1.

L-Umweltsenat (il-qorti tal-kwistjonijiet ambjentali) tal-Awstrija qed tagħmel talba għal deċiżjoni preliminari skont l-Artikolu 234 KE, li tikkonċerna l-interpretazzjoni tad-Direttiva 85/337/KEE dwar l-istima tal-effetti ta’ ċerti proġetti pubbliċi u privati fuq l-ambjent ( 2 ), sabiex jiġi ċċarat jekk, għall-kejl ta’ kejbil tal-elettriku fil-għoli msemmi mill-Anness I tad-Direttiva, għandiex tittieħed bħala referenza biss il-parti tal-kejbil tal-elettriku li tinstab fit-territorju ta’ kull Stat Membru, jew bil-kontra, għandux jiġi kkunsidrat it-tul effettiv tal-installazzjoni kollha, minkejja li l-kejbil jaqsam il-fruntieri ta’ iktar minn Stat Membru wieħed.

2.

Minbarra din il-kwistjoni, din il-kawża qed terġa’ tqajjem dubji rigward in-natura ġudizzjarja tat-tribunali amministrattivi indipendenti Awstrijaċi (Senate). Quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja tressqu kemm-il darba talbiet għal deċiżjoni preliminari min-naħa tas-Senate, entitajiet imsemmija fl-Artikoli 11(7) u 129 tal-Kostituzzjoni Awstrijaka. Minkejja li, fil-parti l-kbira tal-każijiet, dawn it-talbiet ġew iddikjarati ammissibbli, ma naqsitx il-kritika li ġibdet l-attenzjoni għall-inkompatibbiltà tagħhom mal-Artikolu 234 KE. Issa jmiss lill-Umweltsenat, korp kważi-ġudizzjarju speċjalizzat fil-qasam ambjentali, li d-deċiżjonijiet tiegħu jistgħu jiġu kkontestati quddiem il-Verwaltungsgerichtshof (il-Qorti Suprema).

3.

Fil-konklużjonijiet tiegħi fil-kawża De Coster ( 3 ) issuġġerejt interpretazzjoni tal-Artikolu 234 KE li torbot id-djalogu bejn il-qrati Ewropej mal-korpi li jeżerċitaw funzjoni ġudizzjarja. Għaldaqstant, niċħad kwalunkwe possibbiltà li entitajiet li ma humiex parti mis-sistema ġudizzjarja jkollhom il-locus standi biex iressqu talba għal deċiżjoni preliminari, sabiex ma tkunx żnaturata l-filosofija li fuqha hija msejsa din id-dispożizzjoni. It-talba għal deċiżjoni preliminari mressqa mill-Umweltsenat tippermettili li nanaliżża dan l-argument iktar fil-fond u biex nikkompleta r-raġunament li ppreżentajt fil-konklużjonijiet imsemmija. L-argument tiegħi ma jimplikax l-esklużjoni mill-kamp ta’ applikazzjoni tal-Artikolu 234 KE ta’ kull entità li mhix parti mis-sistema ġudizzjarja nazzjonali. Fil-konklużjonijiet tiegħi fil-kawża De Coster nipproponi li għandu jiġi stabbilit ċertu ordni f’ġurisprudenza li hija wisq ambigwa. Bl-istess mod, jiena konxju mill-fatt li, f’ċerti Stati Membri, hemm awtoritajiet li ma jagħmlux parti mis-sistema ġudizzjarja imma li għandhom funzjonijiet essenzjalment ġudizzjarji. Dan l-aħħar aspett huwa s-suġġett li biħsiebni niddiskuti f’din il-kawża, peress li l-Umweltsenat tifforma parti minn struttura burokratika li, skont ċerti awturi, twettaq attivitajiet ekwivalenti għall-funzjoni ġudizzjarja.

4.

Il-kumpannija Taljana Rete Elettrica Nazionale SpA u l-kumpannija Awstrijaka VERBUND-Austrian Power Gris AG abbozzaw proġett konġunt għall-bini u għall-ġestjoni sussegwenti ta’ kejbil tal-elettriku fil-għoli, b’enerġija nominali ta’ 300 MVA. It-tul totali previst għal-kejbil huwa ta’ madwar 49 km, li minnhom 41 km jinsabu fit-territorju tal-Italja u madwar 7 km fit-territorju tal-Awstrija.

5.

Fit-12 ta’ Lulju 2007, Alpe Adria Energia SpA għamlet talba lill-awtoritajiet ambjentali tal-Awstrija biex tikseb dikjarazzjoni ta’ konformità skont l-Artikolu 3(7) tal-Umweltverträglichkeitsprüfungsgesetz 2000 (Liġi Awstrijaka dwar l-evalwazzjoni tal-effetti fuq l-ambjent tal-2000). Il-korp amministrattiv kompetenti f’dan ir-rigward kien il-Gvern tal-Land ta’ Karinzja li, fil-11 ta’ Ottubru tal-istess sena, iddeċieda li ma jwettaqx evalwazzjoni tal-effetti fuq l-ambjent (iktar ’il quddiem is-“SEA”) peress li l-proġett inkwistjoni ma kienx jilħaq, fit-territorju tal-Awstrija, il-limitu ta’ tul ta’ 15-il km stabbilit mid-Direttiva 85/337.

6.

Kontra din id-deċiżjoni, il-Landesumweltanwalt von Kärnten (Ombudsman għall-ambjent tal-Land ta’ Karinzja) appella quddiem l-Umweltsenat, fejn sostna l-obbligu li tiġi applikata d-Direttiva għall-każ inkwistjoni. Skont l-Ombudsman, il-kejl ta’ referenza ta’ proġett b’effetti fuq l-ambjent ma għandux ikun illimitat għat-territorju ta’ kull Stat Membru, peress li jeħtieġ li ssir evalwazzjoni tal-biċċa xogħol kollha inkwistjoni. B’ittra tal-5 ta’ Frar 2008, Alpe Adria Spa kkontestat l-argument tal-appellant quddiem l-Umweltsenat. L-imsemmija entità ssospendiet il-kawża prinċipali u ressqet din id-domanda preliminari interpretattiva skont l-Artikolu 234 KE.

7.

L-għan tad-Direttiva 85/337 huwa l-prevenzjoni u, filwaqt li tikkunsidra l-effetti ta’ kwalunkwe proġett fuq l-ambjent tal-madwar, għandha l-għan li tevita d-danni kkawżati minn xogħlijiet jew installazzjonijiet, kif ukoll minn interventi oħrajn fuq l-ambjent naturali jew fuq il-pajsaġġ. Dan il-għan huwa ddefinit b’mod ċar fl-Artikolu 1, li jipprovdi:

“Artikolu 1

1.   Din id-Direttiva għandha tapplika għall-istima ta’ l-effetti ambjentali ta’ dawk il-proġetti pubbliċi u privati li aktarx ikollhom effetti sinifikanti fuq l-ambjent.

2.   Għall-finijiet ta’ din id-Direttiva:

[…]”.

8.

In-natura preventiva tal-istima tal-effetti fuq l-ambjent u l-proġetti suġġetti għad-dispożizzjonijiet tad-Direttiva jissemmew fl-Artikoli 2(1) u 4(1) tal-imsemmija direttiva:

“Artikolu 2

1.   L-Istati Membri għandhom jadottaw il-miżuri kollha meħtieġa sabiex jiżguraw illi, qabel ma jingħata l-kunsens/approvazzjoni, [tingħata l-awtorizzazzjoni] il-proġetti li x’aktarx ikun sejjer ikollhom impatt sinifikanti fuq l-ambjent bis-saħħa, fost ħwejjeġ oħra, tan-natura, id-daqs u l-lokazzjoni tagħhom jiġu magħmula soġġetti għall-ħtieġa li jkun hemm il-kunsens/approvazzjoni [awtorizzazzjoni] għall-iżvilupp u stima rigward l-effetti tagħhom. Dawn il-proġetti huma ddefiniti fl-Artikolu 4.

L-Artikolu 4

1.   Bla ħsara għall-Artikolu 2(3), il-proġetti mniżżla fl-Anness I għandhom jiġu soġġetti għall-stima b’mod konformi ma’ l-Artikoli 5 sa 10.”

9.

Wara lista ta’ arranġamenti proċedurali previsti għall-istima tal-effetti fuq l-ambjent, inklużi fl-imsemmija dispożizzjonijiet, l-Anness I jissuġġerixxi l-imsemmija lista ta’ proġetti, fejn il-punt 20 huwa partikolarment rilevanti fir-rigward ta’ dan il-każ:

10.

Fir-rigward tax-xogħlijiet transkonfinali, jew tax-xogħlijiet li l-effetti tagħhom imorru lil hinn mill-fruntieri territorjali ta’ Stat Membru wieħed, l-Artikolu 7 tad-Direttiva jiddefinixxi l-azzjonijiet tal-Istati Membri b’dan il-mod:

“L-Artikolu 7

1.   Fejn Stat Membru isir ikun jaf illi proġett x’aktarx li jkun sejjer ikollu effetti sinifikanti fuq l-ambjent fi Stat Membru ieħor jew meta Stat Membru li x’aktarx ikun sejjer jiġi affettwat sinifikatament jitlob hekk, l-Istat Membru li fit-territorju tiegħu l-proġett ikun maħsub li jitwettaq għandu jibgħat lill-Istat Membru affettwat malajr kemm jista’ jkun u mhux iktar tard minn meta jgħarraf lill-pubbliku tiegħu, fost ħwejjeġ oħra, bi:

u għandu jagħti lill-Istat Membru l-ieħor żmien raġjonevoli jindika jekk jixtieqx jieħu sehem fil-proċeduri tat-tfassil tad-deċiżjonijiet dwar l-ambjent riferiti fl-Artikolu 2(2), u jista’ jinkludi t-tagħrif riferit fil-paragrafu 2 ta’ dan l-Artikolu.

2.   Jekk Stat Membru li jirċievi t-tagħrif skond il-paragrafu 1 jindika illi jkun beħsiebu jieħu sehem fil-proċeduri tat-tfassil tad-deċiżjonijiet dwar l-ambjent riferiti fl-Artikolu 2(2), l-Istat Membru li fit-territorju tiegħu il-proġett ikun maħsub li jitwettaq għandu, jekk ma jkunx diġà għamel hekk, jibgħat lill-Istat Membru affettwat it-tagħrif meħtieġ skond l-Artikolu 6(2) u li jagħmel disponibbli skond l-Artikolu 6(3)(a) u (b).

