.

27.

Waqt is-seduta, ir-rappreżentant ta’ Turbu.com u ta’ TMP iddikjaraw li d-domandi preliminari f’dawn iż-żewġ kawżi huma rilevanti għaliex, f’każ ta’ risposta negattiva tal-Qorti tal-Ġustizzja, il‑qorti tar-rinviju tkun tista’ tannulla l-avviż ta’ rettifika mingħajr ma tirrinvija l-kawżi lill-qorti tat-tieni istanza. Madankollu, din ma tidhirx li hija l-intenzjoni tal-qorti tar-rinviju. F’dawn iż-żewġ kawżi, il-motivi tal-kassazzjoni mqajma mir-rikorrenti fil-kawża prinċipali mkien ma jsemmu l-kwistjoni mqajma fid-domandi preliminari, jiġifieri l‑eventwali kompetenza tal-qrati nazzjonali li jirrifjutaw lill-persuni taxxabbli, id-dritt għal tnaqqis jew eżenzjoni rispettivament. Huwa biss f’każ fejn “jekk jidher, wara rinviju” ( 9 ) (mill-qorti tat-tieni istanza), li kien hemm frodi u li r-rikorrenti fil-kawża prinċipali kienu jafu jew setgħu kienu jafu biha li d-domandi preliminari jsiru rilevanti.

28.

Fl-ewwel lok, jiena nikkunsidra għalhekk li d-domandi fil-Kawżi C‑163/13 u C‑164/13 huma ta’ natura ipotetika. Fit-tieni lok, jiena nikkonstata li, fiż-żewġ proċeduri fil-kawżi prinċipali, il-fatti għadhom iridu jiġu stabbiliti u għadhom ikkontestati. Għandu jiġi nnotat li hawnhekk ma humiex fatti li juru sempliċement applikazzjoni tar-regoli tad-dritt, iżda fatti bħall-eżistenza tal-frodi, in-natura reali jew fittizja ta’ kunsinna jew anki l-parteċipazzjoni b’konoxxenza tal-parti kkonċernata f’din il-frodi. Issa tali ċirkustanzi fattwali huwa determinanti għall‑evalwazzjoni tas-setgħa tal-korpi nazzjonali li jirrifjutaw lill‑persuni taxxabbli d-drittijiet differenti li jirriżultaw mis-sistema komuni tal-VAT. Jidhirli għalhekk li, f’dawn iż-żewġ każijiet, il-Qorti tal-Ġustizzja ma għandhiex l-elementi fattwali neċessarji sabiex tirrispondi b’mod effettiv għad-domandi magħmula lilha.

29.

F’dan ir-rigward hemm lok li nżid li, fil-mekkaniżmu kumpless tal-VAT, il-ħlas, it-tnaqqis u l-eżenzjoni tat-taxxa ħafna drabi ma jikkorrispondux għal tranżazzjonijiet finanzjarji reali iżda għal sempliċi dħul fil-kontijiet. Madankollu, l-impriżi ma għandhomx fondi li jippermettulhom jħallsu taxxi imprevisti. Għalhekk tali rifjut tad-dritt għal tnaqqis jista’ jirrappreżenta problema finanzjarja gravi għall‑impriża, li tista’ tammonta għal waqfien ta’ ħlas. Huwa għalhekk ta’ importanza primordjali li l-awtoritajiet fiskali u l-qrati jieħdu dawn id-deċiżjonijiet ta’ rifjut billi jibbażaw ruħhom fuq provi u indizji probatorji tal-parteċipazzjoni konxja tal-persuna taxxabbli fil-frodi. Id‑drittijiet li jirriżultaw mis-sistema tal-VAT ma għandhomx jiġu rrifjutati biss abbażi ta’ sempliċi suspetti jew preżunzjonijiet, bir‑responsabbiltà tal-persuna taxxabbli li tipprova mbagħad il-bona fide tagħha.

30.

Għal dawn ir-raġunijiet jidhirli li l-Qorti tal-Ġustizzja għandha tiddikjara t-talbiet għal deċiżjoni preliminari fil-Kawżi C-163/13 u C‑164/13 inammissibbli. Mill-perspettiva prattika, peress li l-ewwel domanda fil-Kawża C‑131/13 tinkludi d-domandi f’dawn iż-żewġ kawżi, jekk jirriżulta li r-risposta għal dawn id-domandi hija utili għall‑qorti tar-rinviju jew, kif inhu iktar probabbli, għall-qorti tat-tieni istanza, din tkun tista’ faċilment tiġi dedotta mir-risposta mogħtija, fl‑istess sentenza, fil-Kawża C-131/13.

31.

Għandu jiġi ammess li s-sistema tal-VAT hija kumplessa. Din il‑kumplessità tippreżenta vantaġġi — it-tassazzjoni tal-oġġetti u s‑servizzi kollha, in-newtralità perfetta tat-taxxa għall-impriżi u faċilità relattiva ta’ rkupru għall-awtoritajiet fiskali, għaliex huma l-persuni taxxabbli stess li jagħmlu l-parti l-kbira tax-xogħol. Madankollu, il‑funzjonament korrett ta’ din is-sistema jeħtieġ il-bona fide tal-atturi. Fil-fatt, in-naħa l-oħra tal-munita hija li l-kumplessità ta’ din is-sistema tiffaċilita frodi bbażata fuq l-użu tal-mekkaniżmi tagħha stess.

32.

Fost it-tipi ta’ frodi abbażi tal-mekkaniżmi tal-VAT, l-iktar wieħed frekwenti huwa t-tip ta’ frodi msejjaħ “tal-operatur nieqes” (skont it‑terminu bl-Ingliż “missing trader”). Il-modus operandi tiegħu ġie deskritt diversi drabi ( 10 ), madankollu, sabiex dawn il-konklużjonijiet jinftehmu tajjeb, jidhirli li huwa utli li nfakkar il-karatteristiċi prinċipali tiegħu.

33.

