IL-KUMMISSJONI EWROPEA
Strasburgu, 17.4.2018
COM(2018) 450 final
ANNESSI
tal-
KOMUNIKAZZJONI MILL-KUMMISSJONI LILL-PARLAMENT EWROPEW, IL-KUNSILL, IL-KUMITAT EKONOMIKU U SOĊJALI EWROPEW U L-KUMITAT TAR-REĠJUNI
Komunikazzjoni tal-2018 dwar il-Politika tat-Tkabbir tal-UE
{SWD(2018) 150 final}
{SWD(2018) 151 final}
{SWD(2018) 152 final}
{SWD(2018) 153 final}
{SWD(2018) 154 final}
{SWD(2018) 155 final}
{SWD(2018) 156 final}
Anness 1 - Sommarji tar-riżultanzi tar-rapporti
It-Turkija
L-istat ta’ emerġenza ddikjarat wara l-attentat ta’ kolp ta’ stat tal-15 ta’ Lulju 2016 jibqa’ fis-seħħ, bil-għan li jiżżarma l-moviment Gülen, iddikjarat mill-awtoritajiet Torok bħala organizzazzjoni terroristika responsabbli tal-attentat ta’ kolp ta’ stat, kif ukoll l-appoġġ lejn il-ġlieda kontra t-terroriżmu, fl-isfond ta’ attakki repetuti fit-Turkija.
L-UE, li kkundannat immedjatament u bil-qawwa l-attentat ta’ kolp ta’ stat, tenniet l-appoġġ sħiħ tagħha għall-istituzzjonijiet demokratiċi tal-pajjiż, u rrikonoxxiet il-ħtieġa leġittima tat-Turkija li tieħu azzjoni rapida u proporzjonata fid-dawl ta’ theddida serja bħal din. Madankollu, l-iskala wiesgħa u n-natura kollettiva, kif ukoll l-isproporzjonalità tal-miżuri meħuda wara l-attentat ta’ kolp ta’ stat fi stat ta’ emerġenza, bħalma huma t-tkeċċijiet, l-arresti u d-detenzjonijiet mifruxa, iqajmu inkwiet serju. Jinħtieġ li t-Turkija tneħħi l-istat ta’ emerġenza bla dewmien.
Nuqqasijiet serji jaffettwaw il-31 digriet li ttieħdu sal-lum taħt l-istat ta’ emerġenza. Ma kinux ġew soġġetti għal eżami diliġenti u l-iskrutinju effettiv tal-parlament. Konsegwentement, id-digrieti għal ħafna żmien għadhom ma nfetħux għal rieżami ġudizzjarju u ebda wieħed minnhom sa issa ma kien soġġett għal deċiżjoni mill-Qorti Kostituzzjonali. Dawn id-digrieti ta’ emerġenza prinċipalment illimitaw ċerti drittijiet ċivili u politiċi, inkluża l-libertà tal-espressjoni, il-libertà tal-assemblea u d-drittijiet proċedurali. Emendaw ukoll partijiet ewlenin tal-leġiżlazzjoni li ser jibqgħu fis-seħħ meta jitneħħa l-istat ta’ emerġenza.
Mill-introduzzjoni tal-istat ta’ emerġenza, aktar minn 150 000 persuna kienu arrestati, 78 000 ġew arrestati u aktar minn 110 000 impjegati tas-servizz pubbliku tkeċċew filwaqt li, skont l-awtoritajiet, xi 40 000 reġgħu ddaħħlu u minnhom madwar 3 600 permezz ta’ digriet.
Bdiet tiffunzjona Kummissoni tal-Appell tal-Istat ta’ Emerġenza u b’kollox irċeviet xi 107 000 talba ta’ appell. Din il-Kummissjoni bdiet tieħu deċiżjonijiet f’Diċembru 2017 u sa issa pprovdiet rimedju għal biss ftit applikanti. Id-deċiżjonijiet tagħha huma suġġetti għal rieżami ġudizzjarju. Għad jeħtieġ li tiżviluppa rimedju effettiv u trasparenti għal dawk affettwati ħażin mill-miżuri taħt l-istat ta’ emerġenza.
Lil hinn mill-Kummissjoni tal-Appell, il-kapaċità tat-Turkija li tiżgura rimedju legali domestiku effettiv fis-sens tal-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem kompliet tiggrava minħabba numru ta’ fatturi sfortunati preċedenti. F’każ minnhom qorti inferjuri rrifjutat li tosserva sentenza tal-Qorti Kostituzzjonali dwar każ emblematiku; sentenza ta’ segwitu mill-Qorti Kostituzzjonali għal wieħed mill-konvenuti eventwalment ġiet osservata mill-qorti inferjuri. Diversi sentenzi tal-qorti favorevoli għal konvenuti prominenti, inklużi d-Difensuri tad-Drittijiet tal-Bniedem, kienu malajr imreġġa’ lura permezz ta’ qorti oħra jew saħansitra mill-istess qorti, f’xi każijiet wara kummenti mill-eżekuttiv.
Rakkomandazzjonijiet ewlenin tal-Kunsill tal-Ewropa u l-korpi tiegħu għad iridu jiġu indirizzati mit-Turkija. Għandhom jiġu stabbiliti allegazzjonijiet abbużi permezz ta’ proċeduri trasparenti u fuq bażi individwali. Ir-responsabbiltà kriminali individwali tista' tiġi stabbilita biss fir-rispett sħiħ tas-separazzjoni tal-poteri, l-indipendenza sħiħa tal-ġudikatura u d-dritt ta' kull individwu għal proċes ġust. Jinħtieġ li t-Turkija tneħħi l-istat ta’ emerġenza bla dewmien.
F’April 2017, it-Turkija organizzat referendum li kien approvat bi ftit għal emendi kostituzzjonali li jintroduċu sistema presidenzjali. L-emendi ġew ivvalutati mill-Kummissjoni ta’ Venezja bħala nieqsa minn kontrolli u bilanċi suffiċjenti kif ukoll joħolqu periklu għas-separazzjoni tal-poteri bejn l-eżekuttiv u l-ġudikatura. Ir-referendum innifsu qajjem tħassib serju dwar l-impatt negattiv globali tal-istat ta’ emerġenza, il-"livell żbilanċjat" taż-żewġ naħat tal-kampanja u l-imminar tas-salvagwardji u l-integrità tal-elezzjonijiet.
Taħt l-istat ta’ emerġenza, il-funzjoni ewlenija tal-Parlament bħala setgħa leġiżlattiva kienet limitata, hekk kif il-gvern irrikorra għal digrieti ta’ emerġenza bil-"forza tad-dritt" biex jirregola wkoll kwistjonijiet li għandhom ikunu pproċessati skont il-proċedura leġiżlattiva ordinarja. Fid-dawl tad-deterjorament tat-tensjonijiet politiċi fil-pajjiż, l-ispazju għad-djalogu fost il-partiti politiċi kien limitat aktar fil-Parlament. Wara t-tneħħija ta’ darba tal-immunitajiet parlamentari f’Mejju 2016, bosta leġiżlaturi tal-partit HDP fl-oppożizzjoni, ġew arrestati u 10 minnhom itteħdilhom is-siġġu rispettiv tagħhom.
Ir-rwol tal-President fuq l-eżekuttiv żdied, wara diversi trasferimenti ta’ setgħat lill-Presidenza permezz ta’ digrieti ta’ emerġenza. Il-ħatra ta’ persuni ta’ fiduċja biex jieħdu post l-eżekuttivi muniċipali u r-rappreżentanti eletti wasslet għal dgħufija sinjifikanti tad-demokrazija lokali.
Is-soċjetà ċivili sabet ruħha taħt pressjoni dejjem akbar partikolarment minħabba għadd kbir ta’ arresti ta’ attivisti, inklużi difensuri tad-drittijiet tal-bniedem, u l-użu rikorrenti ta’ projbizzjonijiet ta’ dimostrazzjonijiet u laqgħat oħra tal-massa, li wasslu għal tnaqqis rapidu tal-ispazju għad-drittijiet u l-libertajiet fundamentali Ħafna organizzazzjonijiet bbażati fuq id-drittijiet baqgħu magħluqa bħala parti mill-miżuri taħt l-istat ta’ emerġenza u ma kienx disponibbli rimedju legali effettiv fir-rigward tal-konfiski.
Il-gvern organizza mill-ġdid il-qafas legali li jirregola r-relazzjonijiet ċivili-militari u żied is-setgħat tal-eżekuttiv u l-militar b’mod sinifikanti, u b’hekk issaħħet is-sorveljanza ċivili. Bħala parti mill-emendi kostituzzjonali, il-qrati militari għolja effettivament ġew aboliti. Is-servizzi militari u sigrieti għad ma għandhomx responsabbiltà suffiċjenti fil-Parlament.
Is-sitwazzjoni fix-xlokk tal-pajjiż baqgħet waħda mill-aktar sfidi akuti għall-pajjiż. Is-sitwazzjoni tas-sigurtà li marret għall-agħar, parzjalment imxiet lejn iż-żoni rurali. L-impenn tal-gvern biex ikompli bl-operazzjonijiet tas-sigurtà, fl-isfond ta’ atti vjolenti rikorrenti mill-Partit tal-Ħaddiema tal-Kurdistan (PKK) li għadu fil-lista tal-UE tal-persuni, gruppi u entitajiet involuti f’atti ta’ terroriżmu, baqgħu bħala element karatteristiku tas-sitwazzjoni fir-reġjun. Filwaqt li l-gvern għandu d-dritt leġittimu fil-ġlieda kontra t-terroriżmu, huwa wkoll responsabbli biex jiżgura dan isir skont l-istat tad-dritt, u d-drittijiet u l-libertajiet fundamentali tal-bniedem. Il-miżuri kontra t-terroriżmu jeħtieġ li jkunu proporzjonati. Il-pjan ta’ investiment tal-gvern għar-rikostruzzjoni taż-żoni degradati fix-Xlokk irriżulta f’kostruzzjoni kontnwa ta’ eluf ta’ djar iżda huma biss ftit il-persuni spostati internament jirċievu kumpens sa issa. Ma kien hemm ebda żviluppi dwar l-issoktar ta’ proċess politiku kredibbli li huwa meħtieġ biex tinkiseb soluzzjoni paċifika u sostenibbli.
It-Turkija hija moderatament preparata fil-qasam tar-riforma tal-amministrazzjoni pubblika, b’impenn qawwi għal amministrazzjoni aktar miftuħa u l-użu tal-gvern elettroniku. Madankollu, kien hemm rigress serju fil-qasam tas-servizz pubbliku u l-ġestjoni tar-riżorsi umani u fil-qasam tar-responsabbiltà tal-amministrazzjoni fir-rigward tad-dritt għall-ġustizzja amministrattiva u d-dritt li jintalab kumpens għad-danni. Jeħtieġ li jiġi pprovdut rimedju trasparenti u effettiv għas-sensji fuq skala kbira.
Is-sistema ġudizzjarja tal-Albanija għadha fi stat bikri ta' tħejjija. Kien hemm rigress serju ulterjuri matul is-sena li għaddiet, b'mod partikolari fir-rigward tal-indipendenza tal-ġudikatura. L-emendi Kostituzzjonali li jirregolaw il-Kunsill tal-Imħallfin u l-Prosekuturi (Council of Judges and Prosecutors, CJP) daħal fis-seħħ u kompla jimmina l-indipendenza tiegħu mill-eżekuttiv. Is-CJP kompla jinvolvi ruħu f’sospensjonijiet u t-trasferimenti fuq skala kbira tal-imħallfin u l-prosekuturi. Ma sar l-ebda sforz biex jiġu indirizzati l-problemi rigward ir-reklutaġġ u l-promozzjoni ta’ imħallfin u prosekuturi b’nuqqas ta’ kriterj oġġettivi, skont il-mertu u uniformi, stabbiliti minn qabel.
Il-pajjiż għandu livell żgħir ta’ tħejjija fil-ġlieda kontra l-korruzzjoni, fejn ma sar l-ebda progress. Il-qafas legali u istituzzjonali jeħtieġ li jkun allinjat aktar mal-istandards internazzjonali u għadu jipprmetti ndħil mill-eżekuttiv fl-investigazzjoni u l-prosekuzzjoni ta’ każijiet ta’ korruzzjoni f’livelli għolja. Ir-rekord tat-Turkija fl-investigazzjonijiet, il-prosekuzzjoni u l-kundanni ta’ każijiet ta’ korruzzjoni għadu dgħajjef, b’mod partikolari fir-rigward ta’ każijiet ta’ korruzzjoni ta’ livell għoli. Ma sar l-ebda progress fit-tisħiħ tar-responsabbilizzazzjoni u t-trasparenza fix-xogħol tal-korpi pubbliċi. Hemm bżonn kunsens politiku bejn il-partiti u rieda politika qawwija fi ġlieda deċiżiva kontra l-korruzzjoni. It-Turkija għad trid issegwi kważi r-rakkomandazzjonijiet kollha tal-Assemblea tal-Grupp ta’ Stati kontra l-Korruzzjoni tal-Kunsill tal-Ewropa. Il-korruzzjoni għadha prevalenti f'ħafna oqsma u għadha problema serja. Il-perċezzjoni tal-korruzzjoni wkoll għadha għolja.
It-Turkija għandha ftit livell ta’ tħejjija fil-ġlieda kontra l-kriminalità organizzata, u sar xi progress bl-adozzjoni ta’ strateġija ġdida u t-titjib tal-kapaċità istituzzjonali. It-Turkija jeħtieġ li ssaħħaħ il-leġiżlazzjoni tagħha dwar iċ-ċiberkriminalità, il-konfiska tal-assi u l-protezzjoni tax-xhieda. Il-leġiżlazzjoni dwar il-protezzjoni tad-dejta hija fis-seħħ iżda għadha mhux konformi ma’ standards Ewropej. L-investigazzjonijiet finanzjarji għadhom mhux qed jintużaw biżżejjed. L-iffriżar prekawzjonali tal-assi rarament jiġi applikat u l-livell tal-assi kkonfiskati huwa baxx. Fil-ġlieda kontra t-terroriżmu hemm qafas legali komprensiv dwar il-finanzjament tat-terroriżmu. Kemm il-leġiżlazzjoni kriminali u dik ta’ kontra t-terroriżmu jeħtieġ li jiġu allinjati mal-ġurisprudenza tal-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem. Il-prinċipju tal-proporzjonalità jrid jiġi osservat fil-prattika.
It-Turkija għamlet progress tajjeb fil-qasam tal-migrazzjoni u l-politika tal-ażil u baqgħet impenjata biex timplimenta d-Dikjarazzjoni UE-Turkija ta’ Marzu 2016 dwar ġestjoni aktar effettiva tal-flussi migratorji tul ir-rotta tal-Mediterran tal-Lvant. F’dak li għandu x’jaqsam mal-implimentazzjoni tal-Pjan Direzzjonali dwar il-Liberalizzazzjoni tal-Viża, fil-bidu ta’ Frar, it-Turkija ppreżentat pjan ta’ ħidma lill-Kummissjoni Ewropea li jispjega kif it-Turkija fi ħsiebha twettaq seba’ parametri referenzjarji pendenti tal-liberalizzazzjoni tal-viża. Il-Kummissjoni qed tevalwa l-proposti tat-Turkija u issa jmiss konsultazzjonijiet ulterjuri mal-kontropartijiet Torok.