3.   L-Istati Membri interessati, kull wieħed safejn jirrigwarda lilu, għandhom ukoll:

4.   L-Istati Membri interessati għandhom jidħlu f’konsultazzjonijiet rigward, fost ħwejjeġ oħra, l-effetti potenzjali li jaqsmu l-fruntiera dwar il-proġett u l-miżuri previsti li jnaqqsu jew jeliminaw dawn l-effetti u għandhom jiftiehmu fil-qafas ta’ żmien raġjonevoli dwar it-tul tal-perjodu taż-żmien tal-konsultazzjoni.

5.   L-arranġamenti ddettaljati sabiex jiġi implimentat dan l-Artikolu jistgħu jiġu stabbiliti mill-Istati Membri interessati u għandhom ikunu hekk li jgħinu lill-pubbiku interessat fit-territorju ta’ l-Istat membru affettwat li jipparteċipa b’mod effettiv fil-proċeduri tat-tfassil tad-deċiżjonijiet riferiti fl-Artikolu 2(2) għall-proġett”.

11.

Fl-Awstrija, hemm entitajiet speċjalizzati, li ma jaqgħux taħt is-sistema ġudizzjarja, li d-deċiżjonijiet tagħhom jistgħu jiġu kkontestati quddiem il-Verwaltungsgerichtshof (il-Qorti Suprema Amministrattiva). L-Artikolu 11(7) tal-Liġi fundamentali jipprovdi espressament, inter alia, biex tkun stabbilita l-Umweltsenat:

“Għall-proġetti msemmija fil-punt 7 tal-paragrafu 1, — tkun ġiet eżawrita l-proċedura tar-rikorsi amministrattivi fil-Land ikkonċernat, id-deċiżjoni għandha tittieħed mill-unabhängiger Umweltsenat. L-unabhängiger Umweltsenat hija kkostitwita mill-president, mill-maġistrati u minn membri ġuristi oħrajn esperti fil-qasam u għandha tiġi stabbilita fil-Ministeru Federali kompetenti. Il-kostituzzjoni, il-funzjonijiet, u l-proċeduri ta’ din l-entità huma rregolati permezz tal-liġi federali. Id-deċiżjonijiet tagħha ma jistgħux jiġu annullati jew emendati permezz ta’ proċeduri amministrattivi; id-deċiżjonijiet tagħha jistgħu jiġu kkontestati permezz ta’ rikors quddiem il-Verwaltungsgerichtshof.”

12.

L-Umweltsenat inħolqot fl-1993 u hija rregolata mill-Bundesgesetz über den Umweltsenat (Liġi federali dwar l-Umweltsenat; iktar ’il quddiem l-“USG 2000”).

13.

Skont l-Artikolu 1 tal-USG 2000:

“1.   Għandu jiġi stabbilit Umweltsenat fil-Bundesministerium für Land — und Forstwirtschaft Umwelt und Wasserwirtschaft (Ministeru Federali tal-Agrikoltura, tal-Foresti, tal-Ambjent u tar-Riżorsi tal-Ilma).

2.   L-Umweltsenat għandu jkun kompost minn għaxar maġistrati u minn 32 ġurista ieħor […]”

14.

Skont l-Artikolu 4 tal-USG 2000:

“Il-membri tal-Umweltsenat jwettqu dmirijiethom b’mod indipendenti u ma humiex marbuta b’istruzzjonijiet.”

15.

L-Artikolu 5 tal-USG 2000 jipprovdi wkoll li:

“L-Umweltsenat tiddeċiedi dwar appelli li jirrigwardaw kwistjonijiet imsemmija fl-ewwel u fit-tieni parti tal-Umweltverträglichkeitsprüfungsgesetz 2000 (Liġi tal-Awstrija dwar l-evalwazzjoni tal-effetti fuq l-ambjent tal-2000; iktar ’il quddiem l-“UVP-G 2000” ( 4 )) […]”.

16.

L-Artikolu 6 tal-USG 2000 sussegwenti jipprovdi li:

“Id-deċiżjonijiet tal-Umweltsenat ma jistgħux jiġu annullati jew emendati permezz ta’ proċeduri amministrattivi. Huma jistgħu jiġu kkontestati quddiem il-Verwaltungsgerichtshof.”

17.

L-UVP-G 2000 ittrasponiet id-Direttiva 85/337 fis-sistema legali tal-Awstrija. Ir-rekwiżiti biex proġetti partikolari jiġu suġġetti għas-SEA huma stabbiliti fl-Artikolu 3(1):

“1.   Il-proġetti msemmija fl-Anness I kif ukoll il-bidliet f’dawn il-proġetti għandhom ikunu suġġetti għal evalwazzjoni tal-effetti fuq l-ambjent skont id-dispożizzjonijiet li ġejjin. Għall-proġetti msemmija fil-kolonni 2 u 3 tal-Anness I għandha tiġi applikata l-proċedura ssemplifikata […]”.

18.

L-Artikolu 2(2) tal-UVP-G 2000 jiddefinixxi l-kunċett ta’ proġett:

“2.   Proġett huwa t-twettiq ta’ installazzjoni jew ta’ intervent ieħor fuq l-ambjent jew fuq il-pajsaġġ, inklużi l-miżuri kollha konnessi miegħu, mil-lat ġeografiku u materjali. Proġett jista’ jinkludi installazzjoni waħda jew iktar jew intervent wieħed jew iktar, jekk fosthom ikun hemm konnessjoni ġeografika jew materjali”.

19.

It-titoli tat-tabelli tal-Anness I għall-UVP-G 2000 jindikaw il-proġetti suġġetti għal proċedura ta’ SEA. Minn naħa, fil-kolonni 1 u 2 tal-Anness jissemmew il-proġetti kollha li huma suġġetti għal evalwazzjoni tal-effetti fuq l-ambjent u li għandhom jiġu suġġetti għall-proċedura tas-SEA (kolonna 1) jew għal proċedura ssemplifikata (kolonna 2). Min-naħa l-oħra, fil-kolonna 3 jissemmew il-proġetti li għandhom jiġu suġġetti għal evalwazzjoni tal-effetti fuq l-ambjent biss meta ċerti kundizzjonijiet huma sodisfatti.

20.

Fil-punt (a) tal-kolonna 1 tal-punt 16 jissemmew il-“kejbils tal-elettriku fil-għoli b’voltaġġ ta’ 220 kV jew iktar u tul ta’ iktar minn 15-il km”. Fil-punt (b) tal-kolonna 3 tal-istess punt, jissemmew il-“kejbils tal-elettriku fl-għoli li jinsabu f’żoni taħt protezzjoni speċjali li jissemmew fil-kategorija A jew B b’voltaġġ ta’ 110 kV jew iktar u b’tul ta’ iktar minn 20 km”.

21.

B’digriet tat-2 ta’ Mejju 2008, l-Umweltsenat għamlet domanda preliminari intepretattiva skont l-Artikolu 234 KE. Wara li argumentat fil-qosor li jeżistu l-kundizzjonijiet għall-applikazzjoni tal-imsemmija dispożizzjoni (b’mod partikolari, li l-entità tar-rinviju għandha natura ġudizzjarja), l-Umweltsenat għamlet lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domanda preliminari li ġejja:

“Id-Direttiva tal-Kunsill 85/337/KEE tas-27 ta’ Ġunju 1985 dwar l-evalwazzjoni tal-effetti ta’ ċerti proġetti pubbliċi u privati fuq l-ambjent […] għandha tiġi interpretata fis-sens li, Stat Membru huwa marbut jipprovdi għal obbligu li ssir evalwazzjoni tat-tipi ta’ proġetti elenkati fl-Anness I tad-direttiva, b’mod partikolari fil-punt 20 (Bini ta’ kejbils tal-elettriku fil-għoli b’voltaġġ ta’ 220 kV jew iktar u tul ta’ aktar minn 15-il kilometru), anki għal dak li jikkonċerna l-installazzjoni proġettata fit-territorju ta’ żewġ Stati Membri jew aktar meta l-limitu li jagħti lok għall-obbligu li ssir evalwazzjoni (f’dan il-każ it-tul ta’ aktar minn 15-il kilometru) ċertament ma huwiex milħuq mill-parti tal-installazzjoni li tinsab fit-territorju tiegħu iżda, min-naħa l-oħra, jintlaħaq, saħansitra jinqabeż, jekk tiġi inkluża l-parti tal-installazzjoni proġettata li tinsab fit-territorju ta’ l-Istat Membru ġar jew ta’ Stati Membri ġirien?”

22.

Id-digriet tal-Umweltsenat ġie rreġistrat fir-Reġistru tal-Qorti tal-Ġustizzja fid-19 ta’ Mejju 2008. Alpe Adria Energía SpA u l-Ombudsman għall-ambjent tal-Land ta’ Karinzja kif ukoll il-Kummissjoni ressqu osservazzjonijiet, fit-terminu previst mill-Artikolu 23 tal-Istatut tal-Qorti tal-Ġustizzja.

23.

La l-Kummissjoni u lanqas il-partijiet għall-kawża prinċipali ma talbu li ssir seduta fit-terminu previst, u għaldaqstant il-każ kien lest għat-tħejjija ta’ dawn il-konklużjonijiet fl-24 ta’ April 2009.

24.

Id-domanda preliminari li għamlet l-Umweltsenat tqajjem mill-ġdid dubji rigward il-kapaċità tal-entitajiet indipendenti tal-Awstrija li jressqu talba għal deċiżjoni preliminari skont l-Artikolu 234 KE. Minkejja li f’din il-proċedura għal deċiżjoni preliminari ħadd ma qajjem din il-problema, xorta jeħtieġ li tiġi analizzata, minħabba l-importanza li dawn l-entitajiet għandhom fi ħdan l-istruttura ġudizzjarja tal-Awstrija. Il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet kemm-il darba dwar in-natura ġudizzjarja tal-imsemmija entitajiet, imma mhux dejjem bl-istess mod. F’dan il-kuntest, għandha titfakkar il-ġurisprudenza u għandhom jiġu esposti ċerti kunsiderazzjonijiet li jgħinu sabiex tiġi identifikata l-gwida li jagħtu.

25.

Fis-sentenza Vaassen-Goebbels ( 5 ), il-Qorti tal-Ġustizzja sostniet li l-awturi tar-rinviju għal deċiżjoni preliminari għandhom jiġu ddefiniti skont kriterji Komunitarji u mhux skont id-dritt nazzjonali. Fuq il-bażi ta’ din il-premessa, il-Qorti tal-Ġustizzja stabbiliet ir-rekwiżiti magħrufa li jeżiġu li l-qrati jkollhom oriġini legali, ikunu permanenti, jipprovdu għan-natura kontradittorja tal-proċedura, ikollhom natura obbligatorja u japplikaw ir-regoli tad-dritt. Kif spjegajt fil-konklużjonijiet tiegħi fil-kawża De Coster, mal-mogħdija taż-żmien dawn ir-rekwiżiti ttaffew, sakemm saru jinkludu taħlita ta’ istituzzjonijiet, li mhux dejjem huma koerenti mal-ispirtu ġudizzjarju li fuqu huwa msejjes l-Artikolu 234 KE.