Ħafna drabi fl-oriġini ta’ frodi jkun hemm kunsinna intra‑Komunitarja. Is-sistema ta’ tassazzjoni tal-kummerċ bejn l-Istati Membri introdotta fil-Kapitolu XVIa tas-Sitt Direttiva hija suxxettibbli b’mod partikolari għall-frodi, għaliex tippermetti li ssir kunsinna eżenti, iżda tiftaħ id-dritt għal tnaqqis, mingħajr ma jkunu ssodisfatti l‑formalitajiet kumplessi li jirrigwardaw, pereżempju, l-esportazzjoni. L-operatur 1 iwettaq għalhekk kunsinna mill-Istat Membru A lejn l-Istat Membru B. Huwa ma jħallas xejn lill-awtorità fiskali tal-Istat A għaliex il-kunsinna intra-Komunitarja hija eżenti; għall-kuntrarju, huwa għandu d-dritt għal tnaqqis tat-taxxa input fuq l-istess merkanzija. Huwa jista’ jnaqqas din it-taxxa mit-taxxa li huwa għandu jħallas fir-rigward ta’ tranżazzjonijiet oħra jew inkella jista’ jitlob rimbors.

34.

Fl-Istat Membru B, l-operatur 2 iwettaq akkwist intra‑Komunitarju. Dawn huwa ntaxxat bir-rata fis-seħħ fl-Istat B, iżda l-imsemmija taxxa titnaqqas immedjatament. Fil-prattika, f’każ ta’ frodi, dan l-akkwist lanqas ma jkun iddikjarat. L-operatur 2 ibigħ mill-ġdid l-istess merkanzija lill-operatur 3 fl-istess Stat Membru. Peress li din it-tranżazzjoni hija taxxabbli, l-operatur 2 jagħti fattura lill‑operatur 3 bil-prezz flimkien mal-VAT, imbagħad, għall-kuntrarju ta’ dak li suppost jagħmel, ma jħallasx din it-taxxa lill-awtoritajiet fiskali, iżda jdaħħalha fil-but u tisparixxi. Huwa għalhekk l-operatur nieqes. Normalment, il-merkanzija tkompli tiċċirkula bejn diversi operaturi sabiex il-frodi tinħeba aħjar mill-awtoritajiet fiskali, imbagħad tinbiegħ fis-suq klandestin mingħajr VAT jew anki legalment iżda bi prezz ridott. Hija tista’ tkun ukoll is-suġġett ta’ kunsinna intra‑Komunitarja jew tkun esportata lejn pajjiżi terzi. Dan l-aħħar bejgħ mill-ġdid jippermetti lill-organizzaturi tal-frodi li ma jħallsu, fl-aħħar mill-aħħar, ebda VAT jew ammont żgħir ħafna. L-istess merkanzija tista’ terġa’ tasal ukoll għand l-operatur 1 li jerġa’ jitfagħha mill-ġdid fis-suq. Għalhekk din tissejjaħ “frodi karusell”.

35.

Dan it-tip ta’ frodi jista’ jolqot diversi kategoriji ta’ oġġetti. Madankollu, merkanzija bħal partijiet tal-kompjuter jew mowbajls huma oġġetti ppreferuti minn dawk li jevadu t-taxxa, għaliex għandhom valur unitarju qawwi u faċilment jiġu ttrasportati.

36.

Id-diffikultà sabiex jiġi evitat u miġġieled dan it-tip ta’ frodi tinsab fil-fatt li t-tranżazzjonijiet kollha fiċ-ċirku huma legali u jitwettqu b’osservanza tal-obbligi fiskali. Fl-aħħar mill-aħħar, ċerti operaturi fil‑katina ta’ kunsinni jistgħu lanqas ikunu jafu li qed jipparteċipaw fi frodi u jaġixxu f’bona fide. Huwa biss l-operatur nieqes li proprjament iwettaq frodi, billi ma jħallasx it-taxxa dovuta lill‑awtorità fiskali. Madankollu, b’mod iktar frekwenti, dan l-operatur jew jaġixxi taħt numru ta’ reġistrazzjoni tal-VAT ta’ impriża oħra, li tinjorah, jew jippreżenta ruħu fil-forma ta’ kumpannija kkostitwita f’isem “persuna figurattiva”, ġeneralment persuna minn ambjent żvantaġġjat li taqbel li tintuża l-identità tagħha mingħajr ma tqis il‑portata tal-azzjoni tagħha. Wara l-frodi, l-organizzaturi tiegħu jisparixxu u l-awtoritajiet fiskali jsibu ma’ wiċċhom persuna mingħajr ebda assi, li ma hija kapaċi tassumi ebda responsabbiltà finanzjarja.

37.

Dan it-tip ta’ frodi ma jistax jitqies bħala katina ta’ kunsinna “normali”, li fiha tidħol persuna li tevadi li hija responsabbli għan‑nuqqas ta’ ħlas ta’ taxxa lill-awtorità fiskali. Anki jekk jintużaw impriżi normali, bil-qbil tagħhom jew mingħajr ma jkunu jafu, bħala ħolqa fil-katina ta’ kunsinna, kollox huwa attività organizzata esklużivament għall-frodi fiskali. L-awtorità fiskali ma hijiex l‑unika vittma tal-proċess. Ladarba dawn ikunu tranżazzjonijiet kummerċjali mwettqa esklużivament sabiex issir il-frodi u l-VAT tiġi evitata, il-profitt tal-persuna li tevadi ma jiġix biss mill-marġni ta’ qligħ, iżda mill‑frodi stess. Hija tista’ għalhekk tagħti prezz ferm inqas minn dawk tas-suq, li huwa ta’ preġudizzju għall-operaturi ekonomiċi onesti. F’dawn il-każijiet estremi, fuq suq partikolari, l-attività ekonomika legali tista’ ssir impossibbli minħabba n-nuqqas ta’ profittabbiltà, dovuta għall-prezzijiet ridotti minħabba l-frodi. Barra minn hekk, il-frodi fiskali ħafna drabi tkun akkumpanjata minn atti sanzjonabbli oħra, bħall‑falsifikazzjoni.

38.

Skont l-awtoritajiet Olandiżi, it-tranżazzjonijiet inkwistjoni fil‑kawża prinċipali huma parti minn frodi “tal-operatur nieqes”. Huwa għalhekk fl-ispirtu tal-karatteristiċi ta’ dan it-tip ta’ frodi mfakkar iktar ’il fuq li għandhom jiġu analizzati d-domandi preliminari.