Il-qafas legali Tork jinkludi garanziji ġenerali ta’ rispett għad-drittijiet tal-bniedem u dawk fundamentali, li madankollu ġew sfidati ulterjorment u mminati minn numru ta’ digrieti ta’ emerġenza. Għadu għaddej rigress serju tal-libertà tal-espressjoni, qasam fejn it-Turkija għadha fi stat bikri ta’ tħejjija. L-ambitu tal-azzjonijiet li tieħdu taħt l-istat ta’ emerġenza ġie estiż maż-żmien għal ħafna ilħna kritiċi fil-midja u fost l-akkademiċi fost l-oħrajn, li jmur kontra l-prinċipju tal-proporzjonalità. Il-każijiet kriminali kontra l-ġurnalisti — aktar minn 150 minnhom għadhom maqfula — kontra d-difensuri tad-drittijiet tal-bniedem, kittieba, jew utenti tal-midja soċjali, l-irtirar tat-tesseri tal-istampa, kif ukoll l-għeluq ta’ bosta kumpaniji tal-midja jew il-ħatra mill-gvern ta’ persuni ta’ fiduċja li jamministrawhom, huma ta’ tħassib serju u huma fil-biċċa l-kbira tagħhom ibbażati fuq l-applikazzjoni selettiva u arbitrarja tal-liġi, speċjalment dispożizzjonijiet dwar is-sigurtà nazzjonali u l-ġlieda kontra t-terroriżmu. Il-Liġi tal-Internet u l-qafas legali ġenerali jkomplu jippermettu lill-eżekuttiv biex jimblukka l-kontenut onlajn mingħajr ordni tal-qorti għal firxa wiesgħa żżejjed ta’ raġunijiet. Kien hemm ukoll rigress serju fl-oqsma tal-libertà tal-assemblea, il-libertà ta’ assoċjazzjoni, u d-drittijiet proċedurali u dawl tal-proprjetà. Il-libertà tal-assemblea għadha ristretta ħafna, kemm fil-liġi kif ukoll fil-prattika. Il-miżuri adottati taħt l-istat ta’ emerġenza neħħew ukoll salvagwardji kruċjali għall-protezzjoni ta’ detenuti mill-abbuż u b’hekk tkabbar ir-riskju ta’ impunità, f’kuntest fejn l-allegazzjonijiet tat-trattament ħażin u t-tortura żdiedu. Id-digrieti ta’ emerġenza imponew restrizzjonijiet addizzjonali għal drittijiet proċedurali inkluż fuq id-drittijiet tad-difiża. L-infurzar tad-drittijiet huwa ostakolat mill-frammentazzjoni u l-mandat limitat ta’ istituzzjonijiet pubbliċi responsabbli għad-drittijiet tal-bniedem u l-libertajiet u f’kuntest fejn l-indipendenza tal-ġudikatura ġiet mhedda. Il-faqar estrem u n-nuqqas ta’ bżonnijiet bażiċi għadhom komuni fost l-unitajiet domestiċi Rom fit-Turkija. Jinħtieġ li d-drittijiet tal-aktar gruppi vulnerabbli u ta' persuni li jappartjenu għall-minoritajiet ikunu mħarsa b'mod xieraq. Il-vjolenza sessista, id-diskriminazzjoni, id-diskors ta' mibegħda kontra l-minoranzi, ir-reati ta' mibegħda u l-ksur tad-drittijiet tal-bniedem tal-persuni leżbjani, gay, bisesswali, transgender u intersex, għadhom sors ta' tħassib serju.
It-Turkija esprimiet l-appoġġ għat-taħditiet dwar ir-riunifikazzjoni ta' Ċipru bejn il-mexxejja taż-żewġ komunitajiet, u għall-isforzi tas-Segretarju Ġenerali tan-NU u tal-Konsulent Speċjali tiegħu. Konferenza dwar Ċipru, imlaqqgħa f’Ġinevra f’Jannar 2017 u fi Crans-Montana f’Lulju 2017, ingħalqet mingħajr ftehim. Madankollu, it-Turkija għadha ma implimentatx l-obbligi tagħha biex tiżgura implimentazzjoni sħiħa u mhux diskriminatorja tal-Protokoll Addizzjonali mal-Ftehim ta' Assoċjazzjoni u għadha ma neħħietx l-ostakli kollha fuq il-moviment ħieles tal-prodotti, inkluż r-restrizzjonijiet fuq ir-rotot ta' trasport diretti ma' Ċipru. Ma sar l-ebda progress fejn tidħol in-normalizzazzjoni tar-relazzjonijiet bilaterali mar-Repubblika ta’ Ċipru. Il-konklużjonijiet dwar it-Turkija adottati mill-Kunsill tal-Unjoni Ewropea u approvati mill-Kunsill Ewropew f'Diċembru 2006 għadhom fis-seħħ. Huma jistipulaw li n-negozjati ma jinfetħux fuq tmien kapitoli
marbuta mar-restrizzjonijiet tat-Turkija rigward ir-Repubblika ta' Ċipru u li ma huwa se jingħalaq b'mod proviżorju l-ebda kapitolu sakemm il-Kummissjoni tikkonferma li t-Turkija tkun implimentat għal kollox il-Protokoll Addizzjonali mal-Ftehim ta' Assoċjazzjoni.
Il-kooperazzjoni mal-Greċja u l-Bulgarija dwar il-migrazzjoni intensifikat aktar. Madankollu, it-tensjonijiet fil-Baħar Eġew u tal-Lvant tal-Mediterran ma kinux favorevoli għal relazzjonijiet tajba mal-ġirien u mminaw l-istabbiltà u s-sigurtà reġjonali. Ir-relazzjonijiet bilaterali ma’ bosta Stati Membri individwali tal-UE marru għall-agħar, inkluża retorika xi minn daqqiet offensiva u inaċċettabbli. F’Marzu 2018 il-Kunsill Ewropew ikkundanna bil-qawwa l-azzjonijiet illegali kontinwi tat-Turkija fil-Lvant tal-Mediterran u l-Baħar Eġew u fakkar fl-obbligu tat-Turkija li tirrispetta l-liġi internazzjonali u relazzjonijiet tajba mal-ġirien u biex tinnormalizza r-relazzjonijiet tagħha mal-Istati Membri kollha tal-UE. Il-Kunsill Ewropew esprima wkoll it-tħassib serju tiegħu dwar id-detenzjoni kontinwa ta’ ċittadini tal-UE fit-Turkija, inklużi żewġ għas-suldati Griegi, u appella għal riżoluzzjoni rapida u pożittiva ta’ dawn il-kwistjonijiet permezz ta’ djalogu mal-Istati Membri.
It-Turkija jeħtieġ li tikkommetti ruħha b'mod inekwivoku għal relazzjonijiet tajba tal-viċinat, ftehimiet internazzjonali, u għar-riżoluzzjoni paċifika tat-tilwim f'konformità mal-Karta tan-Nazzjonijiet Uniti, b'rikors, jekk meħtieġ, għall-Qorti Internazzjonali tal-Ġustizzja. F'dan il-kuntest, l-UE esprimiet għal darb'oħra tħassib serju u ħeġġet lit-Turkija sabiex tevita kull tip ta' theddid jew azzjoni diretta kontra Stat Membru, jew sors ta' frizzjoni jew azzjonijiet, li jkunu ta' ħsara għar-relazzjonijiet tajba tal-viċinat u għar-riżoluzzjoni paċifika tat-tilwim.
Fir-rigward tal-kriterji ekonomiċi, l-ekonomija tat-Turkija hija avvanzat sew u tista' tiġi kkunsidrata ekonomija tas-suq li tiffunzjona. L-ekonomija appoġġata minn miżuri ta’ stimolu tal-gvern, irnexxielha tirkupra minn kontrazzjoni li seħħet wara l-attentat ta’ kolp ta’ stat tal-2016 u inkiseb tkabbir qawwi fl-2017. Madankollu, ż-żieda fit-tkabbir hu mżewweġ ma’ żbilanċi makroekonomiċi sinifikanti. Id-defiċit tal-kont kurrenti għadu għoli u żdied lejn l-aħħar tal-2017, u b’hekk il-pajjiż huwa dipendenti fuq il-flussi tal-kapital u vulnerabbli għal xokkijiet esterni. L-inflazzjoni mxiet lejn rati b’żewġ ċifri (11,1 %) fl-2017, u kompla d-deprezzament tal-lira Torka, b’enfasi fuq tħassib dwar il-livell ta’ impenn ta’ dawk li jieħdu d-deċiżjonijiet dwar il-politika monetarja għall-istabbiltà tal-prezzijiet. L-ekonomija tat-Turkija kompliet tkun karatterizzata minn livell għoli ta’ informalità. B’mod ġenerali, kien hemm rigress f’dan il-qasam. It-tendenza li jiżdied il-kontroll tal-istat fl-isfera ekonomika u l-azzjonijiet immirati lejn kumpaniji, negozjanti u avversarji politiċi u n-negozji tagħhom għamlu ħsara lill-ambjent tan-negozju.
It-Turkija għamlet xi progress u laħqet livell tajjeb ta’ tħejjija biex tlaħħaq mal-pressjonijiet kompetittivi u l-forzi tas-suq fl-UE. It-Turkija hija integrata sew fis-suq tal-UE f’termini ta’ kummerċ u investiment. Sar xi progress fis-settur tal-enerġija, partikolarment fis-suq tal-gass, u biex jiżdied l-infiq fuq ir-riċerka u l-iżvilupp. Madankollu, għad hemm problemi sinifikanti fir-rigward tal-kwalità tal-edukazzjoni. Ma kien hemm l-ebda progress biex titjieb it-trasparenza tal-għajnuna mill-istat.
Rigward l-abbiltà tagħha li tieħu fuqha l-obbligi tas-sħubija, it-Turkija kompliet tallinja ruħha mal-acquis. Kien hemm aktar mumenti ta’ rigress rigward għadd ta’ aspetti ewlenin fl-oqsma tas-soċjetà tal-informazzjoni, il-politika soċjali u l-impjiegi u r-relazzjonijiet esterni. It-Turkija hija avvanzaa sew fl-oqsma tal-liġi tal-kumpaniji, in-netwerks Trans-Ewropej, u x-xjenza u r-riċerka u kisbet livell tajjeb ta' tħejjija fl-oqsma tal-moviment liberu tal-merkanzija, il-liġi tal-proprjetà intellettwali, is-servizzi finanzjarji, il-politika dwar l-intrapriżi u l-politika industrijali, il-protezzjoni tal-konsumatur u tas-saħħa, l-unjoni doganali u l-kontroll finanzjarju. It-Turkija hija mħejjija biss b'mod moderat fejn jidħol l-akkwist pubbliku billi għad fadal diskrepanzi kbar fl-allinjament tagħha. It-Turkija hija mħejjija b'mod moderat fil-qasam tal-istatistika u tal-politika dwar it-trasport fejn huma meħtieġa sforzi sinifikanti ulterjuri fl-oqsma kollha. It-Turkija laħqet biss xi livell ta' tħejjija fl-ambjent u t-tibdil fil-klima fejn politiki aktar ambizzjużi u politiki koordinati aħjar għad iridu jiġu stabbiliti u implimentati. Fl-oqsma kollha, jeħtieġ li tingħata aktar attenzjoni għall-infurzar tal-leġiżlazzjoni filwaqt li bosta oqsma jeħtieġu aktar progress sinifikanti biex jintlaħaq allinjament leġiżlattiv mal-acquis tal-UE.
Il-Montenegro
Fir-rigward tal-kriterji politiċi, il-perjodu tar-rappurtaġġ kien ikkaratterizzat minn livell baxx ta’ fiduċja lejn il-qafas elettorali u mill-bojkott parlamentari mtawwal mill-oppożizzjoni kollha mill-elezzjonijiet parlamentari ta’ Ottubru 2016. Hija r-responsabbiltà tal-partijiet kollha li jirritorna d-dibattitu politiku fil-Parlament mill-atturi politiċi kollha. Partijiet mill-oppożizzjoni rritornaw fil-Parlament f’Diċembru 2017, iżda dan it-tmiem parzjali u selettiv tal-bojkott għad irid iwassal għal djalogu u skrutinju parlamentari. Ix-xena politika għadha mfarrka, polarizzata u mmarkata minn nuqqas ta’ djalogu politiku, b’mod partikolari fl-istituzzjonijiet demokratiċi.
Il-kapaċità leġiżlattiva parlamentari u s-sorveljanza tal-eżekuttiv jeħtieġ li tissaħħaħ aktar. Il-Parlament xorta tindirizza s-sejbiet tal-awditjar tal-Istituzzjoni Statali tal-Awditjar b’mod limitat, u ma hemm l-ebda diskussjoni jew rappurtar dwar l-implimentazzjoni ta’ politiki u leġiżlazzjonijiet ewlenin. F’Diċembru 2017, il-Parlament adotta mingħajr konsultazzjoni pubblika adegwata sett ta’ liġijiet li jindirizzaw biss parzjalment ir-rakkomandazzjonijiet tal-Uffiċċju għall-Istituzzjonijiet Demokratiċi u d-Drittijiet tal-Bniedem tal-Organizzazzjoni għas-Sigurtà u l-Kooperazzjoni fl-Ewropa. Jinħtieġ li tiġi kkunsidrata riforma elettorali komprensiva. Kien hemm tmien elezzjonijiet lokali fil-perjodu ta’ rappurtar. L-elezzjonijiet lokali ma jseħħux fl-istess jum madwar il-pajjiż kollu, iżda fuq bażi ta’ rotazzjoni; għalhekk, ambjent elettorali prolongat u personalizzat ħafna jikkaratterizza l-pajsaġġ politiku. Minħabba ċ-ċiklu elettorali, l-osservazzjoni elettorali hija diffiċli, partikolarment għal osservaturi internazzjonali, u jħallu lok wiesa’ għal dikjarazzjonijiet ta’ irregolaritajiet li ma jistgħux jiġu evalwati b’mod indipendenti. Ma kien hemm l-ebda żviluppi ġodda fis-segwitu politiku u ġudizzjarju tal-allegat użu ħażin ta’ fondi pubbliċi għal finijiet politiċi ta’ partit fl-2012 ("il-każ tar-reġistrazzjoni awdjo").
Fir-rigward tal-governanza, hemm bżonn li tissaħħaħ it-trasparenza, il-parteċipazzjoni tal-partijiet interessati, u l-kapaċità tal-gvern li jimplimenta r-riformi. Jinħtieġ li l-koerenza tas-sistema tat-tfassil tal-politika tiġi żgurata permezz tal-iżvilupp koordinat ta’ politika. Huma stabbiliti mekkaniżmi għal konsultazzjoni tal-gvern tal-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili, iżda jeħtieġu regoli ċari, u involviment ġenwin taż-żewġ naħat.
Il-Montenegro huwa mħejji b'mod moderat fejn tidħol ir-riforma tal-amministrazzjoni pubblika tiegħu. Sar progress tajjeb, notevolment permezz tal-adozzjoni ta’ liġijiet ġodda dwar l-impjegati taċ-ċivil u tal-istat u dwar il-governanza awtonoma lokali mmirata lejn l-implimentazzjoni ta’ reklutaġġ ta’ servizz pubbliku ibbażat fuq il-mertu. Għad hemm bżonn ta’ rieda politika qawwija biex tiġi indirizzata b’mod effikaċi d-depolitiċizzazzjoni tas-servizz pubbliku u l-ottimizzazzjoni tal-amministrazzjoni tal-istat, kif ukoll biex tiġi żgurata l-implimentazzjoni effiċjenti, u s-sostenibbiltà finanzjarja tar-riformi.
Is-sistema ġudizzjarja tal-Montenegro hija moderament preparata u sar xi progress. Il-qafas leġiżlattiv dwar il-ġudikatura li kellu l-għan li jżid l-indipendenza u l-professjonaliżmu għad irid jiġi implimentat bis-sħiħ. Il-kapaċità istituzzjonali ġiet imsaħħa.
Il-Montenegro kiseb ċertu livell ta' tħejjija fil-ġlieda kontra l-korruzzjoni. Minkejja li sar xi progress, il-korruzzjoni għadha prevalenti f’ħafna oqsma u tibqa’ kwistjoni ta’ tħassib. Tjiebet il-kapaċità operattiva tal-istituzzjonijiet; madankollu, jinħtieġ li l-istituzzjonijiet kollha juru attitudni iżjed proattiva. Jeħtieġ li jiġu indirizzati l-isfidi għall-kredibilità, l-indipendenza u l-iffissar tal-prijoritajiet tal-Aġenzija kontra l-Korruzzjoni. Għad iridu jitjiebu l-investigazzjonijiet finanzjarji u l-qbid u s-sekwestru tal-assi. Ġie stabbilit rekord inizjali ta’ investigazzjoni, prosekuzzjoni u kundanni finali f’każijiet ta’ korruzzjoni ta’ livell għoli, iżda jeħtieġ li jiġi kkonsolidat ulterjorment Titjib ulterjuri tar-rekord ta’ investigazzjonijiet u kundanni b’suċċess se jkun possibbli biss f’ambjent fejn l-istituzzjonijiet indipendenti jkunu protetti minn kull influwenza mhux xierqa u inċentivati li jużaw b’mod sħiħ is-setgħat tagħhom.