26.

Din l-attitudni flessibbli tal-ġurisprudenza kkawżat ċerti problemi li l-Qorti tal-Ġustizzja għadha ma solvietx. Minħabba li r-rinviju għal deċiżjoni preliminari ġie estiż għal awtoritajiet b’funzjonijiet simili għal dawk ġudizzjarji, entitajiet li ma jaqgħux taħt is-sistema ġudizzjarja ta’ Stat Membru tħallew iressqu talbiet għal deċiżjoni preliminari. Ir-riżultat ma huwiex kompletament negattiv, peress li kull tradizzjoni nazzjonali tqassam is-setgħa ġudizzjarja fuq il-bażi tal-kultura u tal-użanzi tagħha, u d-dritt Komunitarja għandu jirrispetta dan it-tqassim. Madankollu, dan l-iżvilupp jimplika periklu: f’daqqa waħda jiġu introdotti fid-djalogu, dwar id-deċiżjonijiet preliminari, entitajiet kważi-ġudizzjarji li ma għandhom l-ebda konnessjoni mal-funzjonijiet ġudizzjarji. Dan il-bilanċ delikat tkisser diversi drabi, bħal fil-kawża Gabalfrisa ( 6 ), fejn ir-rinviju għal deċiżjoni preliminari mressaq minn “tribunal económico-administrativo” Spanjol ġie kkunsidrat bħala ammissibbli. F’dan il-każ insibu riskju simili, li jikkonċerna s-“Senate” tal-Awstrija, entitajiet li ma jaqgħux taħt is-sistema ġudizzjarja ordinarja.

27.

F’dan il-kuntest, id-domandi tal-Umweltsenat jippermettu lill-Qorti tal-Ġustizzja li tiddefinixxi b’mod iktar dettaljat il-ġurisprudenza tagħha. Jiena stess hawnhekk qed nieħu l-okkażjoni biex niżviluppa l-argument li spjegajt ħafif ħafif fil-konklużjonijiet li ppreżentajt fil-kawża De Coster, u nitlob lill-Qorti tal-Ġustizzja tistabbilixxi ġurisprudenza iktar rigoruża u koerenti meta l-entitajiet li jinvokaw l-Artikolu 234 KE ma jkunux konnessi mas-sistema ġudizzjarja. Kważi kważi nazzarda nissuġġerixxi xi punti utli għall-protezzjoni tad-djalogu, rigward id-deċiżjonijiet preliminari, stabbilit mill-imsemmija dispożizzjoni, sabiex ikun żgurat li d-djalogu jibqa’ fis-seħħ u għaldaqstant aċċessibbli għal dawk li ngħataw il-funzjoni li jiddeċiedu dwar il-kwistjonijiet bejn il-partijiet.

28.

Kif sostnejt fil-konklużjonijiet li ppreżentajt fil-kawża De Coster, l-estensjoni tal-mekkaniżmu stabbilit mill-Artikolu 234 KE lil hinn mil-limiti tas-sistema ġudizzjarja jwassal għal għadd ta’ diffikultajiet li għandhom jiġu kkunsidrati ( 7 ). M’iniex se nirrepeti dak li diġà għidt, però nixtieq nisħaq fuq ċerti kunċetti li huma partikolarment interessanti fid-dawl tal-evoluzzjoni tal-ġurisprudenza.

29.

Ma huwiex neċessarju jiġi enfasizzat ir-rwol strateġiku li għandhom il-qrati nazzjonali għal dak li jikkonċerna l-applikazzjoni tad-dritt Komunitarju. Billi rrediġew l-Artikolu 234 KE u żammewh l-istess għal iktar minn nofs seklu, il-fondaturi tal-Unjoni u s-suċċessuri tagħhom ikkonċentraw l-attenzjoni tagħhom fuq it-tisħiħ tal-leħen istituzzjonali ta’ waħda mis-setgħat tal-Istati Membri: il-ġustizzja. L-għażla hija waħda maħsuba u l-istorja tixhed dan. L-Unjoni kienet ikkaratterizzata mill-fatt li hija integrazzjoni ta’ dritt u permezz tad-dritt, biex b’hekk ġie stabbilit ir-rwol fundamentali tal-qrati fl-ispazju kostituzzjonali Ewropew ( 8 ). Ir-rinviju għal deċiżjoni preliminari huwa l-konferma ta’ din ir-realtà mill-perspettiva proċedurali. Peress li huwa poter ibbażat fuq l-indipendenza, fuq ir-rispett tal-liġi u fuq is-soluzzjoni tat-tilwim, il-maġistratura għandha leħen partikolari, maqtugħa mix-xena politika u marbuta biss mar-rieda tad-dritt ( 9 ). Meta taw poteri speċjali lill-qrati nazzjonali, it-trattati pprovaw isaħħu l-awtorità ta’ sistema żagħżugħa, li nħolqot apposta għal organizzazzjoni internazzjonali li qatt ma kien hemm bħalha qabel.

30.

Is-suċċess ta’ dan l-istrument jidher ċar. Bis-saħħa tad-djalogu bejn il-qrati, ġew iddefiniti, wieħed wieħed, il-karatteristiċi ġenetiċi tas-sistema l-ġdida: l-effett dirett ( 10 ), is-supremazija tad-dritt Komunitarju ( 11 ), ir-responsabbiltà ( 12 ), l-effettività ( 13 ), l-ekwivalenza ( 14 ) u bosta prinċipji oħrajn li fformaw is-sistema legali tal-Unjon ( 15 ). Barra minn hekk, peress li dawn huma entitajiet indipendenti u li għandhom mezzi ta’ natura eżekuttiva, l-applikazzjoni tar-regoli Ewropej ibbenefikat mill-awtorità li tagħti l-imparzjalità ( 16 ).

31.

Ir-rwol strateġiku tal-qrati nazzjonali ma jibqax jissussisti meta fid-djalogu rigward id-deċiżjonijiet preliminari jidħlu entitajiet li għandhom natura amministrattiva, li jiddependu mill-poter tal-eżekuttiv u li ma jkollhomx status bħal qorti. Minkejja li ċerti entitajiet tal-eżekuttiv għandhom kompetenzi simili għal dawk ġudizzjarji, ma għandux jinħeba l-wiċċ veru tal-amministrazzjoni pubblika għaliex ċertu tip ta’ proċedura għandha karatteristiċi ta’ proċedura ġudizzjarja. Din il-kritika ssir iktar iebsa jekk wieħed josserva li, ġeneralment, id-deċiżjonijiet ta’ dawn il-kważi-qrati jistgħu jiġu kkontestati quddiem il-qrati awtentiċi tal-Istat. Jekk l-Artikolu 234 KE attribwixxa lil wieħed mill-poteri tal-Istat ir-rwol ta’ interlokutur ipprivileġġjat, ma jagħmilx sens li l-portata ta’ din id-dispożizzjoni tiġi estiża sabiex fid-djalogu rigward id-deċiżjonijiet preliminari jiġu inklużi entitajiet oħrajn li d-deċiżjonijiet tagħhom eventwalment jistgħu jiġu kkontestati quddiem il-qrati. Għal dawn ir-raġunijiet, fil-konklużjonijiet li ppreżentajt fil-kawża De Coster, ipproponejt eċċezzjoni mir-regola ġenerali meta d-deċiżjonijiet amministrattivi ma jkunux jistgħu jiġu kkontestati quddiem qorti ( 17 ), każ fejn tkun għalkollox iġġustifikata l-estensjoni tal-Artikolu 234 KE għal sitwazzjonijiet oħrajn sabiex ikun evitat ir-riskju li jkunu kompromessi l-koerenza u l-uniformità tad-dritt Komunitarju, u fl-istess ħin jiġi ppreġudikat id-dritt fundamentali għal protezzjoni ġudizzjarja effettiva.

32.

L-awtorità tas-sistema legali Ewropea għalhekk għandha komponent ġudizzjarju qawwi. Ma nkunux qed neżaġeraw jekk nikkunsidraw li l-Qorti tal-Ġustizzja bħala responsabbli, fl-aħħar mill-aħħar, mil-leġiżlazzjoni tal-Unjoni permezz tal-qrati nazzjonali.

33.

Il-Qorti tal-Ġustizzja mhux dejjem tat risposta koerenti għat-tħassib muri. Wara l-konklużjonijiet li ppreżentajt fil-kawża De Coster, it-tħassib li jsir ordni fil-ġurisprudenza jidher li naqas, pero’ l-ordni attwali tal-ġurisprudenza xorta waħda ma tipprovdix gwida ċara. Minkejja li l-kawżi Schmid ( 18 ) u Syfait ( 19 ) ġew konklużi b’dikjarazzjoni ta’ inammissibbiltà ta’ żewġ talbiet għal deċiżjoni preliminari mressqa minn entitajiet relatati mal-awtoritajiet amministrattivi, din il-konklużjoni ġiet deċiża minħabba n-nuqqas ta’ indipendenza tal-entitajiet tar-rinviju. Fl-imsemmija sentenzi, ma hemmx riflessjoni min-naħa tal-Qorti tal-Ġustizzja fid-dawl tal-bilanċ istituzzjonali meħtieġ mill-Artikolu 234 KE, u jidher li tkun meħtieġa immaġinazzjoni kbira biex wieħed jipperċepixxi din l-attenzjoni.

34.

Minkejja dan, hemm ċertu qbil bejn il-konklużjonijiet tiegħi fil-kawża De Coster u l-istat attwali tal-ġurisprudenza. Se nipprova nispjega din is-simbjoċi, minkejja li hemm ir-riskju li ninterpreta b’mod żbaljat l-intenzjoni tal-Qorti tal-Ġustizzja.

35.