39.

Permezz tal-ewwel domanda, il-qorti tar-rinviju tistaqsi, essenzjalment, jekk persuna taxxabbli li kienet taf jew li setgħet tkun taf li qed tipparteċipa fi frodi tistax tkun irrifjutata d-dritt għal tnaqqis, eżenzjoni u rimbors tal-VAT b’rabta ma’ kunsinna intra-Komunitarja, u dan fin-nuqqas ta’ dispożizzjonijiet speċifiċi f’dan is-sens fid-dritt nazzjonali. Anki jekk id-dispożizzjonijiet leġiżlattivi u l-istat tal‑ġurisprudenza fir-rigward ta’ kull wieħed mid-drittijiet inkwistjoni (tnaqqis, eżenzjoni, rimbors) huma differenti, fl-opinjoni tiegħi xorta huwa possibbli u mixtieq li tingħata risposta waħda lil din id-domanda. Jiena ser nibda b’ħarsa ġenerali qasira tal-ġurisprudenza rilevanti tal‑Qorti tal-Ġustizzja.

40.

Il-funzjonament tajjeb tas-sistema tal-VAT jeħtieġ delimitazzjoni ġusta u xierqa bejn, min-naħa, il-prinċipji ta’ newtralità u ta’ territorjalità tat-taxxa, li d-drittijiet għal tnaqqis, eżenzjoni u jekk ikun il-każ, rimbors għandhom josservaw, u min-naħa l-oħra, il-ġlieda kontra l-frodi fiskali. B’hekk, fir-rigward tad-dritt għal tnaqqis, hija ġurisprudenza stabbilita tal-Qorti tal-Ġustizzja li dan id-dritt huwa parti integrali mill-mekkaniżmu tal-VAT u ma jistax ikun limitat ( 11 ). Għal dak li jirrigwarda d-dritt għal eżenzjoni ta’ kunsinni intra-Komunitarji, il‑Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li din tippermetti li tiġi evitata t‑tassazzjoni doppja u, għalhekk, il-ksur tal-prinċipju tan-newtralità fiskali inerenti fis-sistema komuni tal-VAT ( 12 ). Il-ġurisprudenza fir‑rigward tar-rimbors hija inqas żviluppata, iżda ġie deċiż pereżempju, fir-rigward tar-rimbors tat-taxxa input li ma tistax tiżdied mat-taxxa dovuta, li filwaqt l-Istati Membri għandhom libertà ta’ manuvrar ċert biex jiddeterminaw il-kundizzjonijiet għall-ħlas lura tal-VAT eċċessiva, dawn il-kundizzjonijiet ma jistgħux jippreġudikaw il-prinċipju tan‑newtralità tas-sistema fiskali tal-VAT billi jgħabbu lill-persuna taxxabbli, b’mod sħiħ jew parzjali, bil-piż ta’ din it-taxxa ( 13 ). Ladarba kull rimbors tat-taxxa mhux dovuta jikkontribwixxi għall-osservanza tal-prinċipju tan-newtralità, din ir-regola jista’ jkollha portata ġenerali.

41.

Fl-istess ħin, il-Qorti tal-Ġustizzja enfasizzat repetittivament li l‑ġlieda kontra l-frodi, l-evażjoni fiskali u l-abbużi hija għan rikonoxxut u inkoraġġut mis-Sitt Direttiva ( 14 ). Il-Qorti tal-Ġustizzja kkonkludiet li l-prinċipju ġurisprudenzjali, li jipprovdi li l-individwi ma jistgħux b’mod frawdolenti jew abbużiv jinvokaw normi tad-dritt tal‑Unjoni, japplika wkoll fil-qasam tal-VAT ( 15 ).

42.

Minn dan jirriżulta li, f’każ ta’ abbuż jew frodi, il-persuna taxxabbli ma tistax tinvoka d-dritt tagħha għal tnaqqis tat-taxxa input ( 16 ). Fil-każ partikolari ta’ frodi “karusell”, li hija marbuta ma’ frodi msejħa “tal-operatur nieqes”, dan il-prinċipju huwa estiż għall-persuni taxxabbli kollha li, anki jekk ma kinux l-awturi tal-frodi proprja, kienu jafu jew setgħu kienu jafu li kienu qed jipparteċipaw f’evażjoni tal‑VAT. Fil-fatt, tali persuni taxxabbli għandhom, skont il-Qorti tal‑Ġustizzja, għall-finijiet tal-applikazzjoni tas-Sitt Direttiva, jitqiesu parteċipanti f’dik il-frodi, u dan indipendentement mill-kwistjoni dwar jekk ibbenefikawx minnha jew le ( 17 ). Għaldaqstant, huma l-qrati nazzjonali li għandhom jiċħdu l-benefiċċju tad-dritt għal tnaqqis lil dawn il-persuni taxxabbli ( 18 ). Fil-fatt, interpretazzjoni bħal din hija tali li toħloq ostakoli għat-tranżazzjonijiet frawdolenti, billi tagħmilhom iktar diffiċli sabiex jitwettqu ( 19 ). Din il-ġurisprudenza ġiet ikkonfermata reċentement ( 20 ).

43.

Barra minn hekk, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li l‑ġurisprudenza fir-rigward tad-dritt għal tnaqqis hija applikabbli b’analoġija għall-kawżi li jirrigwardaw id-dritt għal eżenzjoni ta’ kunsinni intra-Komunitarji. Sabiex jingħata dan id-dritt, jista’ konsegwentement ikun meħtieġ li l-fornitur jiżgura ruħu li t‑tranżazzjoni li huwa jwettaq ma twassalx għal parteċipazzjoni fi frodi fiskali ( 21 ).

44.

