1. 

Din it-talba għal deċiżjoni preliminari mressqa mill-Consiglio di Stato (Kunsill tal-Istat) (l-Italja) tirrigwarda l-interpretazzjoni tal-kunċett ta’ “operatur ekonomiku”, stabbilit b’mod partikolari fit-tieni subparagrafu tal-Artikolu 1(8) tad-Direttiva 2004/18/KE ( 2 ). Il-qorti tar-rinviju tixtieq tkun taf jekk entitajiet mingħajr skop ta’ lukru li mhux neċessarjament ikunu preżenti fis-suq b’mod regolari, partikolarment l-universitajiet u l-istituti ta’ riċerka kif ukoll gruppi (konsorzji) ta’ dawk l-universitajiet u l-istituti ta’ riċerka u korpi tal-Istat, jitħallewx jipparteċipaw fi proċedura ta’ sejħa għal offerti għal servizzi pubbliċi b’relazzjoni għall-kisba ta’ data ġeofiżika u l-ġbir ta’ kampjuni mill-baħar. Barra minn hekk, il-qorti tar-rinviju qed tistaqsi jekk interpretazzjoni restrittiva tal-leġiżlazzjoni nazzjonali, li tipprovdi li l-entitajiet imsemmija iktar ’il fuq huma esklużi minn tali parteċipazzjoni, tmurx kontra d-Direttiva.

2.

L-Artikolu 1(2)(a) tad-Direttiva jipprovdi li “‘Kuntratti pubbliċi’ huma kuntratti għall-interess tal-flus [bi ħlas] konklużi bil-miktub bejn wieħed jew aktar operaturi ekonomiċi u li għandhom bħala objettiv tagħhom l-esekuzzjoni tax-xogħlijiet, il-provvista tal-prodotti jew il-disposizzjoni tas-servizzi fi ħdan it-tifsira ta’ din id-Direttiva”  ( 3 ).

3.

Skont l-Artikolu 1(8) tad-Direttiva:

“It-termini ‘kuntrattur’, ‘fornitur’ u ‘min jipprovdi s-servizz’ jfissru kull persuna naturali [fiżika] jew legali [ġuridika] jew entità pubblika jew grupp ta’ dawk il-persuni u/jew korpi li joffru fuq is-suq, rispettivament, l-esekuzzjoni ta’ xogħlijiet u/jew xi xogħol, prodotti, jew servizzi.

It-terminu ‘operatur ekonomiku’ se jkopri ugwalment il-kunċetti tal-kuntrattur, tal-fornitur u ta’ min jipprovdi s-servizz. Huwa wżat biss fl-interess tas-sempliċità.

[…]” ( 4 )

4.

L-Artikolu 4 tad-Direttiva huwa intitolat “Operaturi ekonomiċi” u jipprovdi li:

“1.   Kandidati jew nies li jitfgħu l-offerti li, ġew stabbiliti u jaqgħu taħt il-liġi ta’ l-Istat Membru, huma intitolati biex jipprovdu s-servizz relevanti, mhux se jkunu mwarrba fuq il-kondizzjoni illi, taħt il-liġi ta’ l-Istat Membru fejn il-kuntratt hu assenjat, huma għandhom il-ħtieġa li jkunu persuni naturali jew legali.

[…]

2.   Gruppi ta’ operaturi ekonomiċi jistgħu jitfgħu l-offerta jew joħorġu bħala kandidati. Biex jitfgħu l-offerta jew it-talba għall-parteċipazzjoni, dawn il-gruppi jistgħu ma jkollhomx il-ħtieġa li jassumu xi forma speċifika legali mill-awtoritajiet kuntrattwali [kontraenti]; però, il-grupp magħżul jista’ jkollu bżonn li jagħmel hekk meta jingħata l-kuntratt, sa ċertu limitu illi din il-bidla hija neċessarja għat-twettiq sodisfaċenti tal-kuntratt”  ( 5 ).

5.