L-Artikolu 234 KE jistabbilixxi djalogu bejn il-qrati sabiex tkun iggarantita l-applikazzjoni uniformi tad-dritt Komunitarju fl-Istati Membri kollha ( 20 ). Il-Qorti tal-Ġustizzja ppermettiet li entitajiet differenti ħafna jipparteċipaw f’dan id-djalogu, biex b’hekk tat lok għal interpretazzjoni wisq ġeneruża tas-sentenza Vaassen-Goebbels. Dan id-difett, minkejja l-problemi msemmija iktar ’il fuq, huwa b’xi mod ġustifikabbli. L-organizzazzjoni tal-ġustizzja f’Ewropa magħmula minn seba’ u għoxrin Stat Membru hija msejsa fuq parametri u proġetti ferm eteroġeni. Huwa diffiċli li jiġi kkonċepiet mudell komuni biex tkun deskritta l-funzjoni ġudizzjarja ta’ daqstant pajjiżi, diffikultà li wasslet biex tintlaqa’ interpretazzjoni daqstant ġenerika u wiesgħa tal-kriterji stabbiliti fis-sentenza Vaassen-Goebbels ( 21 ). Barra minn hekk, f’ċerti tradizzjonijiet ġuridiċi l-ġustizzja amministrattiva hija marbuta mal-poter tal-eżekuttiv, sabiex tkun osservata s-separazzjoni tal-poteri. Ħadd ma jista’ jiddubita li l-Conseil d’État Franċiż, istituzzjoni indispensabbli għall-iżvilupp tad-dritt pubbliku kontemporanju, ma jaqax taħt id-definizzjoni ta’ “qorti jew tribunal” skont l-Artikolu 234 KE. Madankollu, fil-kuntest tat-tqassim tal-poteri mwettqa mill-kostituzzjonijiet suċċessivi Franċiżi, il-Conseil d’État qatt ma ddaħħal fis-sistema ġudizzjarja. Is-sitwazzjoni hija kważi simili f’dawk l-Istati li ma għandhomx sistema legali amministrattiva speċjalizzata, imma biss qrati li ma jaqgħux taħt is-sistema ġudizzjarja, minkejja li jkunu konnessi mal-amministrazzjoni biss permezz ta’ rabtiet formali ( 22 ).

36.

Il-ġurisprudenza Komunitarja introduċiet lil dawn il-qrati fid-djalogu rigward id-deċiżjonijiet preliminari, mhux sabiex jiżdied l-għadd ta’ rinviji, imma pjuttost biex tkun ippreservata l-awtonomija istituzzjonali tal-Istati Membri. Fi ftit kliem, il-ġurisprudenza estendiet l-applikazzjoni tal-Artikolu 234 KE fit-tentattiv li jintlaqgħu t-tradizzjonijiet kulturali komuni fil-formazzjoni ta’ dibattitu ġudizzjarju Ewropew. Ma naqbilx ma’ dawk li jsostnu li wara din il-ġurisprudenza hemm moħbija x-xewqa tal-Qorti tal-Ġustizzja li teżerċita kontroll fuq l-għadd ta’ proċeduri mressqa quddiemha. Jekk hemm xorta ta’ docket control, dan il-kriterju jista’ jkun kontroproduċenti u jgħabbi lill-Qorti tal-Ġustizzja b’ħafna proċeduri. Barra minn hekk, inqis li l-ġurisprudenza għandha l-għan sottostanti li tosserva u turi ċerta deferenza fir-rigward tal-kunċett tal-funzjoni ġudizzjarja f’kull Stat Membru. Minn dan il-kuntest, tirriżulta l-ħtieġa li jinżamm bilanċ bejn in-natura strettament ġudizzjarja tar-rinviji għal deċiżjonijiet preliminari u t-tqassim tal-poteri fl-Istati Membri individwali.

37.

Għalhekk, jidher li jkun aħjar jekk jiġi rkuprat il-kontenut tal-konklużjonijiet li ppreżentajt fil-kawża De Coster, filwaqt li nżid xi sfumatura li tiddefinixxi s-sinjifikat tagħhom.

38.

Biex titħejja t-triq, għandu jiġi ċċarat l-ispirtu tal-Artikolu 234 KE, wara iktar minn nofs seklu ta’ ħajja. Għalhekk jidher ukoll neċessarju li jissemmew ċerti konsegwenzi li jirriżultaw mill-konklużjonijiet tiegħi fil-kawża De Coster ( 23 ), biex nikkuntestwalizzawhom f’direzzjoni li hija iktar konsistenti mal-approċċ meħud mill-Qorti tal-Ġustizzja.

39.

Din l-analiżi tibda min-natura ġudizzjarja tar-relazzjoni dwar id-deċiżjonijiet preliminari. Qabel ma jiġu eżaminati fil-fond ir-rekwiżiti stabbiliti mis-sentenza Vaassen-Goebbels, għandu jiġi vverifikat jekk l-entità tar-rinviju taqax taħt is-sistema ġudizzjarja tal-Istat Membru kkonċernat. Wara, il-Qorti tal-Ġustizzja għandha teżamina r-rekwiżiti tal-legalità, tal-permanenza, tal-proċedura ta’ kontradittorju, tan-natura obbligatorja u l-applikazzjoni ta’ regoli tad-dritt. Għar-raġunijiet imsemmija iktar ’il fuq, fil-punti 35 u 36, dawn ir-rekwiżiti ma ġewx applikati b’mod rigoruż ħafna. Kif sostnejt fil-konklużjonijiet tiegħi fil-kawża Roda Golf, ir-rinviju għal deċiżjoni preliminari huwa mifhum bħala kooperazzjoni bejn il-qrati ( 24 ). Għaldaqstant, din hija relazzjoni kostruttiva bejn qorti u qorti u mhux bejn kawża u kawża, li tispjega għaliex, ladarba jiġu stabbiliti l-partijiet involuti f’din il-kooperazzjoni, l-approċċ isir iktar flessibbli ( 25 ).

40.

B’hekk, l-entitajiet li ma jaqgħux taħt is-sistema ġudizzjarja ta’ Stat Membru ma għandhomx il-locus standi biex iressqu talba għal deċiżjoni preliminari. Madankollu, din ir-regola tagħraf żewġ eċċezzjonijiet fundamentali, li se jiġu eżaminati fil-punti li ġejjin.

41.

Kif spjegajt fil-kawża De Coster, meta entità kważi-ġudizzjarja tadotta deċiżjonijiet li ma jkunux jistgħu jiġu kkontestati quddiem qrati awtentiċi, jiġi impost ir-rispett tad-dritt fundamentali għal protezzjoni ġudizzjarja effettiva, flimkien mal-prinċipju tal-applikazzjoni uniformi u koerenti tad-dritt Komunitarju ( 26 ). F’dawn iċ-ċirkustanzi, il-Qorti tal-Ġustizzja għandha tirrispondi lil entità li għandha tiddeċiedi definittivament rigward kawża, mingħajr iktar talbiet ta’ eżami mill-ġdid, sabiex id-deċiżjoni adottata ma tkunx inkompatibbli mas-sistema legali Ewropea.

42.

Għandu jingħad li, kuntrarjament għall-każ tad-djalogu bejn il-qrati, f’dan il-każ ir-rekwiżiti Vaassen-Goebbels għandhom jiġu applikati b’mod ferm rigoruż. Rigorożità ferm differenti minn dik meħtieġa għall-qrati li jaqgħu taħt is-sistema ġudizzjarja. Jidher raġonevoli li deroga mill-Artikolu 234 KE daqshekk ċara għandha tiġi kkompensata b’riġidità ikbar fil-verifika tar-rekwiżiti inerenti għall-kunċett ta’ qorti. Din it-teżi ġiet ikkonfermata fil-ġurisprudenza, peress li l-Qorti tal-Ġustizzja qieset li, anki fil-każ li rikors ma jiġix ammess quddiem qorti, l-entitajiet li ma jkunux qrati u li ma jkollhomx ir-rekwiżiti minimi ta’ indipendenza ma jistgħux iressqu talbiet għal deċiżjonijiet preliminari skont l-Artikolu 234 KE ( 27 ).

43.

Hemm deroga oħra għar-regola ġenerali, mingħajr dubju dik li tirrifletti l-iktar l-iżvilupp tal-ġurisprudenza. Huwa ċar li l-Qorti tal-Ġustizzja tradizzjonalment aċċettat, u mingħajr l-ebda bażi leġiżlattiva, talbiet għal deċiżjonijiet preliminari mingħand entitajiet li ma jaqgħux taħt is-sistema ġudizzjarja tal-Istati Membri rispettivi. Din iċ-ċirkustanza tinsab, b’mod partikolari, fis-sistema amministrattiva, li hija ferm differenti rigward il-mudelli ta’ stħarriġ ġudizzjarju.

44.

Id-dritt amministrattiv kontemporanju Ewropew huwa r-riżultat tar-rivoluzzjoni li għaddiet minnha Franza fi tmiem is-seklu 18, meta l-istħarriġ ġudizzjarju tal-amministrazzjoni kien ibbażat fuq interpretazzjoni pjuttost riġida tas-separazzjoni tal-poteri ( 28 ). Peress li s-sentenzi espressi rigward l-amministrazzjoni setgħu jimplikaw, min-naħa tagħhom, forma ta’ amministrazzjoni, fl-Ewropa ġiet stabbilita ġustizzja amministrattiva parallela għas-setgħa ġudizzjarja (peress li, inkella, dan il-pilastru kien se jitbiddel f’poter tal-eżekuttiv), imma mingħajr ma saret tagħmel parti mill-amministrazzjoni pubblika, biex b’hekk ġie ssalvagwardjat il-prinċipju tal-indipendenza. Il-Professur García de Enterría jiddeskrivi b’mod tassew mill-aqwa dan il-proċess, meta jikteb li “mill-użu interessat inizjali tal-prinċipju tas-separazzjoni tal-poteri fl-aħħar irriżultat sistema speċifika ta’ ġustizzja amministrattiva […], li kienet struttura sa mill-bidu nett bħala kontroll imwettaq minn entitajiet speċjalizzati tal-istess amministrazzjoni, u mhux minn qrati barranin u indipendenti minn din tal-aħħar […]. Il-ħolqien ta’ dan il-mekkaniżmu, li sussegwentement beda jissejjaħ sistema kontenzjuża u amministrattiva, kien xogħol l-istess Napuljun, li kellu iktar ħiliet bħala leġiżlatur milli bħala kmandant tal-armata” ( 29 ).

45.

Minn dan il-kunċett tal-“ġustizzja residwa” żviluppat sistema legali speċjali u indipendenti, bil-għan li tiggarantixxi li l-amministrazzjoni tkun subordinata għal-liġi, sistema li waslet sa żminijietna filwaqt li żammet il-karatteristiċi oriġinali prinċipali tagħha ( 30 ).

46.

Dan ma huwiex l-uniku mudell ta’ sistema kontenzjuża u amministrattiva preżenti fl-Ewropa, imma tirrappreżenta espressjoni importanti tagħha, li tikkostitwixxi l-preċedent għad-dritt amministrattiv tal-epoka moderna, u ġie ttraspost minn għadd ta’ Stati Membri: Franza, l-Olanda, il-Belġju, l-Italja u l-Greċja għażlu mudell pur ta’ separazzjoni, filwaqt li Stati oħrajn, bħall-Ġermanja, l-Awstrija, ir-Repubblika Ċeka, il-Polonja u l-Litwanja stabbilew sistemi ġurisdizzjonali awtonomi u separati mis-sistema ġudizzjarja ordinarja, li tradizzjonalment insibuha fil-kawżi f’materji ċivili u kriminali ( 31 ). Għaldaqstant, jista’ jinftiehem kif il-Qorti tal-Ġustizzja, fejn tintalab tiddeċiedi deċiżjoni preliminari fuq talba ta’ entitajiet tal-ġustizzja amministrattivi ta’ din ix-xorta, tilqa’ t-talbiet li jsirulha bla ebda oġġezzjoni.

47.

Din l-evalwazzjoni hija bbażata fuq idea li tat lok għall-impuls għall-interpretazzjoni tal-Artikolu 234 KE. Billi r-rinviju għal deċiżjoni preliminari jsir iktar flessibbli, il-Qorti tal-Ġustizzja ssaħħaħ il-valur tad-deċiżjonijiet kostituzzjonali adottati mill-Istati Membri. Meta tiftaħ il-bieb għad-djalogu bejn il-qrati u l-entitajiet li ma jaqgħux taħt is-sistema ġudizzjarja fis-sens strett tat-terminu, il-Qorti tal-Ġustizzja tirrikonoxxi li l-Istati tal-Unjoni għandhom il-kompetenza biex jiddefinixxu l-kompożizzjoni u t-tqassim tal-poteri, skont dak li huwa stabbilit fil-Kostituzzjoni nazzjonali. Jekk Stat Membru jagħti funzjonijiet ġudizzjarji lil entitajiet kważi-ġudizzjarji, filwaqt li jirratifika din id-deċiżjoni fil-mument meta jadotta l-Kostituzzjoni, hemm rieda marbuta b’mod intrinsiku mal-identità u mal-awtonomija kostituzzjonali nazzjonali, li tiġi osservata mill-Qorti tal-Ġustizzja ( 32 ). Konsegwentement, l-Artikolu 234 KE jipprovdi mezz ta’ komunikazzjoni mal-awtoritajiet nazzjonali li jkunu awtorizzati kostituzzjonalment sabiex jamministraw il-ġustizzja. F’ċerti Stati Membri din il-funzjoni tingħata esklużivament lis-setgħa ġudizzjarja filwaqt li fi Stati oħrajn hija maqsuma bejn awtoritajiet differenti, fi ħdan struttura leġittima tal-organizzazzjoni istituzzjonali li d-dritt Komunitarju ma jikkontestax.

48.

Wara din l-ispjegazzjoni qasira dwar l-oriġini tal-qrati amministrattivi, issa ser nikkonċentra fuq it-tieni eċċezzjoni għar-regola ġenerali, li tawtorizza lil entità kważi-ġudizzjarja li tressaq talbiet għal deċiżjoni preliminari meta teżerċita funzjonijiet ġudizzjarji skont dispożizzjoni formali jew sostantiva tal-Kostituzzjoni.

49.

Kif għidt fil-punt 42 ta’ dawn il-konklużjonijiet, din id-deroga għall-prinċipju ġenerali timplika, anzi, applikazzjoni iktar rigoruża tal-kriterji Vaassen-Goebbels. Peress li l-entità tar-rinviju ma taqax taħt is-sistema ġudizzjarja u hija suġġetta għal regoli proċedurali differenti, tista’ tkun estranja għall-prattiki konvenzjonali li jikkaratterizzaw kawża. Għaldaqstant jeħtieġ li l-Qorti tal-Ġustizzja tivverifika bl-ikbar attenzjoni r-rekwiżiti msemmija iktar ’il fuq, prinċipalment dak tal-indipendenza, biex ma jitqiegħedx fid-dubju l-iskop oriġinali tal-Artikolu 234 KE, kif ġie rrilevat fil-ġurisprudenza reċenti tal-Qorti tal-Ġustizzja u li tispjega l-eżitu tal-kawżi Schmid u Syfait imsemmija iktar ’il fuq.

50.

L-Artikolu 234 KE jistabbilixxi djalogu bejn il-qrati li jaċċettaw eċċezzjonijiet biss f’ċirkustanzi speċifiċi: l-ewwel nett, jekk ma tkunx prevista l-possibbiltà li jiġi ppreżentat rikors quddiem qorti nazzjonali, u t-tieni nett, meta l-entità tar-rinviju, minkejja li tkun awtorità kważi-ġudizzjarja, ikunu ngħatawlha funzjonijiet ġudizzjarji skont id-dispożizzjonijiet formali jew sostantivi kostituzzjonali. Fiż-żewġ każijiet, il-kriterji Vaassen-Goebbels għandhom jiġu applikati b’mod rigoruż, biex ma jiddgħajjfux il-bażi ta’ mekkaniżmu fundamentali għall-iżvilupp tad-dritt Komunitarju, bħat-talba għal deċiżjoni preliminari.

51.

Din l-interpretazzjoni tal-Artikolu 234 KE, ibbażata fuq il-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, għandha vantaġġi f’setturi oħrajn, li jixirqilhom ċerta attenzjoni. Is-supremazija tas-sistema legali Komunitarja timponi li, meta jkun hemm kunflitt bejn ir-regoli, huwa d-dritt nazzjonali li ma għandux jiġi applikat. Is-sentenza Fratelli Costanzo ( 33 ) kkonfermat l-estensjoni ta’ dan il-prinċipju għall-qasam tal-amministrazzjoni pubblika, fejn hemm, ukoll hemm l-obbligu li ma jiġux applikati r-regoli nazzjonali li ma jkunux kompatibbli mar-regoli Ewropej ( 34 ). Minkejja l-kritika li saritilha, din il-ġurisprudenza ġiet ikkonfermata u rripetuta f’kawżi bħal CIF ( 35 ) jew Ciola ( 36 ). L-oġġezzjoni prinċipali li ssir fir-rigward ta’ din il-ġurisprudenza tirriżulta proprju mill-mekkaniżmu għal deċiżjoni preliminari pprovdut fl-Artikolu 234 KE, peress li huwa pjuttost dubjuż il-fatt li awtorità amministrattiva, li ma għandiex is-setgħa li tressaq rinviju għal deċiżjoni preliminari, xorta jkollha l-obbligu li ma tapplikax ir-regoli tad-dritt intern. Il-qorti nazzjonali dejjem tista’ sserraħ fuq l-għajnuna rigward l-interpretazzjoni li tagħtiha l-Qorti tal-Ġustizzja, għajnuna li hija ggarantita mid-djalogu rigward id-deċiżjonijiet preliminari, filwaqt li l-amministrazzjoni taġixxi mingħajr tali għajnuna ( 37 ).

52.

Din it-tensjoni tgħib jekk il-Qorti tal-Ġustizzja tillimita l-portata tas-sentenza Fratelli Costanzo għall-entitajiet li jkollhom locus standi biex iressqu rinviju għal deċiżjoni preliminari quddiemha. L-Artikolu 234 KE, kif interpretat mill-Qorti tal-Ġustizzja, jaċċetta li entitajiet kważi-ġudizzjarji jipparteċipaw għad-djalogu rigward id-deċiżjonijiet preliminari. Jekk il-fakultà li ma jiġux applikati r-regoli li jmorru kontra d-dritt Komunitarju tiġi llimitata għall-awtoritajiet li jkunu awtorizzati jressqu talbiet għal deċiżjonijiet preliminari, il-perikli marbuta mas-sentenza Fratelli Costanzo ma jibqgħux jissussistu. L-inċertezza kkawżata minn din is-sentenza, minbarra d-diffikultajiet prattiċi biex tkun estiża l-fakultà li ma jiġix applikat id-dritt nazzjonali għal entitajiet li huma suġġetti għall-prinċipju tal-ġerarkija amministrattiva, terġa’ tingħata d-dimensjoni korretta tagħha. B’dan il-mod, is-supremazija tad-dritt Komunitarju tkun illimitata għall-kuntest ġudizzjarju, l-istess bħas-supremazija tal-Kostituzzjoni jew tal-liġi, biex ikun evitat ir-riskju li uffiċjal pubbliku jmur kontra l-istruzzjonijiet mogħtija jew jinjora r-regoli amministrattivi li jirregolaw il-qasam deċiżjonali tiegħu ( 38 ).

53.

Wara li esponejt il-mod kif taħsibha l-Qorti tal-Ġustizzja rigward l-intepretazzjoni tal-Artikolu 234 KE, kif ukoll il-vantaġġi li jirriżultaw minn orjentazzjoni differenti ta’ din il-ġurisprudenza, issa ser neżamina l-applikazzjoni tal-kriterji msemmija iktar ’il fuq fir-rigward tal-entità tar-rinviju.

54.

L-Umweltsenat hija waħda mill-entitajiet kolleġjali rregolati mill-Artikolu 133(4) tal-Kostituzzjoni tal-Awstrija. Din id-dispożizzjoni tipprovdi deroga għar-regola ġenerali li tagħti l-kompetenza lill-Verwaltungsgerichtshof (Qorti Suprema Amministrattiva), li tippermetti lil awtoritajiet indipendenti jisimgħu appelli kontra d-deċiżjonijiet tal-amministrazzjoni. Bl-istess mod, l-Umweltsenat ġiet espressament irrikonoxxuta mill-Artikolu 11(7) tal-Kostituzzjoni, għalkemm dan ir-rikonoxximent ma jneħħihiex minn taħt il-genus stabbilit fl-Artikolu 133(4) imsemmi iktar ’il fuq.

55.

Il-Verfassungsgerichtshof (Qorti Kostituzzjonali tal-Awstrija) interpretat b’mod restrittiv is-setgħa li jkunu stabbiliti entitajiet indipendenti fil-qasam amministrattiv, peress li dawn jikkostitwixxu deroga mill-prinċipju li jagħti lill-Verwaltungsgerichtshof il-kompetenza li tiddeċiedi appelli ppreżentati kontra l-amministrazzjoni ( 39 ); madankollu, l-imsemmija qorti imponiet kundizzjonjiet sostantivi fir-rigward ta’ dawn l-awtoritajiet sabiex dawn isiru jixbhu iktar lid-dinamika ta’ qorti milli lid-dinamika ta’ entità amministrattiva ta’ eżami mill-ġdid. Insostenn ta’ dan, fost il-karatteristiċi l-oħra, il-qrati stabbiliti skont l-Artikolu 133(4) huma konformi mal-prinċipji stabbiliti fl-Artikolu 6 tal-Konvenzjoni Ewropea għall-Protezzjoni tad-Drittijiet tal-Bniedem, kif ukoll mal-ġurisprudenza tal-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem rigward din id-dispożizzjoni.

56.

L-Umweltsenat ġiet stabbilita fl-1993, bħala qorti indipendenti fuq il-bażi tal-Artikolu 133(4) tal-Kostituzzjoni tal-Awstrija, sabiex tiddeċiedi dwar l-appelli minn deċiżjonijiet adottati mill-amministrazzjoni kompetenti fil-qasam tal-ambjent skont l-ewwel u t-tieni parti tal-UVP-G 2000. Hija magħmula minn 42 membru, li għaxra minnhom huma membri tal-ġudikatura filwaqt li t-32 l-oħra huma ġuristi b’esperjenza kbira; il-membri ta’ din l-entità għandhom mandat li huwa irrevokabbli u joffru kull garanzija ta’ imparzjalità.

57.

Il-funzjonament intern tal-Umweltsenat jixbah lil dak ta’ qorti ordinarja, fejn jiġu segwiti regoli objettivi fuq it-tqassim tal-kawżi, minkejja li lill-president jingħatawlu poteri speċifiċi rigward in-nomina tar-relatur u tat-tielet membru tal-qorti ( 40 ). Id-deliberazzjoni hija sigrieta u l-membri huma marbuta bl-obbligu tal-kunfidenzjalità ( 41 ).

58.

Il-proċedura quddiem l-Umweltsenat hija rregolata bir-regoli ġenerali tal-Verwaltungsverfahrensgesetz (Liġi dwar il-proċeduri amministrattivi; iktar ’il quddiem l-“AVG”), bir-regoli speċjali introdotti mill-USG 2000. L-appell jiġi ppreżentat lill-amministrazzjoni konvenuta fi żmien erba’ ġimgħat min-notifika tad-deċiżjoni ( 42 ), li l-effetti tagħha jibqgħu sospiżi ex lege, sakemm ma jkunx hemm qbil espliċitu li jgħid il-kontra ( 43 ). Jista’ jippreżenta appell kull min ikun ħa sehem fil-proċedura amministrattiva, kif ukoll l-istituzzjonijiet elenkati fl-UVP-G 2000 ( 44 ). Il-proċedura, bil-miktub fl-ewwel fażi, tiggarantixxi l-osservanza tal-kontradittorju u tipprovdi li għandha ssir seduta, ex officio u fuq talba ta’ waħda mill-partijiet ( 45 ). Minkejja li ma hemmx l-obbligu li l-partijiet ikunu rrappreżentati minn avukat, kull parti kkonċernata tista’ tkun irrappreżentata minn avukat ( 46 ).

59.

L-Umweltsenat għandha l-ġurisdizzjoni tagħha stess. Minkejja li d-deċiżjonijiet tagħha jikkostitwixxu atti amministrattivi, huma għandhom l-awtorità ta’ res judicata, għandhom ikunu mmotivati, għandhom jingħataw waqt seduta pubblika, huma eżekuttivi u jistgħu jiġu kkontestati biss quddiem il-Verwarltungsgerichtshof ( 47 ).

60.

Skont il-kriterji deskritti fil-punti 54 sa 59 ta’ dawn il-konklużjonijiet, l-Umweltsenat hija entità li ma taqax taħt is-sistema ġudizzjarja tal-Awstrija, minkejja li ġiet rikonoxxuta espliċitament mill-Kostituzzjoni tal-pajjiż tagħha. L-Artikolu 133(4) u l-Artikolu 11(7) tal-Liġi Fundamentali tal-Awstrija jagħtu funzjonijiet ġudizzjarji lil istituzzjonijiet li ma jaqgħux taħt l-istruttura bażika ġudizzjarja, imma li għandhom elementi sostantivi li jagħmlu l-funzjonijiet imwettqa ekwivalenti għal dawk ta’ qorti ordinarja. Kif diġà sostnejt fil-punt 49 iktar ’il fuq, meta awtoritajiet kważi-ġudizzjarji jassumu kompetenzi ġudizzjarji, ir-rekwiżiti stabbiliti fis-sentenza Vaassen-Goebbels għandhom jiġu applikati b’mod ferm rigoruż. Minn dan jista’ jiġi dedott li l-Umweltsenat tissodisfa r-rekwiżiti rigward l-oriġini legali, il-permanenza, il-kontradittorju, in-natura obbligatorja u l-applikazzjoni ta’ regoli tad-dritt. Indizju ferm importanti, għalkemm mhux determinanti, huwa li l-Qorti Kostituzzjonali tal-Awstrija teħtieġ li l-Umweltsenat tosserva l-garanziji proċedurali stabbiliti mill-Artikolu 6 tal-Konvenzjoni Ewropea għall-Protezzjoni tad-Drittijiet tal-Bniedem.

61.

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet kollha msemmija iktar ’il fuq, inqis li l-Umweltsenat, bħala entità kważi-ġudizzjarja li teżerċita funzjonijiet ġudizzjarji, għandha r-rikonoxximent uffiċjali tal-Kostituzzjoni tal-Awstrija u hija għalkollox konformi ma’ dak li ġie stabbilit fis-sentenza Vaassen-Goebbels, b’tali mod li l-entità tar-rinviju jkollha kompetenza sħiħa biex tressaq talba għal deċiżjoni preliminari quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja skont l-Artikolu 234 KE.

62.

Id-dubju mqajjem f’dan il-każ għandu jingħata risposta sempliċi u ċara. Essenzjalment, l-Umweltsenat tistaqsi jekk il-kejl ta’ referenza ta’ proġett inter-Statali suġġett għad-Direttiva 95/337 għandux ikun illimitat għall-ispazju okkupat mill-proġett f’kull Stat Membru jew jekk għandux jinkludi l-biċċa xogħol kollha. Il-konsegwenzi prattiċi tad-deċiżjoni li l-Qorti tal-Ġustizzja tadotta huma rilevanti, peress li jekk il-Qorti tal-Ġustizzja tagħżel l-ewwel teżi, is-SEA li jkollha effett f’diversi Stati Membri għandha tiġi applikata b’mod frammentat f’kull wieħed minnhom, bħallikieku dawn huma proġetti differenti; jekk, però, il-Qorti tal-Ġustizzja tagħżel it-tieni teżi, l-evalwazzjoni tal-effetti fuq l-ambjent għandha titwettaq billi jiġi kkunsidrat il-proġett kollu, jiġifieri billi jiġu injorati l-fruntieri u l-awtoritajiet nazzjonali jkunu obbligati jikkollaboraw.

63.

Kif sostniet ġustament il-Kummissjoni fil-punt 20 tal-osservazzjonijiet bil-miktub, il-każ inkwistjoni jikkonċerna esklużivament l-obbligu li jiġu evalwati l-effetti fuq l-ambjent u mhux il-kontenut jew l-effetti ta’ din l-evalwazzjoni. Il-kawża — fi ftit kliem — tikkonċerna tilwima dwar il-kompetenzi, bil-għan li jiġi stabbilit jekk hux meħtieġ stħarriġ amministrattiv. Għaldaqstant, għandhom jiġu identifikati l-“proġetti” imsemmija fid-Direttiva 85/337, it-termini li skonthom għandhom jiġu applikati l-limiti pprovduti minn din tal-aħħar kif ukoll l-awtorità li għandha l-kompetenza biex twettaq il-funzjonijiet amministrattivi ta’ prevenzjoni imposti mill-istess direttiva.

64.

Il-Komunità Ewropea sostniet, bħala premessa għall-politika ambjentali tagħha, li l-aħjar politika ekoloġika hija dik li jiġi evitat sa mill-bidu nett tniġġis u problemi oħrajn, minflok ma jiġu miġġielda l-effetti tagħhom wara ( 48 ). Id-Direttiva 85/337 ġiet approvata b’dan il-għan, li tarmonizza l-proċeduri amministrattivi għall-evalwazzjoni tal-effetti ta’ ċerti xogħlijiet fuq l-ambjent. Il-filosofija ta’ dan l-istrument leġiżlattiv ġiet iddikjarata fl-Artikoli 2 u 4, li jipprovdu għal obbligu ta’ evalwazzjoni tal-effetti fuq l-ambjent qabel ma jitwettqu l-proġetti, li huma maqsuma f’żewġ gruppi: il-proġetti b’effett inkontestabbli (elenkati fl-Anness I), li għandhom dejjem ikunu ssuperviżjonati; u l-proġetti b’inqas effetti (li jinsabu fl-Anness II), li jiġu kkontrollati skont il-kriterji stabbiliti f’kull Stat Membru, imma dejjem fid-dawl tal-indikazzjonijiet inklużi fl-Anness III ( 49 ).

65.

Minħabba l-ispejjeż tal-proċedura tas-SEA, id-Direttiva 85/337 tiddefinixxi eżattament il-proġetti elenkati fl-Anness I. Fl-Anness II, il-karatteristiċi ta’ kull kategorija huma ddefiniti b’mod iktar ġenerali, għalkemm l-Istati Membri għandhom jippreċiżaw sal-inqas dettal iċ-ċirkustanzi li fihom is-SEA hija neċessarja ( 50 ). Ħadd ma għandu jistgħaġeb li l-Qorti tal-Ġustizzja interpretat b’mod restrittiv il-marġni ta’ diskrezzjoni li għandu kull leġiżlatur nazzjonali, biex tevita li l-Anness II jiġi distort minħabba l-użu ta’ kriterji nazzjonali wisq vagi jew superfiċjali. Għaldaqstant, id-deskrizzjoni ta’ kull tip ta’ proġett inkluża fid-Direttiva 85/337 hija ferm konkreta, sabiex ikun evitat li l-awtoritajiet nazzjonali jistgħu jinvokaw l-ambigwità tal-leġiżlazzjoni biex jevadu mill-obbligi tagħhom li jagħmlu evalwazzjoni tal-effetti fuq l-ambjent.

66.

Madankollu, din id-deskrizzjoni ddettaljata hija akkumpanjata minn deskrizzjoni ġenerali tal-“proġetti” tad-Direttiva 85/337. B’hekk, skont l-Artikolu 1(2) u l-Artikolu 2(1) it-terminu “proġett” għandu jfisser “l-eżekuzzjoni ta’ xogħlijiet ta’ kostruzzjoni jew ta’ istallazzjonijiet jew skemi oħra”, kif ukoll “interventi oħra fil-madwar u pajsaġġ naturali ”. L-istampa tiġi kkompletata billi jiġi ppreċiżat ukoll li s-SEA għandha titwettaq fil-każ ta’ proġetti “li x’aktarx ikun sejjer ikollhom impatt sinifikanti fuq l-ambjent bis-saħħa, fost ħwejjeġ oħra, tan-natura, id-daqs u l-lokazzjoni tagħhom”. Fl-aħħar nett, l-Anness IV jelenka l-informazzjoni li l-iżviluppatur tal-proġett għandu jagħti lill-awtorità kompetenti, sabiex tkun tista’ ssir l-evalwazzjoni rilevanti ( 51 ).

67.

Minn dan l-abbinament ta’ elementi jirriżultaw ċerti kunsiderazzjonijiet.

68.

L-ewwel nett, il-proġetti msemmija fl-Annessi I u II għandhom jiġu interpretati fid-dawl tal-imsemmija Artikoli 1(2) u 2(1), peress li l-lista eżatta tal-interventi saret f’kuntest ġuridiku iktar ġenerali u d-dispożizzjonijiet speċjali għandhom jiġu applikati skont id-dispożizzjonijiet iktar ġenerali ( 52 ). Għaldaqstant, meta l-Anness I, fil-punt 20, isemmi l-bini “ta’ kejblijiet [kejbils] ta’ l-elettriku fil-għoli b’voltaġġ ta’ 220 kV jew iktar u tul ta’ iktar minn 15-il km”, dan jirreferi għal dawn ix-xogħlijiet sakemm ikollhom “impatt sinifikanti fuq l-ambjent bis-saħħa, fost ħwejjeġ oħra, tan-natura, id-daqs u l-lokazzjoni tagħhom”.

69.

It-tieni nett, mill-kunsiderazzjonijiet preċedenti jirriżulta li d-definizzjoni ġenerali hija ferm effettiva biex tagħti sinjifikat konkret lil-limiti tal-proġetti; jiġifieri, tax-xogħlijiet imsemmija fl-anness, skont il-kapaċità ta’ produzzjoni ( 53 ), il-kapaċità ta’ ħażna tal-installazzjoni ( 54 ) u tat-tul tagħha ( 55 ), kundizzjonijiet magħrufa bħala “limiti tal-effetti fuq l-ambjent” ( 56 ). Il-karatteristiċi ta’ kull tip ta’ proġett jikkostitwixxu limiti li, min-naħa tagħhom, jiddeterminaw l-obbligu li jagħti bidu għall-proċedura tas-SEA skont l-Artikoli 5 sa 10 tad-Direttiva 85/337. Peress li dawn huma karatteristiċi li jnaqqsu l-kamp ta’ applikazzjoni tal-leġiżlazzjoni, għandhom jiġu interpretati fuq il-bażi ta’ żewġ kriterji: skont il-prinċipju interpretattiv li jipprovdi li l-eċċezzjonijiet għandhom jiġu interpretati b’mod restrittiv ( 57 ) u, mill-perspettiva tal-effetti negattivi globali tal-proġett, partikolarment fir-rigward tal-Artikolu 2(1) tad-Direttiva, li tirreferi għan-“natura”, għall-“kobor” u għall-“post” tal-proġett. Dawn il-kriterji huma kkunsidrati bħala koerenti mal-effetti globali tal-proġett fuq l-ambjent. Għaldaqstant, meta l-Annessi I u II jistabbilixxu limiti bbażati fuq waħda mill-karatteristiċi msemmija, id-Direttiva 85/337 tkun koerenti fit-totalità tagħha u tirreferi għall-istess sitwazzjoni bħal dik stabbilita fl-Artikolu 2(1).

70.

Fl-aħħar nett, għandhom jiġu evitati l-interpretazzjonijiet li jċaħħdu mis-sinjifikat tagħhom dispożizzjonijiet oħrajn tad-Direttiva. Skont dan il-kriterju, kunċett iggalvanizzat u territorjalment maqsum inaqqas l-utilità tal-Anness IV. Kif fakkart diġà fil-punt 66 ta’ dawn il-konklużjonijiet, dan l-anness jindika l-informazzjoni li għandha tingħata mill-iżviluppatur tal-proġett. Fost l-informazzjoni li għandha tingħata, hemm “[il]-karatteristiċi fiżiċi tal-proġett kollu”  ( 58 ), l-evalwazzjoni “[ta]l-kwantità, tal-fdalijiet u l-emissjonijiet mistennija […] li jirriżultaw mix-xogħlijiet tal-proġett propost”  ( 59 ) jew id-deskrizzjoni “ta’ l-aspetti fl-ambjent li x’aktarx jiġu affettwati sinifikament” mill-proġett propost ( 60 ). Huwa diffiċli li wieħed jimmaġina li dawn l-obbligi jiġu osservati meta jiġu kkunsidrati l-partijiet ta’ proġetti li jinsabu fit-territorju nazzjonali tal-awtorità li tagħti bidu għas-SEA. Il-“karatteristiċi fiżiċi tal-proġett kollu” jistgħu jiġu eżaminati biss jekk jiġi evalwat il-proġett kollu u mhux il-parti nazzjonali biss. It-tniġġis potenzjali jiġi evalwat korrettament meta jiġu kkunsidrati l-fdalijiet kollha u mhux it-tniġġis tal-Istati Membri individwali.

71.

Motivi oħrajn insostenn ta’ intepretazzjoni wiesgħa tal-kunċett ta’ “proġett” ma jiġux dedotti esklużivament mid-Direttiva 85/337, imma mill-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja.

72.

Minkejja li l-kawża inkwistjoni għall-ewwel darba tqajjem il-kwistjoni jekk fruntiera nazzjonali hiex limitu għall-“proġetti” suġġetti għad-Direttiva 85/337, l-fatt li l-Istati Membri jsostnu l-frammentazzjoni tax-xogħlijiet li għandhom jiġu suġġetti għal evalwazzjoni tal-effetti fuq l-ambjent biex jeludu l-leġiżlazzjoni Komunitarja mhix ġdida għall-ġurisprudenza. Ma hemmx preċedenti rilevanti għall-kawża inkwistjoni, imma jitfgħu raġġ ta’ dawl, f’dan ir-rigward, is-sentenzi dwar l-estensjoni ta’ xogħlijiet, ta’ twettiq parzjali ta’ xogħlijiet fil-qasam tan-netwerks tat-trasport jew ta’ interventi posposti u spazjati tul perijodu ta’ żmien. Fil-każijiet kollha, il-qrati Komunitarji laqgħu interpretazzjoni wiesgħa tad-Direttiva 85/337 u ċaħdu tentattivi biex jiġi ristrett il-kamp ta’ applikazzjoni tagħha.

73.

Fil-kawża Il-Kummissjoni vs Spanja ( 61 ), ġie kkontestat in-nuqqas ta’ twettiq ta’ SEA fir-rigward tal-proġett tal-linja ferrovjarja ta’ 13-il km li jgħaqqad il-ibliet ta’ Las Palmas u ta’ Oropesa. Din l-inizjattiva kienet tagħmel parti minn proġett ikbar imsemmi “Kuritur tal-Mediterran”, jiġifieri linja ferrovjarja ta’ 251 km li kellha taqsam il-kosta tal-Lvant ta’ Spanja, minn Tarragona sa Valencia. Il-Gvern Spanjol sostna li l-parti tal-linja ferrovjarja ta’ referenza kienet l-unika biċċa li kellha tkun evalwata għall-effetti fuq l-ambjent u li, minħabba t-tul tagħha, ma setgħetx tiġi kklassifikata bħala “linj[a] tal-ferrovija għat-traffiku fuq distanzi twal”, skont il-punt 7 tal-Anness I għad-Direttiva 85/337. Il-Qorti tal-Ġustizzja ċaħdet b’mod deċiżiv dan l-argument u fakkret l-effettività tad-Direttiva, li inkella setgħet tkun kompromessa serjament, peress li l-“awtoritajiet nazzjonali jkunu jistgħu sempliċiment jaqsmu proġett li jirrigwarda distanza twila f’partijiet żgħar suċċessivi sabiex jeskludu, kemm il-proġett kollu kemm hu, kif ukoll il-partijiet li jirriżultaw minn dan il-qsim, mill-portata ta’ din id-direttiva” ( 62 ). Barra minn hekk, l-Avukat Ġenerali Poiares Maduro, fil-konklużjonijiet tiegħu ppreżentati f’din il-kawża, osserva kif, ġeneralment, ix-xogħlijiet kbar, bħal dawn inkwistjoni f’din il-kawża, jinqasmu f’fażijiet ( 63 ). Li kieku t-teżi tal-Gvern Spanjol intlaqgħet, kien ikollha l-effett li mill-kamp ta’ applikazzjoni tad-Direttiva 85/337 tiġi eskluża mhux biss l-imsemmija linja ferrovjarja imma anki parti sostanzjali mix-xogħlijiet pubbliċi mwettqa mill-Istati Membri.

74.

Id-diffikultajiet inerenti fil-proġetti mwettqa f’diversi fażijiet ġew enfasizzati fil-kawżi Wells ( 64 ), Il-Kummissjoni vs Ir-Renju Unit ( 65 ) u Barker ( 66 ), fejn il-Qorti tal-Ġustizzja saħqet dwar in-neċessità li dawn il-fażijiet ikunu evalwati lkoll flimkien. Biex ikun evitat li s-segmentazzjoni tal-fażijiet amministrattivi tbiddel il-kontenut tal-proġett, u li, konsegwentement, id-Direttiva 85/337 ma tkunx tista’ tiġi applikata, il-ġurisprudenza kkonfermat li s-SEA “għandha tkun ta’ natura globali, sabiex issir fuq l-aspetti kollha tal-proġett” anki jekk dawn għadhom ma ġewx evalwati jew jeħtieġu evalwazzjoni ġdida ( 67 ). Fil-qosor, mhux possibbli li s-superviżjoni imposta mid-Direttiva 85/337 tiġi fframmentata, mingħajr ma jkun hemm ir-riskju li d-diversi fażijiet burokratiċi ta’ proġett jikkompromettu l-kisba tal-għanijiet tiegħu.

75.

Sitwazzjoni simili sseħħ meta s-SEA ma saritx minħabba li l-biċċa xogħol inkwistjoni, li fil-prinċipju ma kinitx suġġetta għal evalwazzjoni tal-effetti fuq l-ambjent, timplika modifika jew estensjoni ta’ biċċa xogħol oħra li tissemma’ fl-annessi għad-Direttiva 85/337. Dan kien il-każ fil-kawża Abraham et ( 68 ), bejn ir-residenti taż-żoni tal-viċinat tal-Ajruport ta’ Liège-Bierset u l-awtoritajiet li kienu qed jippromwovu l-estensjoni tiegħu, biex ikun jista’ jintuża’ 24 siegħa kuljum matul is-sena kollha. Il-punt 7 tal-Anness I għad-Direttiva jipprovdi għall-obbligu li l-“bini […] ta’ ajruporti […] b’tul bażiku tar-runway ta’ 2100 m jew iktar” ikunu suġġetti għal SEA. Madankollu, ma kienx hemm dispożizzjonijiet li kienu jipprovdu għall-estensjoni ta’ ajruport, speċjalment meta l-estensjoni ma kinitx se tbiddel id-daqs tar-runway. F’dan il-kuntest, ix-xogħlijiet ipproġettati kienu jimplikaw il-modifika tal-infrastrutturi tal-ajruport, il-bini ta’ torri ta’ kontroll, toroq ta’ konnessjoni (link roads) għall-ħruġ mir-runways u ċerti żoni fejn jieqfu l-ajruplani, kif ukoll xogħlijiet ta’ ristrutturazzjoni u ta’ titwil tar-runways, mingħajr ma jinbidel it-tul tal-istess runways. Il-Qorti tal-Ġustizzja kienet taf li din l-inizjattiva kien se jkollha effetti kbar fuq l-ambjent u li kien se jkun eluż l-obbligu tas-SEA bl-iskuża li t-tul tar-runway kien se jibqa’ l-istess. Bl-użu ta’ kriterju ta’ evalwazzjoni globali, is-sentenza, bil-għan li tipproteġi l-effettività tad-Direttiva 85/337, stabbiliet li x-xogħlijiet “ta’ modifika ta’ ajruport ta’ tul bażiku ta’ runway ta’ 2100 m jew iktar huma mhux biss ix-xogħlijiet li jkunu intiżi sabiex tiġi mtawla r-runway, iżda x-xogħlijiet kollha fuq il-binja, l-istallazzjonijiet jew it-tgħammir ta’ dan l-ajruport sakemm dawn jistgħu jiġu meqjusa, b’mod partikolari min-natura, l-importanza u l-karatteristiċi tagħhom, bħala modifka ta’ l-ajruport stess” ( 69 ).

76.

Is-sentenzi msemmija jirriflettu t-tħassib biex il-frammentazzjoni ta’ proġett ma titħalliex ikollha effett fuq l-obbligu li ssir is-SEA. B’evalwazzjoni globali tal-proġetti, il-Qorti tal-Ġustizzja ssostni li l-effetti fuq l-ambjent huma fenomenu li ma jagħrafx valuri ta’ tul, ta’ kapaċità ta’ produzzjoni u ta’ ħażna. Fil-kawża Ecologistas en Acción-CODA, il-Qorti tal-Ġustizzja fakkret li l-“għan tad-Direttiva [85/337] ma jistax jiġi evitat permezz tal-qsim ta’ proġett u li n-nuqqas li jittieħed inkunsiderazzjoni l-effett kumulattiv ta’ diversi proġetti ma għandux ikollu r-riżultat prattiku li dawn jaħarbu fit-totalità tagħhom mill-obbligu li titwettaq evalwazzjoni meta, meħudin flimkien, dawn x’aktarx ikun sejjer ikollhom impatt sinjifikattiv fuq l-ambjent” ( 70 ).

77.

Id-diċitura ta’ din il-ħtieġa tidher kemm-il darba fil-ġurisprudenza, bħala regola ġenerali għall-każijiet kollha li jikkonċernaw id-direttiva inkwistjoni. B’hekk, jingħad li “[i]l-kamp ta’ applikazzjoni [tad-Direttiva] huwa estiż u l-għan tagħha huwa wiesa’ ħafna”  ( 71 ). Propju għal din ir-raġuni, ma jagħmilx sens jekk jiġu llimitati l-obbligi imposti mid-Direttiva, b’mod partikolari jekk, billi tiġi eluża s-SEA, jiġu approvati xogħlijiet b’effetti li jistgħu jkunu ta’ dannu għall-ambjent.

78.

Konsegwentement, jekk huwa minnu li proġett imsemmi fl-Anness I għad-Direttiva 85/337 huwa rregolat mir-regoli tal-istess direttiva meta jkun imqassam f’diversi fażijiet, meta l-proċedura amministrattiva tinkludi diversi proċeduri jew jekk tiġi mmodifikata, l-istess jiġri anki meta x-xogħol ikun imqassam fuq diversi territorji nazzjonali. Ikun xi jkun il-każ, qabel ma naslu għall-konklużjoni, ikun aħjar jekk jiġu eżaminati l-effetti tal-fattur territorjali fl-applikazzjoni tad-Direttiva 85/337.

79.

Il-ħitan imtella’ fl-Ewropa jixhdu mgħoddi komuni drammatiku. U proprju bl-iskop li jitwaqqgħu x-xtiebi u l-barrieri, li twaqqfu l-Komunitajiet Ewropej, bil-konvinzjoni li l-fruntieri jostakolaw it-tkabbir, l-iżvilupp, il-komunikazzjoni u l-konvivenza bejn il-popli. “Ejja ngħaqqdu lin-nies, u mhux lill-Istati” kien isostni Jean Monnet meta kien jiddeskrivi l-ispirtu ta’ għaqda tal-proġett tiegħu. B’dan il-proġett ta’ bini komuni, is-separazzjoni fiżika bejn il-pajjiżi bdiet tgħib gradwalment sakemm wasslet għall-għaqda, bid-dħul fis-seħħ tal-Ftehim ta’ Schengen ( 72 ).

80.

Minħabba l-moviment liberu tal-persuni, tal-merkanzija, tas-servizzi u tal-kapitali fiż-żona Ewropea, ikun tassew paradoss jekk jerġgħu jiġu stabbiliti dawn il-barrieri għal fenomenu, li minnu nnifsu, ma jagħrafx pajjiżi u lanqas kontinenti: it-tniġġis. Għaldaqstant, jekk il-politika ambjentali Komunitarja tipprevedi l-ġlieda kontra t-tniġġis fost l-Istati Membri differenti, u billi huwa magħruf li din il-ġlieda ma ssirx minn parti waħda biss, ikun bla sens jekk il-proġetti suġġetti għal SEA jiġu fframmentati skont it-territorju li jkunu jinsabu fih.

81.

Din id-dikjarazzjoni hija bbażata fuq l-istess Direttiva 85/337, li l-Artikolu 7 tagħha jiddeskrivi l-mezzi ta’ kooperazzjoni bejn l-Istati meta proġett jgħaddi mit-territorju ta’ diversi pajjiżi tal-Unjoni. Mill-Konvenzjoni ta’ Espoo dwar l-Evalwazzjoni tal-Impatt fuq l-Ambjent f’Kuntest li Jaqsam il-Fruntieri tal-25 ta’ Frar 1991 ( 73 ) jirriżulta prinċipju identiku. L-imsemmi Artikolu 7 tad-Direttiva 85/337 huwa konformi mal-prinċipji ta’ din il-Konvenzjoni u l-Artikolu 7(1) u (2) jipprovdi l-possibbiltà li Stat Membru jikkollabora fi proċedura ta’ SEA mibdija fi Stat Membru ieħor, fejn il-proġett jitwettaq fl-ewwel Stat ( 74 ). Din il-possibbiltà mhix l-unika forma ta’ kooperazzjoni skont il-leġiżlazzjoni inkwistjoni. Anzi, jekk biċċa xogħol titwettaq parallelament f’diversi Stati Membri, l-Istati kkonċernati kollha għandhom iwettqu s-SEA, minkejja li jikkooperaw ma’ xulxin fil-proċeduri rispettivi tagħhom. Fin-nuqqas ta’ evalwazzjoni Ewropea, għandu għall-inqas ikun hemm kooperazzjoni ( 75 ).

82.

Madankollu, din l-evalwazzjoni konġunta għandha ssegwi ċerti kriterji komuni, bħal kunċett uniformi u globali ta’ “proġett”, peress li, inkella, il-kooperazzjoni tispiċċa bħala farsa, u l-proġett ma jkunx suġġett għall-obbligi stabbiliti mid-Direttiva 85/337. F’din il-kawża wieħed jassumi li fl-Italja ġiet applikata s-SEA obbligatorja, peress li l-parti tal-proġett li tinsab f’dan il-pajjiż hija itwal minn 15-il km. It-tħassib tiegħi jiżdied meta naħseb f’varjanti tas-sitwazzjoni inkwistjoni fil-kawża prinċipali: proġett transkonfinali li b’kollox huwa twil 29 km, fejn 14.5 km minnu jinsabu fi Stat Membru wieħed filwaqt li l-14.5 km l-oħra jinsabu fi Stat Membru ieħor u b’hekk, skont l-Anness I, jeludi s-SEA fiż-żewġ pajjiżi, bir-riskju li l-inizjattiva kollha ma tkun suġġetta għall-ebda xorta ta’ superviżjoni, li juri li t-teżi li qed tiddefendi Alpe Adria tista’ jkollha konsegwenzi inkwetanti

83.

Għaldaqstant, nikkunsidra li fruntiera nazzjonali mhix limitu għall-finijiet tad-definizzjoni ta’ “proġetti” stabbiliti fid-Direttiva 85/337. Konsegwentement, Stat Membru għandu jipprovdi għall-obbligu ta’ evalwazzjoni tal-effetti fuq l-ambjent tal-proġetti msemmija fl-Anness I għall-istess direttiva, b’mod partikolari, fil-punt 20, f’każ ta’ proġett ta’ installazzjoni li għandu jitwettaq fit-territorju ta’ żewġ Stati Membri jew iktar, jekk il-limitu li jiddetermina l-obbligu li ssir evalwazzjoni tal-effetti fuq l-ambjent jiġi sodisfatt mhux fil-parti li tinsab fi ħdan il-fruntieri tiegħu, imma jekk tingħadd il-parti li għandha ssir fl-Istat ġar jew fl-Istati ġirien.

84.

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, nipproponi li l-Qorti tal-Ġustizzja tirrispondi għad-domanda preliminari magħmula mill-Umweltsenat, bil-mod li ġej:

“Id-Direttiva tal-Kunsill 85/337/KEE tas-27 ta’ Ġunju 1985 dwar l-evalwazzjoni tal-effetti ta’ ċerti proġetti pubbliċi u privati fuq l-ambjent għandha tiġi interpretata fis-sens li Stat Membru għandu jipprovdi għall-obbligu ta’ evalwazzjoni tal-effetti fuq l-ambjent tal-proġetti msemmija fl-Anness I għall-istess direttiva, b’mod partikolari, fil-punt 20, f’każ ta’ proġett ta’ installazzjoni li għandu jitwettaq fit-territorju ta’ żewġ Stati Membri jew iktar, jekk il-limitu li jiddetermina l-obbligu li ssir evalwazzjoni tal-effetti fuq l-ambjent jiġi sodisfatt mhux fil-parti li tinsab fi ħdan il-fruntieri tiegħu, imma jekk tingħadd il-parti li għandha ssir fl-Istat ġar jew fl-Istati ġirien ”.