Il-pass deċiżiv fl-iżvilupp ta’ din il-linja ta’ ġurisprudenza sar f’sentenza tal-Awla Manja tal-2010 ( 22 ). Għalkemm il-frodi inkwistjoni fil-kawża li tat lok għal din is-sentenza ma kinitx frodi tipika msejħa “tal-operatur nieqes”, il-konklużjonijiet li għalihom waslet il-Qorti tal‑Ġustizzja huma ta’ natura universali f’dak li jirrigwarda d-dritt għal eżenzjoni tal-kunsinna intra-Komunitarja f’każ ta’ frodi. Fl‑opinjoni tiegħi, il-kwistjoni tad-dritt ċentrali f’dik il‑kawża kienet ifformulata tajjeb ħafna mill-Avukat Ġenerali Cruz Villalón f’dawn it-termini: “[…] li hawnhekk irid jiġi stabbilit jekk il‑bona fide hijiex element indispensabbli biex wieħed ikun jista’ jibbenefika mill-eżenzjoni mit-taxxa fuq il-provvisti intra-Komunitarji” ( 23 ). Fil-konklużjonijiet tiegħu l-Avukat Ġenerali, wara li analizza b’mod dettaljat il-ġurisprudenza rilevanti, ta risposta negattiva għal din il-kwistjoni, billi invoka l-prinċipji ta’ territorjalità, ta’ newtralità u ta’ proporzjonalità ( 24 ). Madankollu, dan ma kienx l-approċċ li ħadet il-Qorti tal-Ġustizzja. Fis-sentenza tagħha, hija ddeċidiet li d‑dritt tal-Unjoni ma jipprekludix lill-Istati Membri milli jirrifjutaw, f’każ ta’ frodi, l-għoti tal-eżenzjoni, peress li tali rifjut għandu effett dissważiv sabiex jipprevjeni kull frodi u evażjoni fiskali ( 25 ). Barra minn hekk, il-Qorti tal-Ġustizzja kkunsidrat li meta jeżistu raġunijiet serji li jiġi dedott li l-akkwist intra-Komunitarju korrispondenti mal-provvista inkwistjoni tista’ tevita l-ħlas tal-VAT, l-Istat Membru tat-tluq għandu jirrifjuta l-eżenzjoni lill-fornitur ( 26 ). La l-prinċipju ta’ proporzjonalità, u lanqas il-prinċipji ta’ newtralità, ta’ ċertezza legali jew ta’ protezzjoni tal-aspettattivi leġittimi ma jikkontestaw din il-konstatazzjoni. Fil-fatt, dawn il-prinċipji ma jistgħux jiġu validament invokati minn persuna taxxabbli li intenzjonalment ipparteċipat fi frodi fiskali u pperikolat l‑funzjonament tas-sistema komuni tal‑VAT ( 27 ).

45.

Għalkemm ir-rekwiżit tal-bona fide min-naħa tal-persuna taxxabbli ma kienx espressament ifformulat fis-sentenza msemmija fil‑punt preċedenti, huwa kien madankollu impliċitu, u kien ikkonfermat f’sentenza reċenti, li fiha l-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li, f’każ ta’ frodi mwettqa mix-xerrej, huwa ġust li d-dritt tal-bejjiegħ għal eżenzjoni jkun suġġett għar-rekwiżit tal-bona fide. Għaldaqstant, jekk qorti nazzjonali tasal għall-konklużjoni li l-persuna taxxabbli kienet taf jew kien messha kienet taf li t-tranżazzjoni li għamlet kienet involuta fi frodi mwettqa mix-xerrej u li ma kinitx ħadet il-miżuri raġjonevoli kollha li setgħet tieħu sabiex tkun tista’ tevita din il-frodi, hija għandha tirrifjutalha l-benefiċċju tad-dritt għal eżenzjoni mill-VAT ( 28 ).

46.

Jeżisti għalhekk fil-ġurisprudenza prinċipju li jipprovdi li f’każ fejn it-tranżazzjoni hija involuta fi frodi, huwa meħtieġ aġir ta’ bona fide mill-individwu sabiex huwa jkun jista’ jibbenefika mill-eżenzjoni tal-kunsinna intra-Komunitarja tiegħu. Hawnhekk il-bona fide għandha tinftiehem b’mod wiesa’, lil hinn mill-aċċettazzjoni klassika ta’ dan il‑kunċett. Fil-fatt, tissodisfa r-rekwiżit ta’ bona fide l-persuna taxxabbli li mhux biss ma ppartecipatx b’mod attiv fil-frodi, iżda la kienet taf u lanqas setgħet kienet taf li hija kienet involuta. Għalhekk huwa meħtieġ li l-persuna taxxabbli tkun onesta, iżda wkoll, li jekk ikun meħtieġ, tieħu ċerti prekawzjonijiet, sabiex tiżgura ruħha mir-regolarità tat‑tranżazzjonijiet imwettqa. Dan it-tieni rekwiżit, li jiena ser insejjaħ dmir ta’ diliġenza raġonevoli, huwa spjegat mir-rwol partikolari tal‑persuna taxxabbli fis-sistema tal-VAT, li fiha huwa mhux biss il‑persuna li tħallas it-taxxa, iżda wkoll li tiġborha. Il-funzjonament tajjeb tas-sistema jiddependi għalhekk b’mod wiesa’ mill-aġir tal‑persuni taxxabbli stess.

47.

Barra minn hekk, anki jekk it-terminu “bona fide” ma jintużax fil-kuntest tad-dritt għal tnaqqis tat-taxxa input, dan l-istess prinċipju jista’ jkun dedott mill-ġurisprudenza mfakkra fil-punt 42 ta’ dawn il‑konklużjonijiet. Fil-fatt, skont din il-ġurisprudenza, jekk it‑tranżazzjoni kienet involuta fi frodi, il-benefiċċju tad-dritt għal tnaqqis huwa suġġett għal bona fide u għad-diliġenza raġonevoli tal‑persuna taxxabbli, jiġifieri għall-fatt li ma tkunx ipparteċipat b’mod konxju fil-frodi u li tkun ħadet il-miżuri neċessarji sabiex tinforma ruħha dwar ir-regolarità tat-tranżazzjoni mwettqa.

48.