Fl-aħħar nett, l-Artikolu 44(1) tad-Direttiva jipprovdi, taħt it-titolu “Verifika ta’ l-adattabilità u għażla ta’ parteċipanti u għoti ta’ kuntratti” li “[k]untratti għandhom jingħataw fuq il-bażi tal-kriterji imniżżlin fl-Artikoli 53 u 55, jittieħed akkont l-Artikolu 24, wara li l-adattabilità ta’ operaturi ekonomiċi mhux eklużi taħt l-Artikoli 45 u 46 ikun ġie mixtarr [tkun ġiet ivverifikata] mill-awtoritajiet kontrattwanti [kontraenti] skond il-kriterji ta’ permessi ekonomiċi u finanzjarji, ta’ stabilità professjonali u teknika jew abilità li sar riferiment għalihom fl-Artikoli 47 sa 52, u, fejn xieraq, mar-regoli non-diskriminatorji u kriterji li sar riferiment għalihom fil-paragrfu 3” ( 6 ).

6.

L-Artikolu 3(19) u (22) tal-Kodiċi tal-kuntratti pubbliċi, stabbilit bid-Digriet Leġiżlattiv Nru 163 tat-12 ta’ April 2006 ( 7 ), jipprovdi, rispettivament li “it-termini ‘kuntrattur’, ‘fornitur’ u ‘min jipprovdi s-servizz’ jirreferu għal persuna fiżika jew ġuridika, jew entità mingħajr personalità ġuridika, inkluż Grupp Ewropew b’Interess Ekonomiku (GEIE) imwaqqaf skont id-Digriet Leġiżlattiv Nru 240 tat-23 ta’ Lulju 1991, li ‘joffri fis-suq’, rispettivament, it-twettiq ta’ xogħlijiet jew xogħol, il-provvista ta’ prodotti, jew il-provvista ta’ servizzi” u li “it-terminu ‘operatur ekonomiku’ għandu jinkludi kuntrattur, fornitur, min jipprovdi s-servizz jew grupp jew konsorzju tagħhom”  ( 8 ).

7.

L-Artikolu 34 tad-Digriet Leġiżlattiv Nru 163/2006 jipprovdi, taħt it-titolu “Entitajiet li jistgħu jingħataw kuntratti pubbliċi […]” li:

“1.   Mingħajr preġudizzju għar-restrizzjonijiet espressament ipprovduti, l-entitajiet li ġejjin huwa awtorizzati li jipparteċipaw fil-proċedura għall-għoti ta’ kuntratti pubbliċi:

[…]”

8.

Kien biss wara li kienu seħħew il-fatti li huma s-suġġett tal-proċeduri fil-kawża prinċipali, u b’hekk anki wara li ġie adottat id-digriet tal-qorti tar-rinviju fit-23 ta’ April 2008, li d-Digriet Leġiżlattiv Nru 152 tal-11 ta’ Settembru 2008 ( 9 ) żied is-subparagrafu li ġej mal-lista ta’ iktar ’il fuq: “f bis) operaturi ekonomiċi fis-sens tal-Artikolu 3(22), stabbiliti fi Stati Membri oħrajn u kkostitwiti skont il-leġiżlazzjoni fis-seħħ fl-Istat Membru kkonċernat”.

9.

Ir-Regione Marche (ir-Reġjun tal-Marche), fil-kapaċità tagħha ta’ awtorità kontraenti, organizzat proċeduri ta’ sejħa għal offerti ta’ kuntratt pubbliku għal servizz b’relazzjoni għall-kisba ta’ data ġeofiżika u ta’ ġbir ta’ kampjuni mill-baħar. Il-Consorzio Nazionale Interuniversitario per le Scienze del Mare (Grupp Interuniversitarju Nazzjonali tax-Xjenzi tal-Baħar; iktar ’il quddiem: il-“CoNISMa”) applika sabiex jipparteċipa, imma fl-aħħar kien eskluż minn din il-proċedura.

10.

Il-CoNISMa kkontesta l-esklużjoni tiegħu permezz ta’ petizzjoni straordinarja lill-President tar-Repubblika Taljana. Fil-kuntest ta’ din il-petizzjoni straordinarja, il-Ministero dell’ambiente e della tutela del territorio (Ministeru Taljan tal-Ambjent u tal-Protezzjoni tat-Territorju) talab opinjoni mingħand il-Consiglio di Stato. Il-qorti tar-rinviju għandha tistabbilixxi jekk grupp interuniversitarju, bħall-CoNISMa, huwiex “operatur ekonomiku” fis-sens tad-Direttiva u, jekk dan huwa minnu, jekk jistax jitħalla jipparteċipa fi proċedura ta’ sejħa għal offerti bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali. F’dan ir-rigward, il-qorti tar-rinviju tesprimi xi dubji fuq il-bażi tal-kunsiderazzjonijiet li ġejjin.

11.

Il-Consiglio di Stato jikkonstata li l-CoNISMa huwa grupp (konsorzju) ta’ 24 università u tliet ministeri. Skont l-istatut tiegħu, il-grupp huwa mingħajr skop ta’ lukru u jipprova jippromwovi u jikkoordina r-riċerka u attivitajiet xjentifiċi oħrajn u l-applikazzjonijiet tagħhom fil-qasam tax-xjenzi marittimi bejn l-universitajiet membri. Madankollu, l-istatut tiegħu jipprovdi li jista’ jipparteċipa fi proċeduri pubbliċi ta’ sejħiet għal offerti. Il-grupp huwa ffinanzjat primarjament permezz ta’ sussidji pprovduti mill-Ministeru għall-Universitajiet u għar-Riċerka. Fil-fehma tal-qorti tar-rinviju, il-proċeduri ta’ sejħa għal offerti inkwistjoni huma miftuħin biss għal korpi pubbliċi li jipprovdu s-servizzi li huma s-suġġett tal-kuntratt skont il-funzjonijiet uffiċjali tagħhom u b’mod li huwa konsistenti mal-funzjonijiet bi skop ta’ lukru assenjati lilhom mir-regoli li jirregolawhom.

12.

B’hekk, il-Consiglio di Stato ddeċieda li jissospendi l-proċeduri quddiemu u li jistaqsi lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domandi preliminari li ġejjin:

13.

Skont il-CoNISMa, ir-rikorrent fil-kawża prinċipali, il-leġiżlazzjoni nazzjonali, li teskludi entitajiet li ma humiex “kuntratturi” skont lista eżawrjenti inkluża fl-Artikolu 34 tad-Digriet Leġiżlattiv Nru 163/2006, għandha tiġi interpretata fid-dawl tad-Direttiva. L-Artikolu 1(8) tad-Direttiva espressament jinkludi “entit[ajiet] pubbli[ċi]” fost il-kuntratturi, il-fornituri jew min jipprovdi s-servizz. L-Artikolu 4 tad-Direttiva jipprovdi li l-kandidati intitolati biex jipprovdu s-servizz rilevanti ma għandhomx jitwarrbu biss minħabba li, skont il-liġi tal-Istat Membru fejn il-kuntratt għandu jingħata, huma għandhom ikunu persuni fiżiċi jew ġuridiċi. A fortiori, kandidat ma għandux jitwarrab għaliex ma jkunx “kuntrattur”. Skont il-CoNISMa, dan l-approċċ huwa kkonfermat mill-fatt li, wara li l-Kummissjoni tal-Komunitajiet Ewropej ħadet azzjoni billi fetħet il-proċedura Nru 2007/2309 ( 10 ) kontra r-Repubblika Taljana minħabba nuqqas ta’ twettiq ta’ obbligi, il-Gvern Taljan żied fl-Artikolu 34(1) tad-Digriet Leġiżlattiv Nru 163/2006 s-subparagrafu l-ġdid (f bis) imsemmi iktar ’il fuq. Skont CoNISMa, din ir-riforma ħassret espressament ir-rekwiżit li l-operaturi ekonomiċi stabbiliti fi Stati Membri oħrajn għandhom ikunu “kuntratturi”. Barra minn hekk, din ir-riforma ssostitwiet it-terminu “impriżi” użat fid-Digriet Leġiżlattiv bit-terminu “operaturi ekonomiċi”.

14.

Essenzjalment, il-Gvern Ċek isostni li jekk id-Direttiva hija intiża biex tistabbilixxi distinzjoni bejn korpi ekonomiċi pubbliċi, li jwettqu ċerta attività ekonomika, u dawk li mhumiex ekonomiċi, din kienet tiġi speċifikata iktar fid-dettall. Għalhekk, il-Gvern Ċek jipproponi li l-ewwel domanda għandha tingħata risposta fin-negattiv.

15.

