ANNESS

I.   ĦARSA ĠENERALI LEJN IL-KUNĊETT TA’ UŻU ESSENZJALI FIL-PROTOKOLL TA’ MONTREAL

Il-Protokoll ta’ Montreal huwa ftehim globali li daħal fis-seħħ fl-1989 biex jiġu eliminati gradwalment l-użi ta’ sustanzi kimiċi li jnaqqsu s-saff tal-ożonu tad-Dinja. Dan it-trattat internazzjonali wassal għall-eliminazzjoni gradwali b’suċċess tal-użi l-aktar emissivi ta’ sustanzi li jnaqqsu s-saff tal-ożonu ħlief għal ċerti użi essenzjali. Ġie rikonoxxut li, għal frazzjoni żgħira tal-użi, l-eliminazzjoni gradwali tkun tirrikjedi aktar żmien u għalhekk, trid tiġi ttrattata separatament mill-iskeda ta’ eliminazzjoni gradwali miftiehma. Fl-1992, il-Partijiet għall-Protokoll ta’ Montreal għalhekk iddeċidew (1) li użu ta’ sustanza għandu jikkwalifika bħala “essenzjali” biss jekk:

a)	ikun meħtieġ għas-saħħa, is-sikurezza jew ikun kritiku għall-funzjonament tas-soċjetà (li jinkludi aspetti kulturali u intellettwali); u

b)	ma jkunx hemm alternattivi jew sostituti teknikament u ekonomikament fattibbli disponibbli li jkunu aċċettabbli mil-lat tal-ambjent u tas-saħħa.

Barra minn hekk, il-Partijiet iddeċidew li l-produzzjoni u l-konsum, jekk ikun hemm, għandhom ikunu permessi biss jekk ikunu ttieħdu l-passi kollha ekonomikament fattibbli biex jiġi minimizzat l-użu essenzjali u kwalunkwe emissjoni assoċjata tas-sustanza; u s-sustanza ma tkunx disponibbli fi kwantità u kwalità suffiċjenti minn stokkijiet eżistenti ta’ sustanzi maħżuna jew riċiklati.

L-użi essenzjali skont il-Protokoll ta’ Montreal kienu jinkludu sustanzi fil-mediċini, prinċipalment inalaturi tal-ażma, użi fil-laboratorju u analitiċi, użi tal-aġenti ta’ proċess, fit-tifi tan-nar u bħala solventi f’applikazzjonijiet ajruspazjali. Intużaw metodi u kundizzjonijiet differenti biex jiġu minimizzati dawk l-użi essenzjali. Madankollu, il-kriterji għall-użu essenzjali fil-Protokoll ta’ Montreal la jiġu definiti aktar fil-Protokoll u lanqas f’xi gwida.

Il-Protokoll ta’ Montreal spiss jitqies bħala wieħed mill-ftehimiet ambjentali multilaterali l-aktar ta’ suċċess. Madankollu, huwa rilevanti li jiġi osservat li huwa jkopri relattivament ftit sustanzi kimiċi u huwa applikabbli fuq skala globali. Minkejja dan, il-kriterji għall-użu essenzjali li jintużaw fil-Protokoll ta’ Montreal mhumiex ġenerali biżżejjed biex ikunu jistgħu jitħaddmu fil-leġiżlazzjoni rilevanti kollha tal-UE li tittratta s-sustanzi kimiċi.

II.   X’INHU L-UŻU PARTIKOLARI LI GĦANDU JIĠI VVALUTAT?

Id-determinazzjoni tal-użu partikolari ta’ sustanza kimika u l-ambitu tagħha huma l-punti tat-tluq ta’ kwalunkwe valutazzjoni bbażata fuq l-elementi li ġejjin:

—	Il-karatteristiċi prinċipali tal-użu u l-proċess li jkun qed iservi l-użu partikolari (eż. x’inhu l-użu u kif jitwettaq u minn min);

—

Il-funzjoni teknika pprovduta mis-sustanza fl-użu – ir-rwol li s-sustanza tissodisfa meta tintuża waħidha, f’taħlita, f’oġġett jew fi proċess tal-manifattura; eż. għajnuna għall-ipproċessar, solvent tal-estrazzjoni, aġent tat-tneħħija tal-grass, inibitur tal-korrużjoni, plastifikant, antiossidant, kolorant u oħrajn. Is-sistema tad-deskritturi tal-użu (2) tal-ECHA għar-reġistrazzjoni ta’ sustanzi skont ir-REACH tista’ sservi bħala bażi għad-deskrizzjoni tal-funzjonijiet tekniċi iżda jista’ jkun meħtieġ li d-deskrizzjoni tal-użu tiġi ssupplimentata b’informazzjoni aktar dettaljata, b’mod partikolari dwar il-karatteristiċi u l-proprjetajiet tekniċi pprovduti mis-sustanza fl-użu (eż. prodott għat-tindif, li jkollu proprjetajiet li jbaxxu t-tensjoni tas-superfiċje tal-likwidi).

—

Il-kuntest tal-użu, b’mod partikolari: — x’inhu(ma) l-prodott(i) jew is-servizz(i) finali li jirriżultaw mill-użu tas-sustanza; — il-ħtieġa għas-sustanza fl-użu (eż. jekk il-prodott jew il-proċess finali jistax jagħti s-servizz tiegħu lill-utent mingħajr is-sustanza); — il-ħtieġa għall-funzjoni teknika tal-prodott finali u kif jiġi influwenzat mill-funzjoni teknika ta’ sustanza użata għall-produzzjoni ta’ dak il-prodott meta jiġi ddeterminat jekk dan l-użu tas-sustanza jkunx meħtieġ għas-saħħa jew għas-sikurezza, jew kritiku għall-funzjonament tas-soċjetà (eż. jekk hemmx prodotti differenti fis-suq li jistgħu jagħtu l-istess servizz mingħajr is-sustanza jew mingħajr il-funzjoni teknika pprovduta mis-sustanza); — sett ta’ karatteristiċi (eż. kundizzjonijiet, rekwiżiti, prestazzjoni teknika) għall-użu u/jew il-prodott finali, biex jinkwadraw il-valutazzjoni tal-alternattivi u s-sostituzzjoni b’alternattiva (eż. sett ta’ rekwiżiti li permezz tagħhom is-servizz u l-funzjoni pprovduti bl-użu tas-sustanza jkunu jistgħu jingħataw sal-livell meħtieġ u li jkun aċċettabbli għas-soċjetà). L-ambitu tal-użu għandu jiġi definit b’mod dejjaq biżżejjed sabiex ikun jista’ jintwera n-nuqqas ta’ alternattivi; — dettalji dwar kif jitwettaq l-użu tas-sustanza u tad-diversi attivitajiet/kompiti involuti fl-użu, inklużi xenarji ta’ esponiment u l-miżuri korrispondenti ta’ ġestjoni tar-riskju u l-kundizzjonijiet operazzjonali (minn perspettivi tas-saħħa tal-bniedem u tal-ambjent).

Ladarba l-ambitu tal-użu partikolari jkun ġie definit, dan għandu jiġi rifless f’deskrizzjoni tal-użu b’livell suffiċjenti ta’ dettall biex jiġi aċċertat jekk il-kriterji għall-użu essenzjali humiex issodisfati. Huwa rrakkomandat li d-deskrizzjoni tal-użu jkun fiha l-elementi li ġejjin:

—	deskrizzjoni tal-użu fir-rigward tal-prodott jew is-servizz finali li jirriżulta mill-użu;

—	deskrizzjoni tal-użu fir-rigward tan-neċessità tiegħu għas-saħħa jew għas-sikurezza jew il-kritikalità għall-funzjonament tas-soċjetà (eż. il-funzjoni teknika u l-ħtieġa tagħha għall-prodott finali, inkluż il-kuntest tal-użu);

—	deskrizzjoni tal-użu fir-rigward ta’ analiżi tal-alternattivi (eż. karatteristiċi għall-użu u għall-prodott(i) finali, li jinkwadraw l-analiżi tal-alternattivi);

—	deskrizzjoni tal-użu fir-rigward ta’ xenarji ta’ esponiment (eż. ċerti partijiet tal-użu mwettqa f’sistema magħluqa), ikkomplementata mill-miżuri korrispondenti biex jiġu minimizzati l-użu, l-esponiment u l-emissjonijiet minnu.

III.   VALUTAZZJONI JEKK UŻU HUWIEX ESSENZJALI GĦAS-SOĊJETÀ

Din it-taqsima tipprovdi gwida dwar kif għandha titwettaq il-valutazzjoni fid-dawl tal-kriterji għall-użu essenzjali. Meta l-kunċett jiġi introdott f’biċċa leġiżlazzjoni partikolari, jeħtieġ li l-proċeduri, il-korpi u l-atturi involuti fil-valutazzjoni u fit-teħid ta’ deċiżjonijiet dwar l-użi essenzjali jiġu ddeterminati fi ħdan dik il-leġiżlazzjoni. Filwaqt li ż-żewġ kriterji għall-użu essenzjali stabbiliti fit-Taqsima 2.1 għandhom jiġu vvalutati separatament, dawn jistgħu jkunu interdipendenti. Il-valutazzjoni tan-neċessità għas-saħħa jew għas-sikurezza jew tal-kritikalità għall-funzjonament tas-soċjetà tista’ tinfluwenza n-natura tal-valutazzjoni tal-alternattivi u viċe versa. L-istabbiliment ta’ kundizzjonijiet għal użu ppruvat li huwa essenzjali huwa deskritt fit-Taqsima IV ta’ hawn taħt.

a.   Iffiltrar tal-użi mhux essenzjali

Il-karattru kumulattiv tal-kriterji għall-użu essenzjali u l-valutazzjoni strutturata tagħhom (kriterju kriterju) joffru l-possibbiltà f’kull pass li jiġu ffiltrati l-użi li ma jikkwalifikawx bħala essenzjali, mingħajr il-ħtieġa għal valutazzjoni sħiħa tal-kriterji kollha li jifdal. Dan jippermetti li jiġi sfruttat bis-sħiħ il-potenzjal ta’ simplifikazzjoni u effiċjenza ta’ dan il-kunċett (ara l-figura tal-ħarsa ġenerali ta’ hawn taħt).

Bħala kwistjoni ta’ prinċipju, huwa biżżejjed li l-użu ma jkunx jissodisfa wieħed miż-żewġ kriterji kumulattivi biex jiġi konkluż li l-użu mhuwiex essenzjali. L-użi li jonqsu milli jissodisfaw kriterju individwali jistgħu jiġu ffiltrati u l-valutazzjoni ulterjuri tal-kriterju li jifdal tista’ tieqaf, u dan jista’ jwassal għal titjib fl-effiċjenza u simplifikazzjoni. Fl-istess ħin, il-konklużjoni li l-użu mhuwiex essenzjali għandha ssir b’biżżejjed kunfidenza. Pereżempju, jekk l-ewwel kriterju vvalutat ikun in-neċessità għas-saħħa jew għas-sikurezza jew il-kritikalità għall-funzjonament tas-soċjetà u jekk b’mod ċar jonqos milli jiġi ssodisfat, ma hemmx bżonn li titwettaq valutazzjoni tal-kriterju dwar in-nuqqas ta’ alternattivi, sabiex jiġi konkluż li l-użu mhuwiex essenzjali. Bl-istess mod, jekk l-ewwel kriterju vvalutat ikun in-nuqqas ta’ alternattivi aċċettabbli u tkun tista’ faċilment tingħata prova li jeżistu alternattivi aċċettabbli għal dak l-użu partikolari, ma hemmx bżonn li titwettaq valutazzjoni tal-kriterju dwar in-neċessità għas-saħħa jew għas-sikurezza jew tal-kritikalità għall-funzjonament tas-soċjetà sabiex jiġi konkluż li l-użu mhuwiex essenzjali.

Għall-kuntrarju, sabiex tingħata prova li użu huwa essenzjali, iż-żewġ kriterji jridu jiġu ssodisfati u għalhekk, il-konklużjoni li kriterju wieħed biss huwa ssodisfat mhijiex biżżejjed biex jiġi konkluż li l-użu huwa essenzjali għas-soċjetà.

Figura 1: Valutazzjoni jekk użu ta’ sustanza huwiex essenzjali għas-soċjetà.

b.   Valutazzjoni tan-neċessità għas-saħħa jew għas-sikurezza u tal-kritikalità għall-funzjonament tas-soċjetà

Il-ħtiġijiet tas-soċjetà koperti minn dan il-kriterju huma moqdija mill-ħtieġa għal funzjoni teknika li s-sustanza l-aktar ta’ ħsara tipprovdi permezz ta’ użu partikolari u l-kuntest ta’ dak l-użu. Għandha ssir enfasi fuq dak li huwa meħtieġ għas-saħħa jew għas-sikurezza jew li huwa kritiku għall-funzjonament tas-soċjetà, jiġifieri,

—

L-użi biss tas-sustanzi l-aktar ta’ ħsara li huma meħtieġa biex jiġi żgurat livell għoli ta’ protezzjoni tas-saħħa, is-sigurtà u/jew l-ambjent jew fejn in-nuqqas tal-użu jirriżulta f’konsegwenzi inaċċettabbli għas-soċjetà għandhom jitqiesu meħtieġa għas-saħħa jew għas-sikurezza jew kritiċi għall-funzjonament tas-soċjetà.

—

Il-funzjonijiet tekniċi tas-sustanzi l-aktar ta’ ħsara li jikkonferixxu biss proprjetajiet relatati mal-konvenjenza, ir-rikreazzjoni, it-tiżjin jew il-lussu lill-utent tal-prodott finali normalment ma għandhomx jitqiesu meħtieġa għas-saħħa jew għas-sikurezza jew kritiċi għall-funzjonament tas-soċjetà.

Jista’ jkun meħtieġ li livelli differenti ta’ kuntestwalizzazzjoni jiġu kkunsidrati għal użi differenti. Xi drabi jkun biżżejjed li tiġi ddeterminata biss il-funzjoni teknika pprovduta mis-sustanza fl-użu biex jiġi konkluż li l-użu mhuwiex essenzjali, iżda ħafna drabi jeħtieġ li jiġi kkunsidrat ukoll il-kuntest li fih jintuża l-prodott finali u jipprovdi s-servizz tiegħu. Biex użu jitqies meħtieġ għas-saħħa jew għas-sikurezza jew kritiku għall-funzjonament tas-soċjetà, it-tweġiba għaż-żewġ mistoqsijiet ta’ hawn taħt trid tkun “iva”:

i.	Il-funzjoni teknika tas-sustanza l-aktar ta’ ħsara hija meħtieġa għall-prodott finali biex jagħti s-servizz tiegħu?

ii.

L-użu tas-sustanza l-aktar ta’ ħsara jissodisfa mill-inqas element wieħed speċifikat fit-Tabella 2 jew 3 ta’ hawn taħt, sabiex ikun jissodisfa l-kriterju li jkun meħtieġ għas-saħħa JEW għas-sikurezza JEW kritiku għall-funzjonament tas-soċjetà? (jiġifieri mill-inqas waħda minn dawn it-tliet partijiet ta’ dan il-kriterju trid tiġi ssodisfata).

Il-kunsiderazzjoni fundamentali għall-mistoqsija hija jekk il-funzjoni teknika pprovduta mis-sustanza fl-użu hijiex assolutament meħtieġa għall-prodott finali biex jagħti s-servizz tiegħu jew għall-karatteristiċi tekniċi tal-prodott li huma rilevanti għas-servizz tiegħu. Jekk dan ma jkunx il-każ, l-użu ma jkunx meħtieġ għas-saħħa jew għas-sikurezza jew kritiku għall-funzjonament tas-soċjetà.

Jekk il-funzjoni teknika tkun meħtieġa għall-prodott finali biex jagħti s-servizz tiegħu, il-pass li jmiss huwa li titkompla l-valutazzjoni biex jiġi ddeterminat jekk l-użu tas-sustanza l-aktar ta’ ħsara huwiex meħtieġ għas-saħħa jew għas-sikurezza, jew kritiku għall-funzjonament tas-soċjetà. Din il-valutazzjoni tipikament ikollha tikkunsidra wkoll kuntest usa’, filwaqt li tikkunsidra l-ambjent partikolari li fih iseħħ l-użu jew is-servizz mogħti mill-prodott finali (eż. l-użu fl-isptarijiet meta mqabbel mal-użu fid-djar tan-nies jew l-użu f’ambjenti industrijali).

Fit-tabelli ta’ hawn taħt, l-elementi huma speċifikati biex jagħtu prova u jivverifikaw jekk użu huwiex meħtieġ għas-saħħa jew għas-sikurezza (it-Tabella 2) jew kritiku għall-funzjonament tas-soċjetà (it-Tabella 3). Id-deskrizzjoni għal kull element għandha l-għan li tagħti direzzjoni u tipprovdi gwida għall-valutazzjoni biex tiżdied il-prevedibbiltà u tiġi żgurata l-konsistenza fi ħdan il-leġiżlazzjoni u bejn leġiżlazzjoni u oħra.

Tabella 2. Lista mhux eżawrjenti ta’ elementi li jiddeskrivu l-kriterju “meħtieġ għas-saħħa jew għas-sikurezza” u deskrizzjoni gwida tal-użi li jistgħu jikkwalifikaw taħt kull element.

Elementi	Deskrizzjoni
L-użu ta’ sustanza l-aktar ta’ ħsara huwa meħtieġ għas-saħħa jew għas-sikurezza għal wieħed jew aktar mill-elementi li ġejjin:
Indirizzar tal-mard u kwistjonijiet tas-saħħa komparabbli	Il-funzjoni teknika tas-sustanza l-aktar ta’ ħsara fl-użu hija meħtieġa għas-saħħa jew għas-sikurezza, bħal sabiex: — jiġu żgurati l-iġjene u t-tindif fl-isptarijiet kif ukoll ambjenti u sitwazzjonijiet simili fejn ikun meħtieġ livell għoli ta’ diżinfezzjoni, pereżempju b’rabta mal-kirurġija (f’kundizzjonijiet normali, bħal fl-unitajiet domestiċi, l-użu ta’ sustanza l-aktar ta’ ħsara fl-iġjene u fit-tindif ma jkunx jikkwalifika bħala meħtieġ għas-saħħa jew għas-sikurezza) — tiġi evitata t-trażmissjoni u jiġi kkontrollat il-mard (inkluż iż-żoonożi) — tiġi pprovduta kura tas-saħħa u jiġi evitat mard serju, inkluż il-mard mentali. Il-“mard u kundizzjonijiet simili ta’ saħħa” huma kundizzjonijiet li jħallu impatt negattiv fuq il-kwalità tal-ħajja u fuq il-funzjoni ta’ kuljum, u/jew li huma ta’ piż fis-sintomi u t-trattamenti. In-neċessità li tintuża sustanza l-aktar ta’ ħsara għall-prevenzjoni, il-monitoraġġ jew it-trattament ta’ mard u kundizzjonijiet simili ta’ saħħa, għandha tiġi kkunsidrata bir-reqqa minħabba li l-użu nnifsu jista’ jiġġenera effetti negattivi għas-saħħa tal-bniedem jew għall-ambjent.
Sostenn tal-kundizzjonijiet bażiċi għall-ħajja u s-saħħa tal-bniedem jew tal-annimali	Il-funzjoni teknika tas-sustanza l-aktar ta’ ħsara fl-użu hija meħtieġa għas-saħħa jew għas-sikurezza, bħal sabiex: — jiġi żgurat ikel u għalf suffiċjenti u sikur, bħal użi fil-produzzjoni, l-ipproċessar, il-ħżin, id-distribuzzjoni u l-konsenja ta’ ikel għall-konsum mill-bniedem, użi fil-produzzjoni ta’ prodotti għall-protezzjoni tal-pjanti u bijoċidi u għodod dijanjostiċi, li jintużaw fil-kuntest tal-protezzjoni tas-saħħa tal-annimali — jiġi żgurat ilma suffiċjenti u nadif — tiġi żgurata arja nadifa — jiġu żgurati s-sħana u l-kenn għall-protezzjoni mill-ambjent tal-madwar. In-neċessità li tintuża sustanza kimika l-aktar ta’ ħsara biex jiġu żgurati l-kundizzjonijiet bażiċi għall-ħajja u s-saħħa tal-bniedem jew tal-annimali għandha tiġi kkunsidrata bir-reqqa minħabba li l-użu nnifsu jista’ jiġġenera effetti negattivi għas-saħħa tal-bniedem jew għall-ambjent.
Immaniġġjar tal-kriżijiet u l-emerġenzi tas-saħħa	Il-funzjoni teknika tas-sustanza l-aktar ta’ ħsara fl-użu hija meħtieġa għas-saħħa jew għas-sikurezza, bħal sabiex: — jiġi mitigat l-effett tal-kriżijiet u l-emerġenzi tas-saħħa — jiġi żgurat il-funzjonament tas-servizzi ta’ emerġenza, inklużi s-servizzi tal-ambulanza u tat-tifi tan-nar. L-użu tas-sustanza l-aktar ta’ ħsara għandu jkun marbut direttament mal-kriżijiet u l-operazzjonijiet ta’ emerġenza.
Żgurar tas-sikurezza personali	Il-funzjoni teknika tas-sustanza l-aktar ta’ ħsara fl-użu hija meħtieġa għas-saħħa jew għas-sikurezza, bħal sabiex: — jiġi żgurat il-funzjonament tat-tagħmir ta’ sikurezza personali, bħall-użi fiċ-ċinturini tas-sigurtà, it-tagħmir protettiv personali fuq il-post tax-xogħol, il-ġkieket kontra l-balal, il-ġkieket tas-salvataġġ, l-elmi, l-allarmi kontra n-nirien — tiġi żgurata s-sikurezza tal-prodotti, tat-tagħmir u tal-għodod, bħal-lubrikazzjoni fil-brejkijiet tal-vetturi, ir-reżistenza għan-nar fi prodotti li huma antiċipati li jissaħħnu għal temperatura fejn jista’ jieħu n-nar, jew użi għall-protezzjoni mill-korrużjoni fir-rigward ta’ prodotti użati f’ambjenti fejn dan ikun meħtieġ.
Żgurar tas-sikurezza pubblika	Il-funzjoni teknika tas-sustanza l-aktar ta’ ħsara fl-użu hija meħtieġa għas-saħħa jew għas-sikurezza, bħal sabiex: — tiġi żgurata s-sikurezza tal-infrastruttura, bħas-sikurezza fit-toroq, tal-ferroviji u tal-avjazzjoni kif ukoll is-sikurezza tal-bini (użi fil-liftijiet, l-allarmi kontra n-nirien u t-tagħmir għat-tifi tan-nar) — jiġi żgurat il-funzjonament tas-servizzi ta’ emerġenza għall-prevenzjoni ta’ periklu għall-pubbliku, bħall-militar, il-pulizija, il-ġlieda kontra t-terroriżmu, is-servizzi ta’ sikurezza kontra n-nirien u ċ-ċibersigurtà — il-kontroll doganali, il-gwardja tal-kosta. L-użu tas-sustanza l-aktar ta’ ħsara għandu jkun marbut direttament mal-operazzjonijiet ta’ sikurezza.

Tabella 3. Lista mhux eżawrjenti ta’ elementi li jiddeskrivu l-kriterju “kritiku għall-funzjonament tas-soċjetà” u deskrizzjoni gwida tal-użi li jistgħu jikkwalifikaw taħt kull element.

Elementi	Deskrizzjoni
L-użu ta’ sustanza l-aktar ta’ ħsara huwa kritiku għall-funzjonament tas-soċjetà għal wieħed jew aktar mill-elementi li ġejjin:
Provvediment ta’ riżorsi jew servizzi li jridu jibqgħu fis-servizz biex is-soċjetà tiffunzjona	Il-funzjoni teknika tas-sustanza l-aktar ta’ ħsara fl-użu hija kritika għall-funzjonament tas-soċjetà, bħal sabiex: — tiġi permessa l-installazzjoni, il-manutenzjoni u t-trażmissjoni tal-infrastruttura u s-servizzi li huma kritiċi għas-soċjetà, bħall-konverżjoni, il-ħżin u l-provvista tal-enerġija (eż. l-enerġija rinnovabbli, l-elettriku, iż-żejt, il-gass), il-mobbiltà u t-trasport (eż. it-toroq, il-ferroviji, l-ajruplani, il-vapuri, it-tbaħħir u l-portijiet), it-trattament tal-ilma u l-provvista tal-ilma, it-trattament tal-iskart, il-komunikazzjoni diġitali u l-infrastruttura tal-kura tas-saħħa (3) — jiġi permess l-funzjonament ta’ infrastrutturi, teknoloġiji u servizzi diġitali indispensabbli, bħall-ipproċessar tad-data, in-navigazzjoni u r-rilevament — jiġu permessi l-estrazzjoni, it-trasformazzjoni, ir-riċiklaġġ u l-ħżin tal-materja prima kritika (4) jew ir-reżiljenza għall-interruzzjoni tal-provvista ta’ dawn il-materjali — jiġu permessi sistemi ta’ analiżi, kejl u ttestjar għar-riżorsi u s-servizzi li jkunu kritiċi għas-soċjetà; — jiġu permessi l-manifattura, il-provvista, il-manutenzjoni u r-riċiklaġġ ta’ tagħmir u komponenti ewlenin għal dawk ir-riżorsi u s-servizzi li jkunu kritiċi għas-soċjetà (5). Ir-“Riżorsi jew servizzi li jridu jibqgħu fis-servizz biex is-soċjetà tiffunzjona” huma dawk li l-falliment jew id-degradazzjoni tagħhom jirriżultaw fi tfixkil sinifikanti tas-sikurezza u s-sigurtà pubblika, jew konsegwenzi drammatiċi oħra. Dawn ir-riżorsi jew servizzi jistgħu jkunu pubbliċi jew privati u jridu jiġu kuntestwalizzati f’termini ta’ xi jfisser l-użu ta’ sustanza l-aktar ta’ ħsara fil-livell tas-soċjetà (minflok dak individwali). L-użu tas-sustanza l-aktar ta’ ħsara għandu jkun marbut direttament mas-servizzi u l-infrastrutturi nfushom.
Provvediment ta’ riżorsi bħal infrastruttura u tagħmir biex jiġu żgurati d-difiża u s-sigurtà għas-soċjetà quddiem theddid konvenzjonali, mhux konvenzjonali u ibridu	Il-funzjoni teknika tas-sustanza l-aktar ta’ ħsara fl-użu hija kritika għall-funzjonament tas-soċjetà, bħal sabiex: — tiġi permessa l-installazzjoni u l-manutenzjoni tal-infrastruttura għad-difiża u s-sigurtà — tiġi permessa l-manifattura, il-provvista, il-manutenzjoni u r-riċiklaġġ ta’ tagħmir u komponenti ewlenin għad-difiża u s-sigurtà. Ir-“Riżorsi bħal infrastrutturi u tagħmir biex jiġu żgurati d-difiża u s-sigurtà għas-soċjetà quddiem theddid konvenzjonali, mhux konvenzjonali u ibridu” huma dawk li l-falliment jew id-degradazzjoni tagħhom jimpedixxu l-kapaċità tal-Unjoni Ewropea jew tal-Istati Membri tagħha li jipproteġu lilhom infushom jew lill-popolazzjoni tagħhom minn dan it-theddid. L-użu tas-sustanza l-aktar ta’ ħsara għandu jkun marbut direttament mar-riżorsi bħall-infrastruttura u t-tagħmir infushom.
Immaniġġjar tar-riskji u l-impatti fuq is-soċjetà minn kriżijiet u diżastri naturali	Il-funzjoni teknika tas-sustanza l-aktar ta’ ħsara fl-użu hija kritika għall-funzjonament tas-soċjetà, bħal sabiex: — tiġi evitata jew imsewwija l-ħsara fl-infrastruttura minn diżastri naturali bħal għargħar, nirien, terremoti. L-użu tas-sustanza l-aktar ta’ ħsara għandu jkun marbut direttament mal-operazzjonijiet ta’ kriżi.
Protezzjoni u restawr tal-ambjent naturali	Il-funzjoni teknika tas-sustanza l-aktar ta’ ħsara fl-użu hija kritika għall-funzjonament tas-soċjetà, bħal sabiex: — jitnaqqsu u jiġu mitigati l-emissjonijiet ta’ gassijiet serra, bħall-użu għal teknoloġiji tal-enerġija rinnovabbli u teknoloġiji tat-trasport b’emissjonijiet żero — jitnaqqsu s-sustanzi niġġiesa fl-ilma, fil-ħamrija jew fl-arja, bħall-użu fit-teknoloġiji tal-purifikaturi u użi simili — jiġu protetti l-ekosistemi u l-bijodiversità, bħall-użu għall-kontroll ta’ speċijiet invażivi — jiġu analizzati u mmonitorjati s-sustanzi niġġiesa — jiġu rimedjati s-sustanzi niġġiesa fl-ambjent. Is-soċjetà tiddependi fuq il-protezzjoni u r-restawr tal-ambjent naturali. Il-kritikalità tal-użu ta’ sustanza l-aktar ta’ ħsara għall-protezzjoni tal-ambjent naturali, inkluż l-indirizzar tat-tniġġis, għandha tiġi kkunsidrata bir-reqqa minħabba li l-użu nnifsu jista’ jikkontribwixxi għat-tniġġis. L-għoti ta’ prova tal-kritikalità għandu jinvolvi l-ġbir ta’ evidenza sostanzjali tal-punt sa fejn l-użu jkun jista’ jikkontribwixxi għall-konformità mal-leġiżlazzjoni tal-UE u mat-trattati internazzjonali.
Twettiq ta’ riċerka u żvilupp xjentifiċi	Il-funzjoni teknika tas-sustanza l-aktar ta’ ħsara fl-użu hija kritika għall-funzjonament tas-soċjetà, bħal sabiex: — jitwettqu analiżi, kejl u ttestjar fil-laboratorju taħt kundizzjonijiet ikkontrollati għall-fini ta’ riċerka jew żvilupp xjentifiċi — jitwettqu esperimenti fil-laboratorju taħt kundizzjonijiet ikkontrollati f’istituzzjonijiet tal-edukazzjoni għolja (livell universitarju) u f’istituti tar-riċerka.
Protezzjoni tal-patrimonju kulturali	Il-funzjoni teknika tas-sustanza l-aktar ta’ ħsara fl-użu hija kritika għall-funzjonament tas-soċjetà, bħal sabiex: — jiġi protett il-patrimonju kulturali, inkluż b’mod partikolari l-monumenti, kif definit fil-Linji gwida Operazzjonali għall-Implimentazzjoni tal-Konvenzjoni dwar il-Patrimonju Dinji (6): (a) monumenti: xogħlijiet arkitettoniċi, xogħlijiet ta’ skultura u pittura monumentali, elementi jew strutturi ta’ natura arkeoloġika, skrizzjonijiet, abitazzjonijiet fl-għerien u kombinamenti ta’ karatteristiċi, li huma ta’ Valur Universali Eċċezzjonali mill-perspettiva tal-istorja, tal-arti jew tax-xjenza; (b) gruppi ta’ bini: gruppi ta’ bini separat jew konness li, minħabba l-arkitettura tiegħu, l-omoġeneità tiegħu jew il-post tiegħu fil-pajsaġġ, huwa ta’ Valur Universali Eċċezzjonali mill-perspettiva tal-istorja, tal-arti jew tax-xjenza; (c) siti: xogħlijiet tal-bniedem jew xogħlijiet kombinati tan-natura u tal-bniedem, u żoni li jinkludu siti arkeoloġiċi li huma ta’ Valur Universali Eċċezzjonali mill-perspettiva storika, estetika, etnoloġika jew antropoloġika. Il-“Protezzjoni tal-patrimonju kulturali” għandha tiġi interpretata bħala rekwiżit li wieħed jiffoka speċifikament fuq il-konservazzjoni tal-patrimonju kulturali. F’ċerti każijiet, l-aspetti ta’ dekorazzjoni jew ta’ valur estetiku jistgħu jiġu rikonoxxuti bħala li għandhom valur kulturali sinifikanti (eż. l-elenkar bħala siti ta’ Patrimonju Dinji tal-UNESCO) kif ukoll bħala patrimonju kulturali intanġibbli kif definit mill-UNESCO (7) bħall-artiġjanat tradizzjonali rikonoxxut mill-UNESCO (8). Il-patrimonju kulturali mill-gruppi soċjodemografiċi kollha għandu jiġi rispettat bl-istess mod u vvalutat b’mod oġġettiv. L-użu ta’ sustanza l-aktar ta’ ħsara għall-fini ta’ protezzjoni tal-patrimonju kulturali ma jridx jirriżulta f’esponiment tat-tfal jew ta’ gruppi vulnerabbli oħra. L-użu tas-sustanza l-aktar ta’ ħsara għandu jkun marbut direttament mal-operazzjoni ta’ konservazzjoni, u użi oħra ma jikkwalifikawx bħala kritiċi għall-funzjonament tas-soċjetà.

c.   Valutazzjoni tan-nuqqas ta’ alternattivi aċċettabbli

L-issodisfar ta’ dan il-kriterju għall-użu essenzjali jirrikjedi li jkun hemm nuqqas ta’ alternattivi aċċettabbli, li għandu jintwera permezz ta’ analiżi tal-alternattivi. Għaldaqstant, il-valutazzjoni ta’ dan il-kriterju għandha mill-inqas tikkonsisti fiż-żewġ aspetti li ġejjin (9):

i.

l-identifikazzjoni ta’ alternattivi possibbli għall-użu, b’ħarsa lejn jekk l-użu tas-sustanza li tkun qed tiġi vvalutata jistax jiġi sostitwit b’sustanza, materjal, prodott, proċess jew teknoloġija alternattivi (jiġifieri, x’inhuma l-alternattivi possibbli li jistgħu jipprovdu b’mod suffiċjenti l-funzjoni teknika meħtieġa għall-prodott finali biex jagħti s-servizz mistenni). Il-kunċett ta’ “alternattiva” normalment jiġi inkwadrat mill-biċċa leġiżlazzjoni partikolari; U

ii.	il-valutazzjoni tal-aċċettazzjoni tagħhom.

L-alternattivi aċċettabbli jridu jkunu kapaċi jipprovdu l-funzjoni u l-livell ta’ prestazzjoni li s-soċjetà tista’ taċċetta bħala li jagħtu b’mod suffiċjenti s-servizz mistenni u li jkunu aktar sikuri. Kif deskritt fit-Taqsima 2.2 ta’ din il-Komunikazzjoni, il-valutazzjoni tal-alternattivi tiġi normalment definita b’rekwiżiti speċifiċi f’kull biċċa leġiżlazzjoni, u għall-biċċa l-kbira tal-biċċiet ta’ leġiżlazzjoni, tinkludi wkoll valutazzjoni tal-fattibbiltà teknika u/jew ekonomika. Kif imsemmi hawn fuq, il-Kummissjoni ma għandhiex l-intenzjoni li tbiddel ir-referenzi eżistenti għal valutazzjoni tal-fattibbiltà teknika u/jew ekonomika jekk tipproponi li tintroduċi l-kunċett ta’ użu essenzjali fi kwalunkwe qasam leġiżlattiv bħal dan. Il-valutazzjoni ma għandhiex tkun limitata għall-utent partikolari li jkun qed iwettaq l-użu iżda tkun relatata mal-użu fil-livell tas-suq u fir-rigward tal-ħtiġijiet tas-soċjetà. Konsegwentement, il-valutazzjoni mhux biss għandha tikkunsidra alternattivi possibbli bl-istess livell ta’ prestazzjoni iżda wkoll kwalunkwe alternattiva b’funzjoni u livell ta’ prestazzjoni li s-soċjetà tista’ taċċetta bħala li tagħti b’mod suffiċjenti s-servizz mistenni. Għalhekk, l-alternattivi possibbli li jeħtieġ li jiġu kkunsidrati huma:

—	prodotti fis-suq fl-istess kategorija ta’ prodott li ma jużawx is-sustanza l-aktar ta’ ħsara;

—	l-alternattivi li jkollhom prestazzjoni aktar baxxa, dment li din tkun aċċettabbli mill-perspettiva tas-soċjetà (10);

—	dawk l-alternattivi li jipprovdu funzjoni teknika simili u livell simili ta’ prestazzjoni għal dawk li jiġu pprovduti minn jew bis-sustanza l-aktar ta’ ħsara.

Xi eżempji ta’ kif il-valutazzjoni tal-alternattivi hija inkwadrata fil-leġiżlazzjoni eżistenti tal-UE huma mogħtija hawn taħt.

Ir-Regolament REACH ((KE) Nru 1907/2006)  (11) jistabbilixxi l-qafas għar-reġistrazzjoni, il-valutazzjoni, l-awtorizzazzjoni u r-restrizzjoni ta’ sustanzi kimiċi. Il-valutazzjoni tal-alternattivi titwettaq fil-kuntest tal-awtorizzazzjonijiet u r-restrizzjonijiet. Jeħtieġ li d-deċiżjonijiet dwar ir-restrizzjonijiet ibbażati fuq l-Artikolu 68(1) jikkunsidraw id-disponibbiltà tal-alternattivi. Il-valutazzjoni hija bbażata fuq informazzjoni dwar l-alternattivi inklużi d-disponibbiltà u l-fattibbiltà teknika u ekonomika tagħhom (12). Fil-proċess ta’ awtorizzazzjoni, ir-REACH jirrikjedi valutazzjoni tal-“adegwatezza” tal-alternattivi għall-użu tas-sustanza ta’ tħassib serju ħafna, inkluża l-fattibbiltà teknika u ekonomika tagħhom. Dawn it-termini ma għandhom l-ebda definizzjoni stabbilita fir-Regolament REACH. Fil-qasam tal-awtorizzazzjoni, dawn jiġu inkwadrati mill-ġurisprudenza rilevanti (13). Skont din il-ġurisprudenza:

—	It-terminu “adatti” għandu l-għan li jillimita n-numru ta’ alternattivi rilevanti għan-numru ta’ alternattivi “aktar sikuri”, jiġifieri sustanzi jew teknoloġiji li l-użu tagħhom jinvolvi riskju iżgħar meta mqabbel mar-riskju li jwassal għalih l-użu tas-sustanza ta’ tħassib serju ħafna rilevanti.

—	Barra minn hekk, it-terminu “adatti” jfisser li l-alternattiva trid tkun “ekonomikament u teknikament vijabbli”  (14). It-tifsira tiegħu ma hijiex limitata għall-eżistenza ta’ alternattiva in abstracto, f’kundizzjonijiet tal-laboratorju jew f’kundizzjonijiet li huma ta’ natura eċċezzjonali.

—

Fir-rigward tad-disponibbiltà tal-alternattivi teknikament u ekonomikament fattibbli, l-analiżi tal-alternattivi trid titwettaq mill-perspettiva tal-kapaċitajiet ta’ produzzjoni għas-sustanzi alternattivi u l-fattibbiltà ta’ teknoloġiji alternattivi, kif ukoll fid-dawl tar-rekwiżiti legali u fattwali għat-tqegħid tagħhom fiċ-ċirkulazzjoni.

Ir-Regolament ((UE) Nru 528/2012)  (15) jistabbilixxi l-qafas għat-tqegħid fis-suq u l-użu tal-prodotti bijoċidali bħal diżinfettanti, preservattivi, rodentiċidi, insettiċidi u oħrajn, li huma intenzjonati biex jikkontrollaw organiżmi li huma ta’ ħsara għall-bnedmin, l-attivitajiet tagħhom jew il-prodotti li jużaw jew jipproduċu (inklużi prodotti tal-konsumatur), jew għall-annimali, jew għall-ambjent. Ir-Regolament jistabbilixxi kriterji ta’ esklużjoni għal sustanzi attivi b’ċerti proprjetajiet ta’ periklu (CMR kategorija 1A u 1B, interferenti endokrinali għas-saħħa tal-bniedem, PBT u vPvB), li normalment ma jkunux approvati. Tista’ tingħata deroga fuq il-bażi tal-Artikolu 5(2) tar-Regolament, li, fost kriterji oħra, jinkludi xi elementi simili għall-kunċett ta’ użu essenzjali, u b’mod aktar speċifiku:

—	li l-evidenza tkun turi li s-sustanza attiva hija essenzjali sabiex jiġi evitat jew ikkontrollat periklu serju għas-saħħa tal-bniedem, għas-saħħa tal-annimali jew għall-ambjent;

—	id-disponibbiltà ta’ sustanzi jew teknoloġiji adatti u suffiċjenti minflokhom għandha tkun kunsiderazzjoni fundamentali għall-approvazzjoni tad-derogi;

—	u l-użu derogat għandu jkun suġġett għal miżuri xierqa għat-tnaqqis tar-riskji biex jiġi żgurat li tkun minimizzata l-esponiment tal-bnedmin, tal-annimali u tal-ambjent.

Il-Kummissjoni tista’ tippermetti wkoll lil Stat Membru jawtorizza prodott bijoċidali li fih sustanza attiva mhux approvata jekk dik is-sustanza tkun essenzjali għall-protezzjoni tal-patrimonju kulturali (16) u l-ebda alternattiva adatta ma hi disponibbli (l-Artikolu 55(3)).

Ir-Regolament tat-Tassonomija dwar l-investiment sostenibbli ((UE) 2020/852) (17) jistabbilixxi l-qafas ġenerali biex jiġi determinat jekk attività ekonomika tikkwalifikax bħala ambjentalment sostenibbli abbażi tal-kontributi tagħha għas-sitt objettivi ambjentali (18) li ġew stabbiliti mir-regolament. Il-kriterji għal “la tagħmilx ħsara sinifikanti” (DNSH) għall-prevenzjoni u l-kontroll tat-tniġġis (19) jispeċifikaw bħala rekwiżiti li attività ma tridx tkun twassal għall-manifattura, l-użu, jew it-tqegħid fis-suq ta’ sustanzi li jkunu jissodisfaw il-kriterji għal waħda mill-klassijiet ta’ periklu jew mill-kategoriji ta’ periklu msemmija fl-Artikolu 57 tar-REACH, ħlief jekk jiġi vvalutat u ddokumentat mill-operaturi li ma hemmx sustanzi jew teknoloġiji alternattivi adatti oħrajn li huma disponibbli fis-suq, u li jintużaw f’kundizzjonijiet ikkontrollati.

Ir-Regolament dwar il-Merkurju ((UE) 2017/852) (20) jippermetti l-manifattura u t-tqegħid fis-suq ta’ prodotti ġodda miżjudin bil-merkurju u l-użu ta’ proċessi ġodda tal-manifattura li jkunu jinvolvu l-użu tal-merkurju jew tal-komposti tal-merkurju, biss jekk valutazzjoni turi li l-użu l-ġdid tal-merkurju jipprovdi benefiċċji sinifikanti għall-ambjent jew għas-saħħa u ma jkun joħloq l-ebda riskju sinifikanti għall-ambjent jew għas-saħħa tal-bniedem, u li ma tkun disponibbli l-ebda alternattiva teknikament prattikabbli mingħajr merkurju li tkun tipprovdi dawn il-benefiċċji.

IV.   KUNDIZZJONIJIET ASSOĊJATI MAD-DEĊIŻJONI DWAR UŻU ESSENZJALI

Il-valutazzjoni mmirata tar-riskju għas-saħħa tal-bniedem u għall-ambjent għandha tistabbilixxi jekk il-miżuri ta’ ġestjoni tar-riskji u l-kundizzjonijiet operazzjonali għall-użu jirriżultawx f’emissjonijiet u esponiment tal-bnedmin u tal-ambjent li jkunu minimizzati għal livell baxx kemm jista’ jkun teknikament u prattikament possibbli. Jekk dak ma jkunx il-każ, għandhom jiġu imposti kundizzjonijiet biex jintlaħaq dan l-objettiv, kif xieraq għal kull biċċa leġiżlazzjoni partikolari.

Prinċipji għall-istabbiliment ta’ kundizzjonijiet għal użi li jinstabu li huma essenzjali għas-soċjetà:

—

jiġu minimizzati l-esponiment tal-bnedmin u tal-annimali kif ukoll l-emissjonijiet fl-ambjent matul il-produzzjoni, l-użu, it-tmiem tal-ħajja u r-riċiklaġġ, inklużi kundizzjonijiet li jillimitaw il-kwantità tas-sustanza fl-użu (21) b’mod partikolari biex jiġi evitat jew minimizzat l-esponiment ta’ gruppi vulnerabbli bħat-tfal, in-nisa tqal u l-anzjani, li huma aktar sensittivi għall-esponiment ta’ sustanzi kimiċi ta’ ħsara.

—

jiġu żgurati inċentivi għall-innovazzjoni ta’ alternattivi sikuri u sostenibbli u sostituzzjoni — kundizzjonijiet li jkunu impenjati biex ikunu involuti fis-sostituzzjoni u biex jimmonitorjaw il-progress lejn is-sostituzzjoni (pjanijiet ta’ sostituzzjoni), u — normalment għandu jiġi stabbilit limitu ta’ żmien għal derogi minn restrizzjonijiet u użi awtorizzati.

—	tiġi żgurata d-disponibbiltà tal-informazzjoni dwar l-użu fil-katina tal-provvista u għall-konsumaturi u l-operaturi tal-iskart.

---

(1)  Id-Deċiżjoni IV/25 tal-Partijiet għall-Protokoll ta’ Montreal:https://ozone.unep.org/treaties/montreal-protocol/meetings/fourth-meeting-parties/decisions/decision-iv25-essential-uses

(2)  L-Appendiċi R.12.4. tal-Gwida dwar ir-Rekwiżiti tal-Informazzjoni u l-Valutazzjoni dwar is-Sigurtà Kimika, il-Kapitolu R.12: Deskrizzjoni tal-użu Verżjoni 3.0 - Diċembru 2015

(3)  Id-Direttiva (UE) 2022/2557 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal-14 ta’ Diċembru 2022 dwar ir-reżiljenza tal-entitajiet kritiċi u li tħassar id-Direttiva tal-Kunsill 2008/114/KE.

(4)  Il-Proposta tal-Kummissjoni għal Regolament li jistabbilixxi qafas li jiżgura provvista sigura u sostenibbli tal-materja prima kritika, COM(2023) 160 final.

(5)  Ara eż. ir-Regolament (UE) 2023/1781 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat-13 ta’ Settembru 2023 li jistabbilixxi qafas ta’ miżuri għat-tisħiħ tal-ekosistema Ewropea tas-semikondutturi u li jemenda r-Regolament (UE) 2021/694 (l-Att dwar iċ-Ċipep).

(6)  UNESCO. Operational guidelines for the implementation of the World Heritage Convention. Aċċessat fid-29-03-2023 fuq https://whc.unesco.org/en/guidelines/

(7)  Convention for the Safeguarding of the Intangible Cultural Heritage, MISC/2003/CLT/CH/14.

(8)  UNESCO Lists of Intangible Cultural Heritage and the Register of good safeguarding practices. Aċċessat fid-29-03-2023 fuq https://ich.unesco.org/en/lists

(9)  Il-mod kif dan il-kriterju jiġi definit u propost biex jiġi vvalutat iqis il-partijiet rilevanti tal-kriterji għall-użu essenzjali tal-Protokoll ta’ Montreal kif ukoll l-Istrateġija dwar is-Sustanzi Kimiċi għas-Sostenibbiltà.

(10)  Madankollu, is-servizz ġenerali u l-funzjonijiet rilevanti pprovduti mill-prodott ta’ dak l-użu għandhom jiġu kkunsidrati fil-valutazzjoni alternattiva, meta jiġu kkunsidrati prodotti, materjali u teknoloġiji alternattivi.

(11)  Ir-Regolament (KE) Nru 1907/2006 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat-18 ta’ Diċembru 2006 dwar ir-reġistrazzjoni, il-valutazzjoni, l-awtorizzazzjoni u r-restrizzjoni ta’ sustanzi kimiċi (REACH), li jistabbilixxi Aġenzija Ewropea għas-Sustanzi Kimiċi, li jemenda d-Direttiva 1999/45/KE u li jħassar ir-Regolament (KEE) Nru 793/93 tal-Kunsill u r-Regolament (KE) Nru 1488/94 tal-Kummissjoni kif ukoll id-Direttiva 76/769/KEE tal-Kunsill u d-Direttivi 91/155/KEE, 93/67/KEE, 93/105/KE u 2000/21/KE tal-Kummissjoni, ĠU L 396, 30.12.2006, p. 1–849.

(12)  L-Anness XV tar-Regolament REACH.

(13)  Is-Sentenza tal-Qorti Ġenerali tal-UE tas-7 ta’ Marzu 2019 fil-Kawża T-837/16, il-paragrafi 71–74.

(14)  fis-sens tal-Artikolu 55 tar-REACH.

(15)  Ir-Regolament (UE) Nru 528/2012 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat-22 ta’ Mejju 2012 dwar it-tqegħid fis-suq u l-użu tal-prodotti bijoċidali, ĠU L 167, 27.6.2012, p. 1–123.

(16)  Sa issa, tip wieħed biss ta’ din l-eżenzjoni ġiet mitluba, instabet li hija ġustifikata u ngħatat: il-protezzjoni ta’ beni kulturali fil-mużewijiet bl-użu ta’ nitroġenu ġġenerat in situ.

(17)  Ir-Regolament (UE) 2020/852 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat-18 ta’ Ġunju 2020 dwar l-istabbiliment ta’ qafas biex jiġi ffaċilitat l-investiment sostenibbli, u li jemenda r-Regolament (UE) 2019/2088, ĠU L 198, 22.6.2020, p. 13–43.

(18)  Il-mitigazzjoni tat-tibdil fil-klima, l-adattament għat-tibdil fil-klima, l-użu sostenibbli u l-protezzjoni tar-riżorsi tal-ilma u tal-baħar, it-tranżizzjoni lejn ekonomija ċirkolari, il-prevenzjoni u l-kontroll tat-tniġġis, u l-protezzjoni u r-restawr tal-bijodiversità u l-ekosistemi.

(19)  Ir-Regolament Delegat tal-Kummissjoni (UE) 2023/2485 tas-27 ta’ Ġunju 2023 li jemenda l-Appendiċi C tal-Att Delegat dwar it-Tassonomija fir-rigward tal-Klima ((UE) 2021/2139).

(20)  Ir-Regolament (UE) 2017/852 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tas-17 ta’ Mejju 2017 dwar il-merkurju, u li jħassar ir-Regolament (KE) Nru 1102/2008, ĠU L 137, 24.5.2017, p. 1–21.

(21)  Eż. id-Direttiva 2004/37/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tad-29 ta’ April 2004 dwar il-protezzjoni tal-ħaddiema mir-riskji relatati mal-espożizzjoni għal karċinoġeni, mutaġeni jew sustanzi tossiċi għar-riproduzzjoni fuq il-post tax-xogħol.