Għal dak li jirrigwarda d-dritt ta’ rimbors, imsemmi wkoll fid‑domanda preliminari, għandu jiġi osservat, preliminarjament li fis‑sistema tal-VAT, ir-rimbors ma jikkostitwixxix dritt awtonomu bħad‑dritt għal tnaqqis jew għal eżenzjoni. Ir-rimbors huwa mekkaniżmu ta’ korrezzjoni, użat meta ma huwiex possibbli li tkun żgurata n-newtralità tat-taxxa bl-applikazzjoni tal-mekkaniżmi standard tas-sistema tal-VAT, b’mod partikolari t-tnaqqis ( 29 ). Dan huwa l-każ ukoll fir-rigward tal-mekkaniżmu tal-Artikolu 28b(A)(2) tas-Sitt Direttiva li jipprovdi t-tnaqqis tal-valur taxxabbli fl-Istat Membru li jkun ta n-numru tal-VAT, jekk l-akkwist ikun taxxabbli fl-Istat Membru ta’ destinazzjoni (f’każ ta’ żewġ Stati differenti). Huwa biss f’każ li t‑taxxa titħallas fl-ewwel Stat Membru li jkun hemm lok, jekk ikun il-każ, għal rimbors.

49.

Għalhekk id-dritt għal rimbors ma jistax ikun isseparat mill‑mekkaniżmu li tiegħu huwa jiżgura l-korrezzjoni. B’hekk, huwa għandu naturalment ikun suġġett għall-istess trattament tal-imsemmi mekkaniżmu mill-perspettiva tal-applikazzjoni tal-prinċipju ta’ bona fide. Fi kliem ieħor, f’każ ta’ tranżazzjonijiet involuti fi frodi, jekk persuna taxxabbli li ma aġixxietx b’bona fide u b’diliġenza raġonevoli ma tingħatax id-dritt għal tnaqqis jew id-dritt għal eżenzjoni, filwaqt li kull rimbors eventwali marbut mall-imsemmi dritt għandu wkoll ikun irrifjutat.

50.

Fl-opinjoni tiegħi, dan japplika wkoll għal dak li jirrigwarda drittijiet oħra li jirriżultaw mis-sistema tal-VAT, pereżempju d-dritt għal tnaqqis tal-valur taxxabbli skont l-Artikolu 28b(A)(2) tas-Sitt Direttiva. Fil-fatt, ir-rekwiżit tal-bona fide tal-persuna taxxabbli li twettaq tranżazzjoni involuta fi frodi jirrifletti prinċipju ġenerali li jipprovdi li ħadd ma jista’ jibbenefika b’mod abbużiv jew frawdolenti mid-drittijiet li jirriżultaw mis-sistema legali tal-Unjoni. Għalhekk ma hemmx lok li ssir distinzjoni bejn, minn naħa, id-dritt għal tnaqqis u d-dritt għal eżenzjoni u min-naħa l-oħra, id-drittijiet l-oħra.

51.

Jiena minix konvint, f’dan ir-rigward, mill-argument tal‑Kummissjoni, li d-drittijiet tal-persuna taxxabbli li jirriżultaw mill‑Artikolu 28b(A)(2) tas-Sitt Direttiva għandhom jingħataw trattament differenti għaliex din id-dispożizzjoni tipprovdi biss mekkaniżmu ta’ korrezzjoni li jiżgura n-newtralità tat-taxxa f’ċerti kunsinni intra-Komunitarji partikolari. Bħala regola ġenerali, il‑mekkaniżmi tas-sistema tal-VAT, bħal dik tat-tnaqqis tat-taxxa input jew l-eżenzjoni tal-kunsinni intra-Komunitarji, għandhom l-għan li jiżguraw li r-responsabbiltà tat-taxxa tinġarr mill-konsumatur u li tkun newtrali għall-operaturi ekonomiċi. Madankollu mill-ġurisprudenza ċċitata fil-punti 40 sa 45 ta’ dawn il-konklużjonijiet, li fuqhom jiena ser nibbaża l-konklużjoni tal-eżistenza tal-prinċipju ġenerali tal-bona fide, jirriżulta li din in-newtralità tat-taxxa ma tistax tkun invokata b’mod effettiv mill-persuni taxxabbli li volontarjament jew b’negliġenza pparteċipaw fi frodi. Konsegwentement, minn din il‑perspettiva, jiena ma nipperċepixxi ebda differenza oġġettiva bejn id‑drittijiet differenti li jirriżultaw mill-mekkaniżmi tas-sistema tal‑VAT, bħad-dritt għal tnaqqis, għal eżenzjoni jew għal rimbors.

52.

Fl-opinjoni tiegħi, l-imsemmi prinċipju ta’ bona fide għandu għalhekk japplika mhux biss għad-dritt għal tnaqqis u għal eżenzjoni, iżda wkoll għad-drittijiet oħra eżistenti fis-sistema tal-VAT, kif ukoll għad-dritt għal rimbors tat-taxxa mħallsa eventwalment marbut ma’ dawn id-drittijiet.

53.

Madankollu, ir-rekwiżit hekk impost fuq il-persuni taxxabbli ma huwiex rekwiżit ta’ riżultat, iżda sempliċi rekwiżit tal-motivi. Skont l‑espressjoni użata mill-Qorti tal-Ġustizzja, l-operaturi li jieħdu kull miżura li tista’ raġonevolment tiġi mitluba minnhom sabiex jiżguraw li t-tranżazzjonijiet tagħhom ma jkunux involuti fi frodi għandhom jafdaw fil-legalità ta’ dawn it-tranżazzjonijiet ( 30 ). Id-determinazzjoni tal-miżuri li jistgħu raġonevolment ikunu meħtieġa minn persuna taxxabbli tiddependi essenzjalment fuq iċ-ċirkustanzi tal-każ inkwistjoni. Madankollu, ma jistax jiġi impost fuq il-persuna taxxabbli li tagħmel il‑verifiki li normalment huma responsabbiltà tal-awtoritajiet fiskali ( 31 ). Għalhekk il-prinċipju tal-bona fide ma huwiex biss għad-detriment tal‑persuni taxxabbli. Għall-kuntrarju, fil-parti l-kbira tal-kawżi mressqa quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja, il-fatt li l-persuna taxxabbli ma kinitx taf u ma setgħetx tkun taf li t-tranżazzjoni tagħha kienet involuta fi frodi ppermettilha li żżomm id-dritt għal tnaqqis jew għal eżenzjoni tagħha ( 32 ). Jekk ikun il-każ, dan id-dritt jista’ jingħata wkoll mingħajr ma r‑rekwiżiti materjali għat-twelid tiegħu jkunu ġew issodisfatti ( 33 ). Għalhekk, il-prinċipju ta’ bona fide jiżgura tqassim ekwu tar-riskju ta’ frodi bejn l-amministrazzjoni fiskali u l-persuni taxxabbli kif ukoll bejn il-partijiet differenti involuti fit-tranżazzjoni ( 34 ).