Il-Gvern Awstrijak isostni, inter alia, li r-regoli Komunitarji dwar il-kuntratti pubbliċi japplikaw fejn awtorità kontraenti jkollha l-intenzjoni tagħti kuntratt għal interess pekunjarju lil entità legalment distinta, irrispettivament minn jekk din tal-aħħar tkunx hija stess awtorità kontraenti jew le. Minn dan jirriżulta li l-awtoritajiet kontraenti jistgħu jitħallew jipparteċipaw fi proċeduri pubbliċi ta’ sejħiet għal offerti kemm bħala offerenti kif ukoll bħala kandidati, punt li għandu japplika a fortiori għall-offerenti li ma humiex awtoritajiet kontraenti imma li l-għanijiet tagħhom huma mingħajr skop ta’ lukru u li ma jaġixxux esklużivament skont is-suq.

16.

Essenzjalment, il-Kummissjoni ssostni li skont l-Artikolu 1(8) tad-Direttiva u skont il-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, il-korpi pubbliċi u l-awtoritajiet kontraenti b’mod ġenerali jistgħu jitħallew jipparteċipaw fi proċedura pubblika ta’ sejħa għal offerti bħala offerenti u għalhekk jistgħu jiġu kkunsidrati bħala operaturi ekonomiċi fis-sens tad-Direttiva. Barra minn hekk, l-ebda dispożizzjoni tad-Direttiva ma tipprekludi lill-universitajiet u lill-gruppi magħmula minn universitajiet milli jiġu kkunsidrati bħala operaturi ekonomiċi u milli jkollhom aċċess għall-proċeduri ta’ sejħiet għal offerti Komunitarji.

17.

Rigward it-tieni domanda, il-partijiet kollha msemmija iktar ’il fuq isostnu, essenzjalment, li għandha tingħata risposta fil-pożittiv.

18.

Biż-żewġ domandi preliminari tagħha, li għandhom jiġu kkunsidrati flimkien, il-qorti tar-rinviju essenzjalment tistaqsi jekk entitajiet mingħajr skop ta’ lukru li mhux bilfors ikunu preżenti fis-suq b’mod regolari ( 11 ), bħall-CoNISMa — jiġifieri, l-universitajiet u l-istituti ta’ riċerka kif ukoll il-gruppi (konsorzji) bħal dawn l-universitajiet u l-istituti ta’ riċerka u l-korpi tal-Istat ( 12 ) — humiex intitolati li jipparteċipaw fi proċedura ta’ sejħa għal offerti ta’ kuntratt pubbliku għal servizz u jistgħux jiġu kkunsidrati bħala “operatur ekonomiku” fis-sens tad-Direttiva. Jekk il-leġiżlazzjoni nazzjonali tiġi interpretata b’mod restrittiv, jiġifieri li l-entitajiet imsemmija iktar ’il fuq ikunu preklużi milli jipparteċipaw, il-qorti tar-rinviju tistaqsi jekk tali intepretazzjoni tmurx kontra d-Direttiva. F’dan ir-rigward, huwa biżżejjed jekk jingħad li l-Qorti tal-Ġustizzja tinterpreta d-dritt Komunitarju u mhux id-dritt nazzjonali ( 13 ).

19.

L-ewwel nett għandi l-intenzjoni li neżamina d-diċitura tad-dispożizzjonijiet rilevanti.

20.

Minkejja r-riferiment għal “operaturi ekonomiċi”, inter alia, fl-Artikolu 1(2)(a), id-Direttiva ma tinkludix definizzjoni preċiża ta’ dan il-kunċett. L-Artikolu 1(8) tad-Direttiva jipprovdi biss li dan it-terminu “[h]uwa wżat biss fl-interess tas-sempliċità” u li jfisser “kull persuna naturali jew legali jew entità pubblika jew grupp ta’ dawk il-persuni u/jew korpi li joffru fuq is-suq, […] xogħlijiet u/jew xi xogħol, prodotti, jew servizzi […]” ( 14 ).

21.

F’dan ir-rigward, jien inqis li l-fatt li l-Artikolu 1(8) tad-Direttiva jirreferi għal dawk li “joffru servizzi fuq is-suq” ma jfissirx li hemm xi ħsieb li l-kategorija ta’ korpi pubbliċi eliġibbli biex jikkonkludu kuntratti mal-awtoritajiet kontraenti tkun ristretta biss għal dawk il-korpi li jwettqu (bħala impriża) l-attività involuta fis-servizz li għandu jingħata mill-kuntrattur magħżul u li l-għanijiet tagħhom huma għal skop ta’ lukru. Sabiex titqies bħala operatur ekonomiku, mhux essenzjali li toffri servizzi fis-suq b’mod kontinwu u sistematiku.

22.

Fil-fehma tiegħi, jidher b’mod ċar li d-Direttiva ma teħtieġ l-ebda forma legali partikolari u ma tinkludi l-ebda rekwiżit li jeżiġi li operatur ekonomiku jikkwalifika bħala impriża jew li għandu jkollu għanijiet għal skop ta’ lukru jew preżenza stabbli jew regolari fis-suq.

23.

Id-Direttiva sempliċement tipprovdi li l-kunċett ta’ “operatur ekonomiku” ifisser, inter alia, kwalunkwe entità pubblika li toffri fis-suq l-eżekuzzjoni ta’ xogħlijiet, prodotti, jew servizzi. Ma tgħid xejn iktar minn hekk.

24.

F’dan ir-rigward, kif osservat il-Kummissjoni, billi ma pprovda l-ebda indikazzjoni rigward il-karatteristiċi u/jew il-forma legali meħtieġa tal-operaturi ekonomiċi li jitħallew jipparteċipaw fi proċeduri ta’ sejħiet għal offerti, il-leġiżlatur Komunitarju ma xtaqx jiddefinixxi dan il-kunċett b’mod li jintroduċi kundizzjonijiet partikolari u b’hekk b’dan il-mod jillimita l-aċċess għal proċeduri ta’ sejħiet għal offerti.

25.

Barra minn hekk, għandu jingħad ukoll li l-Artikolu 4(1) tad-Direttiva jipprovdi li “[k]andidati jew nies li jitfgħu l-offerti li, ġew stabbiliti u jaqgħu taħt il-liġi ta’ l-Istat Membru, huma intitolati biex jipprovdu s-servizz relevanti, mhux se jkunu mwarrba fuq il-kondizzjoni illi, taħt il-liġi ta’ l-Istat Membru fejn il-kuntratt hu assenjat, huma għandhom il-ħtieġa li jkunu persuni naturali jew legali”. Sussegwentement, rigward gruppi ta’ operaturi ekonomiċi, l-Artikolu 4(2) tad-Direttiva jkompli jipprovdi li “[b]iex jitfgħu l-offerta jew it-talba għall-parteċipazzjoni, dawn il-gruppi jistgħu ma jkollhomx il-ħtieġa li jassumu xi forma speċifika legali mill-awtoritajiet kuntrattwali [kontraenti] […]”.

26.

Għaldaqstant, mill-kunsiderazzjonijiet imsemmija iktar ’il fuq, u b’mod partikolari mid-diċitura tal-Artikolu 1(8) tad-Direttiva, jirriżulta li l-entitajiet pubbliċi, bħall-entità involuta fil-kawża prinċipali, huma “operaturi ekonomiċi” u, fil-prinċipju, jistgħu jipparteċipaw fi proċeduri ta’ sejħiet għal offerti ta’ kuntratti pubbliċi għal servizzi.

27.

L-approċċ imsemmi iktar ’il fuq huwa kkonfermat mill-ħidma preparatorja tad-Direttiva ( 15 ).

28.

Fuq dan il-punt, jista’ jkun interessanti li jsir xebh mal-kunċett stabbilit tajjeb ta’ impriża fid-dritt Komunitarju tal-kompetizzjoni.

29.

Dan jista’ jkun opportun minħabba l-fatt li d-Direttiva tenfasizza li l-kunċett ta’ “operatur ekonomiku” jintuża sempliċement għal finijiet ta’ semplifikazzjoni. Barra minn hekk, huwa ovvju li d-dritt u r-regoli tal-kompetizzjoni li jiggarantixxu kompetizzjoni ġusta fil-proċeduri ta’ sejħiet għal offerti huma relatati.

30.

Għalhekk, huwa interessanti li titfakkar il-ġurisprudenza li tirriżulta mis-sentenza Höfner u Elser ( 16 ) dwar il-kunċett ta’ “impriża”, fil-kuntest tad-dritt tal-kompetizzjoni, li “jinkludi kull entità involuta f’attività ekonomika, irrispettivament mill-istatus legali tal-entità u mill-mod li bih tiġi ffinanzjata”. Barra minn hekk, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet ukoll li “kull attività li tikkonsisti fl-offerta ta’ prodotti jew servizzi f’suq partikolari tikkostitwixxi attività ekonomika”  ( 17 ). F’dan il-kuntest, il-kumment tal-Avukat Ġenerali Jacobs li “attività mhux neċessarjament tieqaf milli tkun ekonomika sempliċiment għaliex ma għandhiex għan li jsir lukru” hija partikolarment adattata ( 18 ).

31.

L-interpretazzjoni tiegħi tal-kunċett ta’ “operatur ekonomiku” ġiet ikkonfermata anki mill-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja dwar il-kuntratti pubbliċi.

32.

L-ewwel nett, f’sentenza ( 19 ) l-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li r-regoli Komunitarji dwar il-kuntratti pubbliċi japplikaw għal“[operatur] ekonomik[u li huwa] attiv fis-suq”. Madankollu, jien inqis li minn din id-dikjarazzjoni ma għandux jiġi dedott li operatur ekonomiku għandu jkun preżenti fis-suq b’mod stabbli jew regolari.

33.

Anzi, fil-fehma tiegħi, il-kunċett ta’ “operatur ekonomiku” għandu jkun interpretat b’mod wiesgħa sabiex tkun inkluża kwalunkwe persuna li toffri servizzi fis-suq, irrispettivament minn jekk tkunx qed tagħmel dan għall-ewwel darba jew tkun qed tagħmel dan sempliċiment b’mod iżolat jew okkażjonali.

34.

Tabilħaqq, kif osservat il-Kummissjoni, dak li ngħad iktar ’il fuq mhux ta’ preġudizzju għall-kwalità tas-servizz ipprovdut peress li l-Artikolu 44 tad-Direttiva jipprovdi li l-kuntratti għandhom jingħataw biss wara li l-awtoritajiet kontraenti jkunu kkontrollaw il-qagħda ekonomika u finanzjarja kif ukoll l-għarfien jew il-ħila professjonali u teknika tal-operaturi ekonomiċi.

35.

Interpretazzjoni wiesgħa tal-kunċett ta’ “operatur ekonomiku” hija wkoll konformi mal-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja li għandu jkun id-dritt Komunitarju li jassigura l-ikbar parteċipazzjoni possibbli min-naħa tal-offerenti f’sejħa għal offerti ( 20 ).

36.

F’dan il-kuntest għandhom jiġu kkunsidrati wkoll is-sentenzi Teckal ( 21 ), ARGE ( 22 ), Stadt Halle u RPL Lochau ( 23 ), u Auroux et ( 24 ) fejn il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet, inter alia, li l-leġiżlazzjoni Komunitarja dwar il-kuntratti pubbliċi hija applikabbli anki f’każijiet fejn il-kuntrattur ikun huwa stess awtorità kontraenti ( 25 ). Għalhekk, awtorità kontraenti tista’ tiġi kkunsidrata wkoll bħala “operatur ekonomiku” fis-sens tad-Direttiva. Dan isostni wkoll l-interpretazzjoni wiesgħa tiegħi ta’ dan il-kunċett f’dan il-każ.

37.

Il-qorti tar-rinviju wriet xi tħassib speċifikatament rigward l-għanijiet mingħajr skop ta’ lukru tal-CoNISMa. F’dak ir-rigward, fis-sentenza Il-Kummissjoni vs L-Italja ( 26 ), il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet, l-ewwel nett, li l-fatt li assoċjazzjoni tkun mingħajr skop ta’ lukru ma jeskludihiex milli twettaq attività ta’ natura ekonomika u milli tkun impriża skont id-dispożizzjonijiet dwar il-kompetizzjoni tat-Trattat.

38.

Sussegwentement, il-Qorti tal-Ġustizzja fakkret is-sentenza ARGE ( 27 ) u sostniet li l-fatt li, peress li l-impjegati tagħhom jaħdmu fuq bażi volontarja, tali entitajiet jistgħu jitfgħu offerti bi prezzijiet li jkunu ferm orħos minn dawk ta’ offerenti oħrajn ma jipprekludihomx milli jipparteċipaw fi proċedura ta’ għotja ta’ kuntratt pubbliku għal servizz koperta mid-Direttiva 92/50. Għaldaqstant, il-Qorti tal-Ġustizzja kkonkludiet li l-kuntratt inkwistjoni f’din is-sentenza ma kienx eskluż mill-kunċett ta’ kuntratti pubbliċi għal servizz fis-sens tal-Artikolu 1(a) tad-Direttiva 92/50, minħabba l-fatt li l-assoċjazzjonijiet inkwistjoni kienu mingħajr skop ta’ lukru ( 28 ).

39.

Barra minn hekk, sabiex ikun indirizzat it-tħassib tal-qorti tar-rinviju li l-konsorzju allegatament ma jkunx jista’ joffri l-professjonaliżmu u l-kapaċitajiet ta’ negozju tipiku kif ukoll il-makkinarju sofistikat u l-operaturi b’ħiliet kbar meħtieġa għas-servizz ikkonċernat, huwa biżżejjed li titfakkar il-ġurisprudenza fejn il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li ma tagħmel l-ebda differenza jekk l-offerent innifsu ma jistax jew ma jkollux l-intenzjoni jwettaq il-kuntratt huwa stess sakemm jista’ juri li effettivament għandu għad-dispożizzjoni tiegħu r-riżorsi, ta’ kumpanniji sussidjarji jew ta’ terzi u irrispettivament min-natura tar-rabta legali tiegħu ma’ dawk il-kumpanniji ( 29 ), li huma neċessarji biex jitwettaq il-kuntratt.

40.

F’dan ir-rigward, id-Direttiva ma tippermettix li awtorità kontraenti teskludi korp pubbliku, bħall-CoNISMa, milli jitħalla jipparteċipa fi proċedura ta’ sejħa għal offerti, minħabba li l-kwistjoni jekk operatur ekonomiku huwiex intitolat li jitħalla jipparteċipa f’tali proċedura għandha tiġi eżaminata fil-kuntest tal-Artikoli 44 sa 52 tad-Direttiva. Fi kliem ieħor, kif sostna l-Gvern Ċek, għandha ssir distinzjoni bejn il-possibbiltà li wieħed jitħalla jipparteċipa fi proċedura ta’ sejħa għal offerti billi jitfa’ offerta u l-evalwazzjoni ta’ dik l-offerta fil-kuntest ta’ fażi ta’ kwalifikazzjoni sussegwenti tal-proċedura.

41.

Barra minn hekk, il-qorti tar-rinviju tikkunsidra li l-parteċipazzjoni fi proċeduri ta’ sejħiet għal offerti min-naħa ta’ gruppi ta’ korpi pubbliċi, bħall-CoNISMa, tista’ tikser il-prinċipju ta’ kompetizzjoni libera f’żewġ aspetti. L-ewwel nett, tali parteċipazzjoni potenzjalment tista’ tneħħi mis-suq miftuħ numru ta’ kuntratti pubbliċi, li l-faċilità ta’ aċċess għalihom tkun mill-inqas imfixkla għal proporzjon mhux żgħir ta’ impriżi ordinarji minħabba n-netwerk mifrux ta’ punti ta’ referenza tan-negozju tal-grupp. It-tieni nett, tqiegħed inġustament lill-kuntrattur f’pożizzjoni ta’ vantaġġ mhux għaliex is-sigurtà ekonomika pprovduta mill-fluss kostanti u prevedibbli ta’ finanzi pubbliċi li mhux disponibbli għall-operaturi ekonomiċi l-oħra, li jridu jiddependu biss fuq il-ħila tagħhom li jaqilgħu l-flus minn dak li joffru fis-suq.

42.

L-ewwel nett, rigward l-allegat netwerk mifrux ta’ punti ta’ referenza tan-negozju, ma nikkunsidrax li dan l-argument huwa partikolarment deċiżiv, mhux l-inqas peress li l-CoNISMa, fl-osservazzjonijiet tiegħu, spjega li l-unika sede tiegħu tinsab f’Ruma u l-uffiċċji tad-diversi membri tiegħu ma għandhom l-ebda rwol fil-proċeduri pubbliċi ta’ sejħiet għal offerti.

43.