Fil-ġlieda kontra l-kriminalità organizzata, hemm rekord inizjali ta’ prosekuzzjonijiet fil-ġlieda kontra l-kuntrabandu tal-migranti u kontra t-traffikar tad-drogi. Madankollu, hemm bżonn ta’ iktar riżultati biex jiġi prodott track record konvinċenti, b’mod partikolari fil-ġlieda kontra l-ħasil tal-flus u t-traffikar tal-bnedmin.
Fuq id-drittijiet fundamentali, il-Montenegro jkompli jallinja l-leġiżlazzjoni tiegħu mal-istandards tal-UE. B’mod partikolari tjieb ix-xogħol tal-Uffiċċju tal-Ombudsman, iżda għad hemm bżonn ta’ aktar sforzi biex jissaħħu l-qafas istituzzjonali u l-protezzjoni effettiva tad-drittijiet tal-bniedem. Wara l-progress li sar dwar leġiżlazzjoni kontra d-diskriminazzjoni, il-Montenegro issa teħtieġ jiżgura li jkunu fis-seħħ il-mekkaniżmi istituzzjonali adatti biex jipproteġu l-gruppi vulnerabbli għad-diskriminazzjoni. L-implimentazzjoni tal-leġiżlazzjoni għadha dgħajfa u l-kapaċità istituzzjonali dwar id-drittijiet tal-bniedem jeħtieġ li tiżdied. Il-minoranza tar-Roma
tibqa’ l-komunità l-aktar vulnerabbli u diskriminata. Il-vjolenza fuq il-bażi ta’ sess u l-vjolenza kontra t-tfal għadha kwistjoni ta’ tħassib serju fil-pajjiż.
Il-Montenegro kiseb xi livell ta' tħejjija fil-libertà tal-espressjoni, iżda ma sar l-ebda progress matul il-perjodu tar-rapportar. Ma sar l-ebda żvilupp importanti rigward l-investigazzjonijiet dwar każijiet qodma ta’ vjolenza kontra l-ġurnalisti. L-indħil politiku reċenti fil-Kunsill tax-xandir pubbliku nazzjonali u fl-Aġenzija għall-Midja Elettronika huma kwistjoni ta’ tħassib serju. Ix-xena tal-midja għadha polarizzata ħafna u jippersistu l-isfidi biex wieħed jifhem ir-rwol tal-midja ħielsa. In-numru ta’ każijiet ta’ malafama għadu għoli, ukoll minħabba dgħufijiet ta’ mekkaniżmi awtoregolatorji.
Il-Montenegro jibqa’ impenjat b’mod kostruttiv lejn relazzjonijiet bilaterali ma’ pajjiżi oħrajn tat-tkabbir u ma’ Stati Membri ġirien tal-UE u parteċipant attiv fil-kooperazzjoni reġjonali.
Rigward il-kriterji ekonomiċi, il-Montenegro għamel xi progress u huwa moderament preparat biex jiżviluppa ekonomija tas-suq li taħdem. L-istabbiltà makroekonomika u fiskali ġew imsaħħa, iżda huma meħtieġa aktar sforzi biex jiġu indirizzati sfidi persistenti, speċjalment piż għoli ta’ dejn pubbliku. L-ekonomija ilha tikber mill-2013 fil-kuntest ta’ inflazzjoni baxxa jew moderata. Is-settur finanzjarju tejjeb is-solvenza u l-likwidità tiegħu. Madankollu, il-bażi tal-esportazzjoni trid tittejjeb fl-ambitu u l-kwalità biex jitnaqqas id-defiċit kummerċjali. Id-dgħufijiet fl-istat tad-dritt, inkluża l-kompetizzjoni inġusta mill-ekonomija informali, għandhom impatt negattiv fuq l-ambjent tan-negozju. Is-suq tax-xogħol qed jiffaċċja sfidi strutturali, u dan huwa rifless f’parteċipazzjoni baxxa u rati għolja ta’ qgħad.
Il-Montenegro għamel xi progress u huwa moderatament preparat fil-kapaċità tiegħu biex jaffaċċja l-pressjoni kompetittiva u l-forzi tas-suq fl-Unjoni. Il-bini tal-infrastruttura ewlenija f’għadd ta’ oqsma kif ukoll l-iżvilupp tal-kapital uman jistabbilixxu l-bażi għal titjib fil-kompetittività. Għadha għaddejja r-riforma tal-edukazzjoni, iżda jeħtieġ isiru iżjed sforzi biex jiġi indirizzat in-nuqqas ta’ tlaqqigħ tal-ħiliet. L-SMEs għadhom jiffaċċjaw bosta sfidi, bħalma huma l-aċċess għall-finanzjament jew il-kumplessità regolatorja. Għadhom meħtieġa aktar sforzi biex titjieb il-prestazzjoni kumplessiva tal-esportazzjoni ta’ kumpaniji lokali.
Rigward il-kapaċità tal-Montenegro biex jassumi l-obbligi tas-sħubija, saret ħidma importanti fħafna oqsma dwar l-allinjament u l-preparazzjoni għall-implimentazzjoni tal-acquis. Il-pajjiż għandu livell tajjeb ta’ tħejjija f’oqsma bħal-liġi tal-kumpaniji u l-politika barranija, tas-sigurtà u d-difiża. Huwa moderatament preparat f’bosta kapitoli, bħall-moviment liberu tal-merkanzija, l-agrikoltura, is-sikurezza tal-ikel, il-politika veterinarja u fitosanitarja. Il-Montenegro jinsab fl-istadju bikri tat-tħejjija rigwar is-sajd u d-dispożizzjonijiet baġitarji u finanzjarji, u jinsab f'ċertu livell ta' tħejjija fil-qasam tal-ambjent u tat-tibdil fil-klima, l-istatistika, il-politika soċjali u l-impjiegi. Sar progress tajjeb fl-oqsma tal-liġi tal-kumpaniji, l-agrikoltura u l-iżvilupp rurali, is-sikurezza tal-ikel, il-politika veterinarja u fitosanitarja. Sar progress fil-qasam tal-akkwist pubbliku. Għall-quddiem, jinħtieġ li l-Montenegro jiffoka b'mod partikolari fuq il-politikà tal-kompetittività, l-ambjent u t-tibdil fil-klima u l-akkwist pubbliku. It-tisħiħ tal-kapaċità amministrattiva għall-iżgurar tal-applikazzjoni tal-acquis għadha sfida sostanzjali għall-Montenegro. Il-Montenegro kompla jallinja ruħu mal-pożizzjonijiet u d-dikjarazzjonijiet komuni kollha tal-UE rigward l-affarijiet barranin u dawk li jolqtu s-sigurtà.
Minkejja li l-Montenegro sa issa baqa’ ’l barra mir-rotta prinċipali migratorja tal-Balkani tal-Punent lejn l-UE, ra żieda fin-numru ta’ migranti / applikanti għall-ażil li daħal fit-territorju tiegħu u għalhekk irid isaħħaħ il-kapaċità li jlaħħaq ma’ pressjoni ta’ żidiet f’daqqa relatati mal-migrazzjoni. Il-Montenegro għamel aktar progress b’mod partikolari fil-qafas legali relatat mal-migrazzjoni. Għalkemm il-kapaċità tal-Montenegro biex tittratta t-talbiet għall-ażil sa issa kienet biżżejjed, illum tista’ tiġi taħt pressjoni minħabba: (i) l-għadd dejjem jikber ta’ persuni li qed ifittxu l-ażil u t-tul estiż tas-soġġorni tagħhom, xi drabi minħabba proċeduri tal-appell fit-tul; u (ii) l-introduzzjoni ta’ proċeduri tal-ażil aktar esiġenti, allinjati mal-istandards tal-UE. F’dan il-kuntest, il-Montenegro hemm bżonn li jpoġġi fis-seħħ mekkaniżmu ta’ ritorn għall-immigranti irregolari, li jkun konformi mal-acquis tal-UE, kif ukoll li jallinja progressivament il-politika tiegħu dwar il-viżi ma’ dik tal-UE. Jinħtieġ li l-Montenegro jiftaħ faċilitajiet addizzjonali ta’ reċezzjoni li jikkonformaw mal-istandards rikjesti u jtejjeb il-maniġment tal-faċilitajiet kollha. Wara l-adozzjoni tal-pjan ta’ azzjoni ta’ Schengen fi Frar 2017, il-Montenegro kompla jallinja l-leġiżlazzjoni tiegħu mal-acquis tal-UE dwar il-viżi.
Is-Serbja
Fir-rigward tal-kriterji politiċi, is-Serbja kellha elezzjonijiet presidenzjali f’April 2017. Osservaturi internazzjonali sabu li l-elezzjonijiet ipprovdew lill-eletturi b’għażla ġenwina ta’ kontestanti, iżda li l-kundizzjonijiet ma kinux l-istess minħabba diversi fatturi. Ir-rakkomandazzjonijiet tal-osservaturi internazzjonali jeħtieġ li jiġu indirizzati b’mod sħiħ, inklużi dawk relatati mat-trasparenza u l-integrità tal-proċess elettorali matul il-kampanja elettorali.
Wara r-riżenja tal-Prim Ministru Vučić wara li ġie elett bħala President, il-gvern il-ġdid, immexxi minn Ana Brnabić ħa l-kariga f’Ġunju 2017. Għall-ewwel darba, mara ġiet eletta bħala Prim Ministru. Il-Parlament għadu ma jeżerċitax kontroll effettiv tal-eżekuttiv. It-trasparenza, l-inklużività, il-kwalità tat-tfassil tal-liġijiet hemm bżonn li jiġu msaħħa u jittejjeb id-djalogu bejn il-partiti. Jinħtieġ li l-użu ta' proċeduri urġenti jiġi mnaqqas. Iridu jiġu evitati azzjonijiet li jillimitaw il-kapaċità tal-parlament għal skrutinju effettiv tal-leġiżlazzjoni. Jeħtieġ li jiġi rikonoxxut bis-sħiħ ir-rwol tal-korpi regolatorji indipendenti. Hemm bżonn ta' riformi kostituzzjonali biex ikun hemm allinjament ma' standards tal-UE f'ċerti oqsma.
Is-Serbja hija mħejjija fuq livell moderat fil-qasam tar-riforma fl-amministrazzjoni pubblika. Inkiseb xi progress fil-qasam tat-twassil tas-servizzi u bl-adozzjoni ta’ diversi liġijiet ġodda. Jeħtieġ li s-Serbja timplimenta l-miri tar-riformi tagħha, tara li l-amministrazzjoni tkun professjonalizzata u depolitiċizzata, b’mod speċjali fir-rigward ta’ pożizzjonijiet ta’ maniġment superjuri, u tiżgura koordinazzjoni sistematika u monitoraġġ tal-programm pubbliku dwar ir-riforma tal-ġestjoni finanzjarja 2016-20. Il-kapaċità tas-Serbja li tattira u żżomm persunal ikkwalifikat fl-amministrazzjoni li jittratta l-kwistjonijiet tal-UE se tkun kruċjali.
Is-sistema ġudizzjarja tas-Serbja laħqet livell żgħir ta' tħejjija. Sar xi progress, b’mod partikolari billi tnaqqsu l-każijiet ta’ infurzar qodma pendenti u li l-istabbilizzazzjoni ta’ miżuri għall-armonizzazzjoni tal-prattiki tal-qorti. Ġew adottati regoli mtejba biex jevalwaw il-prestazzjoni professjonali tal-imħallfin u l-prosekuturi. L-ambitu tal-influwenza politika fuq il-ġudikatura għadha kwistjoni ta’ tħassib. F’Jannar 2018 ġie ppubblikat abbozz ġdid ta’ emendi għall-Kostituzzjoni fil-qasam tal-ġudikatura u ġie ppreżentat għal diskussjoni pubblika qabel ma’ ntbagħat lill-Kummissjoni ta’ Venezja għall-opinjoni tagħha.
Is-Serbja kisbet ċertu livell ta' tħejjija fil-ġlieda kontra l-korruzzjoni. Inkiseb xi progress, b’mod partikolari bl-adozzjoni ta’ emendi għall-Kodiċi Kriminali fit-taqsima tar-reati ekonomiċi; fil-liġi dwar l-organizzazzjoni tal-awtoritajiet statali fil-qasam tal-ġlieda kontra l-korruzzjoni, il-kriminalità organizzata u t-terroriżmu; fil-liġi dwar is-sekwestru u l-konfiska ta’ rikavat minn attivitajiet kriminali. Madankollu, hemm dewmien sinifikanti tal-adozzjoni tal-liġi l-ġdida dwar l-Aġenzija Kontra l-Korruzzjoni. Il-korruzzjoni għadha prevalenti f'ħafna oqsma u għadha problema serja. Il-kapaċità operattiva tal-istituzzjonijiet rilevanti għadha irregolari. L-awtoritajiet tal-infurzar tal-liġi u dawk ġudizzjarji għad iridu juru li jkunu jistgħu jinvestigaw, iħarrku u jipproċedu kontra kull kawża ta’ korruzzjoni f’livell għoli b’mod imparzjali u b’mod indipendenti operazzjonalment .
Is-Serbja għandha ċertu livell ta' tħejjija fil-ġlieda kontra l-kriminalità organizzata. Sar xi progress f’oqsma bħal dak tal-immaniġġar tar-riżorsi umani fil-Ministeru tal-Intern u fil-pulizija. Ġiet imtejba l-kapaċità operattiva kemm fl-Uffiċċju tal-Prosekutur għall-Kriminalità Organizzata u fl-Uffiċċju tal-Prosekutur għaċ-Ċiberkriminalità. Ġew adottati strateġija u pjan ta’ azzjoni ġodda biex jipprevjenu u jiġġieldu kontra t-traffikar tal-bnedmin, inħatar Koordinatur Nazzjonali għall-Ġlieda kontra t-Traffikar fi Bnedmin u ġiet adottata liġi ġdida dwar il-Prevenzjoni tal-Ħasil tal-Flus u l-Iffinanzjar ta’ Terroristi. Madankollu, is-Serbja għad trid tistabbilixxi rekord inizjali ta’ investigazzjonijiet finanzjarji effettivi, kif ukoll ta’ investigazzjonijiet, prosekuzzjonijiet u kundanni finali f’każijiet ta’ ħasil ta’ flus. L-għadd ta’ kundanni għal reati ta’ kriminalità organizzata għadu baxx. Is-Serbja jeħtieġ li tiffoka fuq l-implimentazzjoni tal-pjan ta’ azzjoni miftehma mat-Task Force ta’ Azzjoni Finanzjarja.
Il-qafas legali u istituzzjonali għar-rispett tad-drittijiet fundamentali qiegħed hemm. Hemm bżonn li tiġi assigurata l-implimentazzjoni konsistenti madwar il-pajjiż, inkluż fejn tidħol il-protezzjoni tal-minoritajiet. Filwaqt li s-Serbja għandha ċertu livell ta’ tħejjija, ma sar l-ebda progress dwar il-libertà tal-espressjoni, kwistjoni ta’ tħassib dejjem tikber. Hemm bżonn ta' aktar sforzi sostnuti biex titjieb is-sitwazzjoni ta' persuni li jappartjenu għall-grupp li l-aktar ibatu minn diskriminazzjoni (ir-Rom, il-leżbjani, il-gays, il-bisesswali, it-transgender u l-persuni intersex, il-persuni b'diżabbiltà, il-persuni li għandhom l-HIV/AIDS u gruppi soċjalment vulnerabbli oħra). Hemm bżonn li tiġi adottata liġi dwar l-ugwaljanza bejn is-sessi.
Kollox ma kollox is-Serbja baqgħet impenjata b’mod kostruttiv lejn relazzjonijiet bilaterali ma’ pajjiżi oħrajn tat-tkabbir u ma’ Stati Membri ġirien tal-UE u tieħu sehem attiv fil-kooperazzjoni reġjonali.
Fir-rigward tan-normalizzazzjoni tar-relazzjonijiet mal-Kosovo, is-Serbja baqgħet impenjata fid-djalogu. Madankollu, jeħtieġ li s-Serbja tagħmel aktar sforzi sostanzjali dwar l-implimentazzjoni tal-ftehimiet eżistenti u tikkontribwixxi għall-istabbiliment ta’ ċirkustanzi li jwasslu għan-normalizzazzjoni sħiħa tar-relazzjonijiet mal-Kosovo, li għandhom jiġu definiti fi ftehim legalment vinkolanti.
Fejn jidħlu l-kriterji ekonomiċi, is-Serbja għamlet progress sew hu hi ppreparata b’mod moderat fl-iżvilupp ta' ekonomija tas-suq effettiva. Ġew indirizzati xi wħud mid-dgħufijiet politiċi tagħha, partikolarment fir-rigward tad-defiċit tal-baġit. Il-karatteristiċi fundamentali tat-tkabbir huma sodi u ġiet ippreservata l-istabbiltà makroekonomika. L-inflazzjoni nżammet baxxa u l-politika monetarja appoġġat it-tkabbir. Il-kundizzjonijiet tas-suq tax-xogħol tjiebu aktar. Madankollu, id-dejn tal-gvern, għalkemm imnaqqas, għadu għoli u l-qafas baġitarju u l-governanza tiegħu jeħtieġ li jissaħħu. Ir-riformi strutturali kbar tal-amministrazzjoni pubblika, l-awtorità tat-taxxa, u l-intrapriżi proprjetà tal-istat jibqgħu mhux kompluti. L-impjiegi informali, il-qgħad u l-inattività ekonomika għadhom għoljin ħafna, b’mod partikolari fost in-nisa u ż-żgħażagħ. Is-settur privat mhux żviluppat biżżejjed u huwa mfixkel minn nuqqasijiet fl-istat tad-dritt u l-infurzar ta’ kompetizzjoni ġusta.
Is-Serbja, hija mħejjija f'livell moderat fil-ħila tagħha li tlaħħaq mal-pressjoni kompetittiva u mal-forzi tas-suq fl-Unjoni. Sar xi progress biex tiżdied il-kompetittività. Madankollu, il-livell ta’ investiment għadu ’l isfel mill-ħtiġijiet tal-ekonomija. Minkejja xi titjib, il-kumpaniji jiffaċċjaw għadd ta’ diffikultajiet, inkluż ambjent ta’ negozju mimli sfidi, livell għoli ta’ imposti para fiskali, aċċess diffiċli u għali għall-finanzjament.
Rigward l-abbiltà tagħha li tieħu fuqha l-obbligi tas-sħubija, is-Serbja kompliet tallinja tuħha mal-acquis tal-UE fis-setturi kollha. Ir-riżorsi finanzjarji u umani adegwati kif ukoll oqsfa strateġiċi sodi se jkunu kruċjali għaż-żamma tal-pass tar-riformi. Is-Serbja għandha livell tajjeb ta' tħejjija f'oqsma bħal ma huma l-liġi tal-kumpaniji, il-proprjetà intellettwali, ix-xjenza u r-riċerka, l-edukazzjoni u l-kultura u d-dwana. Is-Serbja tejbet ir-rabta tal-ippjanar tal-investiment tagħha mal-eżekuzzjoni tal-baġit iżda għad trid tiżviluppa mekkaniżmu uniku għall-prijoritizzazzjoni tal-investimenti kollha irrispettivament mis-sors ta’ finanzjament skont il-programm tal-gvern ta’ riforma tal-ġestjoni tal-finanzi pubbliċi. Fl-oqsma bħal tal-akkwist pubbliku, l-istatistika, il-politika monetarja u l-kontroll finanzjnarju, is-Serbja hija mħejjija f'livell moderat. Is-Serbja għandha bżonn tallinja l-politika tagħha barranija u ta' sigurta ftit ftit mal-politika komuni barranija u ta' sigurtà tal-Unjoni Ewropea fil-perjodu li jwassal għall-adeżjoni. Jeħtieġ li s-Serbja tindirizza, bħala kwistjoni ta’ prijorità, kwistjonijiet ta’ nuqqas ta’ konformità mal-SAA fir-rigward ta’ restrizzjonijiet b’mod partikolari fuq il-moviment tal-kapital, regolamentazzjoni dwar l-għajnuna mill-Istat, id-diskriminazzjoni fiskali fuq spirti importati u restrizzjonijiet fuq l-esportazzjoni tal-iskart.
Is-Serbja kompliet timmaniġġa l-effetti tal-kriżi tal-migrazzjoni u r-refuġjati. Is-Serbja qiegħda fil-proċess li tinnegozja mal-UE il-ftehim dwar l-istatus tal-azzjonijiet li għandhom jitwettqu mill-Aġenzija Ewropea għall-Gwardja tal-Fruntiera u tal-Kosta fis-Serbja. Is-Serbja adottat liġi ġdida dwar l-ażil u l-protezzjoni temporanja, liġi dwar barranin, u liġi dwar il-kontroll tal-fruntieri. Hemm bżonn li tiġi adottata strateġija u pjan ta’ azzjoni għall-2017-2020 kontra l-immigrazzjoni irregolari. F’dan il-kuntest, is-Serbja hemm bżonn li tpoġġi fis-seħħ mekkaniżmu robust ta’ ritorn għall-immigranti irregolari, li jkun konformi mal-acquis tal-UE, kif ukoll li jallinja progressivament il-politika tiegħu dwar il-viżi ma’ dik tal-UE. Trid tiġi żgurata koordinazzjoni aktar f’saħħitha fost l-awtoritajiet varji tal-Istat involuti fl-immaniġġjar tal-migrazzjoni. Is-Serbja kompliet tikkoopera mal-pajjiżi ġirien u l-Istati Membri, b’mod partikolari fuq il-livell tekniku, u għamlet sforzi sostanzjali biex tipprovdi kenn u provvisti umanitarji, primarjament bl-appoġġ tal-UE. Is-Serbja teħtieġ li żżid il-kapaċità tagħha biex tindirizza l-ħtiġijiet speċjali tal-akkoljenza ta’ minorenni mhux akkumpanjati.
Dik li kienet ir-Repubblika Jugożlava tal-Maċedonja:
Fir-rigward tal-kriterji politiċi, il-pajjiż fl-aħħar għeleb definittivament l-agħar kriżi politika tiegħu mill-2001. Il-proċess diffiċli tal-formazzjoni tal-gvern laħaq punt kritiku matul l-attakki tas-27 ta’ April 2017 fil-Parlament, li ġew ikkundannati bl-aktar mod qawwi mill-komunità internazzjonali. Minn Mejju 2017 ’l hawn, gvern ġdid orjentat lejn ir-riformi ħa passi biex jindirizza l-manipulazzjoni tal-Istat billi jiġu restawrati gradwalment il-kontrolli u l-bilanċi, it-tisħiħ tad-demokrazija u l-istat tad-dritt. Il-pajjiż għaddej minn bidliet fundamentali f’soċjetà aktar inklużiva u atmosfera politika miftuħa. L-elezzjonijiet muniċipali f’Ottubru 2017 ikkonfermaw l-appoġġ taċ-ċittadini għal politiki dwar l-UE ta’ koalizzjoni tal-gvern. Il-Parlament kompla jaħdem mal-partiti tal-oppożizzjoni li tippresjedi kumitati importanti. Il-Parlament jeħtieġ li jsaħħaħ is-superviżjoni u l-funzjonijiet leġiżlattivi tiegħu, inkluż billi jrażżan l-użu estensiv ta’ proċeduri mqassra.
Filwaqt li s-sitwazzjoni interetnika kienet fraġli, b’mod ġenerali s-sitwazzjoni baqgħet kalma. Ir-rieżami tal-implimentazzjoni tal-Ftehim ta' Qafas Ohrid, li temm il-kunflitt tal-2001 u jipprovdi l-qafas tar-relazzjonijiet interetniċi, jeħtieġ li jiġi segwit b’mod trasparenti u inklużiv. Il-gvern wera l-impenn li tiżdied il-fiduċja fost il-komunitajiet.
Is-soċjeta ċivili kellha rwol kostruttiv fl-appoġġ ta' proċessi demokratiċi u biex tiżgura li jkun hemm aktar kontrolli u bilanċi. Sa mit-tieni nofs tal-2017, il-klima li fiha joperaw l-organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili tjiebet u l-gvern wera impenn favur id-djalogu u l-inklużjoni.
Il-pajjiż huwa mħejji b'mod moderat fejn tidħol ir-riforma tal-amministrazzjoni pubblika tiegħu. Sar progress tajjeb bl-adozzjoni tal-istrateġija għar-riforma tal-amministrazzjoni pubblika u l-programm ta’ riforma tal-ġestjoni finanzjarja pubblika. Saru sforzi konkreti biex tiżdied it-trasparenza u r-responsabbiltà u jiġu involuti partijiet interessati esterni fit-tfassil tal-politika. Hemm bżonn li tittejjeb il-kapaċità tal-Ministeru għas-Soċjetà tal-Informazzjoni u l-Amministrazzjoni biex imexxi u jikkoordina r-riforma tal-amministrazzjoni pubblika. Għadu essenzjali impenn politiku qawwi biex tiġi garantita l-professjonalità tal-amministrazzjoni pubblika, speċjalment dwar ħatriet ta’ amministrazzjoni għolja, u r-rispett lejn il-prinċipji tat-trasparenza, il-mertu u r-rappreżentanza ekwa skont l-ispirtu u n-natura tal-leġiżlazzjoni.
Is-sistema ġudizzjarja tal-pajjiż għandha ċertu livell ta’ tħejjija u sar progress tajjeb, b’mod partikolari fl-aħħar parti tal-perjodu ta’ rapportar. Ir-rigress tas-snin ta’ qabel beda jiġi rivertit permezz ta’ passi deċiżivi meħuda f’dawn l-aħħar xhur, b’mod partikolari sabiex tiġi restawrata l-indipendenza tal-ġudikatura. Il-pajjiż adotta stratreġija ġdida kredibbli ta’ riforma ġudizzjarja li tistabbilixxi l-bażi għal aktar riforma f’dan il-qasam, u ġew emendati partijiet ewlenin tal-leġiżlazzjoni f’konformità mar-rakkomandazzjonijiet tal-Kummissjoni ta’ Venezja u l-“Prijoritajiet Urġenti ta’ Riforma”. L-Uffiċċju tal-Prosekutur Speċjali jiffaċċja inqas xkiel mill-qrati, u dan jippermettilu jaħdem b’mod aktar effettiv. Hemm bżonn sforzi sustnuti biex jiġu indirizzati r-rakkomandazzjonijiet pendenti u biex jiġi żgurat li l-ġudikatura tista’ tiffunzjona mingħajr influwenza mhux dovuta.
Rigward il-ġlieda kontra l-korruzzjoni, il-pajjiż akkwista ċertu livell ta' tħejjija. Il-qafas leġiżlattiv u istituzzjonali jinsab fis-seħħ, kif ukoll rekord kemm fil-prevenzjoni kif ukoll fil-prosekuzzjoni, għalkemm għadhom limitati s-sentenzi finali tal-qorti dwar każijiet ta’ korruzzjoni f’livell għoli. Il-korruzzjoni għadha prevalenti f'ħafna oqsma u għadha problema serja. Il-kapaċità tal-istituzzjonijiet biex jiġġieldu b’mod effettiv kontra l-korruzzjoni wriet nuqqasijiet strutturali u operattivi. L-indħil politiku għadu riskju.
Rigward il-ġlieda kontra l-kriminalita organizzata, il-pajjiż laħaq xi livell ta' tħejjija. Il-qafas leġiżlattiv huwa b'mod ġenerali konformi mal-istandards Ewropej u jridu jkomplu l-istrateġiji ta’ implimentazzjoni. Il-pajjiż ħa passi lejn ir-riforma tas-sistema tal- interċettazzjoni tal-komunikazzjonijiet u biex jiġu indirizzati l-“Prijoritajiet ta’ Riforma Urġenti”. Jeħtieġ li jsir aktar fil-ġlieda effikaċi kontra ċerti forom ta’ kriminalità bħall-ħasil tal-flus u l-kriminalità finanzjarja. Hija essenzjali l-koordinazzjoni fost il-partijiet interessati rilevanti kollha. Jeħtieġ jitjieb ir-rekord ta’ investigazzjonijiet, prosekuzzjonijiet u kundanni fil-ġlieda kontra l-kriminalità organizzata. In-numru ta' kundanni għadu baxx.
Il-qafas legali u istituzzjonali għall-protezzjoni tad-drittijiet fundamentali fil-parti l-kbira huwa fis-seħħ u r-riformi tejbu l-konformità mal-istandards Ewropej tad-drittijiet tal-bniedem. L-implimentazzjoni sħiħa teħtieġ sforzi kontinwi. Hija ħaġa pożittiva li l-pajjiż irratifika l-Konvenzjoni dwar il-prevenzjoni u l-ġlieda kontra l-vjolenza fuq in-nisa u l-vjolenza domestika (magħrufa wkoll bħala l-Konvenzjoni ta’ Istanbul), bdiet ir-riformi legali meħtieġa għall-istabbiliment ta’ mekkaniżmu ta’ sorveljanza esterna tal-awtoritajiet tal-infurzar tal-liġi u li l-emendi għall-qafas għan-nondiskriminazzjoni kienu ppreparati b’mod inklużiv. Is-sitwazzjoni fil-ħabsijiet u l-istituzzjonijiet psikjatriċi trid tiġi indirizzata, il-każijiet ta’ reati ta’ mibegħda u diskors ta’ mibegħda jridu jiġu segwiti u l-korpi involuti fil-protezzjoni u trid tissaħħaħ il-promozzjoni tad-drittijiet tal-bniedem. Aktar sforzi huma meħtieġa rigward l-inklużjoni tar-Roma. Fir-rigward tal-libertà ta’ espressjoni, il-pajjiż kiseb ċertu livell ta’ preparazzjoni u għamel progress tajjeb, notevolment permezz ta’ titjib tal-klima għall-midja u inqas pressjoni fuq il-ġurnalisti. Il-pajjiż jeħtieġ li jindirizza l-isfidi li fadal, inkluża r-riforma tax-xandar pubbliku.
Għar-rigward tal-kooperazzjoni reġjonali, il-pajjiż b'mod ġenerali żamm relazzjonijiet tajbin ma' pajjiż oħra involuti fit-tkabbir u pparteċipa b'mod attiv f'inizjattivi reġjonali. Ittieħdu passi deċiżivi biex jitjiebu r-relazzjonijiet tajba mal-pajjiżi ġirien, inkluż permezz tad-dħul fis-seħħ tat-trattat bilaterali mal-Bulgarija. Il-"kwistjoni tal-isem" jeħtieġ li tiġi riżolta urġentement. Intensifikaw it-taħdidiet dwar il-“kwistjoni tal-isem” taħt l-awspiċji tan-Nazzjonijiet Uniti. Id-diskussjonijiet kostruttivi fil-livell tal-Prim Ministru u l-Ministru għall-Affarijiet Barranin ivvalutaw b’mod pożittiv il-progress fl-implimentazzjoni ta’ miżuri ta’ bini ta’ fiduċja. Id-dikjarazzjoni konġunta tal-Prim Ministri tal-Greċja u ta’ dik li kienet ir-Repubblika Jugożlava tal-Maċedonja f’Jannar 2018, li tinvolvi t-tibdil tal-isem tal-ajruport ta’ Skopje u ta’ awtostrada u li jipproċedu b’xi inizjattivi tal-UE b’xi dewmien, kienu sinjali konkreti ta’ tisħiħ ta’ fiduċja reċiproka.
Għar-rigward tal-kriterji ekonomiċi, dik li kienet ir-Repubblika Jugożlava tal-Maċedonja gamlet xi progress u għandha livell tajjeb ta' tħejjija fl-iżvilupp ta' ekonomija tas-suq effettiva. Minkejja l-istaġnar politiku fl-ewwel nofs tas-sena, sar titjib notevoli, b’mod partikolari fil-ġestjoni tal-finanzi pubbliċi u t-trasparenza. Għad hemm dgħufijiet ewlenin tal-ekonomija. Dawn jinkludu nuqqasijiet fl-ambjent tan-negozju, bħalma huma l-infurzar dgħajjef tal-kuntratti u l-ekonomija informali kbira. Il-problemi strutturali tas-suq tax-xogħol huma riflessi f’attività baxxa u rati għolja ta’ qgħad. L-ambjent makroekonomiku iddeterjora fl-ewwel nofs tal-2017, hekk kif il-kriżi politika li ilha għaddejja żmien twill ħalliet marka fuq l-investiment. Il-politika fiskali hija mmirata lejn miżuri fuq medda qasira ta’ żmien u hija nieqsa minn pjan ta’ konsolidament fit-tul.
L-ekonomija għamlet xi progress u hija moderatament preparata fil-kapaċità tagħha biex taffaċċja l-pressjoni kompetittiva u l-forzi tas-suq fl-UE. Sar progress ulterjuri lejn id-diversifikazzjoni tal-esportazzjonijiet u b’valur miżjud ogħla tal-produzzjoni fis-settur tal-manifattura. Ir-relazzjonijiet tal-kummerċ u l-investiment mal-UE komplew jintensifikaw. L-ekonomija għadha ssofri minn nuqqasijiet fil-kurrikula tal-edukazzjoni, ir-rati baxxi ta’ innovazzjoni u lakuni sinjifikanti ta’ investiment inkluż b’mod partikolari l-infrastruttura pubblika.
Għar-rigward tal-ħila tiegħu li jieħu fuqu l-obbligi tas-sħubija, il-pajjiż għandu tħejjija moderata fil-biċċa l-kbira tal-oqsma, inkluż fl-oqsma tal-kompetizzjoni, it-trasport u l-enerġija. Il-pajjiż juri livell tajjeb ta’ tħejjija f’oqsma bħalma huma l-liġi tal-kumpaniji, l-unjoni doganali, in-netwerks Trans-Ewropej, ix-xjenza u r-riċerka. Huma meħtieġa aktar sforzi b'mod ġenerali, b'mod partikolari f'dawk il-ftit oqsma fejn il-pajjiż għadu fi stat bikri ta' tħejjija, bħal fil-każ tal-moviment liberu tal-ħaddiema. Hemm bżonn ukoll ta' aktar iffokar fuq il-kapaċità amministrattiva u l-implimentazzjoni effettiva. Il-pajjiż kompla jtejjeb l-allinjament tiegħu mad-dikjarazzjonijiet tal-UE u mad-deċiżjonijiet tal-Kunsill dwar il-Politika Estera u ta’ Sigurtà Komuni.
Dik li kienet ir-Repubblika Jugożlava tal-Maċedonja kompliet timmaniġġa l-effetti tal-kriżi tal-migrazzjoni u r-refuġjati. Il-pajjiż qiegħed fil-proċess li jinnegozja mal-UE il-ftehim dwar l-istatus tal-azzjonijiet li għandhom jitwettqu mill-Aġenzija Ewropea għall-Gwardja tal-Fruntiera u tal-Kosta fil-pajjiż. Dik li kienet ir-Repubblika Jugożlava tal-Maċedonja għamlet sforzi biex ittejjeb il-qafas legali tagħha. Ix-xogħol fuq l-emendi tal-Liġi dwar il-Barranin għadha għaddejja. Il-pajjiż kompla jimplimenta r-Riżoluzzjoni tiegħu dwar il-Politika tal-Migrazzjoni. Il-pajjiż baqa’ għaddej bl-isforzi biex titjieb is-sistema tal-ażil u l-ġestjoni tal-migrazzjoni. Għad hemm bżonn reġistrazzjoni sistematika għall-migranti u tfassil tal-profili protettivi-sensittivi, li jiggarantixxu li l-ħtiġijiet tal-individwi jkunu indirizzati. F’dan il-kuntest, dik li kienet ir-Repubblika Jugożlava tal-Maċedonja hemm bżonn li tpoġġi fis-seħħ mekkaniżmu ta’ ritorn għall-immigranti irregolari, li jkun konformi mal-acquis tal-UE, kif ukoll li tallinja progressivament il-politika tiegħu dwar il-viżi ma’ dik tal-UE. Il-pajjiż kompla jikkoopera mal-pajjiżi ġirien u l-Istati Membri, b’mod partikolari fuq il-livell tekniku, u għamel sforzi sostanzjali biex jipprovdi kenn u provvisti umanitarji, primarjament bl-appoġġ tal-UE.
L-Albanija
Fir-rigward tal-kriterji politiċi, kien għad hemm polarizzazzjoni qawwija fl-istabbiliment politiku. Attivitajiet parlamentari kienu affettwati minn żmien twil ta’ bojkott mill-oppożizzjoni kmieni fl-2017, li dewwem ukoll il-ħatra tal-istituzzjonijiet ta’ skrutinju ġudizzjarju. F’Mejju, ftehim bejn il-partit prinċipali fil-gvern u l-oppożizzjoni ppermetta li jerġgħu jibdew l-attivitajiet parlamentari, u skattaw xi bidliet fil-qafas leġiżlattiv elettorali. Dan wassal għall-organizzazzjoni bla xkiel tal-elezzjonijiet ġenerali f’Ġunju, għalkemm baqgħu pendenti għadd ta’ rakkomandazzjonijiet tal-Uffiċċju għall-Istituzzjonijiet Demokratiċi u d-Drittijiet tal-Bniedem tal-Organizzazzjoni għas-Sigurtà u l-Kooperazzjoni fl-Ewropa. Sar xi progress lejn it-titjib tal-funzjonament tal-Kunsill Nazzjonali għas-Soċjetà Ċivili. Huma meħtieġa sforzi addizzjonali biex jinvolvu iktar organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili bħala parti minn djalogu politiku inklużiv.
L-Albanija hija mħejjija b'mod moderat fejn tidħol ir-riforma tal-amministrazzjoni pubblika tagħha. Issuktaw l-isforzi, li rriżultaw f’xi progress fl-effiċjenza u t-trasparenza tat-twassil tas-servizzi pubbliċi, it-taħriġ ta’ impjegati taċ-ċivil, proċeduri ta’ reklutaġġ aktar trasparenti, u għat-tisħiħ globali ta’ proċeduri ta’ servizz ċivili bbażat fuq il-mertu. jinħtieġ li l-konsolidazzjoni ta’ dawn il-kisbiet tavvanza aktar, biex jiġi żgurat suq aktar effiċjenti, u depolitiċizzat, u amministrazzjoni pubblika professjonali.
Is-sistema ġudizzjarja tal-Albanija laħqet xi livell ta' tħejjija. Kompliet l-implimentazzjoni ta’ riforma tal-ġustizzja komprensiva u profonda, li rriżulta fi progress tajjeb b’mod ġenerali. Bdiet l-evalwazzjoni mill-ġdid tal-imħallfin u l-prosekuturi kollha (il-proċess ta’ skrutinju) u qed tagħti l-ewwel riżultati tanġibbli. Dan il-proċess għandu appoġġ mill-partiti kollha, jitwettaq minn awtorità indipendenti, huwa soġġett għal monitoraġġ internazzjonali u l-kompatibbiltà tiegħu mal-Konvenzjoni Ewropea dwar id-Drittijiet tal-Bniedem ġiet ikkonfermata mill-Kummissjoni ta’ Venezja. Taħt il-patroċinju tal-Kummissjoni Ewropea, li ġiet immbolizzata Operazzjoni Internazzjonali ta’ Monitoraġġ biex tissorvelja l-proċess matul l-implimentazzjoni tiegħu. L-istituzzjonijiet awżiljarji li jirfdu l-proċess lestew l-ewwel rapporti dwar il-valutazzjonijiet tal-profiċjenza, il-kontrolli tal-kondotta u d-dikjarazzjonijiet tal-assi.
L-Albanija kisbet ċertu livell ta' tħejjija fil-ġlieda kontra l-korruzzjoni. Sar progress tajjeb, partikolarment bl-adozzjoni ta’ emendi għall-kodiċi ta’ proċedura kriminali. Qed tiġi stabbilita katina ta’ korpi speċjalizzati kontra l-korruzzjoni, inkluż l-uffiċċju tal-prosekutur speċjali. Żdied l-għadd ta’ kundanni finali li jinvolvu uffiċjali ta’ livell medju jew anqas meta mqabbel mal-perjodu ta’ rapportar preċedenti. Il-kundanni ta’ uffiċjali ta’ livell għoli seħħew l-aktar fil-ġudikatura (l-imħallfin u l-prosekuturi); madankollu, ir-rata ta’ kundanni finali għal uffiċjali ta’ grad għoli għadha ġeneralment baxxa ħafna. Il-korruzzjoni għadha prevalenti f'ħafna oqsma u għadha problema serja.
l-Albanija għandha ċertu livell ta' tħejjija fil-ġlieda kontra l-kriminalità organizzata. B’mod ġenerali kien hemm xi progress matul il-perjodu ta’ rapportar, b’mod partikolari fil-ġlieda kontra l-kultivazzjoni tal-kannabis. L-Albanija teħtieġ tibni fuq ir-riżultati operattivi f’dan il-qasam, tintensifika l-konfiska tal-assi li jappartjenu għal gruppi kriminali u teqred il-ħażniet tal-kannabis eżistenti kollha. L-emendi fil-liġi kontra l-mafja u l-Kodiċi ta’ Proċedura Kriminali ħolqu l-kundizzjonijiet għal aktar effiċjenza tal-investigazzjonijiet kriminali. L-Albanija ħadet sehem b’suċċess fil-kooperazzjoni internazzjonali tal-pulizija u intensifikat l-interazzjonijiet partikolarment mal-Istati Membri tal-UE. Fil-livell domestiku, għad hemm bżonn titjib tal-kooperazzjoni tal-prosekuzzjoni tal-pulizija. Rigward it-track record, ftit li xejn kien hemm progress fiż-żarmar ta’ gruppi kriminali organizzati. L-għadd finali ta’ kundanni f’każijiet ta’ kriminalità organizzata għadu baxx ħafna u żdiedu biss marġinalment. Huma meħtieġa aktar sforzi biex jiġu indirizzati l-ħasil tal-flus, l-assi kriminali u l-ġid mhux ġustifikat.
L-Albanija rratifikat il-biċċa l-kbira tal-konvenzjonijiet tad-drittijiet tal-bniedem u żviluppat il-qafas legali tagħha f’konformità mal-istandards Ewropej. L-infurzar tal-mekkaniżmi tal-protezzjoni tad-drittijiet tal-bniedem għad irid jissaħħaħ. Għar-rigward tal-libertà tal-espressjoni, l-Albanija kisbet ċertu livell ta' tħejjija / kisbet livell moderat ta' tħejjija. Kien hemm xi progress fit-tisħiħ tal-indipendenza tal-awtorità regolatorja u tax-xandir pubbliku iżda t-trasparenza tar-riklami mill-istat fil-midja għad trid tiġi msaħħa. Għad baqa’ progress xi jsir fil-qasam tad-drittijiet għall-proprjetà bl-aġġornament tal-leġiżlazzjoni attwali u t-tisħiħ ta’ koordinazzjoni istituzzjonali. Il-mekkaniżmi istituzzjonali għall-protezzjoni tad-drittijiet tat-tfal u biex tiġi mrażżna l-vjolenza bbażata fuq il-ġeneru għadhom batuti. Ittieħdu passi importanti biex jittejjeb il-qafas legali fir-rigward tar-rispett u l-protezzjoni tal-minoranzi iżda hemm bżonn li tiġi żviluppata l-leġiżlazzjoni sekondarja rilevanti. Jeħtieġ li jittejbu l-kundizzjonijiet ta' għajxien tar-Rom u tal-Eġizzjani.
L-Albanija kompliet tipparteċipa b’mod attiv fil-kooperazzjoni reġjonali u żżomm relazzjonijiet tajba mal-ġirien tagħha. Ittieħdu passi importanti biex jiġu indirizzati l-kwistjonijiet bilaterali mal-Greċja.
Rigward il-kriterji ekonomiċi, l-Albanija għamlet xi progress u għandha livell moderat ta’ preparazzjoni biex tiżviluppa ekonomija tas-suq li taħdem. Il-proporzjon tad-dejn pubbliku mal-PDG u d-defiċit tal-kont kurrenti tnaqqsu. It-tkabbir ekonomiku kompla jiżdied u l-qgħad naqas iżda għadu għoli. Is-self mhux produttiv fis-settur bankarju ġie mnaqqas, iżda s-self tal-banek lill-impriżi għadu batut. Ir-riformi kruċjali biex jittejjeb l-ambjent tan-negozju għamlu progress imma għad għandhom bżonn ta’ iktar sforz, inkluż it-tnaqqis tal-ekonomija informali. Ir-riforma ġudizzjarja komprensiva avvanzat iżda jeħtieġ li tiġi implimentata b’mod sħiħ. Il-liġi l-ġdida dwar il-falliment daħlet fis-seħħ u għandha ssaħħaħ is-sistema tal-insolvenza. Madanollu, r-regolamenti rilevanti għan-negozji għadhom ikkumplikati u n-nuqqasijiet fejn jidħol l-istat tad-dritt baqgħu ixekklu n-negozju u jgerrxu l-investiment.
L-Albanija għamlet xi progress u għandha livell moderat ta’ tħejjija fil-kapaċità tagħha biex taffaċċja l-pressjoni kompetittiva u l-forzi tas-suq fl-UE. B’mod speċifiku, sar progress dwar l-infrastruttura tal-enerġija u tat-trasport u d-diġitalizzazzjoni, għalkemm għad hemm xi nuqqasijiet li qed jostakolaw il-kompetittività u l-kummerċ tal-Albanija. Jeħtieġ li l-kwalità tal-edukazzjoni tiżdied fuq il-livelli kollha, mhux l-inqas sabiex in-nies jingħataw b’mod aħjar il-ħiliet li għandu bżonn is-suq tax-xogħol. Il-kummerċ barrani għadu ’l isfel mill-potenzjal u settorjalment ikkonċentrat. Il-kapaċità tal-Albanija għar-riċerka, l-iżvilupp u l-innovazzjoni għadha baxxa.
L-Albanija kompliet tallinja l-leġiżlazzjoni tagħha mar-rekwiżiti tal-UE f'għadd ta' oqsma, b'mod li tejbet l-abbilta tagħha li tieħu fuqha l-obbligi tas-sħubija. Il-pajjiż għandu livell moderat ta’ tħejjija f’bosta oqsma, bħal fil-kontroll finanzjarju, l-edukazzjoni u l-kultura, jew għandu ċertu livell ta’ tħejjija fl-oqsma tal-akkwist pubbliku u l-istatistika. L-Albanija se jkollha bżonn tkompli bl-isforzi tagħha għar-rigward tal-preparazzjonijiet ġenerali għall-adozzjoni u l-implimentazzjoni tal-acquis tal-UE. Jinħtieġ li tkompli taħdem fuq l-iżvilupp tan-netwerks tat-trasport u tal-enerġija, anki bil-ħsieb ta' titjib tal-konnettività madwar ir-reġjun. Il-kapaċità amministrattiva u l-istandards professjonali tal-korpi li se jkunu inkarigati bl-implimentazzjoni tal-acquis hemm bżonn li tissaħħaħ u li tiġi salvagwardjata l-indipendenza tal-korpi regolatorji. It-titjib tat-trasparenza u tar-responsabbiltà, b'mod partikolari biex jiġi żgurat il-funzjonament effettiv, effikaċi u trasparenti tas-sistema tal-akkwist pubbliku u tal-ġestjoni tal-finanzi pubbliċi, għadu essenzjali. L-Albanija kompliet tallinja ruħħa kompletament mal-pożizzjonijiet u d-dikjarazzjonijiet komuni kollha tal-UE rigward l-affarijiet barranin u dawk li jolqtu s-sigurtà.
L-għadd ta' applikazzjonijiet infondati għall-ażil li tressqu minn ċittadini Albaniżi fi Stati Membri tal-UE u l-pajjiżi assoċjati ma' Schengen baqa' għoli. L-Albanija wriet l-impenn u adottat għadd ta’ miżuri, inkluż kooperazzjoni bilaterali msaħħa mal-Istati Membri relevanti tal-UE. Dawn il-miżuri ħallew riżultati pożittivi. Għandhom jissoktaw aktar azzjonijiet deċiżivi, inkluż fil-qafas tal-mekkaniżu ta' sorveljanza ta' wara l-liberalizzazzjoni tal-viża, biex tindirizza dan il-fenomenu b'mod effettiv. L-Albanija teħtieġ li tistabbilixxi mekkaniżmu ta’ ritorn għal migranti irregolari, li jkun konformi mal-acquis tal-UE, kif ukoll biex tallinja b’mod progressiv il-politika tagħha tal-viża ma’ dik tal-UE.
Il-Bożnija-Ħerzegovina
Rigward il-kriterji politiċi, iIl-qafas elettorali jibqa’ jiġi emendata b’urġenza bil-ħsieb li tiġi żgurata l-organizzazzjoni kif imiss tal-elezzjonijiet ta’ Ottubru 2018 u tal-implimentazzjoni mingħajr intoppi tar-riżultati. F’dan ir-rigward, hemm bżonn li l-mexxejja politiċi kollha jassumu r-responsabbiltà tagħhom u jsibu soluzzjoni fir-rigward tal-Kamra Federali tal-Popli. Id-deċiżjoni tal-Qorti Kostituzzjonali tal-2010 dwar ir-rispett tad-dritt demokratiku bażiku taċ-ċittadini ta’ Mostar li jivvotaw fl-elezzjonijiet lokali għad trid tiġi implimentata. L-adozzjoni ta’ leġiżlazzjoni li tirriżulta mill-Aġenda ta’ Riforma, inkluża l-adozzjoni tal-leġiżlazzjoni tat-taxxa tas-sisa, ġiet milquta b’mod negattiv minn tensjonijiet bejn il-koalizzjoni li qiegħda tiggverna u l-partiti tal-oppożizzjoni fil-Parlamenti fil-livell ta’ stat u ta’ entità, li wasslet għal tnaqqis fir-ritmu tal-pass tar-riforma. L-Aġenda ta’ Riforma ġiet implimentata b’mod effettiv fil-livell tal-istat u dak tal-entitajiet ikkooperaw b’mod koordinat. Il-kostituzzjoni tal-Bożnija-Ħerzegovina għadha tikser il-Konvenzjoni Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem, skont il-kawzi Sejdić-Finci relatati.
Il-funzjonament tal-Presidenza tal-Bosnja u Ħerzegovina ntlaqtet mill-espressjoni ta’ pożizzjonijiet diverġenti minn membri individwali tagħha dwar għadd ta’ kwistjonijiet fil-kompetenza tagħha dwar il-politika barranija. Il-Kunsill tal-Ministri adotta aktar strateġiji għall-pajjiż kollu fuq oqsma bħalma huma l-ambjent u l-iżvilupp rurali. Madankollu, bl-eċċezzjoni ta’ ftit ta’ riformi u l-adozzjoni notevoli tal-leġiżlazzjoni tas-sisa, għadd ta’ riformi ġew ittardjati minħabba nuqqas ta’ ftehim fost il-membri tal-koalizzjoni. Għad iridu jiġu adottati strateġiji fil-pajjiż kollu f’oqsma bħalma huma l-enerġija, l-impjieg jew il-ġestjoni finanzjarja pubblika. Il-mekkaniżmu ta’ koordinazzjoni dwar kwistjonijiet tal-UE beda jaħdem f’Ġunju 2017 bit-tħejjija ta’ tweġibiet tal-pajjiż tal-Kwestjonarju tal-Opinjoni tal-Kummissjoni. Għad irid jiġi adottat programm strateġiku għall-approssimazzjoni legali tal-pajjiż mal-acquis tal-UE.
Il-Bożnija-Ħerzegovina għadha fi stadju bikri fir-riforma tal-amministrazzjoni pubblika tagħha u ma sar l-ebda progress matul is-sena li għaddiet. Qed tiġi żviluppata strateġija ta’ riforma mal-pajjiż kollu tal-amministrazzjoni pubblika u għad trid tiġi adottata. Il-frammentazzjoni ulterjuri tas-servizz ċivili fl-entità Federali u fil-livell kantonali żiedet ir-riskju ta’ politiċizzazzjoni. Il-Bożnija-Ħerzegovina kisbet ċertu livell ta' tħejjija rigward is-sistema ġudizzjarja tagħha. Sar xi progress fir-rigward tal-ġudikatura, iżda b’mod ġenerali, ir-riformi mexjin b’pass kajman. Jinħtieġ li kwalunkwe reviżjoni tal-kodiċi ta’ proċedura kriminali tkun konformi mal-istandards internazzjonali u jinħtieġ li ma timminax l-abbiltà tal-istituzzjonijiet li jittrattaw il-kriminalità serja organizzata, il-korruzzjoni jew l-isfidi tal-istat tad-dritt. Għad hemm ċertu livell ta' tħejjija fil-ġlieda kontra l-korruzzjoni. Madankollu, il-korruzzjoni għadha mifruxa u għadha kwistjoni ta’ tħassib. Il-Bożnija-Ħerzegovina kisbet ċertu livell ta' tħejjija fil-ġlieda kontra l-kriminalità organizzata. Sar xi progress, b’mod partikolari bl-adozzjoni ta’ strateġija ġdida dwar il-ġlieda kontra l-kriminalità organizzata u t-trażżin u t-twettiq tal-pjan ta’ azzjoni dwar il-ġlieda kontra l-ħasil tal-flus u l-finanzjament tat-terroriżmu, minħabba li l-Bożnja u Ħerzegovina mhux se tkun soġġetta aktar għal Monitoraġġ tat-Task Force ta’ Azzjoni Finanzjarja. Madankollu, huma meħtieġa sforzi sinifikanti rigward l-investigazzjonijiet finanzjarji u biex jitjiebu l-kapaċitajiet għall-ġlieda kontra t-terroriżmu kif ukoll billi titjieb il-kooperazzjoni mal-pajjiżi ġirien dwar kwistjonijiet ta’ ġestjoni tal-fruntieri.
Inkiseb xi progress dwar id-drittijiet tal-bniedem u kwistjonijiet tal-minoritajiet. Madankollu, l-oqsfa strateġiċi, legali, istituzzjonali u ta' politika għall-osservanza tad-drittijiet tal-bniedem għad għandhom bżonn titjib sostanzjali. Dan jinkludi l-libertà tal-espressjoni fejn baqgħet għaddejja l-pressjoni politika u l-intimidazzjoni tal-ġurnalisti, inklużi attakki fiżiċi u verbali. In-nuqqas ta’ implimentazzjoni effettiva tal-leġiżlazzjoni dwar il-prevenzjoni u l-ħarsien minn vjolenza fuq il-bażi ta’ sess, b’mod partikolari l-vjolenza domestika, jibqa’ jikkawża tħassib. Hu meħtieġ approċċ aktar komprensiv u integrat lejn il-popolazzjoni tar-Roma biex titrawwen l-inklużjoni soċjali tagħhom.
Il-konformità tal-Bożnja u Ħerzegovina mal-Politika Estera u ta’ Sigurtà Komuni tal-UE għad trid titjieb.
Dwar l-iżvilupp ekonomiku u l-kompetittività, il-Bożnja u Ħerżegovina għamlet xi progress, iżda għadha fi stadju bikri biex tistabbilixxi ekonomija tas-suq li tiffunzjona. Sar ċertu progress tal-ambjent tan-negozju u ssaħħaħ is-settur finanzjarju. Il-kwistjonijiet pendenti ewlenin huma, stat tad-dritt dgħajjef, ambjent tan-negozju li għadu lura, u amministrazzjoni pubblika frammentata u ineffiċjenti, u żbilanċji kbar fis-suq tax-xogħol, relatati ma’ sistema ta’ edukazzjoni fqira, kapaċitajiet istituzzjonali dgħajfa u klima ta’ investiment li ma toffrix appoġġ. Barra minn hekk, l-ekonomija informali għadha sinifikanti.
Il-Bożnija-Ħerzegovina għamlet xi progress u għadha fi stadju bikri biex tkun kapaċità taffaċċja l-pressjoni kompetittiva u l-forzi tas-suq fl-Unjoni. Il-livell ġenerali tal-edukazzjoni u tal-infiq fuq ir-riċerka u l-iżvilupp baqa’ baxx. Il-kwalità tal-kapital fiżiku ssofri minn nuqqas ta’ investiment. L-infrastruttura tat-trasport u tal-enerġija mhijiex żviluppata biżżejjed. Ir-ritmu tal-aġġustament strutturali kien batut, għalkemm kien hemm xi diversifikazzjoni fl-istruttura tal-kummerċ reġjonali tal-pajjiż.
Il-kapaċità tal-ġestjoni tal-migrazzjoni, partikolarment fejn jidħlu gruppi vulnerabbli, għad trid tiġi msaħħa. Il-Bożnja u Ħerżegovina teħtieġ li tistabbilixxi mekkaniżmu ta’ ritorn tal-immigranti irregolari.
Il-Kosovo
Fir-rigward tal-kriterji politiċi, il-Kosovo kellu elezzjonijiet presidenzjali kmieni f’Ġunju 2017. Inħatru Assemblea u Gvern ġdid f’Settembru. Sa issa, madankollu, il-koalizzjoni l-ġdida kellha suċċess limitat biex tippreżenta riformi relatati mal-UE u tibni kunsens dwar kwistjonijiet strateġiċi ewlenin għall-Kosovo. Il-frammentazzjoni politika kontinwa u l-polarizzazzjoni affettwaw ħażin ir-rwol tal-Assemblea u kellhom impatt fuq l-effettività tal-gvern. L-imġiba ta’ ostakli minn xi membri parlamentari, inkluż l-użu tal-gass tad-dmugħ, fixkel il-ħidma tal-Assemblea. Ir-ratifika tal-ftehim ta’ demarkazzjoni tal-fruntieri / konfini mal-Montenegro f’Marzu 2018 kien pass importanti ’il quddiem.
L-elezzjonijiet parlamentari u muniċipali, li saru fl-2017, kienu ġeneralment kompetittivi u amministrati sew f’ħafna postijiet fil-Kosovo. Madankollu, qajmu tħassib il-forom ta’ intimidazzjoni f'ħafna komunitajiet Kosovari Serbi, li jimmiraw b’mod partikolari lejn kandidati li ma jappartjenux għall-partit Srpska Lista.
Il-kuntest fit-Tramuntana tal-Kosovo joffri sfidi partikolari. Għadha għaddejja l-investigazzjoni dwar il-qtil tal-politiku Kosovar Serb Oliver Ivanović f’Jannar 2018.
L-attentati minn membri tal-Assemblea tal-Kosovo f’Diċembru 2017 biex jabrogaw il-Liġi dwar il-Kmamar tal-Ispeċjalisti u l-Uffiċċju tal-Prosekutur Speċjalizzat qajmu tħassib serju. Se jkun essenzjali għall-Kosovo li jikkonforma bis-sħiħ mal-obbligi internazzjonali tiegħu fir-rigward tal-Kmamar tal-Ispeċjalistiċi u l-Uffiċċju tal-Prosekutur Speċjalizzat u juri l-impenn sħiħ u inekwivokabbli għal dawn l-istituzzjonijiet.
Jeżisti ċertu livell ta' tħejjija fil-qasam tar-riforma fl-amministrazzjoni pubblika. Sar xi progress b’mod partikolari bir-rieżami tal-aġenziji u l-korpi (semi) indipendenti. Il-politiċizzazzjoni kontinwa tal-amministrazzjoni pubblika għadha ta’ tħassib, u taffettwa b’mod negattiv l-effiċjenza u l-indipendenza professjonali tal-amministrazzjoni pubblika.
Is-sistema ġudizzjarja tal-Kosovo għadha fi stadju bikri. Sar xi progress fl-implimentazzjoni tal-pakkett ta’ liġijiet tal-ġustizzja tal-2015. L-integrazzjoni tal-imħallfin u l-prosekuturi Kosovari Serbi u l-persunal ta’ ġestjoni tagħhom madwar il-Kosovo fis-sistema ġudizzjarja tal-Kosovo kienet kisba kbira tal-2017. Il-ġudikatura għadha vulnerabbli quddiem influwenza politika mhux dovuta u l-istituzzjonijiet tal-istat tad-dritt jeħtieġu sforzi kontinwi biex jibnu l-kapaċitajiet tagħhom. L-amministrazzjoni tal-ġustizzja xorta waħda għadha miexja b’mod kajman u ineffiċjenti.
Il-Kosovo għadu fi stadju bikri / kiseb ċertu livell ta' tħejjija fil-ġlieda kontra l-korruzzjoni. Il-Kosovo għamel xi progress rigward ir-rekord fuq l-investigazzjoni u l-prosekuzzjoni ta’ korruzzjoni ta’ livell għoli u każijiet ta’ kriminalità organizzata, inklużi l-kundanni finali. Sar ukoll progress dwar il-konfiska preliminari tal-assi għalkemm il-konfiski finali jibqgħu baxxi. Il-korruzzjoni hija mifruxa u għadha kwistjoni ta’ tħassib. Huma meħtieġa sforzi kordinati biex tiġi indirizzata din il-problema b’mod komprensiv u b’mod strateġiku.
Il-Kosovo jinsab fi stadju bikri fil-ġlieda kontra l-kriminalità organizzata. Sar xi progress rigward ir-rekord fil-korruzzjoni ta’ livell għoli u każi ta’ kriminalità organizzata. Filwaqt li hemm iktar konfiski preliminari tal-assi, għad hemm ftit kundanni finali, investigazzjonijiet finanzjarji u konfiski finali tal-assi. L-aġenziji tal-infurzar tal-liġi qed ibatu biex jiġġieldu b’mod effettiv kontra l-kriminalità organizzata fit-Tramuntana tal-Kosovo. Sar xi progress fil-ġlieda kontra t-terroriżmu, inkluż permezz ta’ miżuri li jindirizzaw l-estremiżmu vjolenti u r-radikalizzazzjoni, u biex jipprevjenu liċ-ċittadini milli jingħaqdu ma’ kunflitti barra mill-pajjiż. L-awtoritajiet tal-Kosovo jeħtieġ li jkunu aktar effettivi fl-isforzi tagħhom li jiġġieldu l-ħasil tal-flus u jinħtieġ li l-liġi rilevanti ssir konformi mal-acquis tal-UE u l-istandards internazzjonali.
Il-qafas legali jiggarantixxi b’mod wiesa’ l-protezzjoni tad-drittijiet tal-bniedem u dawk fundamentali b’konformità mal-istandards Ewropej. Madankollu, huma meħtieġa aktar sforzi rigward l-infurzar. L-implimentazzjoni ta’ strateġiji u leġiżlazzjoni tad-drittijiet tal-bniedem ta’ spiss tiddgħajjef minn nuqqas ta’ riżorsi finanzjarji u riżorsi oħrajn, b’mod partikolari fil-livell lokali, prijoritizzazzjoni politika limitata u nuqqas ta’ koordinazzjoni. Jeħtieġ li jsir aktar sabiex jiġu garantiti b’mod effettiv id-drittijiet tal-persuni li jagħmlu parti minn minoranzi, inklużi r-Rom u l-Ashkali u l-persuni spostati, li tiġi żgurata fil-prattika l-ugwaljanza bejn is-sessi, it-twaqqif ta’ sistema integrata ta’ protezzjoni tat-tfal u biex javvanzaw il-protezzjoni tal-wirt kulturali. Il-Kosovo laħaq ċertu livell ta' tħejjija fil-qasam tal-libertà tal-espressjoni, li hija minquxa fil-kostituzzjoni. Il-Kosovo jibbenefika minn ambjent medjatiku pluralistiku u vivaċi. Madankollu, kompla t-theddid u l-attakki kontra l-ġurnalisti. L-assemblea turi impenn limitat lejn is-sejba ta' soluzzjoni għall-iffinanzjar sostenibbli tax-xandir pubbliku, biex b'hekk dan huwa vulnerabbli għall-pressjoni politika.
Fejn jidħlu l-kriterji ekonomiċi, is-Serbja għamel progress sew hu hi ppreparat b’mod moderat fl-iżvilupp ta' ekonomija tas-suq effettiva. L-ambjent tan-negozju tjieb u l-gvern rispettata r-regola fiskali fuq id-defiċit tal-baġit; madankollu l-benefiċċji tal-veterani tal-gwerra jkomplu jkunu ta’ sfida għall-finanzi pubbliċi. L-ekonomija informali għadha mifruxa. Iż-żieda fir-rata tal-parteċipazzjoni tal-forza tax-xogħol ma kinetx segwita minn żieda fl-impjiegi u għalhekk ir-rata tal-qgħad żdiedet aktar. Affettwat b’mod partikolari n-nisa u ż-żgħażagħ u l-ħaddiema bla sengħa. Minkejja tkabbir qawwi fl-esportazzjoni d-defiċit kummeċjali għoli jirrifletti bażi produttiva dgħajfa.
Il-Kosovo għamel xi progress u huwa fi stadju bikri f’termini tal-kapaċità tiegħu biex jaffaċċja l-pressjoni kompetittiva u l-forzi tas-suq fl-UE. Ma sar l-ebda progress fuq it-titjib tal-kwalità tal-edukazzjoni u l-indirizzar ta’ diskrepanzi ta’ ħiliet fis-suq tax-xogħol. Il-Kosovo għamel ċeru progress fit-titjib tal-infrastruttura tat-toroq iżda għad baqa’ lakuni kbar ta’ infrastruttura tal-ferroviji u setturi tal-enerġija. It-tibdil strutturali fl-ekonomija huwa batut għax għadha dipendenti fuq is-settur tal-kummerċ bl-imnut. L-integrazzjoni mal-UE hija mxekkla minħabba d-dewmien fl-implimentazzjoni tal-SSA.
Il-Kosovo kompla bl-isforzi tiegħu biex iżomm relazzjonijiet bilterali tajbin u kostruttivi ma’ pajjiżi oħra involuti fit-tkabbir. Il-Kosovo huwa rappreżentat f’bosta organizzazzjonijiet reġjonali li jaqgħu fil-kamp tal-applikazzjoni tar-Regolament dwar l-Arranġamenti dwar ir-Rappreżentanza Reġjonali u Kooperazzjoni miftiehem bejn Belgrad u Pristina fl-2012.
Fir-rigward tan-normalizzazzjoni tar-relazzjonijiet mas-Serbja, il-Kosovo baqa’ impenjat fid-djalogu. Madankollu, jeħtieġ li l-Kosovo jwettaq aktar sforzi sostanzjali dwar l-implimentazzjoni ta’ ftehimiet eżistenti u jikkontribwixxi għall-istabbiliment ta’ ċirkustanzi li jwasslu għan-normalizzazzjoni tar-relazzjonijiet mas-Serbja, li għandhom jiġu definiti fi ftehim legalment vinkolanti.
Fir-rigward tal-allinjament mal-istandards Ewropej, il-Kosovo għadu fi stadju bikri. L-allinjament leġiżlattiv kompla f'ċerti oqsma iżda l-implimentazzjoni hija dgħajfa. Sar xi progress fil-qasam tal-moviment liberu ta’ merkanzija u s-servizzi, l-akkwist pubbliku u l-kompetizzjoni kif ukoll fit-titjib tal-ambjent tan-negozju. Fil-qasam tat-tassazzjoni u d-dwana, sar ukoll xi progress fil-ġbir tad-dħul u s-simplifikazzjoni tal-proċeduri amministrattivi, iżda jinħtieġ li l-Kosovo jintensifika l-ġlieda kontra l-ekonomija informali u l-evażjoni tat-taxxa. Is-settur tal-enerġija għadu qed jiffaċċja sfidi serji. Ma sar l-ebda progress biex jiġu indirizzati l-kwistjonijiet ambjentali. B’mod ġenerali, jeħtieġ li l-Kosovo jtejjeb il-kapaċità amministrattiva u l-koordinazzjoni, fis-setturi kollha, biex tkun żgurata l-implimentazzjoni effettiva tal-acquis.
L-awtoritajiet għamlu progress fil-ġestjoni tal-migrazzjoni regolari u irregolari. Jinħtieġ li dawn l-isforzi jitkomplew u jservu ta’ bai għal iktar titjib. Jeħtieġ li l-Kosovo jpoġġi fis-seħħ mekkaniżmu ta’ ritorn għall-immigranti rregolari.
Anness 2 — Statistika ewlenija
DEJTA STATISTIKA (fil-15.02.2018)
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Demografija
|
|
Il-Montenegro
|
Dik li kienet
ir-Repubblika Jugożlava
tal-Maċedonja
|
L-Albanija
|
Is-Serbja
|
It-Turkija
|
Il-Bożnija u
l-Ħerżegovina
|
Il-Kosovo*
|
UE-28
|
|
Nota
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
Popolazzjoni totali (eluf)
|
|
622.1
|
622.2
|
2 069.2
|
2 071.3
|
2 892.3e
|
2 886.0
|
7 114.4
|
7 076.4
|
77 696
|
78 741
|
3 825.3
|
3 516.0p
|
1 804.9
|
1 771.6
|
508 504p
|
510 279bp
|
Sehem ta' 15-64 minn fost il-popolazzjoni totali (%)
|
|
67.8
|
67.6
|
70.5
|
70.3
|
69.1e
|
69.5
|
67.1
|
66.6
|
67.8
|
67.8
|
:
|
:
|
:
|
65.6p
|
65.5ep
|
65.3bep
|
Rata kruda ta' bidla fil-popolazzjoni naturali (kull 1 000 abitant)
|
|
1.7
|
1.8
|
1.3
|
1.2
|
3.6e
|
:
|
-5.4
|
-5.1
|
11.8
|
11.2
|
:
|
-1.8p
|
9.2p
|
:
|
-0.2ep
|
0.0bep
|
Aspettativa tal-ħajja fil-mument tal-twelid, irġiel (snin)
|
|
74.4
|
:
|
73.5
|
:
|
76.2e
|
:
|
72.8
|
:
|
75.4
|
:
|
:
|
:
|
:
|
:
|
77.9ep
|
:
|
Aspettativa tal-ħajja fil-mument tat-twelid (nisa)
|
|
78.6
|
:
|
77.4
|
:
|
79.7e
|
:
|
77.9
|
:
|
81.0
|
:
|
:
|
:
|
:
|
:
|
83.3ep
|
:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Suq tax-xogħol
|
Nota
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
Rata ta' attività ekonomika għall-persuni ta' bejn l-20 u l-64 sena: proporzjon tal-popolazzjoni fl-età bejn l-20 u l-64 sena li huma ekonomikament attivi (%)
|
1)
|
68.5
|
69.1
|
70.2
|
69.6
|
71.3e
|
73.3e
|
68.1
|
70.0
|
59.9
|
60.9
|
59.2
|
58.8
|
42.8
|
44.0
|
77.1
|
77.5
|
Rata ta' attività ekonomika għall-irġiel ta' bejn l-20 u l-64 sena: proporzjon tal-popolazzjoni tal-irġiel bejn l-20 u l-64 sena li huma ekonomikament attivi (%)
|
1)
|
74.9
|
76.7
|
83.8
|
83.8
|
81.8e
|
82.5e
|
76.7
|
78.0
|
82.7
|
83.3
|
71.9
|
72.0
|
65.1
|
66.8
|
83.4
|
83.7
|
Rata ta' attività ekonomika għan-nisa ta' bejn l-20 u l-64 sena: proporzjon tal-popolazzjoni tan-nisa bejn l-20 u l-64 sena li huma ekonomikament attivi (%)
|
1)
|
62.1
|
61.6
|
56.2
|
54.9
|
61.1e
|
64.2e
|
59.5
|
62.0
|
37.3
|
38.5
|
46.3
|
45.3
|
20.4
|
20.9
|
70.8
|
71.4
|
Rati ta' impjieg, fl-età bejn l-20 u l-64 sena (% tal-popolazzjoni)
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Totali
|
|
56.7
|
57.1
|
51.9
|
53.3
|
59.3e
|
62.1e
|
56.0
|
59.1
|
53.9
|
54.3
|
43.2
|
44.2
|
29.1
|
32.3
|
70.0
|
71.0
|
Irġiel
|
|
61.9
|
51.3
|
61.5
|
63.7
|
68.1e
|
69.4e
|
63.7
|
66.3
|
75.3
|
75.5
|
53.9
|
56.4
|
44.9
|
49.9
|
75.8
|
76.8
|
Nisa
|
|
51.5
|
63.0
|
42.1
|
42.5
|
50.7e
|
55.0e
|
48.3
|
51.9
|
32.6
|
33.2
|
32.4
|
32.0
|
13.2
|
14.6
|
64.2
|
65.3
|
Persuni fl-età bejn il-15 u l-24 sena mhux fl-impieg, fl-edukazzjoni jew it-taħriġ, % tal-popolazzjoni fil-grupp tal-età
|
|
19.1
|
18.4
|
:
|
:
|
29.6
|
26.9e
|
19.9
|
17.7
|
24.0
|
24.0
|
27.7
|
26.4
|
31.4
|
30.1
|
12.0
|
11.6
|
Persuni fl-età bejn il-15 u d-29 sena mhux fl-impieg, fl-edukazzjoni jew it-taħriġ, % tal-popolazzjoni fil-grupp tal-età
|
|
23.4
|
22.3
|
:
|
:
|
32.8
|
30.0e
|
24.5
|
22.3
|
28.0
|
27.8
|
32.8
|
31.4
|
39.2
|
37.3
|
14.8
|
14.2
|
Impjieg skont is-setturi ewlenin
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Agrikoltura, forestrija u sajd (%)
|
|
7.7
|
7.7
|
17.9
|
16.6
|
41.3e
|
40.2e
|
19.4
|
18.6
|
20.6
|
19.5
|
17.9
|
18.0
|
2.3
|
4.2
|
4.5
|
4.3
|
Industrija (%)
|
|
10.8
|
9.8
|
23.4
|
23.1
|
11.6e
|
12.8e
|
19.9
|
20.2
|
20.0
|
19.5
|
22.0
|
22.7
|
18.7
|
18.0
|
17.3
|
17.3
|
Kostruzzjoni (%)
|
|
6.6
|
7.7
|
7.1
|
7.2
|
6.9e
|
6.5e
|
4.5
|
4.3
|
7.2
|
7.3
|
7.5
|
8.6
|
9.5
|
11.5
|
6.8
|
6.7
|
Servizzi (%)
|
|
74.8
|
74.8
|
51.6
|
53.1
|
40.2
|
40.5
|
56.1
|
57.0
|
52.2
|
53.7
|
52.6
|
50.8
|
69.5
|
66.3
|
71.4
|
71.6
|
Nies impjegati fis-settur pubbliku bħala sehem mill-impjiegi totali, persuni bejn l-20 u l-64 sena (%)
|
2)
|
32.4
|
31.2
|
:
|
:
|
16.7e
|
15.6e
|
29.7
|
28.3
|
13.5
|
13.8
|
31.2
|
29.0
|
32.6
|
30.8
|
:
|
:
|
Nies impjegati fis-settur privat bħala sehem mill-impjiegi totali, persuni bejn l-20 u l-64 sena (%)
|
2)
|
46.6
|
47.0
|
:
|
:
|
83.3e
|
84.4e
|
70.3
|
71.7
|
86.5
|
86.2
|
63.2
|
65.9
|
67.4
|
69.2
|
:
|
:
|
Rati tal-qgħad (% tal-forza lavorattiva)
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Totali
|
1)
|
17.5
|
17.8
|
26.1
|
23.7
|
17.1e
|
15.2e
|
17.8
|
15.4
|
10.3
|
10.9
|
27.9
|
25.5
|
32.9
|
27.5
|
9.4
|
8.6
|
Irġiel
|
1)
|
17.7
|
18.3
|
26.7
|
24.4
|
17.1e
|
15.9e
|
16.9
|
14.8
|
9.3
|
9.6
|
25.9
|
22.6
|
31.8
|
26.2
|
9.3
|
8.4
|
Nisa
|
1)
|
17.3
|
17.1
|
25.1
|
22.7
|
17.1e
|
14.4e
|
18.8
|
16.2
|
12.6
|
13.6
|
30.9
|
30.2
|
36.6
|
31.7
|
9.5
|
8.8
|
Żgħażagħ fl-età bejn il-15 u l-24 sena
|
1)
|
37.6
|
35.9
|
47.3
|
48.2
|
39.8e
|
36.5e
|
43.2
|
34.9
|
18.4
|
19.5
|
62.3
|
54.3
|
57.7
|
52.4
|
20.3
|
18.7
|
Għat-tul (>12-il xahar)
|
1)
|
13.6
|
13.4
|
21.3
|
19.2
|
11.3e
|
10.1e
|
11.4
|
10.0
|
2.2
|
2.2
|
22.8
|
21.7
|
23.8
|
18.0
|
4.5
|
4.0
|
Pagi u salarji medji nominali fix-xahar (EUR)
|
3)
|
480
|
499
|
356
|
363
|
386
|
397
|
506
|
516
|
604
|
:
|
424
|
429
|
:
|
:
|
:
|
:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Edukazzjoni
|
Nota
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
Żgħażagħ li jitilqu mill-iskola u t-taħriġ qabel il-waqt il-perċentwali tal-popolazzjoni bejn it-18 u l-24 sena li l-aktar li għandhom hija edukazzjoni sekondarja inferjuri u li ma humiex la fl-edukazzjoni u lanqas fit-taħriġ (%)
|
|
5.7
|
5.5
|
11.3p
|
9.9
|
21.3e
|
19.6e
|
7.4
|
7.0
|
36.7
|
34.3
|
5.2
|
4.9
|
14.5
|
12.7
|
11.0
|
10.7
|
Nefqa pubblika fuq l-edukazzjoni bħala proporzjoni tal-PDG (%)
|
|
:
|
:
|
:
|
:
|
3.1p
|
3.1p
|
4.0
|
3.9
|
4.3
|
4.6
|
:
|
:
|
4.5
|
4.7p
|
:
|
:
|
Perċentwali tal-popolazzjoni bejn l-20 u l-24 sena li l-aktar li għandhom hi edukazzjoni sekondarja baxxa, total
|
|
6.6
|
6.8
|
:
|
:
|
:
|
:
|
8.6
|
7.8
|
46.5
|
43.9
|
6.2u
|
5.8u
|
:
|
14.6
|
17.2
|
16.8
|
Perċentwali tal-popolazzjoni bejn l-20 u l-24 sena li l-aktar li għandhom hi edukazzjoni sekondarja baxxa, irġiel
|
|
6.9
|
5.8
|
:
|
:
|
:
|
:
|
9.3
|
8.6
|
46.2
|
44.2
|
5.6u
|
5.5u
|
:
|
12.5
|
19.4
|
19.1
|
Perċentwali tal-popolazzjoni bejn l-20 u l-24 sena li l-aktar li għandhom hi edukazzjoni sekondarja baxxa, nisa
|
|
6.3
|
7.9
|
:
|
:
|
:
|
:
|
7.9
|
7.0
|
46.8
|
43.7
|
6.9u
|
6.3u
|
:
|
17.0
|
14.9
|
14.4
|
Perċentwali tal-popolazzjoni bejn l-20 u l-24 sena li b’edukazzjoni sekondarja jew post sekondarja mhux terzjarja, total
|
|
80.6
|
82.2
|
:
|
:
|
:
|
:
|
83.2
|
84.9
|
34.9
|
35.7
|
86.3
|
86.6
|
:
|
70.5
|
65.2
|
65.3
|
Perċentwali tal-popolazzjoni bejn l-20 u l-24 sena li b’edukazzjoni sekondarja jew post sekondarja mhux terzjarja, irġiel
|
|
85.3
|
86.9
|
:
|
:
|
:
|
:
|
84.5
|
86.3
|
37.8
|
38.3
|
88.6
|
89.0
|
:
|
74.5
|
65.9
|
66.1
|
Perċentwali tal-popolazzjoni bejn l-20 u l-24 sena li b’edukazzjoni sekondarja jew post sekondarja mhux terzjarja, nisa
|
|
75.7
|
77.2
|
:
|
:
|
:
|
:
|
81.7
|
83.3
|
32.2
|
33.3
|
83.5
|
83.7
|
:
|
66.0
|
64.5
|
64.5
|
Perċentwali tal-popolazzjoni bejn it-30 u l-34 sena b'edukazzjoni terzjarja, total
|
|
31.0
|
33.9
|
28.6
|
29.1
|
22.1e
|
20.9e
|
28.9
|
29.9
|
23.5
|
26.5
|
17.2
|
23.1
|
17.2
|
19.1
|
38.6
|
39.0
|
Perċentwali tal-popolazzjoni bejn it-30 u l-34 sena b'edukazzjoni terzjarja, irġiel
|
|
29.9
|
31.8
|
23.1
|
24.5
|
19.6e
|
18.0e
|
24.2
|
24.7
|
25.0
|
28.3
|
13.4u
|
16.6u
|
19.5
|
18.9
|
33.9
|
34.3
|
Perċentwali tal-popolazzjoni bejn it-30 u l-34 sena b'edukazzjoni terzjarja, nisa
|
|
32.2
|
35.9
|
34.5
|
33.8
|
24.7e
|
23.9e
|
33.7
|
35.3
|
22.1
|
24.6
|
21.3
|
29.4
|
14.7
|
19.4
|
43.3
|
43.8
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Kontijiet nazzjonali
|
Nota
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
Prodott domestiku gross
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Bi prezzijiet kurrenti (biljuni ta' EUR)
|
|
3.7
|
4.0
|
9.1
|
9.7p
|
10.2p
|
10.7p
|
33.5
|
34.6
|
773.0
|
780.2
|
14.6
|
15.3
|
5.8
|
6.0p
|
14 797.4
|
14 907.9
|
Kull ras (EUR)
|
|
5 827
|
6 355
|
4 382
|
4 691
|
3 547
|
3 728
|
4 720
|
4 904
|
9 949
|
9 909
|
4 312
|
4 494
|
3 278
|
3 304
|
29 033
|
29 148
|
Standardi tal-kapaċità tal-akkwist (PPS) kull ras
|
|
12 200
|
13 000
|
10 500
|
10 900
|
8 500
|
8 500
|
10 500
|
10 700
|
18 900
|
18 800
|
9 100
|
9 300
|
:
|
:
|
29 000
|
29 100
|
Fi standards tal-kapaċità tal-akkwist (PPS) kull ras, imqabbel mal-medja tal-UE (UE-28 = 100)
|
|
42
|
45
|
36
|
37
|
29
|
29
|
36
|
37
|
65
|
64
|
31
|
32
|
:
|
:
|
|
|
Rata annwali reali (volum) tat-tibdil, imqabbel mas-sena ta' qabel (%)
|
|
3.4
|
2.9
|
3.9
|
2.9p
|
2.2p
|
3.4p
|
0.8
|
2.8
|
6.1
|
3.2
|
3.1
|
3.3
|
4.1
|
3.4p
|
2.3
|
2.0
|
Valur gross miżjud mis-setturi ewlenin
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Agrikoltura, forestrija u sajd (%)
|
|
9.7
|
9.0
|
11.1
|
10.5p
|
22.9p
|
22.9p
|
8.2
|
7.9
|
7.8
|
7.0
|
7.3
|
:
|
12.6
|
13.4p
|
1.5
|
1.5
|
Industrija (%)
|
|
12.8
|
12.3
|
19.3
|
19.9p
|
13.9p
|
13.2p
|
25.9
|
25.9
|
22.4
|
22.3
|
21.9
|
:
|
20.8
|
21.1p
|
19.4
|
19.4
|
Kostruzzjoni (%)
|
|
4.5
|
6.8
|
8.1
|
8.6p
|
10.2p
|
10.5p
|
5.5
|
5.4
|
9.3
|
9.7
|
4.6
|
:
|
8.4
|
8.2p
|
5.3
|
5.3
|
Servizzi (%)
|
|
73.0
|
71.9
|
61.5
|
61.0p
|
53.0p
|
53.4p
|
60.4
|
60.8
|
60.5
|
61.0
|
66.2
|
:
|
58.2
|
57.3p
|
73.8
|
73.8
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Bilanċ tal-pagamenti
|
Nota
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
Investiment barrani dirett net ('l ġewwa - 'l barra) (FDI) (miljuni ta' euro)
|
|
619.3
|
371.6
|
202.8
|
316.9
|
818.4
|
936.5
|
1 803.8
|
1 899.2
|
:
|
:
|
248.9
|
240.5
|
271.8
|
177.2
|
-129 867
|
-116 465
|
Investiment barrani dirett net ('l ġewwa - 'l barra) (FDI) (% tal-PDG)
|
|
16.9
|
9.4
|
2.2
|
3.3p
|
8.0p
|
8.7p
|
5.4
|
5.5
|
:
|
:
|
1.7
|
1.6
|
4.7
|
3.0p
|
-0.9
|
-0.8
|
Investiment barrani dirett net ('l ġewwa - 'l barra) (FDI) imqabbel mal-UE-28 (miljuni ta' euro)
|
|
403.0
|
-32.5
|
-20.7
|
199.1
|
:
|
:
|
1 480.4
|
1 304.4
|
:
|
:
|
160.5
|
190.9
|
11.2
|
15.6
|
-
|
-
|
Investiment barrani dirett net ('l ġewwa - 'l barra) (FDI) imqabbel mal-UE-28 (% tal-PDG)
|
|
11.0
|
-0.8
|
-0.2
|
2.0p
|
:
|
:
|
4.4
|
3.8
|
:
|
:
|
1.1
|
1.2
|
0.2
|
0.3p
|
-
|
-
|
Rimessi bħala % tal-PDG
|
|
1.2
|
1.0
|
2.3
|
2.0p
|
5.9p
|
5.7p
|
8.5
|
7.8
|
:
|
:
|
8.3
|
8.2
|
11.5
|
11.5p
|
0.1
|
0.1
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Kummerċ estern fi prodotti
|
Nota
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
Kummerċ internazzjonali fi prodotti
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Sehem tal-esportazzjoni lill-pajjiżi tal-UE-28 f'valur ta' esportazzjoni totali (%)
|
|
35.6
|
37.4
|
77.0
|
79.9
|
75.4
|
77.9
|
67.0
|
67.6
|
44.5
|
47.9
|
71.6
|
71.3
|
32.6
|
22.6
|
-
|
-
|
Sehem tal-importazzjoni mill-pajjiżi tal-UE-28 f'valur ta' importazzjoni totali (%)
|
|
41.3
|
48.2
|
62.0
|
62.0
|
61.8
|
63.1
|
57.3
|
58.7
|
38.0
|
39.0
|
60.8
|
61.9
|
42.2
|
43.1
|
-
|
-
|
Bilanċ tal-kummerċ (miljuni ta' EUR)
|
|
-1 524
|
-1 736
|
-1 714
|
-1 777
|
-2 154
|
-2 399
|
-2 978
|
-2 483
|
-56 981
|
-50 676
|
-3 510
|
-3 448
|
-2 309
|
-2 480
|
59 553
|
32 002
|
Kummerċ internazzjonali fi prodotti u servizzi mqabbel mal-PDG
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Importazzjoni (% tal-PDG)
|
|
60.6
|
62.9
|
65.0
|
64.7p
|
44.7p
|
:
|
56.4
|
57.5
|
26.0
|
24.9
|
53.2
|
52.3
|
49.5
|
51.3p
|
40.3
|
40.5
|
Esportazzjoni (% tal-PDG)
|
|
42.1
|
40.5
|
48.7
|
50.0p
|
27.4p
|
:
|
46.7
|
50.0
|
23.3
|
22.0
|
34.6
|
35.4
|
19.3
|
22.5p
|
43.8
|
44.0
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Finanzi pubbliċi
|
Nota
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
Statistiċi dwar il-finanżi tal-Gvern, imqabbel mal-PDG
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
** Bilanċ pożittiv tal-gvern (+) / defiċit (–) (%)
|
|
-7.4
|
-2.8
|
-3.5
|
-2.7
|
-4.1
|
-1.8
|
-3.7
|
-1.3
|
1.3
|
:
|
0.7
|
1.2
|
:
|
:
|
-2.4
|
-1.7
|
** Dejn tal-amministrazzjoni pubblika (%)
|
|
66.2
|
64.4
|
38.1
|
39.6
|
69.1
|
68.7
|
76.0
|
73.0
|
27.5
|
:
|
41.9
|
40.5
|
12.8
|
:
|
84.5
|
83.2
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Indikaturi finanzjarji
|
Nota
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
Bidla annwali fil-prezzijiet għall-konsumaturi (%)
|
4)
|
1.4
|
0.1
|
-0.3
|
-0.2
|
2.0
|
2.5
|
1.5
|
1.3
|
7.7
|
7.7
|
-1.0
|
-1.1
|
-0.5
|
0.3
|
0.0
|
0.3
|
Dejn estern totali, imqabbel mal-PDG (%)
|
|
:
|
:
|
69.3
|
74.2p
|
74.7p
|
73.5p
|
78.3
|
76.5
|
47.1
|
:
|
72.2
|
71.0
|
33.3
|
33.7p
|
:
|
:
|
Rata ta' imgħax tas-self (sena), kull sena (%)
|
5)
|
:
|
:
|
:
|
:
|
74.7
|
73.5
|
:
|
:
|
53.0
|
:
|
:
|
:
|
:
|
:
|
:
|
:
|
Rata ta' imgħax tad-depożiti (sena), kull sena (%)
|
6)
|
8.53
|
7.45
|
3.75
|
4.25
|
7.77
|
5.89
|
6.50
|
5.50
|
10.79
|
:
|
5.74
|
4.97
|
8.32
|
7.47
|
:
|
:
|
Valur tal-assi ta' riżerva (inkluż id-deheb)(miljuni ta' euro)
|
7)
|
1.23
|
0.93
|
0.25
|
0.25
|
1.35
|
0.80
|
2.50
|
2.50
|
7.27
|
:
|
0.09
|
0.09
|
0.90
|
1.01
|
:
|
:
|
Riżervi internazzjonali - ekwivalenza f'xhur ta' importazzjoni
|
|
673.7
|
803.0
|
2 261.8
|
2 613.4
|
2 880.0
|
2 945.0
|
10 378.0
|
10204.6
|
99 619.6
|
:
|
4 414.6
|
4 887.4
|
706.4
|
605.1
|
:
|
:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Negozju
|
Nota
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
Indiċi tal-produzzjoni industrijali (2010 = 100)
|
8)
|
88.3
|
84.4
|
118.0
|
122.0
|
161.7
|
130.5
|
107.1
|
112.1
|
124.1
|
126.3
|
107.4
|
112.0
|
:
|
:
|
103.9
|
105.6
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Infrastruttura
|
Nota
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
Densità tal-linji tal-ferrovija (linji li jaħdmu kull elf km²)
|
|
18.1
|
18.1
|
28.1
|
27.4
|
13.8
|
12.2
|
48.6
|
48.6
|
13.2
|
:
|
20.1
|
21.9
|
30.9
|
30.9
|
:
|
:
|
Tul ta' toroq prinċipali (kilometri)
|
|
0
|
0
|
259
|
259
|
:
|
:
|
693
|
741
|
2 282
|
2 542
|
128
|
:
|
80
|
98
|
:
|
:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Enerġija
|
Nota
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
2015
|
2016
|
Importazzjoni netta tal-enerġija mqabbla mal-PDG
|
|
4.2
|
3.4
|
6.4
|
5.1p
|
0.8p
|
1.3p
|
4.8
|
3.6
|
1.2
|
1.0
|
5.3
|
4.3
|
5.4
|
4.1p
|
1.6
|
1.3
|
|
: = mhux disponibbli
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
b = interruzzjoni fis-serje
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
e = valur stmat
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
p = proviżorju
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
u = affidabbiltà baxxa
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
- = Mhux applikabbli
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Din l-indikazzjoni hija mingħajr preġudizzju għal pożizzjonijiet dwar l-istatus u hija konformi mal-UNSCR 1244 u l-Opinjoni tal-QIĠ dwar id-Dikjarazzjoni ta' Indipendenza tal-Kosovo.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
** = Id-dejta dwar id-defiċit u d-dejn tal-gvern tal-pajjiżi involuti fit-tkabbir huma ppubblikati fuq il-bażi ta' "as is" u mingħajr l-ebda garanzija dwar il-kwalità tagħhom u l-konformità mar-regoli tal-ESA.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Noti:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1)
|
It-Turkija: qgħad ibbażat fuq il-kriterju tal-erba’ ġimgħat + li jużaw biss metodi attivi ta' tiftix ta' xogħol.
|
2)
|
Il-Bożnija u l-Ħerzegovina: l-ishma ma jġibux 100 % minħabba li tipi oħra ta' sjieda huma esklużi. Il-Montenegro: NGOs esklużi. id-dejta tirreferi għal numru ta’ impjegati (privat jew pubbliku) bħala proporzjon tan-numru totali ta’ persuni impjegati.
|
3)
|
L-Albanija: is-settur pubbliku; Il-Bożnija u l-Ħerzegovina: Dħul nett Is-Serbja pagi u salarji mħallsa lil impjegati ta' entitajiet legali u ta' impriżi mhux inkorporati.
|
4)
|
Indiċi armonizzat tal-prezzijiet għall-konsumatur ħlief għal dik li kienet ir-Repubblika Jugożlava tal-Maċedonja, il-Bosnja u l-Ħerzegovina u data tal-2015 għall-Albanija. L-Albanija: varjazzjoni bejn Diċembru ta’ sena u Diċembru tas-sena ta’ qabel.
|
5)
|
Id-dejn estern tal-Albanija (inkluż IDB).
|
6)
|
L-Albanija: rata medja ponderata applikata lil self ġdid ta' 12-il xahar matul ix-xahar rispettiv, mal-maturità wara 12-il xahar. Il-Bożnija u l-Ħerzegovina: rati ta' self fuq perjodu qasir fil-munita nazzjonali lil korporazzjonijiet mhux finanzjarji (medja ponderata). Il-Montenegro: rata tal-imgħax effettiva medja ponderata, ammonti pendenti, annwali. Dik li kienet ir-Repubblika Jugożlava tal-Maċedonja: tmiem is-sena (il-31 ta' Diċembru).
|
7)
|
L-Albanija: ir-rata tal-imgħax għad-depożiti tirrappreżenta r-rata medja ponderata għal depożiti aċċettati ġodda matul ix-xahar rispettiv, b'maturità ta' 12-il xahar. Il-Bożnija-Ħerzegovina: rati ta' depożiti ta' domanda fil-munita nazzjonali tal-unitajiet domestiċi (medja ponderata). Il-Montenegro: rata tal-imgħax effettiva medja ponderata, ammonti pendenti, annwali. Dik li kienet ir-Repubblika Jugożlava tal-Maċedonja: tmiem is-sena (il-31 ta' Diċembru). It-Turkija: faċilita ta' depożitu mal-lejl.
|
8)
|
Il-Montenegro u s-Serbja: is-serje gross, pjuttost milli l-kalendarju aġġustat.
|
|
|
|