54.

Jonqos li jiġi spjegat xi tfisser “tranżazzjoni involuta fi frodi” fil‑kuntest tal-frodi tal-operatur nieqes. Infakkar li dan it-tip ta’ frodi jikkonsisti f’serje ta’ kunsinni, li tal-inqas waħda minnhom hija kunsinna intra-Komunitarja, li fihom tinġabar il-VAT (inkluża fil-prezz) waqt il-kunsinna output, iżda ma titħallasx lill-awtorità fiskali. Mal‑ewwel daqqa t’għajn jidher għalhekk li hija biss il-kunsinna intra‑Komunitarja inkwistjoni (u, ovvjament, il-korollarju tagħha, jiġifieri l-akkwist intra-Komunitarju tal-istess oġġett) li hija involuta fil‑frodi. Madankollu, dan jinjora n-natura kumplessa tal-frodi inkwistjoni. Fil-fatt, il-metodu tal-operat tagħha jeħtieġ li jsiru diversi kunsinni, kemm input kif ukoll output. Dan huwa manifest l-iktar fil‑każ ta’ frodi “karusell”, li fiha hija l-istess merkanzija li tgħaddi diversi drabi mill-idejn tal-istess operaturi. Għalhekk il-kunsinni suċċessivi għandhom biss għan wieħed li jiġġeneraw okkażjonijiet sabiex tiġi evitati t-taxxa dovuta u tinħeba l-frodi li ssegwi. Jekk iċ‑ċirkustanzi ta’ kull kawża jkollhom b’mod evidenti jkunu evalwati każ b’każ, madankollu ma huwiex eskluż, mal-ewwel daqqa t’għajn, li jiġu kkunsidrati t-tranżazzjonijiet kollha f’katina li tinkludi frodi msejħa “tal-operatur nieqes” bħala parteċipant f’din il-frodi.

55.

Ovvjament f’tali katina frawdolenti jista’ jkun involut mingħajr ma jkun jaf operatur li għalih il-kunsinna mwettqa tikkostitwixxi attività ekonomika normali. Jekk jaġixxi b’bona fide u bid-diliġenza rikjesta, dan ikun protett.

56.

Il-qorti tar-rinviju tistaqsi wkoll jekk id-drittijiet differenti li jirriżultaw mis-sistema tal-VAT jistgħux ikunu rrifjutati minkejja n‑nuqqas ta’ dispożizzjonijiet speċifiċi f’dan is-sens fl-ordinament ġuridiku nazzjonali. Fl-opinjoni tiegħi, ir-rikonoxximent tal-eżistenza fl-imsemmija sistema tal-prinċipju ġenerali tal-bona fide tal-persuna taxxabbli bħala rekwiżit tal-eżerċizzju ta’ dawn id-drittijiet jippermetti li din id-domanda tingħata risposta affermattiva.

57.

Fil-fatt, dan ir-rekwiżit ta’ bona fide jirrifletti l-projbizzjoni ġenerali ta’ abbuż u ta’ frodi, kif ukoll il-prinċipju li jipprovdi li ħadd ma jista’ jibbenefika b’mod abbużiv jew frawdolenti mid-drittijiet mogħtija mill-ordinament ġuridiku tal-Unjoni. Applikat għas-sistema tal-VAT, dan il-prinċipju jirriżulta mill-istruttura ta’ din is-sistema stess, b’tali mod li ma jeħtieġx konkretizzazzjoni leġiżlattiva. Kif il‑Qorti tal-Ġustizzja ma għandhiex bżonn ta’ dispożizzjonijiet speċifiċi fis-Sitt Direttiva sabiex tistabbilixxi l-eżistenza tal-prinċipju ta’ bona fide, il-qrati nazzjonali lanqas ma għandhom bżonn dispożizzjonijiet nazzjonali sabiex japplikaw dan il-prinċipju f’każijiet konkreti.

58.

Jiena miniex konvint mill-argument, imqajjem prinċipalment mill-Kummissjoni fl-osservazzjonijiet bil-miktub tagħha, li jipprovdi li s-sitwazzjoni tad-dritt għal tnaqqis huwa differenti f’dan ir-rigward mid-dritt għal eżenzjoni tal-kunsinni intra-Komunitarji. Fl-opinjoni tagħha, il-fatt li l-ewwel subparagrafu tal-Artikolu 28ċ(A)(a) tas-Sitt Direttiva isemmi “kondizzjonijiet [li l-Istati Membri] jistabbilixxu għall-iskop li jiżguraw l-applikazzjoni korretta u ċara ta’ l-eżenzjonijiet hawn taħt u biex jilqgħu kontra evażjoni, skartar jew abbuż” jfisser li r-rifjut tad‑dritt għal eżenzjoni jeħtieġ dispożizzjoni speċifika fid-dritt nazzjonali, għall-kuntrarju tar-rifjut tad-dritt għal tnaqqis, għaliex fir‑rigward tat-tnaqqis ma jeżisti ebda riferiment għar-regoli nazzjonali fis-Sitt Direttiva.

59.

Tali interpretazzjoni ma tidhirx konformi la mal-istruttura u lanqas mal-iskop tad-dispożizzjoni ċċitata. Fil-fatt, filwaqt li s-sistema ta’ tassazzjoni tal-kummerċ bejn l-Istati Membri hija bbażata fuq l‑informazzjoni pprovduta mill-persuni taxxabbli, huwa neċessarju li jiġu stabbiliti l-formalitajiet differenti li jippermettu lil dawn tal-aħħar juru li r-rekwiżiti materjali tal-eżenzjoni huma ssodisfatti. Is-Sitt Direttiva tħalli s-setgħa li jiġu stabbiliti dawn il-modalitajiet formali lill‑Istati Membri li, fl-eżerċizzju ta’ din il-kompetenza għandhom jaġixxu b’konformità mal-prinċipji tan-newtralità, proporzjonalità u ċertezza legali ( 35 ). Ċertament, ir-regoli hekk stabbiliti mill-Istati Membri għandhom l-iskop, fost oħrajn, li jevitaw l-abbuż, il-frodi u l-evażjoni fiskali. Madankollu, ma għandhomx l-iskop li japplikaw biss għat‑tranżazzjonijiet involuti fi frodi, iżda huma intiżi sabiex jirregolaw it-tranżazzjonijiet kollha, u fuq quddiem nett it-tranżazzjonijiet legali. Għall-kuntrarju, il-kwistjoni tal-konsegwenzi tal-ksur jew tal-abbuż tar‑regoli tad-dritt fir-rigward tal-funzjonament tas-sistema jaqgħu fil‑kamp ta’ applikazzjoni tad-dritt tal-Unjoni. B’hekk, id-dritt għal eżenzjoni f’każ ta’ frodi jaqa’ fil-mekkaniżmu tal-VAT stess u fil‑prinċipji ġenerali li jirriżultaw mill-ġurisprudenza ċċitata f’dawn il‑konklużjonijiet.

60.

Ir-rifjut tad-drittijiet li jirriżultaw mis-sistema tal-VAT f’każ ta’ involviment tal-persuna taxxabbli fil-frodi lanqas ma huwa, kif tallega Italmoda fl-osservazzjonijiet tagħha, “piena fis-sens materjali”, li skont l-Artikolu 7 tal-Konvenzjoni Ewropea li tissalvagwardja d-drittijiet tal-bniedem u l-libertajiet fundamentali, iffirmata f’Ruma, fl-4 ta’ Novembru 1950 u l-Artikolu 49 tal-Karta tad‑Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropa, għandha tkun ipprovduta permezz ta’ dispożizzjoni leġiżlattiva minn qabel. Il-bona fide tal-persuna taxxabbli hija kundizzjoni preliminari tal-akkwist tal‑imsemmija drittijiet, u r-rifjut tagħhom ma għandux ikun ikkunsidrat bħala sanzjoni, iżda bħala element inerenti għas-sistema tal-VAT.

61.

Bl-istess mod lanqas naqbel mal-opinjoni espressa minn Italmoda li l-applikazzjoni għal din il-kawża tal-ġurisprudenza li tirriżulta mis‑sentenzi Kittel u Recolta Recycling ( 36 ) u R. ( 37 ) — il-fatti fil-proċedura prinċipali huma preċedenti għal dawn is-sentenzi — twassal għal applikazzjoni retroattiva tal-liġi. Fil-fatt, l-obbligu tal-onestà u tad-diliġenza fir-relazzjonijiet kummerċjali, inkluż lejn l-awtoritajiet pubbliċi huwa inerenti għall-attività ekonomika kollha, b’tali mod li l‑persuni taxxabbli ma jistgħux jinvokaw b’mod validu li wieħed ma kienx jaf b’dan id-dmir.

62.

F’dan ir-rigward, hemm lok li nżid li, skont ġurisprudenza stabbilita, l-interpretazzjoni li l-Qorti tal-Ġustizzja tagħti ta’ regola tad‑dritt tal-Unjoni, fl-eżerċizzju tal-ġurisdizzjoni mogħtija lilha mill‑Artikolu 267 TFUE, tikkjarifika u tispeċifika s-sinjifikat u l-portata ta’ din ir-regola, kif għandha jew kif kellha tinftiehem u tiġi applikata mill-mument li daħlet fis-seħħ. Minn dan jirriżulta li r-regola hekk interpretata tista’ u għandha tiġi applikata mill-qorti anki għal relazzjonijiet ġuridiċi li jkunu qamu u ġew ikkostitwiti qabel is-sentenza li tiddeċiedi fuq it-talba għal interpretazzjoni ( 38 ). Il-limitazzjoni ratione temporis ta’ sentenza preliminari hija possibbli b’mod eċċezzjonali, jekk jiġu ssodisfatti r-rekwiżiti neċessarji f’dan ir-rigward ( 39 ). Dan ma seħħx fis-sentenzi msemmija fil-punt 61 ta’ dawn il-konklużjonijiet.

63.

Fid-dawl ta’ dawn il-kunsiderazzjonijiet, ir-risposta għall-ewwel domanda preliminari fil-Kawża C-131/13 għandha tkun li d‑dispożizzjonijiet tas-Sitt Direttiva għandhom ikunu interpretati fis‑sens li l-awtoritajiet nazzjonali għandhom jirrifjutaw lill-persuna taxxabbli li kienet taf jew li setgħet kienet taf li kien involuta fi frodi d‑dritt għal tnaqqis tat-taxxa input, id-dritt għal eżenzjoni tal-kunsinna intra-Komunitarja u d-dritt għal tnaqqis tal-valur taxxabbli skont il‑mekkaniżmu previst fit-tieni subparagrafu tal-Artikolu 28b(A)(2) ta’ din id‑direttiva, kif ukoll kull dritt għal rimbors eventwali marbut magħhom, anki f’każ ta’ nuqqas ta’ dispożizzjonijiet espressi f’dan is‑sens fil-leġiżlazzjoni nazzjonali.

64.

Permezz tat-tieni domanda preliminari tagħha, il-qorti tar-rinviju tistaqsi, essenzjalment, jekk il-fatt li l-frodi seħħet fi Stat Membru ieħor li ma huwiex dak kompetenti sabiex jirrifjuta d-drittijiet differenti lill-persuna taxxabbli għandux effett fuq il-possibbiltà jew l-obbligu li jiġi deċiż tali rifjut.

65.

Fl-opinjoni tiegħi r-risposta għandha tkun fin-negattiv għal tliet raġunijiet.

66.

L-ewwel nett, peress li l-kriterju determinanti sabiex jiġi evalwat id-dritt tal-persuna taxxabbli huwa l-istat tal-volontà tagħha, it-territorju li fih seħħet il-frodi ma huwiex importanti. Seħħx fl-Istat Membru kompetenti li jirrifjuta d-drittijiet differenti tal-persuna taxxabbli jew fi Stat ieħor, jekk il-persuna taxxabbli kienet taf jew setgħet kienet taf li hija involuta, hija fi kwalunkwe każ ma aġixxietx b’bone fide u bid‑diliġenza meħtieġa.

67.

It-tieni nett, jekk it-tassazzjoni tibqa’ kompetenza tal-Istati Membri, is-sistema tal-VAT ma hija xejn inqas minn sistema komuni, li d-dħul tagħha jinqasam fil-baġit tal-Unjoni. L-Istati Membri għandhom għalhekk l-obbligu ta’ kooperazzjoni sabiex jipproteġu l-funzjonament tajjeb ta’ din is-sistema fit-totalità tagħha. Ma jkunx konformi għal dan l-obbligu li huma jistgħu jew għandhom jikkuntentaw li jipprojbixxi l‑frodi li sseħħ fit-territorji rispettivi tagħhom biss.

68.

Fl-aħħar u t-tielet nett, ċerti tipi ta’ frodi, bħal frodi msejħa “tal‑operatur nieqes”, huma sewwa sew ibbażati fuq il-mekkaniżmi tas‑sistema ta’ tassazzjoni tal-kummerċ intra-Komunitarju. Fil-fatt, din hija d-differenza bejn il-prezz tal-akkwist intra-Komunitarju, mingħajr il-VAT (għaliex il-kunsinna li hija l-korollarja hija eżenti), u l-prezz tal‑kunsinna tal-istess oġġett output, flimkien mal-VAT (li ma titħallasx lill-awtorità fiskali), li tiżgura prinċiparjament il-profittabbiltà ta’ dan it‑tip ta’ frodi. Barra minn hekk, il-fatt li tranżazzjoni frawdolenti tkun suġġetta għal kompetenza tal-awtoritajiet fiskali ta’ żewġ Stati differenti jirrendi l-frodi iktar diffiċli li tinqabad. L-istess frodi mwettqa fi ħdan Stat Membru wieħed jagħti biss lil min iwettaqha d-differenza bejn it‑taxxa input u dik dovuta u tkun faċilment innotata mill-awtoritajiet fiskali bis-sempliċi paragun tad-dikjarazzjonijiet u tal-fatturi marbuta magħha. Għaldaqstant il-prevenzjoni tal-frodi msejħa “tal-operatur nieqes” mill-Istat Membru milqut direttament biss ma hijiex effettiva. Madankollu, fil-każ ta’ katini ta’ kunsinni frawdolenti li jinvolvu diversi Stati Membri, jista’ jkun diffiċli li jiġi ddeterminat bi preċiżjoni t-telf fiskali eżatt ta’ kull Stat Membru kkonċernat.

69.

Permezz tat-tielet domanda preliminari tagħha, il-qorti tar-rinviju tistaqsi dwar l-interpretazzjoni tat-terminu “suġġetta għat-taxxa” li jinsab tal-Artikolu 28b(A)(2) tas-Sitt Direttiva, f’każ fejn l-ewwel domanda tingħata risposta negattiva. Id-domanda tagħha hija intiża, b’mod iktar preċiż, sabiex tkun taf jekk is-sottomissjoni għat-taxxa għandhiex tkun ir-riżultat tad-dikjarazzjoni tax-xerrej jew jekk tistax tirriżuta minn ċirkustanzi oħra, b’mod partikolari minn azzjoni għall‑irkupru min-naħa tal-awtoritajiet fiskali. Ladarba jiena qed nipproponi li tingħata risposta affermattiva għall-ewwel domanda preliminari, ir-risposta għat-tielet domanda hija inutili. Fil-fatt, peress li l-bona fide tal-persuna taxxabbli hija l-element determinanti għall‑finijiet tar-rikonoxximent jew tar-rifjut tad-dritt li jirriżulta mid‑dispożizzjoni inkwistjoni, id-definizzjoni tal-imsemmi kunċett ma hijiex rilevanti, għaliex fin-nuqqas ta’ din il-bona fide f’dan il-każ, il‑mekkaniżmu previst fl-imsemmija dispożizzjoni ma japplikax.

70.

Jekk il-Qorti tal-Ġustizzja ser tirrispondi fin-negattiv għall‑ewwel domanda, tal-inqas fir-rigward tad-dritt li jirriżulta mill‑Artikolu 28b(A)(2) tas-Sitt Direttiva, jiena nqis li r-risposta għat‑tielet domanda tirriżulta mill-interpretazzjoni mogħtija diġà mill‑Qorti tal-Ġustizzja mit-tieni u t-tielet subparagrafi tal-Artikolu 28b(A)(2) tas-Sitt Direttiva, li tipprovdi li l-applikazzjoni tal-mekkaniżmu previst fit-tieni subparagrafu huwa suġġett għar-rekwiżiti kumulattivi stabbiliti fl-imsemmi tielet subparagrafu, li fosthom hemm ir-rekwiżiti li “l-obbligazzjonijiet tad‑dikjarazzjoni […] [ikunu] ġew issodisfati minn dak li jkun qiegħed jagħmel l-akkwist” ( 40 ).

71.

Fit-tielet domanda tagħha l-qorti tar-rinviju tistaqsi wkoll jekk il‑fatt li l-kunsinna inkwistjoni kienet involuta fi frodi li l-persuna taxxabbli kienet taf jew setgħet kienet taf biha huwiex rilevanti għall‑finijiet tal-interpretazzjoni tat-terminu “suġġetta għat-taxxa”. Madankollu, il-kwistjoni hawnhekk ma hijiex dik tal-interpretazzjoni tal-imsemmi terminu, iżda l-applikazzjoni jew le tal-mekkaniżmu previst fid-dispożizzjoni analizzata. Din l-applikazzjoni tiddependi fuq ir-risposta mogħtija lill-ewwel domanda preliminari.

72.

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, jiena nipproponi li l‑Qorti tal-Ġustizzja tiddikjara t-talbiet għal deċiżjoni preliminari fil‑Kawżi C‑163/13 u C‑164/13 inammissibbli u tirrispondi kif ġej għad-domandi preliminari magħmula fil-Kawża C‑131/13: