SENTENZA TAL-QORTI TAL-ĠUSTIZZJA

9 ta' Marzu 1999 (*)

"Libertà ta' stabbiliment – Stabbiliment ta' fergħa minn kumpannija mingħajr attività effettiva – Evażjoni tad-dritt nazzjonali – Rifjut ta' reġistrazzjoni"

Fil-kawża C-212/97,

li għandha bħala suġġett talba mressqa quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja, skond l-Artikolu 177 tat-Trattat KE, mill-Højesteret (id-Danimarka) u intiża sabiex fil-kawża pendenti quddiem dik il-qorti bejn

Centros Ltd

u

Erhvervs- og Selskabsstyrelsen,

tinkiseb deċiżjoni preliminari dwar l-interpretazzjoni ta' l-Artikoli 52, 56 u 58 tat-Trattat KE,

IL-QORTI TAL-ĠUSTIZZJA,

komposta minn G.C. Rodríguez Iglesias, President, P.J.G. Kapteyn, J.-P. Puissochet, G. Hirsch u P. Jann, Presidenti ta' Awla, G.F. Mancini, J.C. Moitinho de Almeida, C. Gulmann, J.L. Murray, D.A.O. Edward, H. Ragnemalm, L. Sevón, M. Wathelet (Relatur), R. Schintgen u K.M. Ioannou, Imħallfin,

Avukat Ġenerali: A. La Pergola,

Reġistratur: H. von Holstein, Assistent Reġistratur,

wara li kkunsidrat l-osservazzjonijiet bil-miktub ippreżentati:

–        għall-Erhvervs- og Selskabsstyrelsen, mill-Kammeradvokaten, fil-persuna ta' Karsten Hagel-Sørensen, avukat f'Copenhagen,

–        għall-Gvern Daniż, minn Peter Biering, kap ta' diviżjoni fil-Ministeru ta' l-Affarijiet Barranin, bħala aġent,

–        għall-Gvern Franċiż, minn Kareen Rispal-Bellanger, assistent-direttriċi fid-Diviżjoni ta' Affarijiet Legali tal-Ministeru ta' l-Affarijiet Barranin, u minn Gautier Mignot, Segretarju ta' l-Affarijiet Barranin fl-istess diviżjoni, bħala aġenti,

–        għall-Gvern Olandiż, minn Adriaan Bos, konsulent legali fil-Ministeru ta' l-Affarijiet Barranin, bħala aġent,

–        għall-Gvern tar-Renju Unit, minn Stephanie Ridley, mit-Treasury Solicitor's Department, bħala aġent, assistita minn Derrick Wyatt, QC,

–        għall-Kummissjoni tal-Komunitajiet Ewropej, minn Antonio Caeiro, konsulent legali, u Hans Støvlbæk, membru tas-servizz legali, bħala aġenti,

wara li rat ir-rapport tas-seduta,

wara li semgħet l-osservazzjonijiet orali ta' l-Erhvervs- og Selskabsstyrelsen, irrappreżentata minn Karsten Hagel-Sørensen, tal-Gvern Franċiż, irrappreżentat minn Gautier Mignot, tal-Gvern Olandiż, irrappreżentat minn Marc Fierstra, konsulent legali fil-Ministeru ta' l-Affarijiet Barranin, bħala aġent, tal-Gvern Svediż, irrappreżentat minn Erik Brattgård, departementsråd fis-Segretarjat Legali tal-Ministeru ta' l-Affarijiet Barranin, bħala aġent, tal-Gvern tar-Renju Unit, irrappreżentat minn Derrick Wyatt, u tal-Kummissjoni, irrappreżentata minn Antonio Caeiro u Hans Støvlbæk, fis-seduta tad-19 ta' Mejju 1998,

wara li semgħet il-konklużjonijiet ta' l-Avukat Generali, ippreżentati fis-seduta tas-16 ta' Lulju 1998,

tagħti l-preżenti

Sentenza

1        Permezz ta' digriet tat-3 ta' Ġunju 1997, li wasal fil-Qorti tal-Ġustizzja fil-5 ta' Ġunju ta' wara, il-Højesteret ressqet, skond l-Artikolu 177 tat-Trattat KE, domanda preliminari dwar l-interpretazzjoni ta' l-Artikoli 52, 56 u 58 ta' l-istess Trattat.

2        Din id-domanda tqajmet fil-kuntest ta' kawża bejn Centros Ltd (aktar 'il quddiem "Centros"), "private limited company" irreġistrata fit-18 ta' Mejju 1992 fl-Ingilterra u f'Wales u l-Erhvervs-og Selskabsstyrelsen (Diviżjoni Ġenerali tal-Kummerċ u tal-Kumpanniji), li tagħmel parti mill-Ministeru tal-Kummerċ Daniż, fir-rigward tar-rifjut minn din l-amministrazzjoni li tirreġistra fid-Danimarka fergħa ta' Centros.

3        Mill-proċess tal-kawża prinċipali jidher li Centros ma eżerċitat l-ebda attività mill-ħolqien tagħha. Peress li l-leġiżlazzjoni tar-Renju Unit ma tissuġġettax lill-kumpanniji b'responsabbiltà limitata għal xi rekwiżit dwar il-formazzjoni u l-ħlas ta' kapital azzjonarju minimu, il-kapital azzjonarju ta' Centros, li jammonta għal GBP 100, la tħallas u lanqas tqiegħed għad-dispożizzjoni tal-kumpannija. Il-kapital azzjonarju huwa maqsum f'żewġ azzjonijiet miżmuma mis-Sinjur u mis-Sinjura Bryde, ċittadini Daniżi li jgħixu fid-Danimarka. Is-Sinjura Bryde hija d-direttriċi ta' Centros, li l-uffiċju rreġistrat tagħha jinsab fir-Renju Unit, f'indirizz ta' ħabib tas-Sur Bryde.

4        Taħt id-dritt Daniż, Centros, bħala "private limited company", hija kkunsidrata bħala kumpannija barranija b'responsabbiltà limitata. Ir-regoli dwar ir-reġistrazzjoni ta' fergħat ("filialer") ta' tali kumpanniji huma stabbiliti fl-anpartsselskabslov (liġi dwar il-kumpanniji b'responsabbiltà limitata).

5        L-Artikolu 117 ta' din il-liġi jipprovdi, b'mod partikolari, li:

"1) Il-kumpanniji barranin b'responsabbiltà limitata u l-kumpanniji barranin b'forma ġuridika analoga li huma stabbiliti fi Stat Membru tal-Komunitajiet Ewropej jistgħu jeżerċitaw attività fid-Danimarka permezz ta' fergħa".

6        Matul is-sajf ta' l-1992, is-Sinjura Bryde applikat ma' l-Erhvervs- og Selskabsstyrelsen sabiex tirreġistra fergħa ta' Centros fid-Danimarka.

7        L-Erhvervs- og Selskabsstyrelsen irrifjutat din ir-reġistrazzjoni minħabba, b'mod partikolari, li Centros, li ma teżerċita l-ebda attività kummerċjali fir-Renju Unit, kienet fir-realtà qiegħda tipprova tistabbilixxi stabbiliment prinċipali fid-Danimarka, u mhux fergħa, b'tali mod li tevadi r-regoli nazzjonali dwar, b'mod partikolari, il-ħlas ta' kapital minimu stabbilit bħala DKR 200,000 mil-Liġi Nru 886 tal-21 ta' Diċembru 1991.

8        Centros ressqet rikors quddiem l-Østre Landsret kontra d-deċiżjoni ta' rifjut ta' l- Erhvervs- og Selskabsstyrelsen.

9        Peress li l-Østre Landsret laqgħet l-argumenti ta' l-Erhvervs- og Selskabsstyrelsen f'sentenza tat-8 ta' Settembru 1995, Centros appellat quddiem il-Højesteret.

10      Fil-kuntest ta' dawk il-proċeduri, Centros issostni li hija tissodisfa l-kundizzjonijiet li għalihom il-liġi dwar il-kumpanniji b'responsabbiltà limitata tissottometti r-reġistrazzjoni ta' fergħa ta' kumpannija barranija. Peress li hija kienet stabbilita legalment fir-Renju Unit, hija għandha d-dritt tistabbilixxi fergħa fid-Danimarka taħt l-Artikolu 52, moqri flimkien ma' l-Artikolu 58 tat-Trattat.

11      Skond Centros, il-fatt li qatt ma eżerċitat xi attività mill-ħolqien tagħha fir-Renju Unit m'għandu l-ebda impatt fuq id-dritt tagħha għal-libertà ta' stabbiliment. Fil-fatt, fis-sentenza ta' l-10 ta' Lulju 1986, Segers (79/85, Ġabra p. 2375), il-Qorti tal-Ġustizzja kienet iddeċidiet li l-Artikoli 52 u 58 tat-Trattat jipprekludu l-awtoritajiet ta' Stat Membru milli jċaħħdu lil direttur ta' kumpannija mit-tgawdija ta' sistema nazzjonali ta' benefiċċji ta' assigurazzjoni kontra l-mard minħabba s-sempliċi raġuni li l-kumpannija kellha l-uffiċċju rreġistrat tagħha fi Stat Membru ieħor, anki jekk hija ma teżerċitax attivitajiet kummerċjali f'dak l-Istat Membru.

12      L-Erhvervs- og Selskabsstyrelsen, min-naħa tagħha, tikkunsidra li r-rifjut ta' reġistrazzjoni mhuwiex kuntrarju għall-Artikoli 52 u 58 tat-Trattat peress li l-formazzjoni ta' fergħa fid-Danimarka tidher bħala mezz sabiex jiġu evitati r-regoli nazzjonali dwar il-formazzjoni u l-ħlas ta' kapital minimu. Ir-rifjut ta' reġistrazzjoni huwa, barra minn hekk, iġġustifikat mill-bżonn li jkunu protetti l-kredituri pubbliċi jew privati u l-partijiet kontraenti jew ukoll mill-bżonn li jkunu miġġielda l-fallimenti frawdolenti.

13      F'dawn iċ-ċirkustanzi, il-Højesteret iddeċidiet li tissospendi l-proċedimenti quddiemha u li tagħmel id-domanda preliminari segwenti lill-Qorti tal-Ġustizzja:

"Huwa kompatibbli ma' l-Artikolu 52, kif ukoll ma' l-Artikoli 56 u 58, tat-Trattat KE li tiġi rrifjutata r-reġistrazzjoni ta' fergħa ta' kumpannija stabbilita fi Stat Membru ieħor u li, abbażi ta' kapital azzjonarju ta' GBP 100 (madwar DKR 1,000), kienet stabbilita b'mod legali u teżisti in konformità mal-liġijiet ta' dan l-Istat Membru meta l-kumpannija in kwistjoni ma teżerċitax hija stess attivitajiet kummerċjali iżda huwa maħsub li tiġi stabbilita l-imsemmija fergħa sabiex teżerċita l-attività tagħha kollha fil-pajjiż fejn din il-fergħa hija stabbilita, u meta jkun hemm lok li jiġi kkunsidrat li l-metodu użat huwa intiż sabiex jiġi evitat li tiġi stabbilita kumpannija f'dan l-Istat Membru ta' l-aħħar bil-għan li jiġi evitat il-ħlas tal-kapital azzjonarju minimu ta' DKR 200,000 (fil-preżent DKR 125,000)?"

14      Permezz tad-domanda tagħha, il-qorti nazzjonali qiegħda essenzjalment tistaqsi jekk l-Artikoli 52 u 58 tat-Trattat jipprekludux lil Stat Membru milli jirrifjuta r-reġistrazzjoni ta' fergħa ta' kumpannija stabbilita in konformità mal-liġijiet ta' Stat Membru ieħor fejn hija għandha l-uffiċċju rreġistrat tagħha mingħajr ma teżerċita attivitajiet kummerċjali f'dak l-Istat meta l-fergħa hija intiża sabiex tippermetti lill-kumpannija in kwistjoni teżerċita l-attività kollha tagħha fl-Istat fejn din il-fergħa ħa tiġi stabbilita, b'tali mod li ma jkunx meħtieġ li tiġi stabbilita kumpannija f'dan l-Istat ta' l-aħħar u b'tali mod li tiġi evitata l-applikazzjoni tar-regoli dwar il-formazzjoni ta' kumpanniji li, f'dan it-tieni Stat, huma aktar onerużi fir-rigward ta' ħlas ta' kapital azzjonarju minimu.

15      Preliminarjament, għandu jiġi speċifikat li l-Erhvervs- og Selskabsstyrelsen bl-ebda mod m'hija tikkontesta li kull kumpannija b'kapital azzjonarju jew b'responsabbiltà limitata li jkollha l-uffiċċju rreġistrat tagħha fi Stat Membru ieħor tista' teżerċita attività fid-Danimarka permezz ta' fergħa. Bħala regola ġenerali, għaldaqstant, hija taċċetta r-reġistrazzjoni fid-Danimarka ta' fergħa ta' kumpannija stabbilita skond il-liġijiet ta' Stat Membru ieħor. Hija żiedet, b'mod partikolari, li, li kieku Centros kellha attività kummerċjali fl-Ingilterra u f'Wales, hija kienet taċċetta r-reġistrazzjoni fid-Danimarka tal-fergħa tagħha.

16      Skond il-Gvern Daniż, l-Artikolu 52 tat-Trattat ma jistax jiġi applikat fis-sitwazzjoni tal-kawża prinċipali peress li din hija sitwazzjoni purament interna għad-Danimarka. Fil-fatt, is-Sinjuri Bryde, ċittadini Daniżi, ifformaw fir-Renju Unit kumpannija li ma teżerċita l-ebda attività effettiva f'dak l-Istat bil-għan waħdieni li tiġi eżerċitata attività fid-Danimarka permezz ta' fergħa u li b'hekk tiġi evitata l-applikazzjoni tal-liġi Daniża dwar il-formazzjoni ta' kumpanniji b'responsabbiltà limitata. F'ċirkustanzi bħal dawn, il-formazzjoni minn ċittadini ta' Stat Membru ta' kumpannija fi Stat Membru ieħor ma tikkostitwixxix element barrani rilevanti fir-rigward tad-dritt Komunitarju u b'mod partikolari tal-libertà ta' stabbiliment.

17      F'dan ir-rigward għandu jiġi osservat li sitwazzjoni fejn kumpannija stabbilita skond il-liġijiet ta' Stat Membru li fih hija għandha l-uffiċċju rreġistrat tagħha tkun tixtieq toħloq fergħa fi Stat Membru ieħor taqa' taħt id-dritt Komunitarju. F'dan ir-rigward mhuwiex rilevanti li l-kumpannija kienet stabbilita fl-ewwel Stat Membru fil-għan biss li tistabbilixxi ruħha fit-tieni Stat Membru fejn huwa maħsub li jiġu eżerċitati l-attivitajiet ekonomiċi essenzjali, jekk mhux kollha, tagħha (ara, f'dan is-sens, is-sentenza Segers, iċċitata aktar 'il fuq, punt 16).

18      Il-fatt li s-Sinjuri Bryde fformaw il-kumpannija Centros fir-Renju Unit bil-għan li jevitaw il-liġi Daniża li timponi li jitħallas kapital azzjonarju minimu, liema fatt ma ġiex ikkontestat la fl-osservazzjonijiet bil-miktub u lanqas matul is-seduta, lanqas ma jeskludi li l-ħolqien minn din il-kumpannija Britannika ta' fergħa fid-Danimarka jaqa' taħt il-libertà ta' stabbiliment fis-sens ta' l-Artikoli 52 u 58 tat-Trattat. Il-kwistjoni ta' l-applikazzjoni ta' l-Artikoli 52 u 58 tat-Trattat hija, fil-fatt, distinta minn dik ta' jekk Stat Membru jistax jieħu miżuri sabiex jevita li, billi jirrikorru għall-possibbiltajiet offruti mit-Trattat, uħud miċ-ċittadini tiegħu jevadu, b'mod abbużiv, ir-rekwiżiti tal-liġi nazzjonali tagħhom.

19      Fir-rigward tal-kwistjoni jekk, kif jallegaw is-Sinjuri Bryde, ir-rifjut li tiġi rreġistrata fid-Danimarka l-fergħa tal-kumpannija tagħhom, stabbilita skond il-liġijiet ta' Stat Membru ieħor fejn hija għandha l-uffiċċju rreġistrat tagħha, jikkostitwixxix ostakolu għal-libertà ta' stabbiliment, għandu jiġi mfakkar li l-libertà ta' stabbiliment, rikonoxxuta mill-Artikolu 52 tat-Trattat fir-rigward taċ-ċittadini Komunitarji, timplika għal dawn ta' l-aħħar id-dritt li jibdew u jeżerċitaw attivitajiet bħala persuni li jaħdmu għal rashom kif ukoll id-dritt li jmexxu u li jistabbilixxu impriżi taħt l-istess kundizzjonijiet bħal dawk stabbiliti mil-liġijiet ta' l-Istat Membru ta' l-istabbiliment fir-rigward taċ-ċittadini tiegħu stess. Barra minn hekk, l-Artikolu 58 tat-Trattat iqis bħala persuni naturali ċittadini ta’ l-Istati Membri l-kumpanniji stabbiliti in konformità mal-liġijiet ta' Stat Membru u li jkollhom l-uffiċċju rreġistrat, it-tmexxija ċentrali jew is-sede prinċipali tagħhom ġewwa l-Komunità.

20      Minn dan isegwi direttament li dawn il-kumpanniji għandhom id-dritt li jeżerċitaw l-attività tagħhom fi Stat Membru ieħor permezz ta' aġenzija, fergħa jew kumpannija sussidjarja filwaqt li s-sitwazzjoni ta' l-uffiċċju rreġistrat, tat-tmexxija ċentrali jew tas-sede prinċipali tagħhom sservi sabiex jiġi ddeterminat, l-istess bħan-nazzjonalità ta' persuni naturali, ir-rabta tagħhom ma' l-ordni ġuridiku ta' Stat Membru (ara, f'dan is-sens, is-sentenzi Segers, punt 13; tat-28 ta' Jannar 1986, Il-Kummissjoni vs Franza, 270/83, Ġabra p. 273, punt 18; tat-13 ta' Lulju 1993, Commerzbank, C-330/91, Ġabra p. I-4017, punt 13, u tas-16 ta' Lulju 1998, ICI, C-264/96, Ġabra p. I-4695, punt 20).

21      Issa, il-prassi li, fi Stat Membru, tiġi miċħuda, f'ċerti ċirkustanzi, ir-reġistrazzjoni ta' fergħa ta' kumpannija li jkollha l-uffiċċju rreġistrat tagħha fi Stat Membru ieħor, twassal sabiex tostakola kumpanniji stabbiliti in konformità mal-liġijiet ta' dak l-Istat Membru milli jeżerċitaw id-dritt ta' stabbiliment mogħti lilhom mill-Artikoli 52 u 58 tat-Trattat.

22      Għaldaqstant, tali prassi tikkostitwixxi ostakolu għall-eżerċizzju tal-libertajiet iggarantiti minn dawn id-dispożizzjonijiet.

23      Skond l-awtoritajiet Daniżi, is-Sinjuri Bryde, madankollu, ma jistgħux jinvokaw dawn id-dispożizzjonijiet peress li l-istruttura ta' kumpanniji li huma jixtiequ jistabbilixxu hija intiża biss sabiex tiġi evitata l-applikazzjoni tal-liġi nazzjonali li tirregola l-formazzjoni ta' kumpanniji b'responsabbiltà limitata u għalhekk tikkostitwixxi użu abbużiv tad-dritt ta' stabbiliment. Għaldaqstant, skondhom, ir-Renju tad-Danimarka jista' jieħu miżuri sabiex jipprekludi tali abbuż billi jirrifjuta r-reġistrazzjoni tal-fergħa.

24      Huwa minnu li mill-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja jirriżulta li Stat Membru jista' jieħu miżuri intiżi sabiex jiġi evtitat li, uħud miċ-ċittadini tiegħu, billi jinvokaw id-drittijiet mogħtija mit-Trattat, jipprovaw jevadu, b'mod abbużiv, ir-rekwiżiti tal-leġiżlazzjoni nazzjonali tagħhom u li l-individwi ma jistgħux jinvokaw in-normi Komunitarji b'mod abbużiv jew frawdolenti (ara, b'mod partikolari, fil-qasam tal-libertà li jiġu pprovduti servizzi, is-sentenzi tat-3 ta' Diċembru 1974, Van Binsbergen, 33/74, Ġabra p. 1299, punt 13; tat-3 ta' Frar 1993, Veronica Omroep Organisatie, C-148/91, Ġabra p. I-487, punt 12, u tal-5 ta' Ottubru 1994, TV10, C-23/93, Ġabra p. I-4795, punt 21; fil-qasam tal-libertà ta' stabbiliment, is-sentenzi tas-7 ta' Frar 1979, Knoors, 115/78, Ġabra p. 399, punt 25, u tat-3 ta' Ottubru 1990, Bouchoucha, C-61/89, Ġabra p. I-3551, punt 14; fil-qasam tal-moviment liberu ta' merkanzija, is-sentenza ta' l-10 ta' Jannar 1985, Leclerc et, 229/83, Ġabra p. 1, punt 27; fil-qasam tas-sigurtà soċjali, is-sentenza tat-2 ta' Mejju 1996, Paletta, C-206/94, Ġabra p. I-2357, punt 24; fil-qasam tal-moviment liberu tal-ħaddiema, is-sentenza tal-21 ta' Ġunju 1988, Lair, 39/86, Ġabra p. 3161, punt 43; fil-qasam tal-politika agrikola komuni, is-sentenza tat-3 ta' Marzu 1993, General Milk Products, C-8/92, Ġabra p. I-779, punt 21; fil-qasam tad-dritt tal-kumpanniji, is-sentenza tat-12 ta' Mejju 1998, Kefalas et, C-367/96, Ġabra p. I-2843, punt 20).

25      Madankolu, għalkemm, f'ċirkustanzi bħal dawn, il-qrati nazzjonali jistgħu, każ b'każ u billi jibbażaw ruħhom fuq elementi oġġettivi, jieħdu in kunsiderazzjoni l-imġiba abbużiva jew frawdolenti tal-persuni kkonċernati sabiex iċaħħduhom, jekk ikun il-każ, mill-benefiċċju tad-dispożizzjonijiet tad-dritt Komunitarju invokati, huwa xorta waħda għandhom, fl-evalwazzjoni ta' tali mġiba, jieħdu in kunsiderazzjoni l-obbjettivi tad-dispożizzjonijiet Komunitarji in kwistjoni (sentenza Paletta, iċċitata aktar 'il fuq, punt 25).

26      Fil-każ tal-kawża prinċipali, għandu jiġi rrilevat li d-dispożizzjonijiet nazzjonali li l-persuni kkonċernati pprovaw jevitaw l-applikazzjoni tagħhom huma regoli li jirregolaw il-formazzjoni ta' kumpanniji u mhux regoli dwar l-eżerċizzju ta' ċerti attivitajiet professjonali. Issa, id-dispożizzjonijiet tat-Trattat dwar il-libertà ta' stabbiliment huma intiżi, preċiżament, sabiex jippermettu lill-kumpanniji stabbiliti in konformità mal-liġijiet ta' Stat Membru, li jkollhom l-uffiċċju rreġistrat tagħhom, it-tmexxija ċentrali tagħhom jew is-sede prinċipali tagħhom ġewwa l-Komunità, jeżerċitaw attivitajiet fi Stati Membri oħra permezz ta' aġenzija, fergħa jew kumpannija sussidjarja.

27      F'dawn iċ-ċirkustanzi, il-fatt li ċittadin ta' Stat Membru, li jixtieq joħloq kumpannija, jagħżel li jifformaha fl-Istat Membru li l-liġijiet dwar il-kumpanniji tiegħu jkunu, fil-fehma tiegħu, l-anqas onerużi u li joħloq fergħat fi Stati Membri oħra ma jistax jikkostitwixxi, fih innifsu, użu abbużiv tad-dritt ta' stabbiliment. Fil-fatt, id-dritt li jistabbilixxi kumpannija in konformità mal-liġijiet ta' Stat Membru u li joħloq fergħat fi Stati Membri oħra huwa inerenti fl-eżerċizzju, f'suq wieħed, tal-libertà ta' stabbiliment iggarantita mit-Trattat.

28      F'dan ir-rigward ftit huwa rilevanti l-fatt li d-dritt dwar il-kumpanniji mhuwiex kompletament armonizzat fil-Komunità; barra minn hekk, il-Kunsill, abbażi tas-setgħat mogħtija lilu mill-Artikolu 54(3)(g) tat-Trattat KE, dejjem jista' jikkompleta din l-armonizzazzjoni.

29      Barra minn hekk, mill-punt 16 tas-sentenza Segers, iċċitata aktar 'il fuq, jirriżulta li l-fatt li kumpannija ma teżerċita l-ebda attività fl-Istat Membru fejn hija għandha l-uffiċċju rreġistrat tagħha u teżerċita l-attivitajiet tagħha biss fl-Istat Membru tal-fergħa tagħha mhuwiex biżżejjed sabiex juri l-eżistenza ta' mġiba abbużiva u frawdolenti li minħabba fiha l-Istat Membru jkun jista' jċaħħad lil din il-kumpannija mill-benefiċċju tad-dispożizzjonijiet Komunitarji dwar id-dritt ta' stabbiliment.

30      F'dawn iċ-ċirkustanzi, ir-rifjut, minn Stat Membru, li jirreġistra l-fergħa ta' kumpannija stabbilita skond il-liġijiet ta' Stat Membru ieħor fejn hija għandha l-uffiċċju rreġistrat tagħha minħabba li l-fergħa hija intiża sabiex din il-kumpannija tkun tista' teżerċita l-attività ekonomika tagħha kollha fl-Istat ospitanti, bil-konsegwenza li l-istabbiliment sekondarju jevita r-regoli nazzjonali dwar il-formazzjoni u l-ħlas ta' kapital minimu, huwa inkompatibbli ma' l-Artikoli 52 u 58 tat-Trattat, inkwantu jostakola kull eżerċizzju tad-dritt għal stabbiliment sekondarju liberu li l-Artikoli 52 u 58 huma speċifikament intiżi sabiex jassiguraw ir-rispett tiegħu.

31      Finalment, għandu jiġi evalwat jekk il-prassi nazzjonali in kwistjoni tistax tiġi ġġustifikata mir-raġunijiet invokati mill-awtoritajiet Daniżi.

32      Filwaqt li tirreferi kemm għall-Artikolu 56 u kemm għall-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja dwar ir-raġunijiet imperattivi ta' interess ġenerali, l-Erhvervs- og Selskabsstyrelsen issostni li l-obbligu, tal-kumpanniji b'responsabbiltà limitata, li jiġi fformat u li jitħallas kapital azzjonarju minimu għandu obbjettiv doppju: minn naħa, li jsaħħaħ is-solidità finanzjarja tal-kumpanniji bil-għan li l-kredituri pubbliċi jiġu protetti kontra r-riskju li l-krediti pubbliċi ma jkunux jistgħu jiġu rkuprati, minħabba li, b'differenza mill-kredituri privati, huma ma jistgħux jiggarantixxu l-krediti tagħhom permezz ta' garanzija, u, min-naħa l-oħra, b'mod aktar ġenerali, li jipproteġi lill-kredituri kollha, pubbliċi jew privati, billi jimpedixxu r-riskju ta' falliment frawdolenti minħabba l-insolvenza ta' kumpanniji li l-kapital inizjali tagħhom kien insuffiċjenti.

33      L-Erhvervs- og Selskabsstyrelsen iżżid li ma jeżistix metodu anqas oneruż sabiex jintlaħaq dan l-obbjettiv doppju. Fil-fatt, il-metodu l-ieħor sabiex jiġu protetti l-kredituri, jiġifieri l-adozzjoni ta' regoli li jipprevedu l-possibbiltà li titqajjem, f'ċerti kundizzjonijiet, ir-responsabbiltà personali ta' l-azzjonisti, ikun aktar oneruż mill-obbligu li jiġu fformat u jitħallas kapital azzjonarju minimu.

34      L-ewwel nett, għandu jiġi rrilevat li r-raġunijiet invokati ma jaqgħux taħt l-Artikolu 56 tat-Trattat u, it-tieni nett, għandu jiġi mfakkar li, skond il-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, il-miżuri nazzjonali li jistgħu jfixklu jew jiskoraġġixxu l-eżerċizzju tal-libertajiet fundamentali ggarantiti mit-Trattat għandhom jissodisfaw erba' kundizzjonijiet: huma għandhom japplikaw mingħajr diskriminazzjoni, għandhom ikunu ġustifikati minħabba raġunijiet imperattivi ta' interess ġenerali, għandhom ikunu adegwati sabiex jiggarantixxu li jintlaħaq l-għan tagħhom u m'għandhomx imorru lil hinn minn dak li huwa meħtieġ sabiex jintlaħaq dan il-għan (ara s-sentenzi tal-31 ta' Marzu 1993, Kraus, C-19/92, Ġabra p. I-1663, punt 32, u tat-30 ta' Novembru 1995, Gebhard, C-55/94, Ġabra p. I-4165, punt 37).

35      Dawn il-kundizzjonijiet mhumiex sodisfatti fil-kawża prinċipali. L-ewwel nett, il-prassi in kwistjoni mhijiex tali li tilħaq l-għan ta' protezzjoni tal-kredituri li hija allegatament hija maħsuba sabiex tilħaq peress li, li kieku l-kumpannija kkonċernata kienet eżerċitat attività fir-Renju Unit, il-fergħa tagħha kienet tiġi rreġistrati fid-Danimarka minkejja li l-kredituri Daniżi xorta waħda setgħu jkunu f'sitwazzjoni mhux daqstant protetta.

36      It-tieni nett, peress li l-kumpannija in kwistjoni fil-kawża prinċipali tippreżenta lilha nfisha bħala kumpannija stabbilita taħt id-dritt Ingliż u mhux bħala kumpannija stabbilita taħt id-dritt Daniż, il-kredituri tagħha huma informati li hija rregolata minn leġiżlazzjoni differenti minn dik li tirregola fid-Danimarka l-formazzjoni ta' kumpanniji b'responsabbiltà limitata u jistgħu jirreferu għal ċerti regoli ta' dritt Komunitarju li jipproteġuhom, bħalma huma r-Raba' Direttiva tal-Kunsill 78/660/KEE, tal-25 ta' Lulju 1978, ibbażata fuq l-Artikolu 54(3)(g) tat-Trattat dwar il-kontijiet annwali ta' ċerti tipi ta' kumpanniji (ĠU L 222, p. 11), u l-Ħdax-il Direttiva tal-Kunsill 89/666/KEE, tal-21 ta' Diċembru 1989, dwar il-ħtiġiet ta' l-iżvelar rigward il-friegħi miftuħa fi Stat Membru minn ċerti tipi ta' kumpanniji rregolati bil-liġijiet ta' Stat ieħor (ĠU L 395, p. 36).

37      Barra minn hekk, kuntrarjament għal dak li ġie espost mill-awtoritajiet Daniżi, setgħu ttieħdu miżuri anqas restrittivi jew li jfixklu anqas il-libertajiet fundamentali, li, per eżempju, jagħtu l-possibbiltà legali lill-kreditur pubbliċi li jeżiġu l-garanziji neċessarji.

38      Fl-aħħar nett, il-fatt li Stat Membru ma jistax jirrifjuta r-reġistrazzjoni ta' fergħa ta' kumpannija stabbilita in konformità mal-liġijiet ta' Stat Membru ieħor fejn hija għandha l-uffiċċju rreġistrat tagħha ma jeskludix li dan l-ewwel Stat jista' jieħu kwalunkwe miżura ta' natura li timpedixxi jew tippenalizza l-frodi, jew fir-rigward tal-kumpannija stess, jekk ikun il-każ b'kooperazzjoni ma' l-Istat Membru fejn hija stabbilita, jew fir-rigward ta' l-azzjonisti li fir-rigward tagħhom jiġi stabbilit li fil-verità qegħdin jipprovaw, billi jistabbilixxu kumpannija, jevadu l-obbligi tagħhom vis-à-vis kredituri privati jew pubbliċi stabbiliti fit-territorju ta' l-Istat Membru kkonċernat. Fi kwalunkwe każ, il-ġlieda kontra l-frodi ma tistax tiġġustifika prassi li tiġi rrifjutata r-reġistrazzjoni ta' fergħa ta' kumpannija li jkollha l-uffiċċju rreġistrat tagħha fi Stat Membru ieħor.

39      Għaldaqstant, ir-risposta għad-domanda magħmula għandha tkun li l-Artikoli 52 u 58 tat-Trattat jipprekludu lil Stat Membru milli jirrifjuta r-reġistrazzjoni ta' fergħa ta' kumpannija stabbilita in konformità mal-liġijiet ta' Stat Membru ieħor fejn hija għandha l-uffiċċju rreġistrat tagħha iżda fejn ma teżerċitax attivitajiet kummerċjali meta l-fergħa hija intiża sabiex il-kumpannija in kwistjoni tkun tista' teżerċita l-attività tagħha kollha fl-Istat fejn din il-fergħa ħa tiġi stabbilita, b'tali mod li tiġi evitata l-formazzjoni ta' kumpannija f'dak l-Istat sabiex b'hekk tiġi evitata l-applikazzjoni tar-regoli dwar il-formazzjoni ta' kumpanniji li fl-imsemmi Stat huma aktar onerużi fil-qasam tal-ħlas ta' kapital azzjonarju minimu. Madankollu, din l-interpretazzjoni ma teskludix li l-awtoritajiet ta' l-Istat Membru kkonċernat jistgħu jieħdu kwalunkwe miżura ta' natura li timpedixxi jew tippenalizza l-frodi, jew fir-rigward tal-kumpannija stess, jekk ikun il-każ b'kooperazzjoni ma' l-Istat Membru fejn hija stabbilita, jew fir-rigward ta' l-azzjonisti li fir-rigward tagħhom jiġi stabbilit li fil-verità qegħdin jipprovaw, billi jistabbilixxu kumpannija, jevadu l-obbligi tagħhom vis-à-vis kredituri privati jew pubbliċi stabbiliti fit-territorju ta' l-Istat Membru kkonċernat.

 Fuq l-ispejjeż

40      L-ispejjeż sostnuti mill-Gvern Daniż, Franċiż, Olandiż, Svediż u tar-Renju Unit, kif ukoll mill-Kummissjoni, għas-sottomissjoni ta' l-osservazzjonijiet lill-Qorti tal-Ġustizzja, ma jistgħux jitħallsu lura. Peress li l-proċedura għandha, fir-rigward tal-partijiet fil-kawża prinċipali, in-natura ta' kwistjoni mqajma quddiem il-qorti tar-rinviju, hija din il-qorti li tiddeċiedi fuq l-ispejjeż.

Għal dawn il-motivi,

IL-QORTI TAL-ĠUSTIZZJA,

permezz ta' deċiżjoni dwar id-domanda magħmula lilha mill-Højestret, permezz ta' digriet tat-3 ta' Ġunju 1997, taqta' u tiddeċiedi li:

L-Artikoli 52 u 58 tat-Trattat KE jipprekludu lil Stat Membru milli jirrifjuta r-reġistrazzjoni ta' fergħa ta' kumpannija stabbilita in konformità mal-liġijiet ta' Stat Membru ieħor fejn hija għandha l-uffiċċju rreġistrat tagħha iżda fejn ma teżerċitax attivitajiet kummerċjali meta l-fergħa hija intiża sabiex il-kumpannija in kwistjoni tkun tista' teżerċita l-attività tagħha kollha fl-Istat fejn din il-fergħa ħa tiġi stabbilita, b'tali mod li tiġi evitata l-formazzjoni ta' kumpannija f'dak l-Istat sabiex b'hekk tiġi evitata l-applikazzjoni tar-regoli dwar il-formazzjoni ta' kumpanniji li fl-imsemmi Stat huma aktar onerużi fil-qasam tal-ħlas ta' kapital azzjonarju minimu. Madankollu, din l-interpretazzjoni ma teskludix li l-awtoritajiet ta' l-Istat Membru kkonċernat jistgħu jieħdu kwalunkwe miżura ta' natura li timpedixxi jew tippenalizza l-frodi, jew fir-rigward tal-kumpannija stess, jekk ikun il-każ b'kooperazzjoni ma' l-Istat Membru fejn hija stabbilita, jew fir-rigward ta' l-azzjonisti li fir-rigward tagħhom jiġi stabbilit li fil-verità qegħdin jipprovaw, billi jistabbilixxu kumpannija, jevadu l-obbligi tagħhom vis-à-vis kredituri privati jew pubbliċi stabbiliti fit-territorju ta' l-Istat Membru kkonċernat.

Rodríguez Iglesias

Kapteyn

Puissochet

Hirsch

Jann

Mancini

Moitinho de Almeida

Gulmann

Murray

Edward

Ragnemalm

Sevón

Wathelet

Schintgen

Ioannou

Mogħtija fil-Qorti bil-miftuħ fil-Lussemburgu fid-9 ta' Marzu 1999.

Reġistratur

President

R. Grass

G. C. Rodríguez Iglesias

---

* Lingwa tal-kawża: id-Daniż.