It-tieni nett, rigward l-argument li l-CoNISMa jitqiegħed inġustament f’pożizzjoni ta’ vantaġġ minħabba l-finanzi pubbliċi disponibbli għalih — minbarra l-ispjegazzjoni tal-CoNISMa li l-attività kummerċjali tiegħu tiffinanzja lilha nnfisha — jiena naqbel mal-Gvern Ċek u mal-Kummissjoni li huwa biżżejjed li ssir riferiment għall-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja sabiex jiġi kkonstatat li dan l-element ma jikkostitwixxix ostakolu għall-parteċipazzjoni fil-proċeduri ta’ sejħiet għal offert i ( 30 ). B’mod partikolari, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li l-korpi pubbliċi, speċifikatament korpi li jirċievu sussidji mingħand l-Istat li jistgħu jagħtuhom il-possibbiltà li jitfgħu offerti bi prezzijiet ferm orħos minn dawk ta’ offerenti oħrajn li ma jingħatawx sussidji, huma espressament awtorizzati ( 31 ) li jipparteċipaw fi proċedura għall-għotja ta’ kuntratt pubbliku. Tabilħaqq, id-Direttiva li hija rilevanti fil-każ fil-kawża prinċipali tawtorizza wkoll espressament korpi pubbliċi, iffinanzjati f’uħud mill-każijiet mill-finanzi pubbliċi, li jipparteċipaw fi proċeduri għall-għotja ta’ kuntratti pubbliċi.

44.

Għandu jiġi nnotat f’dan ir-rigward li l-Artikolu 55(3) tad-Direttiva dwar “[o]fferti abnormalment baxxi” jipprovdi li “[m]eta awtorità kontrattwanti [kontraenti] tistabbilixxi li xi offerta hija abnormalment baxxa għax min ikun xeħitha ikun kiseb għajnuna mill-Istat, l-offerta tista’ tkun miċħuda fuq dik il-bażi biss wara konsultazzjoni ma’ min ikun xeħet l-offerta fejn dan ta’ l-aħħar ma jkunx jista’ jipprova, f’limitu ta’ żmien suffiċjenti iffisat mill-awtorità kontrattwanti [kontraenti], li l-għajnuna in kwistjoni ġiet mogħtija legalment. Fejn l-awtorità kontrattwanti [kontraenti] tiċħad xi offerta f’dawn iċ-ċirkostanzi, hija għandha tinforma lill-Kummissjoni b’dak il-fatt”  ( 32 ).

45.

F’dan ir-rigward, il-premessa 4 tad-Direttiva tipprovdi li “Stati Membri għandhom jassiguraw illi l-parteċipazzjoni ta’ korpi rregolati mill-liġi pubblika bħal dak li jagħmel l-offerta fil-proċedura għall-għoti ta’ kuntratt pubbliku ma jikkawżax tgħawiġ ta’ kompetizzjoni inkonnessjoni ma’ dawk li jagħmlu l-offerti privatament”.

46.

Fl-aħħar nett, l-Artikolu 1(8) tad-Direttiva, u b’mod partikolari l-kunċett ta’ “operatur ekonomiku”, għandu jiġi interpretat fis-sens li ma jipprekludix lil konsorzju, bħal dak inkwistjoni fil-kawża prinċipali, milli jitħalla jipparteċipa fi proċedura ta’ sejħiet għal offerti ta’ kuntratt pubbliku għal servizz ( 33 ). Għaldaqstant, jirriżulta li d-Direttiva tipprekludi leġiżlazzjoni nazzjonali li teskludi tali entitajiet milli jipparteċipaw, sakemm ma jkunux intitolati b’xi mod ieħor taħt il-leġiżlazzjoni nazzjonali rilevanti, li joffru prodotti, servizzi jew xogħlijiet fis-suq.

47.

F’dan ir-rigward, għandha tkun il-qorti nazzjonali li tiddeċiedi, billi tikkunsidra ċ-ċirkustanzi rilevanti kollha tal-kawża quddiemha, jekk il-leġiżlazzjoni nazzjonali kkonċernata hiex kompatibbli mad-Direttiva, billi ma tapplikax, skont il-każ, kwalunkwe dispożizzjoni kontrarja fid-dritt nazzjonali ( 34 ).

48.

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, nissuġġerixxi lill-Qorti tal-Ġustizzja tirrispondi għad-domandi preliminari magħmula mill-Consiglio di Stato kif ġej: