FTEHIM

dwar it-Trasport bl-Ajru bejn il-Kanada u l-Komunità Ewropea u l-Istati Membri tagħha

WERREJ

Artikolu

Titolu

1

Intestaturi u Definizzjonijiet

2

Għoti ta’ Drittijiet

3

Nomina, Awtorizzazzjoni u Revoka

4

Investiment

5

Applikazzjoni tal-Liġijiet

6

Sikurezza fl-Avjazzjoni Ċivili

7

Sigurtà tal-Avjazzjoni Ċivili

8

Dazji doganali, Taxxi u Tariffi

9

Statistika

10

Interessi tal-Konsumatur

11

Disponibbiltà ta’ Ajruporti u Faċilitajiet u Servizzi tal-Avjazzjoni

12

Tariffi għall-Ajruporti u Faċilitajiet u Servizzi tal-Avjazzjoni

13

Qafas Kummerċjali

14

Ambjent Kompetittiv

15

Ġestjoni tat-Traffiku tal-Ajru

16

Kontinwazzjoni ta’ Nomini u Awtorizzazzjonijiet

17

Kumitat Konġunt

18

Ambjent

19

Kwistjonijiet ta' Xogħol

20

Kooperazzjoni Internazzjonali

21

Soluzzjoni ta’ Tilwim

22

Emendi

23

Dħul fis-Seħħ u Applikazzjoni Proviżorja

24

Terminazzjoni

25

Reġistrazzjoni tal-Ftehim

26

Relazzjoni ma’ Ftehim Oħrajn

FTEHIM DWAR IT-TRASPORT BL-AJRU

IL-KANADA

minn naħa waħda;

u

R-REPUBBLIKA TAL-AWSTRIJA,

IR-RENJU TAL-BELĠJU,

IR-REPUBBLIKA TAL-BULGARIJA,

IR-REPUBBLIKA TA’ ĊIPRU,

IR-REPUBBLIKA ĊEKA,

IR-RENJU TAD-DANIMARKA,

IR-REPUBBLIKA TAL-ESTONJA,

IR-REPUBBLIKA TAL-FINLANDJA,

IR-REPUBBLIKA FRANĊIŻA,

IR-REPUBBLIKA FEDERALI TAL-ĠERMANJA,

IR-REPUBBLIKA ELLENIKA,

IR-REPUBBLIKA TAL-UNGERIJA,

L-IRLANDA,

IR-REPUBBLIKA TALJANA,

IR-REPUBBLIKA TAL-LATVJA,

IR-REPUBBLIKA TAL-LITWANJA,

IL-GRAN DUKAT TAL-LUSSEMBURGU,

MALTA,

IR-RENJU TAL-OLANDA,

IR-REPUBBLIKA TAL-POLONJA,

IR-REPUBBLIKA PORTUGIŻA,

IR-RUMANIJA,

IR-REPUBBLIKA SLOVAKKA,

IR-REPUBBLIKA TAS-SLOVENJA,

IR-RENJU TA’ SPANJA,

IR-RENJU TAL-ISVEZJA,

IR-RENJU UNIT TAL-GRAN BRITTANJA U L-IRLANDA TA’ FUQ,

bħala partijiet għat-Trattat li Jistabbilixxi l-Komunità Ewopea u bħala Stati Membri tal-Unjoni Ewropea (minn hawn ’il quddiem l-“Istati Membri”),

u L-KOMUNITÀ EWROPEA,

minn naħa l-oħra;

Il-Kanada u l-Istati Membri bħala partijiet għall-Konvenzjoni dwar l-Avjazzjoni Ċivili Internazzjonali, miftuħa għall-iffirmar f’Chicago, fis-7 jum ta’ Diċembru, 1944, flimkien mal-Komunità Ewropea;

BILLI JIXTIEQU jippromwovu sistema ta’ avjazzjoni bbażata fuq il-kompetizzjoni bejn il-linji tal-ajru fis-suq bl-inqas indħil u regolamentazzjoni mill-gvernijiet;

BILLI JIXTIEQU jippromwovu l-interessi tagħhom fl-ambitu tat-trasport bl-ajru;

BILLI JIRRIKONOXXU l-importanza ta’ trasport bl-ajru effiċjenti fil-promozzjoni tal-kummerċ, it-turiżmu u l-investiment;

BILLI JIXTIEQU jtejbu s-servizzi tal-ajru;

BILLI JIXTIEQU jiżguraw l-ogħla livell ta’ sikurezza u sigurtà fit-trasport bl-ajru;

BILLI HUMA DDETERMINATI li jiksbu l-benefiċċji potenzjali ta’ kooperazzjoni regolatorja u, sa kemm huwa prattikabbli, l-armonizzazzjoni tar-regolamenti u l-approċċi;

BILLI JIRRIKONOXXU l-benefiċċji potenzjali importanti li jistgħu jfeġġu minn servizzi tal-ajru kompetittivi u industriji tas-servizzi tal-ajru vijabbli;

BILLI JIXTIEQU jkattru ambjent ta’ servizzi tal-ajru kompetittiv, billi jirrikonoxxu li fejn m’hemmx kondizzjonijiet kompetittivi ġusti għal-linji tal-ajru, il-benefiċċji potenzjali jistgħu ma jinkisbux;

BILLI JIXTIEQU jagħmluha possibbli għal-linji tal-ajru tagħhom li jkollhom opportunità ġusta u ekwa biex jipprovdu servizzi tal-ajru skont dan il-Ftehim;

BILLI JIXTIEQU jiksbu l-akbar benefiċċji possibbli għall-passiġġieri, it-trasportaturi, il-linji tal-ajru u l-ajruporti u l-impjegati tagħhom, u oħrajn li jibbenefikaw indirettament;

FILWAQT LI JSOSTNU l-importanza tal-ħarsien tal-ambjent fl-iżvilupp u l-implimentazzjoni ta’ politika dwar l-avjazzjoni internazzjonali;

FILWAQT LI JINNOTAW l-importanza tal-protezzjoni tal-konsumaturi u l-inkoraġġiment ta' livell adattat ta’ protezzjoni tal-konsumaturi assoċjati mas-servizzi tal-ajru;

FILWAQT LI JINNOTAW l-importanza tal-kapital għall-industrija tal-linji tal-ajru għal aktar żvilupp tas-servizzi tal-ajru;

BILLI JIXTIEQU jikkonkludu ftehim dwar it-trasport bl-ajru, li jkun supplimentari għall-Konvenzjoni msemmija;

FTIEHMU KIF ĠEJ:

Artikolu 1

Intestaturi u Definizzjonijiet

1.   L-intestaturi użati f’dan il-Ftehim huma għall-finijiet ta’ referenza biss.

2.   Għall-fini ta’ dan il-Ftehim, sakemm mhux iddikjarat mod ieħor:

(a)	“Awtoritajiet aeronawtiċi” tfisser kwalunkwe awtorità jew persuna mogħtija s-setgħa mill-Partijiet biex twettaq il-funzjonijiet stabbiliti f’dan il-Ftehim;

(b)	“Servizzi tal-ajru” tfisser is-servizzi tal-ajru skedati fuq ir-rotot speċifikati f’dan il-Ftehim għat-trasport tal-passiġġieri u l-merkanzija, inkluża l-posta, b'mod separat jew ikkombinat;

(c)	"Ftehim" tfisser dan il-Ftehim, kwalunkwe Anness għalih, u kwalunkwe emenda magħmula għall-Ftehim jew għal kwalunkwe Anness;

(d)	“Linja tal-ajru” tfisser linja tal-ajru li kienet innominata u awtorizzata skont l-Artikolu 3 ta’ dan il-Ftehim;

(e)	“Parti” tfisser jew il-Kanada jew l-Istati Membri u l-Komunità Ewropea, meħuda flimkien jew individwalment;

(f)

“Konvenzjoni” tfisser il-Konvenzjoni dwar l-Avjazzjoni Ċivili Internazzjonali miftuħa għall-iffirmar f’Chicago fis-seba’ jum ta’ Diċembru 1944 u tinkludi kwalunkwe Anness adottat skont l-Artikolu 90 ta’ dik il-Konvenzjoni u kwalunkwe emenda għall-Annessi jew għall-Konvenzjoni skont l-Artikoli 90 u 94 tagħha safejn dawk l-Annessi u l-emendi kienu adottati mill-Kanada u mill-Istati Membri; u

(g)

“Territorju” tfisser il-Kanada, l-artijiet tagħha (it-territorju ewlieni u l-gżejjer), l-ilmijiet interni u l-baħar territorjali kif iddeterminat mil-liġi domestika tagħha, u tinkludi l-ispazju tal-ajru fuq dawn iż-żoni; u għall-Istati Membri tal-Komunità Ewropea, l-artijiet (it-territorju ewlieni u l-gżejjer), l-ilmijiet interni u l-baħar territorjali li fihom huwa applikat it-Trattat li Jistabbilixxi l-Komunità Ewropea u skont il-kondizzjonijiet stabbiliti f’dak it-Trattat u kwalunkwe strument suċċessur, u tinkludi l-ispazju tal-ajru fuq dawn iż-żoni; l-applikazzjoni ta’ dan il-Ftehim għall-ajruport ta’ Ġibiltà tinftiehem li hija mingħajr preġudizzju għall-pożizzjonijet ġuridiċi rispettivi tar-Renju ta’ Spanja u tar-Renju Unit fir-rigward tat-tilwima dwar is-sovranità fuq it-territorju fejn jinstab l-ajruport, u għas-sospensjoni li għadha fis-seħħ tal-Ajruport ta’ Ġibiltà minn miżuri dwar l-avjazzjoni tal-Komunità Ewropea eżistenti fit-18 ta’ Settembru 2006 bejn l-Istati Membri, skont id-dikjarazzjoni Ministerjali dwar l-Ajruport ta’ Ġibiltà miftiehma f’Cordoba fit-18 ta’ Settembru 2006.

Artikolu 2

Għoti ta’ Drittijiet

1.   Kull Parti tagħti lill-Parti l-oħra d-drittijiet li ġejjin għat-twettiq ta’ trasport bl-ajru mil-linji tal-ajru tal-Parti l-oħra:

(a)	id-dritt li jtiru tul it-territorju tagħha mingħajr inżul;

(b)	id-dritt li jagħmlu waqfiet fit-territorju tagħha għal finijiet mhux ta’ traffiku;

(c)	sa fejn huwa permess f’dan il-Ftehim, id-dritt li jagħmlu waqfiet fit-territorju tagħha fuq rotot speċifikati f’dan il-Ftehim għall-fini ta’ ġbir u ħatt ta’ traffiku ta’ passiġġieri u merkanzija, inkluża l-posta, b'mod separat jew ikkombinat; u

(d)	id-drittijiet li huma speċifikati b’mod ieħor f’dan il-Ftehim.

2.   Kull Parti tagħti wkoll id-drittijiet speċifikati fil-paragrafi 1 (a) u (b) ta’ dan l-Artikolu lill-Parti l-oħra għall-linji tal-ajru tal-Parti l-oħra li ħlief għal dawk imsemmija fl-Artikolu 3 (Nomina, Awtorizzazzjoni u Revoka) ta’ dan il-Ftehim.

Artikolu 3

Nomina, Awtorizzazzjoni u Revoka

1.   Il-Partijiet jirrikonoxxu li skont dan il-Ftehim nomina tikkostitwixxi l-liċenzji jew forom oħra ta’ awtorizzazzjoni maħruġin mill-Parti l-oħra għat-twettiq ta’ servizzi tal-ajru skont dan il-Ftehim. Fuq talba mill-awtoritajiet aeronawtiċi ta’ Parti waħda, l-awtoritajiet aeronawtiċi tal-Parti l-oħra li ħarġet il-liċenzja jew forma oħra ta’ awtorizzazzjoni għandha tivverifika l-istatus ta’ tali liċenzji jew awtorizzazzjonijiet.

2.   Mal-wasla tal-applikazzjonijiet minn linja tal-ajru nnominata ta’ Parti waħda, fil-forma u l-mod preskritti, il-Parti l-oħra għandha, b’mod konsistenti mal-liġijiet u r-regolamenti tagħha, bl-inqas dewmien proċedurali tagħti l-awtorizzazzjonijiet u l-permessi mitluba lil dik il-linja tal-ajru biex topera s-servizzi tal-ajru, bil-kondizzjoni li:

(a)	tali linja tal-ajru tikkwalifika skont il-liġijiet u r-regolamenti normalment applikati mill-awtoritajiet aeronawtiċi tal-Parti li tagħti l-awtorizzazzjonijiet u l-permessi;

(b)	tali linja tal-ajru tkun konformi mal-liġijiet u r-regolamenti tal-Parti li tagħti l-awtorizzazzjonijiet u l-permessi;

(c)

soġġett għall-Anness 2, fil-każ ta’ linja tal-ajru tal-Kanada, il-kontroll effettiv ta’ dik il-linja tal-ajru jinsab għand ċittadini ta’ xi waħda mill-Partijiet, il-linja tal-ajru għandha liċenzja bħala linja tal-ajru Kanadiża, u l-linja tal-ajru għandha l-post prinċipali tan-negozju tagħha fil-Kanada; fil-każ ta’ linja tal-ajru ta' Stat Membru, il-kontroll effettiv ta’ dik il-linja tal-ajru jkun f’idejn iċ-ċittadini ta’ waħda mill-Partijiet, l-Islanda, il-Liechtenstein, in-Norveġja jew l-Isvizzera, u l-linja tal-ajru hija lliċenzjata bħala linja tal-ajru Komunitarja, u l-linja tal-ajru għandha l-post prinċipali tan-negozju tagħha fi Stat Membru; u

(d)	il-linja tal-ajru b’mod ieħor topera b’mod konsistenti mal-kondizzjonijiet stabbiliti f’dan il-Ftehim.

3.   Parti tista’ żżomm l-awtorizzazzjonijiet jew il-permessi msemmijin fil-paragrafu 2 ta’ dan l-Artikolu, u tirrevoka, tissospendi, timponi kondizzjonijiet jew tillimita l-awtorizzazzjonijiet jew permessi operattivi jew b’mod ieħor tissospendi jew tillimita l-operazzjonijiet ta’ linja tal-ajru jew linji tal-ajru tal-Parti l-oħra fil-każ ta’ nuqqas min-naħa ta’ dik il-linja tal-ajru li tkun konformi mad-dispożizzjonijiet tal-Paragrafu 2 jew meta jkun ġie ddeterminat minn Parti li l-kondizzjonijiet fit-territorju tal-Parti l-oħra mhumiex konsistenti ma’ ambjent ġust u kompetittiv u qed jikkawżaw żvantaġġ jew ħsara sinifikanti lil-linja tal-ajru jew lil-linji tal-ajru tagħha, skont il-paragrafu 5 tal-Artikolu 14 (Ambjent Kompetittiv).

4.   Id-drittijiet elenkati fil-paragrafu 3 ta’ dan l-Artikolu għandhom ikunu eżerċitati biss wara konsultazzjonijiet mal-Kumitat Konġunt sakemm azzjoni immedjata ma tkunx meħtieġa biex ikun evitat ksur tal-liġijiet u r-regolamenti msemmijin fil-paragrafu 2 jew sakemm is-sikurezza u s-sigurtà ma jkunux jirrikjedu azzjoni skont id-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 6 (Sikurezza fl-Avjazzjoni Ċivili) u l-Artikolu 7 (Sigurtà tal-Avjazzjoni Ċivili).

Artikolu 4

Investiment

Kull Parti għandha tippermetti sjieda sħiħa tal-linji tal-ajru tagħha minn ċittadini tal-Kanada jew ta’ Stat Membru jew Stati Membri soġġetta għall-kondizzjonijiet fl-Anness 2 għal dan il-Ftehim.

Artikolu 5

Applikazzjoni tal-Liġijiet

Kull Parti għandha tirrikjedi konformità ma’:

(a)

il-liġijiet, ir-regolamenti u l-proċeduri tagħha relatati ma’ inġenji tal-ajru involuti fin-navigazzjoni internazzjonali tal-ajru, li jidħlu, jibqgħu, jew jitilqu mit-territorju tagħha, jew mal-operat u n-navigazzjoni ta’ tali inġenji tal-ajru, użati mil-linji tal-ajru mad-dħul ġewwa, mat-tluq minn jew waqt li jkunu fit-territorju msemmi; u

(b)

il-liġijiet u r-regolamenti tagħha li jirrelataw ma’ passiġġieri, membri tal-ekwipaġġ u merkanzija inkluża l-posta, li jidħlu, jibqgħu, jew jitilqu mit-territorju tagħha, (bħal ma huma regolamenti li jirrelataw mad-dħul, ir-rilaxx, it-transitu, is-sigurtà tal-avjazzjoni ċivili, l-immigrazzjoni, il-passaporti, id-dwana u l-kwarantina) minn linji tal-ajru u minn jew f’isem tali passiġġieri, membri tal-ekwipaġġ u merkanzija inkluża l-posta, fil-passaġġ, id-dħul ġewwa, il-ħruġ minn u waqt li jkunu fit-territorju msemmi. Fl-applikazzjoni ta’ tali liġijiet u regolamenti, kull Parti għandha, f’ċirkustanzi simili, tagħti lil-linji tal-ajru trattament xejn inqas favorevoli minn dak mogħti lil tagħha stess jew lil kwalunkwe linja tal-ajru oħra involuta f’servizzi tal-ajru internazzjonali simili.

Artikolu 6

Sikurezza fl-Avjazzjoni Ċivili

1.   Il-Partijiet itennu mill-ġdid l-importanza ta’ kooperazzjoni mill-qrib fil-qasam tas-sikurezza fl-avjazzjoni ċivili. F’dak il-kuntest, il-Partijiet għandhom jimpenjaw ruħhom f’aktar kooperazzjoni inkluża dik relatata mal-operazzjonijiet tal-ajru, notevolment bil-għan tal-kondiviżjoni tal-informazzjoni li jista’ jkollha impatt fuq is-sikurezza tan-navigazzjoni internazzjonali bl-ajru, il-parteċipazzjoni fl-attivitajiet ta’ sorveljanza ta' xulxin jew it-twettiq ta’ attivitajiet ta’ sorveljanza konġunti fil-qasam tas-sikurezza fl-avjazzjoni ċivili u l-iżvilupp ta’ proġetti u inizjattivi konġunti, inkluż ma’ pajjizi terzi. Din il-kooperazzjoni għandha tkun żviluppata fil-qafas tal-Ftehim dwar is-Sikurezza fl-Avjazzjoni Ċivili bejn il-Kanada u l-Komunità Ewropea, magħmul fi Praga fis-6 ta’ Mejju 2009, fir-rigward ta’ materji koperti minn dak il-Ftehim.

2.   Ċertifikati ta' sikurezza għat-titjir, ċertifikati ta’ kompetenza u liċenzji, maħruġin jew ivvalidati minn Parti waħda, permezz tal-awtoritajiet aeronawtiċi tagħha, f’konformità mad-dispożizzjonijiet applikabbli tal-Ftehim dwar is-Sikurezza fl-Avjazzjoni Ċivili bejn il-Kanada u l-Komunità Ewropea , għandhom ikunu rikonoxxuti bħala validi mill-Parti l-oħra u l-awtoritajiet aeronawtiċi tagħha għall-fini tal-operat tas-servizzi tal-ajru, sakemm tali ċertifikati jew liċenzji jkunu nħarġu jew ġew ivvalidati skont, u f’konformità ma’, mill-inqas, l-istandards stabbiliti skont il-Konvenzjoni.

3.   Jekk il-privileġġi jew il-kondizzjonijiet tal-liċenzji jew iċ-ċertifikati msemmijin fil-paragrafu 2 ta’ hawn fuq, maħruġin mill-awtoritajiet aeronawtiċi ta’ Parti waħda lil kwalunkwe persuna jew linja tal-ajru jew fir-rigward ta’ inġenju tal-ajru użat fl-operat tas-servizzi tal-ajru, jippermettu differenza li hija aktar baxxa mill-istandards minimi stabbiliti skont il-Konvenzjoni, u din id-differenza tkun ġiet irreġistrata mal-Organizzazzjoni għall-Avjazzjoni Ċivili Internazzjonali, jew jekk dawk l-awtoritajiet japplikaw standard jew standards li huma ogħla minn, jew differenti minn, standards stabbiliti skont il-Konvenzjoni, il-Parti l-oħra tista’ titlob konsultazzjonijiet bejn il-Partijiet fil-qafas tal-Kumitat Konġunt bil-ħsieb li tiġi ċċarata l-prattika inkwistjoni. Sakemm jasal il-waqt li l-konsultazzjonijiet jistgħu jwasslu għal kunsens u, fl-ispirtu ta’ sistema ta’ aċċettazzjoni reċiproka taċ-ċertifikati u l-liċenzji ta’ xulxin, il-Partijiet għandhom ikomplu jirrikonoxxu ċ-ċertifikati u l-liċenzji vvalidati mill-awtoritajiet aeronawtiċi tal-Parti l-oħra. Meta l-Ftehim dwar is-Sikurezza fl-Avjazzjoni Ċivili bejn il-Kanada u l-Komunità Ewropea u magħmul fi Praga fis-6 ta’ Mejju 2009, ikollu dispożizzjonijiet li jirregolaw l-aċċettazzjoni reċiproka ta' ċertifikati u liċenzji, kull parti għandha tapplika dawk id-dispożizzjonijiet.

4.   B’mod konsistenti mal-liġijiet applikabbli u fil-qafas tal-Ftehim dwar is-Sikurezza fl-Avjazzjoni Ċivili bejn il-Kanada u l-Komunità Ewropea u magħmul fi Praga fis-6 ta’ Mejju 2009, fir-rigward ta' materji koperti minn dak il-Ftehim il-Partijiet jimpenjaw ruħhom li tinkiseb aċċettazzjoni reċiproka ta' ċertifikati u liċenzji.

5.   Parti waħda jew l-awtoritajiet aeronawtiċi responsabbli tagħha jistgħu jitolbu, fi kwalunkwe żmien, konsultazzjonijiet mal-Parti l-oħra jew mal-awtoritajiet aeronawtiċi responsabbli tagħha rigward l-istandards u r-rekwiżiti tas-sikurezza miżmuma u amministrati minn dawk l-awtoritajiet aeronawtiċi. Jekk, wara dawn il-konsultazzjonijiet, il-Parti jew l-awtoritajiet aeronawtiċi responsabbli tagħha, li jagħmlu t-talba, jsibu li l-Parti l-oħra jew l-awtoritajiet aeronawtiċi responsabbli tagħha ma jżommux u ma jamministrawx standards u rekwiżiti tas-sikurezza b’mod effettiv f’dawn l-oqsma, li, sakemm ma jkunx deċiż mod ieħor, huma mill-inqas daqs l-istandards minimi stabbiliti skont il-Konvenzjoni, il-Parti l-oħra jew l-awtoritajiet aeronawtiċi responsabbli tagħha għandhom ikunu notifikati b'riżultati bħal dawn u bil-passi li jkunu meqjusa meħtieġa għall-konformità ma’ dawn l-istandards minimi. Jekk il-Parti l-oħra jew l-awtoritajiet aeronawtiċi responsabbli tagħha jonqsu milli jwettqu azzjoni korrettiva xierqa fi żmien ħmistax-il (15) jum, jew xi perijodu ieħor li jista' jkun deċiż, dan għandu jikkostitwixxi bażi għall-Parti jew l-awtoritajiet aeronawtiċi responsabbli tagħha, li jagħmlu t-talba biex jirrevokaw, jissospendu jew jillimitaw l-awtorizzazzjoni operattiva jew il-permessi tekniċi jew biex jissospendu jew jillimitaw b’mod ieħor l-operazzjonijiet ta’ linja tal-ajru, li s-sorveljanza tas-sikurezza fir-rigward tagħha hija r-responsabbiltà tal-Parti l-oħra jew tal-awtoritajiet aeronawtiċi responsabbli tagħha.

6.   Kull parti taċċetta li kwalunkwe inġenju tal-ajru operat minn, jew f’isem, linja tal-ajru ta’ Parti, jista’, waqt li jkun fit-territorju tal-Parti l-oħra, ikun is-suġġett ta’ spezzjoni fuq l-art mill-awtoritajiet aeronawtiċi tal-Parti l-oħra, biex tkun ivverifikata l-validità tad-dokumenti rilevanti tal-inġenju tal-ajru, u dawk tal-membri tal-ekwipaġġ tiegħu u l-kondizzjoni minn barra tal-inġenju tal-ajru u t-tagħmir tiegħu, sakemm tali kontroll ma jikkawżax dewmien mhux raġonevoli fl-operat tal-inġenju tal-ajru.

7.   Jekk l-awtoritajiet aeronawtiċi ta’ Parti, wara li jwettqu l-ispezzjoni tar-rampa, isibu li inġenju tal-ajru jew l-operat ta’ inġenju tal-ajru ma jkunx konformi mal-istandards minimi stabbiliti f’dak iż-żmien skont il-Konvenzjoni jew ikun hemm nuqqas ta’ manutenzjoni u amministrazzjoni effettiva tal-istandards tas-sikurezza stabbiliti f’dak iż-żmien skont il-Konvenzjoni, l-awtoritajiet aeronawtiċi ta’ dik il-Parti għandhom jinnotifikaw lill-aworitajiet aeronawtiċi tal-Parti l-oħra li jkunu responsabbli għas-sorveljanza tas-sikurezza tal-linja tal-ajru li topera l-inġenju tal-ajru dwar tali riżultati u l-passi meqjusa meħtieġa biex ikun hemm konformità ma’ dawn l-istandards minimi. Nuqqas ta’ azzjoni korrettiva adattata fi żmien ħmistax-il (15) jum għandu jikkostitwixxi raġuni għar-revoka, is-sospensjoni jew il-limitazzjoni tal-awtorizzazzjonijiet operattivi jew tal-permessi tekniċi jew biex b’xi mod ieħor ikun hemm sospensjoni jew limitazzjoni tal-operat tal-linja tal-ajru li topera l-inġenju tal-ajru. L-istess determinazzjoni tista’ ssir fil-każ ta’ ċaħda ta’ aċċess għall-ispezzjoni fuq l-art.

8.   Kull Parti, permezz tal-awtoritajiet aeronawtiċi responsabbli tagħha, għandu jkollha d-dritt li taġixxi immedjatament, inkluż id-dritt li tirrevoka, tissospendi jew tillimita l-awtorizzazzjonijiet operattivi jew il-permessi tekniċi jew b’xi mod ieħor tissospendi jew tillimita l-operat ta’ linja tal-ajru tal-Parti l-oħra, jekk jikkonkludu li dan huwa meħtieġ minħabba theddida immedjata għas-sikurezza fl-avjazzjoni ċivili. Fejn ikun prattiku, il-Parti li tieħu tali miżuri għandha tfittex li tikkonsulta lill-Parti l-oħra minn qabel.

9.   Kwalunkwe azzjoni minn Parti jew mill-awtoritajiet aeronawtiċi responsabbli tagħha f’konformità mal-Paragrafi 5, 7 jew 8 ta’ dan l-Artikolu għandha tintemm ladarba l-bażi għat-teħid ta’ dik l-azzjoni ma tibqax teżisti.

Artikolu 7

Sigurtà tal-Avjazzjoni Ċivili

1.   B'konsistenza mad-drittijiet u l-obbligi tagħhom skont id-dritt internazzjonali, il-Partijiet jaffermaw mill-ġdid li, l-obbligu tagħhom lejn xulxin sabiex jipproteġu s-sigurtà tal-avjazzjoni ċivili kontra atti ta’ ndħil illegali, jifforma parti integrali minn dan il-Ftehim.

2.   Mingħajr ma jillimitaw il-ġeneralità tad-drittijiet u l-obbligi tagħhom skont id-dritt internazzjonali, il-Partijiet għandhom b’mod partikolari jaġixxu f’konformità mad-dispożizzjonijiet tal-Konvenzjoni dwar ir-Reati u Ċerti Atti Oħra Mwettqa Abbord Inġenji tal-Ajru, magħmula f’Tokyo fl-14 ta’ Settembru 1963, il-Konvenzjoni għat-Trażżin ta’ Ħtif Illegali ta’ Inġenji tal-Ajru, magħmula fl-Aja fis-16 ta’ Diċembru 1970, il-Konvenzjoni għat-Trażżin ta’ Atti Illegali kontra s-Sikurezza fl-Avjazzjoni Ċivili, magħmula f’Montreal fit-23 ta’ Settembru 1971, il-Protokoll għat-Trażżin ta’ Atti Illegali ta’ Vjolenza f’Ajruporti li Jservu l-Avjazzjoni Internazzjonali, magħmul f’Montreal fl-24 ta’ Frar 1988, u l-Konvenzjoni dwar l-Immarkar ta’ Splussivi tal-Plastik għall-Fini ta’ Skoperta, magħmula f’Montreal, fl-1 ta’ Marzu 1991, u kwalunkwe ftehim multilaterali ieħor li jirregola s-sigurtà tal-avjazzjoni ċivili vinkolanti fuq il-Partijiet.

3.   Il-Partijiet għandhom jipprovdu, fuq talba, kull għajnuna meħtieġa lil xulxin għall-prevenzjoni ta’ atti ta’ ħtif illegali ta’ inġenji tal-ajru ċivili u atti oħra ta’ ndħil illegali kontra s-sikurezza ta’ tali inġenji tal-ajru, il-passiġġieri u l-membri tal-ekwipaġġi tagħhom, l-ajruporti u l-faċilitajiet ta’ navigazzjoni tal-ajru, u kwalunkwe theddida oħra għas-sigurtà tal-avjazzjoni ċivili.

4.   Il-Partijiet għandhom jaġixxu f’konformità mad-dispożizzjonijiet tas-sigurtà tal-avjazzjoni ċivili stabbiliti mill-Organizzazzjoni għall-Avjazzjoni Ċivili Internazzjonali u indikati bħala Annessi għall-Konvenzjoni dwar l-Avjazzjoni Ċivili Internazzjonali sakemm tali dispożizzjonijiet dwar is-sigurtà huma applikabbli għall-Partijiet. Il-Partijiet għandhom jeżiġu li l-operaturi tal-inġenji tal-ajru tar-reġistru tagħhom, l-operaturi ta’ inġenji tal-ajru li għandhom il-post prinċipali tan-negozju jew ir-residenza permanenti tagħhom fit-territorju tagħhom, u l-operaturi tal-ajruporti fit-territorju tagħhom jaġixxu f’konformità ma’ tali dispożizzjonijiet tas-sigurtà tal-avjazzjoni ċivili. Għaldaqstant, kull Parti, meta ssirilha talba, għandha tipprovdi lill-Parti l-oħra notifika rigward kwalunkwe differenza bejn ir-regolamenti u l-prattiċi tagħha u l-istandards tas-sigurtà tal-avjazzjoni ċivili tal-Annessi msemmija f’dan il-paragrafu, meta dawn id-differenzi jaqbżu jew jikkumplimentaw tali standards u jkollhom relevanza għall-operaturi tal-Parti l-oħra. Kull Parti tista’ fi kwalunkwe żmien titlob konsultazzjonijiet, li jridu jsiru mingħajr dewmien mhux raġonevoli, mal-Parti l-oħra, biex ikunu diskussi tali differenzi.

5.   B’konsiderazzjoni sħiħa u rispett reċiproku għas-sovranità tal-istati, kull Parti taqbel li l-operaturi ta’ inġenji tal-ajru msemmijin fil-paragrafu 4 ta' dan l-Artikolu jistgħu jkunu meħtieġa li jikkonformaw mad-dispożizzjonijiet tas-sigurtà tal-avjazzjoni ċivili msemmijin f'dak il-paragrafu meħtieġa mill-Parti l-oħra għad-dħul ġewwa, tluq minn, jew waqt li jkunu fit-territorju ta’ dik il-Parti l-oħra. Kull Parti għandha tiżgura li miżuri adattati jkunu applikati b’mod effettiv fit-territorju tagħha biex tipproteġi l-inġenji tal-ajru u biex teżerċita kontrolli tas-sigurtà fuq il-passiġġieri, il-membri tal-ekwipaġġ, il-bagalji, l-oġġetti li jġorru magħhom, il-merkanzija, il-posta u l-provvisti tal-inġenji tal-ajru qabel jitilgħu abbord jew jitgħabbew.

6.   Il-Partijiet jaqblu li jaħdmu għall-kisba ta’ rikonoxximent reċiproku tal-istandards tas-sigurtà ta’ xulxin u li jikkooperaw mill-qrib rigward il-miżuri tal-kontroll tal-kwalità fuq bażi reċiproka. Il-Partijiet jaqblu wkoll, fejn adattat, u abbażi ta’ deċiżjonijiet li jridu jittieħdu mill-Partijiet separatament, li joħolqu l-prekondizzjonijiet għall-implimentazzjoni ta’ sigurtà permezz ta' waqfa waħda għat-titjiriet bejn it-territorji tal-Partijiet, jiġifieri l-eżenzjoni tal-passiġġieri fi transitu, il-bagalji fi transitu, u/jew il-merkanzija fi transitu minn kontroll mill-ġdid. Għal dan il-għan, huma għandhom jistabbilixxu arranġamenti amministrattivi li jippermettu konsultazzjonijiet rigward il-miżuri tas-sigurtà tal-avjazzjoni ċivili eżistenti jew ippjanati u għall-kooperazzjoni u l-kondiviżjoni ta’ informazzjoni dwar miżuri ta’ kontroll tal-kwalità implimentati mill-Partijiet. Il-Partijiet għandhom jikkonsultaw lil xulxin dwar miżuri tas-sigurtà ppjanati li huma ta’ rilevanza għall-operaturi bbażati fit-territorju tal-Parti l-oħra rigward tali arranġamenti amministrattivi.

7.   Kull Parti għandha, safejn ikun prattiku, tilqa’ kwalunkwe talba mill-Parti l-oħra għal miżuri tas-sigurtà speċjali raġonevoli minħabba xi theddida partikolari għal titjira speċifika jew sensiela ta’ titjiriet speċifika.

8.   Il-Partijiet jaqblu li jikkooperaw rigward l-ispezzjonijiet tas-sigurtà mwettqa minnhom fit-territorju tagħhom permezz tal-istabbiliment ta’ mekkaniżimi, inklużi arranġamenti amministrattivi, għall-iskambju reċiproku ta’ informazzjoni dwar ir-riżultati ta’ tali spezzjonijiet tas-sigurtà. Il-Partijiet jaqblu li jikkunsidraw b’mod pożittiv talbiet biex jipparteċipaw, bħala osserrvaturi, fi spezzjonijiet tas-sigurtà mwettqa mill-Parti l-oħra.

9.   Meta jkun hemm inċident jew theddida ta’ inċident ta’ ħtif illegali ta’ inġenji tal-ajru ċivili jew atti oħra ta’ indħil illegali kontra s-sikurezza ta’ tali inġenji tal-ajru, il-passiġġieri u l-membri tal-ekwipaġġ tagħhom, l-ajruporti jew il-faċilitajiet tan-navigazzjoni bl-ajru, il-Partijiet għandhom jgħinu lil xulxin billi jħaffu l-komunikazzjonijiet u jwettqu miżuri oħra adatti maħsuba sabiex itemmu b’ħeffa u sikurezza tali inċident jew theddida ta’ inċident.

10.   Meta Parti jkollha raġunijiet raġonevoli sabiex temmen li l-Parti l-oħra tkun tbiegħdet mid-dispożizzjonijiet ta’ dan l-Artikolu, dik il-Parti, permezz tal-awtoritajiet responsabbli tagħha, tista' titlob konsultazzjonijiet. Tali konsultazzjonijiet għandhom jibdew fi żmien ħmistax-il (15) jum mid-data ta’ tali talba. Jekk ma jintlaħaqx qbil sodisfaċenti fi żmien ħmistax-il (15) jum mill-bidu tal-konsultazzjonijiet, dan għandu jikkostitwixxi l-bażi għall-Parti li talbet il-konsultazzjonijiet biex taġixxi għaż-żamma, ir-revoka, is-sospensjoni jew l-impożizzjoni ta’ kondizzjonijiet adattati fir-rigward tal-awtorizzazzjonijiet tal-linji tal-ajru tal-Parti l-oħra. Meta jkun ġustifikat minħabba emerġenza, jew għall-prevenzjoni ta’ aktar nuqqas ta’ konformità mad-dispożizzjonijiet ta’ dan l-Artikolu, il-Parti li temmen li l-Parti l-oħra tkun tbiegħdet mid-dispożizzjonijiet ta’ dan l-Artikolu tista’ twettaq azzjoni interim adattata fi kwalunkwe żmien.

11.   Mingħajr preġudizzju għall-ħtieġa li tittieħed azzjoni immedjata sabiex tiġi protetta s-sigurtà fit-trasport, il-Partijiet jaffermaw li meta tqis il-miżuri tas-sigurtà, Parti għandha tevalwa l-effetti ekonomiċi u operattivi kuntrarji possibbli fuq l-operat tas-servizzi tal-ajru skont dan il-Ftehim u, safejn tkun tippermettilha l-liġi, għandha tqis tali fatturi meta tiddetermina x’miżuri huma meħtieġa u adattati sabiex ikunu indirizzati dawk il-problemi ta’ sigurtà.

Artikolu 8

Dazji Doganali, Taxxi u Tariffi

1.   Kull Parti għandha, safejn hu possibbli skont il-liġijiet u r-regolamenti nazzjonali tagħha, u abbażi ta’ reċiproċità, teżenta lil-linji tal-ajru tal-Parti l-oħra fir-rigward tal-inġenji tal-ajru operati fit-trasport bl-ajru internazzjonali, it-tagħmir regolari tagħhom, il-karburant, il-lubrikanti, il-provvisti tekniċi konsumabbli, it-tagħmir tal-art, il-partijiet tat-tiswija (inklużi l-magni), il-provvisti tal-inġenji tal-ajru (inklużi iżda mhux limitati għal oġġetti bħall-ikel, ix-xorb u x-xorb alkoħoliku, it-tabakk u prodotti oħra maħsuba għall-bejgħ lill-passiġġieri jew għall-użu tagħhom fi kwantitajiet limitati waqt it-titjira) tagħhom, u oġġetti oħra maħsuba jew użati biss f’rabta mal-operat jew il-manutenzjoni tal-inġenji tal-ajru li jaħdmu fit-trasport internazzjonali bl-ajru mir-restrizzjonijiet kollha fuq l-importazzjoni, it-taxxi fuq il-proprjetà u t-taxxi fuq il-kapital, id-dazji doganali, it-taxxi tas-sisa, u miżati u tariffi simili li huma imposti mill-Partijiet, u mhux ibbażati fuq l-ispiża tas-servizzi fornuti.

2.   Kull Parti għandha teżenta wkoll, sa fejn hu possibbli skont il-liġijiet u r-regolamenti nazzjonali u abbażi ta’ reċiproċità, mit-taxxi, mis-sisa, mid-dazji, mill-miżati u mit-tariffi msemmija fil-paragrafu 1 ta’ dan l-Artikolu, ħlief għat-tariffi bbażati fuq l-ispiża tas-servizz fornut:

(a)

il-provvisti tal-inġenji tal-ajru mdaħħla jew fornuti fit-territorju ta’ Parti u imbarkati, f’limiti raġonevoli, għall-użu fuq l-inġenji tal-ajru li jkunu ser jitilqu ta’ linja tal-ajru tal-Parti l-oħra involuta fit-trasport internazzjonali tal-ajru, anke meta dawn il-provvisti jkunu ser jintużaw waqt parti mill-vjaġġ imwettaq fuq it-territorju msemmi;

(b)

it-tagħmir tal-art u l-partijiet tat-tiswija (inklużi l-magni) imdaħħla fit-territorju ta’ Parti għal service, għall-manutenzjoni, jew it-tiswija tal-inġenji tal-ajru ta’ linja tal-ajru tal-Parti l-oħra użati fit-trasport internazzjonali tal-ajru kif ukoll tagħmir tal-kompjuter u partijiet ta’ komponenti għall-ġestjoni tal-passiġġieri jew il-merkanzija, jew għall-kontrolli tas-sigurtà;

(c)

il-karburant, il-lubrikanti u l-provvisti tekniċi konsumabbli mdaħħla jew fornuti fit-territorju ta’ Parti biex jintużaw f’inġenji tal-ajru ta’ linja tal-ajru tal-Parti l-oħra involuta fit-trasport internazzjonali tal-ajru, anke meta dawn il-provvisti jkunu intenzjonati għall-użu waqt parti mill-vjaġġ imwettaq fuq it-territorju msemmi; u

(d)	materjal stampat, inklużi l-biljetti tal-ajru, il-qoxra tal-biljetti, il-biljett ta' kunsinna bl-ajru u materjal pubbliċitarju ieħor relatat imqassam mingħajr ħlas mil-linja tal-ajru.

3.   It-tagħmir li jinġarr abbord regolarment, kif ukoll il-materjal u l-provvisti normalment miżmuma abbord inġenju tal-ajru użat minn linja tal-ajru ta’ Parti, jista’ jinħatt fit-territorju tal-Parti l-oħra biss bl-approvazzjoni tal-awtoritajiet doganali ta’ dak it-territorju. F’tali każ, jista’ jkun meħtieġ li jitpoġġew taħt is-sorveljanza tal-awtoritajiet imsemmija sa meta jkunu esportati mill-ġdid jew imneħħija b’mod ieħor f’konformità mar-regolamenti doganali.

4.   L-eżenzjonijiet previsti f’dan l-Artikolu għandhom ikunu disponibbli wkoll meta l-linji tal-ajru ta’ Parti jkunu għamlu kuntratt ma’ linja tal-ajru oħra, li bħalhom tgawdi tali eżenzjonijiet mill-Parti l-oħra, għas-self jew it-trasferiment fit-territorju tal-Parti l-oħra tal-oġġetti speċifikati fil-Paragrafi 1 u 2 ta' dan l-Artikolu.

5.   Id-dispożizzjonijiet tal-konvenzjonijiet rispettivi fis-seħħ bejn Stat Membru u l-Kanada biex tkun evitata t-tassazzjoni doppja fuq id-dħul u fuq il-kapital mhumiex mibdula b’dan il-Ftehim.

Artikolu 9

Statistika

1.   Kull Parti għandha tipprovdi lill-Parti l-oħra statistika li tkun meħtieġa mil-liġijiet u r-regolamenti nazzjonali, u, meta tintalab, informazzjoni statistika oħra disponibbli kif tkun meħtieġa b’mod raġonevoli għall-fini ta’ analiżi tal-operat tas-servizzi tal-ajru.

2.   Il-Partijiet għandhom jikkooperaw fil-qafas tal-Kumitat Konġunt biex jiffaċilitaw l-iskambju ta' informazzjoni statistika bejniethom għall-fini tas-sorveljanza tal-iżvilupp tas-servizzi tal-ajru.

Artikolu 10

Interessi tal-Konsumatur

1.   Kull Parti tirrikonoxxi l-importanza tal-protezzjoni tal-interessi tal-konsumaturi u hija tista' tieħu jew tista’ tirrikjedi li l-linji tal-ajru jieħdu, fuq bażi mhux diskriminatorja, miżuri raġonevoli u proporzjonati dwar il-materji li ġejjin, li jinkludu iżda mhumiex limitati għal:

(a)	rekwiżiti għall-protezzjoni ta' fondi mogħtija bil-quddiem lil-linji tal-ajru;

(b)	inizjattivi ta’ kumpens għal imbarkar miċħud;

(c)	rimborżi lill-passiġġieri;

(d)	żvelar pubbliku tal-identità ta’ trasportatur bl-ajru li attwalment ikun qiegħed jopera l-inġenju tal-ajru;

(e)	is-saħħa finanzjarja tal-linji tal-ajru tagħha stess;

(f)	assigurazzjoni rigward ir-responsabbiltà għall-korriment tal-passiġġieri; u

(g)	l-istabbiliment ta’ miżuri ta’ aċċessibbiltà.

2.   Il-Partijiet jippruvaw jikkonsultaw lil xulxin, fil-qafas tal-Kumitat Konġunt, rigward kwistjonijiet ta’ interess għall-konsumaturi, inklużi l-miżuri ppjanati tagħhom, bil-ħsieb li safejn huwa possibbli jinkisbu approċċi kompatibbli.

Artikolu 11

Disponibbiltà ta’ Ajruporti u Faċilitajiet u Servizzi tal-Avjazzjoni

1.   Kull Parti għandha tiżgura li l-ajruporti, ir-rotot, il-kontroll tat-traffiku tal-ajru u s-servizzi tan-navigazzjoni bl-ajru, is-sigurtà tal-avjazzjoni ċivili, is-servizzi ta' ground handling, u faċilitajiet u servizzi oħra relatati li huma pprovduti fit-territorju tagħha għandhom ikunu disponibbli għall-użu mil-linji tal-ajru tal-Parti l-oħra fuq bażi mhux diskriminatorja fiż-żmien meta jsiru l-arranġamenti għall-użu.

2.   Safejn hu possibbli, il-Partijiet għandhom jieħdu l-miżuri kollha raġonevoli biex jiżguraw aċċess effettiv għall-faċilitajiet u s-servizzi, soġġetti għal limitazzjonijiet legali, operattivi u fiżiċi u abbażi ta’ opportunitajiet ġusti u ekwi, u t-trasparenza fir-rigward tal-proċeduri għall-ksib tal-aċċess.

3.   Kull Parti għandha tiżgura li l-proċeduri, il-linji gwida u r-regolamenti tagħha għall-ġestjoni tal-ispazji applikabbli għall-ajruporti fit-territorju tagħha jkunu applikati b’mod trasparenti, effettiv u mhux diskriminatorju.

4.   Jekk Parti temmen li l-Parti l-oħra qed tikser dan l-Artikolu, hija tista’ tinnotifika lill-Parti l-oħra dwar ir-riżultati tagħha u titlob konsultazzjoni skont il-paragrafu 4 tal-Artikolu 17 (Kumitat Konġunt).

Artikolu 12

Tariffi għall-Ajruporti u Faċilitajiet u Servizzi tal-Avjazzjoni

1.   Kull Parti għandha tiżgura li t-tariffi għall-utenti li jistgħu jkunu imposti mill-awtoritajiet jew korpi kompetenti tagħha li jitolbu ħlas mingħand il-linji tal-ajru tal-Parti l-oħra għall-użu tas-servizzi tan-navigazzjoini bl-ajru u l-kontroll tat-traffiku tal-ajru għandhom ikunu ġusti, raġonevoli, relatati mal-ispejjeż u mhux diskriminatorji b’mod inġust. Fi kwalunkwe każ, tariffi tal-utenti bħal dawn għandhom ikunu evalwati fuq il-linji tal-ajru tal-Parti l-oħra b’termini mhux inqas favorevoli mit-termini l-aktar favorevoli disponibbli għal kwalunkwe linja tal-ajru oħra.

2.   Kull Parti għandha tiżgura li t-tariffi għall-utenti li jistgħu jkunu imposti mill-awtoritajiet jew korpi kompetenti tagħha li jitolbu ħlas mingħand il-linji tal-ajru tal-Parti l-oħra għall-użu tal-ajruporti, is-sigurtà tal-avjazzjoni ċivili u faċilitajiet u servizzi relatati għandhom ikunu ġusti, raġonevoli, mhux diskriminatorji b’mod inġust, u mqassma b’mod ekwu fost il-kategoriji tal-utenti. Dawn it-tariffi jistgħu jirriflettu, imma m'għandhomx jaqbżu, l-ispiża sħiħa għall-awtoritajiet jew korpi kompetenti li jitolbu ħlas għall-forniment tal-faċilitajiet u s-servizzi adattati tas-sigurtà tal-ajruport u tal-avjazzjoni ċivili f’dak l-ajruport jew fis-sistema ta’ dak l-ajruport. Dawn it-tariffi jistgħu jinkludu dħul raġonevoli fuq l-assi, wara d-deprezzament. Il-faċilitajiet u s-servizzi li għalihom jintalab il-ħlas mingħand l-utenti għandhom ikunu pprovduti fuq bażi effiċjenti u ekonomika. Fi kwalunkwe każ, dawn it-tariffi għandhom ikunu evalwati fuq il-linji tal-ajru tal-Parti l-oħra b’termini mhux inqas favorevoli mit-termini l-aktar favorevoli disponibbli għal kwalunkwe linja tal-ajru oħra fiż-żmien meta jkunu evalwati t-tariffi.

3.   Kull Parti għandha tinkoraġġixxi konsultazzjonijiet bejn l-awtoritajiet jew korpi kompetenti li jitolbu l-ħlas fit-territorju tagħha u l-linji tal-ajru jew il-korpi rappreżentattivi tagħhom li jużaw is-servizzi u l-faċilitajiet, u għandha tinkoraġġixxi lill-awtoritajiet jew korpi kompetenti li jitolbu l-ħlas u l-linji tal-ajru jew il-korpi rappreżentattivi tagħhom biex jiskambjaw tali informazzjoni li tista’ tkun meħtieġa biex tkun tista’ ssir analiżi preċiża dwar kemm ikunu raġonevoli t-tariffi skont il-prinċipji tal-Paragrafi 1 u 2 ta’ dan l-Artikolu. Kull Parti għandha tinkoraġġixxi lill-awtoritajiet kompetenti li jitolbu l-ħlas biex jagħtu lill-utenti avviż raġonevoli rigward kwalunkwe proposta ta’ bidliet fil-ħlas mill-utenti sabiex dawk l-awtoritajiet ikunu jistgħu jqisu l-fehmiet espressi mill-utenti qabel isiru l-bidliet.

4.   L-ebda Parti m'għandha titqies li tkun qed tikser xi dispożizzjoni ta’ dan l-Artikolu, fil-proċeduri ta’ riżoluzzjoni ta’ tilwim skont l-Artikolu 21 (Soluzzjoni ta’ Tilwim), sakemm:

(a)	ma tonqosx li tagħmel analiżi tal-ħlas jew tal-prattika, li jkun is-suġġett ta’ lment mill-Parti l-oħra, fi żmien raġonevoli; jew

(b)	wara analiżi bħal din, ma tonqosx li tieħu l-passi kollha fis-setgħa tagħha sabiex tirrimedja kwalunkwe ħlas jew prattika li jkun inkonsistenti ma’ dan l-Artikolu.

Artikolu 13

Qafas Kummerċjali

1.   Kull Parti għandha tippermetti opportunità ġusta u ekwa għal-linji tal-ajru tal-Parti l-oħra biex ifornu servizzi tal-ajru skont dan il-Ftehim.

2.   Kull Parti għandha tippermetti lil kwalunkwe linja tal-ajru tal-Parti l-oħra li tiddetermina l-frekwenza u l-kapaċità tas-servizzi tal-ajru li toffri skont dan il-Ftehim abbażi tal-kunsiderazzjonijiet kummerċjali tal-linja tal-ajru fis-suq. L-ebda Parti m’għandha unilateralment tillimita l-volum tat-traffiku, il-frekwenza jew ir-regolarità ta’ servizz, jew it-tip jew tipi tal-inġenji tal-ajru operati mil-linji tal-ajru tal-Parti l-oħra, u lanqas għandha tirrikjedi l-mili ta’ skedi, programmi għal titjiriet ċarter, jew pjanijiet ta’ operazzjonijiet minn linji tal-ajru tal-Parti l-oħra, ħlief kif ikun meħtieġ minħabba raġunijet tekniċi, operattivi jew ambjentali (il-kwalità tal-arja u l-istorbju lokali) skont kondizzjonijiet uniformi konsistenti mal-Artikolu 15 tal-Konvenzjoni.

3.

(a) Soġġett għar-rekwiżiti regolatorji normalment applikati għal tali operazzjonijiet minn kull Parti, kwalunkwe linja tal-ajru tal-Parti l-oħra tista’ tagħmel arranġamenti kooperattivi għall-finijiet ta’: (i) iż-żamma tas-servizzi tal-ajru tagħha fir-rotot speċifikati permezz ta’ bejgħ ta’ trasport taħt il-kodiċi tagħha stess f’titjiriet operati minn kwalunkwe linja tal-ajru tal-Kanada, jew tal-Istati Membri, u/jew ta’ kwalunkwe pajjiż terz; u/jew fornitur tat-trasport bl-art jew bil-baħar ta’ kwalunkwe pajjiż, (ii) il-ġarr ta’ traffiku taħt il-kodiċi ta’ kwalunkwe linja tal-ajru oħra fejn tali linja tal-ajru kienet awtorizzata mill-awtoritajiet aeronawtiċi ta’ Parti biex tbiegħ it-trasport taħt il-kodiċi tagħha stess f’titjiriet imħaddma minn kwalunkwe linja tal-ajru ta’ Parti. (b) Parti tista' tirrikjedi lil-linji tal-ajru kollha involuti f’arranġamenti ta’ codesharing biex ikollhom awtorità adatta għar-rotta sottostanti. (c) Parti m’għandhiex iżżomm il-permess għal servizzi ta’ codesharing identifikati fil-paragrafu (3)(a)(i) ta’ dan l-Artikolu fuq il-bażi li l-linja tal-ajru li topera l-inġenju tal-ajru m’għandhiex id-dritt li ġġorr traffiku taħt il-kodiċi ta’ linji tal-ajru oħrajn. (d) Il-Partijiet għandhom jirrikjedu li l-linji tal-ajru kollha involuti f’tali arranġamenti ta’ codesharing biex jiżguraw li l-passiġġieri jkunu informati b’mod sħiħ rigward l-identità tal-operatur u l-mod tat-trasport għal kull parti tal-vjaġġ.

4.   Kull Parti għandha tippermetti lil-linji tal-ajru tal-Parti l-oħra meta jkunu qed joperaw fit-territorju tagħha:

(a)	abbażi ta’ reċiproċità, li jwettqu s-servizzi ta' ground handling tagħhom stess fit-territorju tagħha u, jekk ikunu jridu, jużaw servizzi ta' ground handling ipprovduti b’mod sħiħ jew parzjalment minn kwalunkwe aġent awtorizzat mill-awtoritajiet kompetenti taghha biex iforni tali servizzi; u

(b)	li jipprovdu servizzi ta' ground handling lil linji tal-ajru oħrajn li joperaw fl-istess ajruport, meta dan ikun awtorizzat u konsistenti mal-liġijiet u r-regolamenti applikabbli.

5.   L-eżerċizzju tad-drittijiet stabbiliti fil-paragrafi 4(a) u (b) ta’ dan l-Artikolu għandu jkun soġġett biss għal limitazzjonijiet fiżiċi jew operattivi kkawżati primarjament minn kunsiderazzjonijiet ta’ sikurezza jew sigurtà tal-ajruport. Kwalunkwe restrizzjonijiet għandhom ikunu applikati b’mod uniformi u b’termini mhux inqas favorevoli mill-aktar termini favorevoli disponibbli għal kwalunkwe linja tal-ajru ta’ kwalunkwe pajjiż involut f’servizzi tal-ajru internazzjonali simili fiż-żmien meta jkunu imposti l-limitazzjonijiet.

6.   Kull Parti għandha tippermetti:

(a)	lil-linji tal-ajru tal-Parti l-oħra, abbażi ta’ reċiproċità, li jdaħħlu u jżommu fit-territorju tagħha r-rappreżentanti u l-persunal kummerċjali, maniġerjali, tal-bejgħ, tekniku, operattiv, u persunal speċjalizzat ieħor tagħhom, kif meħtieġ f’rabta mas-servizzi tagħhom;

(b)

dawn ir-rekwiżiti rigward il-persunal, jekk ikunu jridu l-linji tal-ajru tal-Parti l-oħra, jistgħu jkunu ssodisfati mill-persunal tagħhom stess jew, billi jintużaw is-servizzi ta’ kwalunkwe organizzazzjoni, kumpanija jew linja tal-ajru oħra li topera fit-territorju tagħha u hija awtorizzata biex twettaq tali servizzi għal linji tal-ajru oħrajn; u

(c)	il-linji tal-ajru tal-Parti l-oħra li jistabbilixxu uffiċċji fit-territorju tagħha għall-promozzjoni u l-bejgħ tat-trasport bl-ajru u ħidmiet relatati.

7.   Kull Parti għandha tirrikjedi li r-rappreżentanti u l-persunal tal-linji tal-ajru tal-Parti l-oħra li jkunu soġġetti għal-liġijiet u r-regolamenti tagħha. F’konsistenza ma’ tali liġijiet u regolamenti:

(a)	kull Parti għandha, bl-inqas dewmien, tagħti l-awtorizzazzjonijiet tal-impjieg meħtieġa, il-viżas tal-viżitaturi u dokumenti simili oħra lir-rappreżentanti u l-persunal imsemmijin fil-paragrafu 6 ta’ dan l-Artikolu; u

(b)	kull Parti għandha tiffaċilita u tgħaġġel l-approvazzjoni ta’ kwalunkwe rekwiżit għall-awtorizzazzjonijiet tal-impjieg għall-persunal li jwettaq ċerti doveri temporanji li ma jaqbżux disgħin (90) jum.

8.   Kull Parti għandha tippermetti lil-linji tal-ajru tal-Parti l-oħra:

(a)

li jieħdu sehem fil-bejgħ ta’ trasport bl-ajru fit-territorju tagħha direttament jew, skont kif jagħżlu l-linji tal-ajru, permezz tal-aġenti tagħhom, u li jbiegħu t-trasport fil-valuta tat-territorju tagħha jew, skont kif jagħżlu l-linji tal-ajru, fil-valuti ta’ pajjiżi oħra li jissarrfu liberament, u kwalunkwe persuna għandha tkun libera li tixtri tali trasport fil-valuti aċċettati minn dawk il-linji tal-ajru;

(b)	li jħallsu għall-ispejjeż lokali, inklużi dawk għax-xiri ta’ karburant, fit-territorju tagħha bil-valuta lokali, skont kif jagħżlu l-linji tal-ajru, f’valuti li jissarrfu liberament; u

(c)

li jsarrfu u jibagħtu barra l-pajjiż, meta jintalbu, il-fondi miksuba matul l-andament normali tal-operazzjonijiet tagħhom. Tali tisrif u ħlas lura għandhom ikunu permessi mingħajr restrizzjonijiet jew dewmien bir-rata tal-kambju tas-suq applikabbli għal ħlasijiet attwali fid-data tas-sottomissjoni tat-talba għat-trasferiment, u m’għandhom ikunu suġġetti għal ebda tariffa ħlief it-tariffi tas-servizz normali miġbura mill-banek għal tali transazzjonijiet.

9.   Kull Parti għandha tippermetti lil-linji tal-ajru li joperaw:

(a)

servizzi li jikkombinaw il-passiġġieri, biex jużaw trasport bl-art jew bil-baħar b’rabta mas-servizzi tal-ajru. Tali trasport jista’ jkun fornut mil-linji tal-ajru permezz ta’ arranġamenti ma’ trasportaturi mhux tal-ajru, jew il-linji tal-ajru jistgħu jagħżlu li jwettqu t-trasport mhux bl-ajru huma stess;

(b)

servizzi ta’ trasport tal-merkanzija, biex jużaw mingħajr restrizzjoni f’rabta mas-servizzi tal-ajru kwalunkwe trasport bl-art jew bil-baħar ta’ merkanzija lejn jew minn kwalunkwe punt fit-territorji tal-Partijiet, jew f’pajjiżi terzi, inkluż trasport lejn u mill-ajruporti kollha b’faċilitajiet doganali, u inkluż, fejn applikabbli, trasport ta’ merkanzija f’depożitu doganali skont il-liġijiet u r-regolamenti applikabbli; l-aċċess għall-ipproċessar u l-faċilitajiet doganali tal-ajruport għall-merkanzija ttrasportata bl-art jew bl-ajru; u li jistgħu jagħżlu li jwettqu t-trasport tal-merkanzija tagħhom stess bl-art, soġġett għal-liġijiet u r-regolamenti nazzjonali li jirregolaw tali trasport, jew li jipprovduh permezz ta’ arranġamenti ma’ trasportaturi oħrajn bl-art, inkluż trasport bl-art operat minn linji tal-ajru ta’ kwalunkwe pajjiż ieħor; u

(c)	servizzi intermodali, li joffru, bi prezz uniku, it-trasport bl-ajru u bl-art ikkombinati, sakemm il-passiġġieri u t-trasportaturi ma jkunux żgwidati dwar il-fatti li jikkonċernaw tali trasport.

10.   Il-Partijiet għandhom jippermettu li l-prezzijiet ikunu stabbiliti liberament mil-linji tal-ajru abbażi ta’ kompetizzjoni ħielsa u ġusta. Ebda Parti m'għandha tieħu azzjoni unilaterali kontra l-introduzzjoni jew il-kontinwazzjoni ta' prezz għat-trasport internazzjonali lejn jew mit-territorju tagħha.

11.   Il-Partijiet m’għandhomx jirrikjedu li l-prezzijiet ikunu rreġistrati mal-awtoritajiet aeronawtiċi.

12.   Il-Partijiet għandhom jippermettu lill-awtoritajiet aeronawtiċi l-possibbiltà li jiddiskutu affarijiet bħal, imma mhux limitati għal, il-prezzijiet li jistgħu jkunu inġusti, mhux raġonevoli jew diskriminatorji.

13.   Il-Partijiet għandhom japplikaw il-liġijiet u r-regolamenti rispettivi tagħhom relatati mal-operazzjonijiet ta’ Sistemi ta’ Prenotazzjoni Kompjuterizzata fit-territorji tagħhom fuq bażi ġusta u mhux diskriminatiorja.

14.   Il-linji tal-ajru ta’ kwalunkwe Parti jistgħu jipprovdu servizzi tal-ajru skont dan il-Ftehim, skont arranġament ta’ franchising jew branding ma’ kumpaniji, inklużi linji tal-ajru, sakemm il-linja tal-ajru li tipprovdi s-servizzi tal-ajru jkollha l-awtorità tar-rotta adatta, ikunu sodisfatti l-kondizzjonijiet preskritti skont il-liġijiet u r-regolamenti domestiċi, u soġġett għall-approvazzjoni tal-awtoritajiet aeronawtiċi.

15.   Għall-finijiet tal-forniment tas-servizzi tal-ajru skont dan il-Ftehim, dment li l-linja tal-ajru li tforni s-servizzi tal-ajru u l-operatur tal-inġenju tal-ajru f’tali arranġamenti jkollhom l-awtoritajiet adatti, il-linji tal-ajru tal-Partijiet jistgħu jipprovdu servizzi tal-ajru skont dan il-Ftehim bl-użu ta’ inġenji tal-ajru u ekwipaġġ tat-titjir fornuti minn linji tal-ajru oħrajn, inklużi minn pajjiżi oħrajn, soġġetti għall-approvazzjoni tal-awtoritajiet aeronawtiċi. Għall-finijiet ta’ dan il-paragrafu, il-linji tal-ajru li joperaw l-inġenju tal-ajru mhumiex meħtieġa li jkollhom awtorità tar-rotta sottostanti.

16.   Id-dispożizzjonijiet stabbiliti fl-Artikoli 4 (Investiment), 5 (Applikazzjoni tal-Liġijiet), 6 (Sikurezza fl-Avjazzjoni Ċivili), 7 (Sigurtà tal-Avjazzjoni Ċivili), 8 (Dazji Doganali, Taxxi u Tariffi), 9 (Statistika), 10 (Interessi tal-Konsumatur), 11 (Disponibbiltà ta’ Ajruporti u Faċilitajiet u Servizzi tal-Avjazzjoni), 12 (Tariffi għall-Ajruporti u Faċilitajiet u Servizzi tal-Avjazzjoni), 13 (Qafas Kummerċjali), 14 (Ambjent Kompetittiv), 15 (Ġestjoni tat-Traffiku tal-Ajru), 17 (Kumitat Konġunt) u 18 (Ambjent) ta’ dan il-Ftehim japplikaw ukoll għal titjiriet ċarter u titjiriet mhux skedati oħrajn imħaddma minn trasportaturi bl-ajru ta’ Parti waħda lejn u mit-territorju tal-Parti l-oħra.

17.   Fl-għoti ta’ awtorizzazzjonijiet u permessi mitluba lil trasportatur tal-ajru mal-wasla ta’ applikazzjonijiet biex jitħaddmu titjiriet ċarter u titjiriet mhux skedati oħrajn, il-Partijiet għandhom jaġixxu bl-inqas dewmien proċedurali possibbli.

Artikolu 14

Ambjent Kompetittiv

1.   Il-partijiet jirrikonoxxu li huwa objettiv konġunt tagħhom li jkun hemm ambjent ġust u kompetittiv għat-tħaddim tas-servizzi tal-ajru. Il-Partijiet jirrikonoxxu li prattiċi kompetittivi ġusti mil-linji tal-ajru għandhom aktar probabbiltà li jseħħu meta dawn il-linji tal-ajru jaħdmu fuq bażi kummerċjali b’mod sħiħ u ma jkunux issussidjati mill-istat. Huma jirrikonoxxu li affarijiet bħal, imma mhux limitati għal, il-kondizzjonijiet li taħthom ikunu pprivatizzati l-linji tal-ajru, it-tneħħija ta’ sussidji li jfixklu l-kompetizzjoni, aċċess ekwu u mingħajr diskriminazzjoni għall-faċilitajiet u s-servizzi tal-ajruport u għas-sistemi ta’ prenotazzjoni kompjuterizzata huma fatturi ewlenin biex jinkiseb ambjent ġust u kompetittiv.

2.   Jekk Parti ssib li jeżistu kondizzjonijiet fit-territorju tal-Parti l-oħra li jaffettwaw ħażin l-ambjent ġust u kompetittiv u l-operat mil-linji tal-ajru tagħha tas-servizzi tal-ajru skont dan il-Ftehim, hija tista’ tissottometti l-osservazzjonijiet lill-Parti l-oħra. Barra minn hekk, hija tista’ titlob laqgħa tal-Kumitat Konġunt. Il-Partijiet jaċċettaw li l-grad safejn l-objettivi fil-Ftehim relatati ma’ ambjent kompetittiv jistgħu jiġu ppreġudikati minn sussidju jew intervent ieħor, huwa suġġett leġittimu għal diskussjoni fil-Kumitat Konġunt.

3.   Kwistjonijiet li jistgħu jitressqu skont dan l-Artikolu 14 jinkludu, imma mhumiex limitati għal, l-injezzjonijiet ta’ kapital, sussidji transversali, għotjiet, garanziji, sjieda, eżenzjoni jew ħelsien mit-taxxa, ħarsien kontra l-falliment jew assigurazzjoni minn kwalunkwe entità tal-gvern. Soġġett għall-paragrafu 4 tal-Artikolu 14, Parti, meta tkun innotifikata minn Parti oħra, tista’ tavviċina lill-entitajiet governattivi responsabbli fit-territorju tal-Parti l-oħra, inklużi entitajiet fil-livell statali, provinċjali jew lokali, biex tiddiskuti kwistjonijiet relatati ma’ dan l-Artikolu.

4.   Il-Partijiet jirrikonoxxu l-kooperazzjoni bejn l-awtoritajiet tal-kompetizzjoni rispettivi tagħhom, kif jagħti xhieda il-“Ftehim bejn il-Gvern tal-Kanada u l-Komunitajiet Ewropej rigward l-Applikazzjoni tal-Liġijiet Kompetittivi tagħhom”, magħmul f'Bonn fis-17 ta’ Ġunju 1999.

5.   Jekk, wara konsultazzjonijiet fil-Kumitat Konġunt, Parti temmen li l-kondizzjonijiet imsemmijin fil-paragrafu 2 tal-Artikolu 14 baqgħu jeżistu u probabbilment ser jikkawżaw żvantaġġ jew dannu sinifikanti lil-linja tal-ajru jew il-linji tal-ajru tagħha, hija tista’ taġixxi. Parti tista’ taġixxi skont dan il-paragrafu mill-mument tal-istabbiliment, permezz ta' deċiżjoni tal-Kumitat Konġunt, ta’ proċeduri u kriterji mill-Kumitat Konġunt għall-eżerċizzju ta’ tali azzjoni jew sena wara d-data li fiha dan il-Ftehim jiġi applikat proviżorjament mill-Partijiet, jew jidħol fis-seħħ, skont liema tiġi l-ewwel. Kwalunkwe azzjoni meħuda skont dan il-paragrafu għandha tkun adatta, proporzjonata u ristretta fir-rigward tal-kamp tal-applikazzjoni u d-dewmien ta' dak li jkun strettament meħtieġ. Hija għandha tkun diretta esklussivament lejn l-entità li tibbenifika mill-kondizzjonijiet imsemmijin fil-paragrafu 2, u għandha tkun mingħajr preġudizzju għad-dritt ta’ kwalunkwe Parti li taġixxi skont l-Artikolu 21 (Soluzzjoni ta’ Tilwim).

Artikolu 15

Ġestjoni tat-Traffiku tal-Ajru

Il-Partijiet għandhom jikkooperaw biex jindirizzaw is-sorveljanza tas-sikurezza u kwistjonijiet tal-politika relatati mal-ġestjoni tat-traffiku tal-ajru, bil-ħsieb li jkunu ottimizzati l-effiċjenza ġenerali, it-tnaqqis tal-ispiża, u t-titjib tas-sikurezza u l-kapaċità tas-sistemi eżistenti. Il-Partijiet għandhom jinkoraġġixxu lill-fornituri tas-servizzi tan-navigazzjoni bl-ajru biex ikomplu jikkollaboraw rigward l-interoperabbiltà biex fejn ikun possibbli jintegraw aktar is-sistemi taż-żewġ naħat, inaqqsu l-impatt ambjentali tal-avjazzjoni, u jikkondividu l-informazzjoni fejn ikun adatt.

Artikolu 16

Kontinwazzjoni ta’ Nomini u Awtorizzazzjonijiet

1.   Kwalunkwe linja tal-ajru tal-Kanada jew ta’ Stat Membru li jkollha nomina attwali mill-gvern rispettiv tagħha skont ftehim dwar it-trasport bl-ajru mal-Kanada li ġiet issostitwita b’dan il-Ftehim, għandha titqies li hija linja tal-ajru nnominata biex twettaq servizzi tal-ajru.

2.   Kwalunkwe linja tal-ajru tal-Kanada jew ta’ Stat Membru li għandha liċenzja jew awtorizzazzjoni maħruġa mill-awtoritajiet aeronawtiċi ta’ Parti li tkun valida għat-tħaddim ta’ servizzi tal-ajru fid-data tad-dħul fis-seħħ ta’ dan il-Ftehim għandha, sakemm tinħareġ liċenzja jew awtorizzazzjoni ġdida jew emendata skont dan il-Ftehim, tkompli tingħata l-awtoritajiet kollha previsti fil-liċenzja jew l-awtorizzazzjoni msemmija u titqies li fihom għandha l-awtorità li topera s-servizzi tal-ajru kif previst f’dan il-Ftehim.

3.   Xejn f’dan l-Artikolu m’għandu jżomm lil linja tal-ajru ta’ Parti mhux imsemmija fil-Paragrafi 1 jew 2 ta’ hawn fuq milli tkun innominata jew awtorizzata biex twettaq servizzi tal-ajru.

Artikolu 17

Kumitat Konġunt

1.   Il-Partijiet b'dan jistabbilixxu kumitat kompost minn rappreżentanti tal-Partijiet (minn hawn ’il quddiem imsejjaħ il-"Kumitat Konġunt").

2.   Il-Kumitat Konġunt għandu jidentifika l-awtoritajiet aeronawtiċi u awtoritajiet kompetenti oħrajn rigward materji koperti minn dan il-Ftehim u jiffaċilita l-kuntatti bejniethom.

3.   Il-Kumitat Konġunt għandu jiltaqa’ kif u meta jħoss il-ħtieġa u mill-inqas darba fis-sena. Kull Parti tista’ titlob li tissejjaħ laqgħa.

4.   Parti tista’ titlob ukoll laqgħa tal-Kumitat Konġunt sabiex tikkonsulta rigward kwalunkwe kwistjoni relatata mal-interpretazzjoni jew l-applikazzjoni ta’ dan il-Ftehim u biex tfittex ftehim rigward kwalunkwe tħassib imressaq mill-Parti l-oħra. Laqgħa bħal din għandha tibda fl-aktar data kmieni possibbli, iżda mhux aktar tard minn xahrejn mid-data tal-wasla tat-talba, dment li l-Partijiet ma jiddeċidux mod ieħor.

5.   Il-Kumitat Konġunt għandu jadotta deċiżjonijiet fejn previst espressament f’dan il-Ftehim.

6.   Il-Kumitat Konġunt għandu jiżviluppa l-kooperazzjoni bejn il-Partijiet u jista’ jikkunsidra kwalunkwe kwistjoni relatata mal-operat jew l-implimentazzjoni ta’ dan il-Ftehim, inklużi, imma mhux limitati għal:

(a)	l-analiżi tal-kondizzjonijiet tas-suq li jaffettwaw is-servizzi tal-ajru skont dan il-Ftehim;

(b)	l-iskambju ta’ informazzjoni, inklużi pariri dwar tibdiliet fil-liġi u l-linji politiċi nazzjonali, li jaffettwaw il-Ftehim;

(c)	il-kunsiderazzjoni ta’ oqsma potenzjali għal aktar żvilupp tal-Ftehim, inkluża r-rakkomandazzjoni ta’ emendi għall-Ftehim;

(d)	ir-rakkomandazzjoni ta’ kondizzjonijiet, proċeduri, u emendi meħtieġa biex l-Istati Membri l-ġodda jsiru Partijiet f’dan il-Ftehim; u

(e)	id-diskussjoni ta’ kwistjonijiet relatati mal-investiment, is-sjieda u l-kontroll, u l-konferma meta jkunu ssodisfati l-kondizzjonijiet għall-ftuħ b’mod progressiv tad-drittijiet tat-traffiku kif stabbilit fl-Anness 2 għal dan il-Ftehim.

7.   Il-Kumitat Konġunt għandu jiżviluppa kooperazzjoni u jrawwem skambji f’livell ta’ esperti dwar inizjattivi leġislattivi jew regolatorji ġodda.

8.   Il-Kumitat Konġunt għandu jadotta, b’deċiżjoni, ir-regoli tal-proċedura tiegħu.

9.   Id-deċiżjonijiet kollha tal-Kumitat Konġunt għandhom isiru b’kunsens.

Artikolu 18

Ambjent

1.   Il-Partijiet jirrikonoxxu l-importanza tal-ħarsien tal-ambjent waqt l-iżvilupp u l-implimentazzjoni tal-politika tal-avjazzjoni internazzjonali.

2.   Mingħajr preġudizzju għad-drittijiet u l-obbligi tal-Partijiet skont id-dritt internazzjonali u l-Konvenzjoni, kull Parti fil-ġurisdizzjoni sovrana tagħha stess għandha d-dritt li twettaq u tapplika l-miżuri adatti biex tindirizza l-impatti ambjentali tat-trasport bl-ajru sakemm tali miżuri jkunu applikati mingħajr distinzjoni rigward in-nazzjonalità.

3.   Il-Partijiet jirrikonoxxu li l-ispejjeż u l-benefiċċji ta’ miżuri għall-ħarsien tal-ambjent għandhom jitqiesu bir-reqqa fl-iżvilupp tal-politika tal-avjazzjoni internazzjonali. Meta Parti tkun qed tikkunsidra miżuri ambjentali proposti, hija għandha tevalwa l-possibbiltà ta’ effetti ħżiena fuq l-eżerċizzju tad-drittijiet li hemm f’dan il-Ftehim, u, jekk tali miżuri jkunu adottati, hija għandha tieħu l-passi adatti sabiex jittaffew tali effetti ħżiena.

4.   Il-Partijiet jirrikonoxxu l-importanza li jaħdmu flimkien, u fil-qafas ta’ diskussjonijiet multilaterali, li jikkunsidraw l-effetti tal-avjazzjoni fuq l-ambjent u l-ekonomija, u li jiżguraw li kwalunkwe miżura ta’ mitigazzjoni tkun konsistenti b’mod sħiħ mal-objettivi ta’ dan il-Ftehim.

5.   Meta jiġu stabbiliti miżuri ambjentali, l-istandards ambjentali għall-avjazzjoni adottati mill-Organizzazzjoni għall-Avjazzjoni Ċivili Internazzjonali fl-Annessi għall-Konvenzjoni għandhom ikunu segwiti ħlief fejn ġew irreġistrati differenzi.

6.   Il-Partijiet għandhom jagħmlu ħilithom biex jikkonsultaw lil xulxin rigward materji relatati mal-ambjent, inkluż dwar il-miżuri ppjanati li potenzjalment jista’ jkollhom effett sinifikanti fuq is-servizzi tal-ajru internazzjonali koperti minn dan il-Ftehim, bil-ħsieb li safejn hu possibbli jiksbu approċċi kompatibbli. Il-konsultazzjonijiet għandhom jibdew fi żmien 30 jum mill-wasla ta’ tali talba, jew kwalunkwe perijodu ieħor ta’ żmien li jkun iddeterminat miż-żewġ naħat.

Artikolu 19

Kwistjonijiet ta' Xogħol

1.   Il-Partijiet jirrikonoxxu l-importanza li jiġu kkunsidrati l-effetti ta’ dan il-Ftehim fuq ix-xogħol, l-impjiegi u l-kondizzjonijiet tax-xogħol.

2.   Kwalunkwe Parti tista’ titlob laqgħa tal-Kumitat Konġunt skont l-Artikolu 17 sabiex ikunu diskussi l-kwistjonijiet dwar ix-xogħol msemmijin fil-paragrafu 1 ta’ dan l-Artikolu.

Artikolu 20

Kooperazzjoni Internazzjonali

Il-Partijiet jistgħu jressqu quddiem il-Kumitat Konġunt skont l-Artikolu 17, kwistjonijiet relatati ma’:

(a)	organizzazzjonijiet tat-trasport bl-ajru u organizzazzjonijiet internazzjonali;

(b)	żviluppi possibbli fir-relazzjonijiet bejn il-Partijiet u pajjiżi oħrajn fit-trasport bl-ajru; u

(c)	xejriet fl-arranġamenti bilaterali jew multilaterali

inklużi, fejn hu possibbli, proposti dwar l-iżvilupp ta’ pożizzjonijiet ikkoordinati f’dawn l-oqsma.

Artikolu 21

Soluzzjoni ta’ Tilwim

1.   Jekk tinqala’ tilwima bejn il-Partijiet relatata mal-interpretazzjoni jew l-applikazzjoni ta’ dan il-Ftehim, huma għandhom l-ewwel nett jippruvaw jilħqu ftehim permezz ta’ konsultazzjonijiet formali fi ħdan il-Kumitat Konġunt. Tali konsultazzjonijiet formali għandhom jibdew mill-aktar fis u minkejja l-paragrafu 4 tal-Artikolu 17, f’perjodu ta’ mhux aktar minn 30 jum mid-data tal-wasla għand Parti tat-talba bil-miktub magħmula mill-Parti l-oħra, li tirreferi għal dan l-Artikolu, sakemm ma jkunx deċiż mod ieħor mill-Partijiet.

2.   Jekk ma tintlaħaqx soluzzjoni għal tilwima fi żmien 60 jum mill-wasla tat-talba għal konsultazzjonijiet formali, it-tilwima tista’ tiġi referuta lil persuna jew korp għal deċiżjoni bil-kunsens tal-Partijiet. Jekk il-Partijiet ma jaqblux dwar dan, it-tilwima għandha, fuq talba ta’ waħda mill-Partijiet, tkun sottomessa għal arbitraġġ minn tribunal ta’ tliet arbitri skont il-proċeduri stabbiliti hawn taħt.

3.   Fi żmien 30 jum mill-wasla ta’ talba għal arbitraġġ, kull Parti fit-tilwima għandha tinnomina arbitru indipendenti. It-tielet arbitru għandu jinħatar fi żmien 45 jum oħra bi ftehim bejn iż-żewġ arbitri nnominati mill-Partijiet. Jekk xi waħda mill-Partijiet tonqos milli taħtar arbitru fiż-żmien speċifikat, jew jekk it-tielet arbitru ma jinħatarx fil-perjodu speċifikat, il-President tal-Kunsill tal-Organizzazzjoni għall-Avjazzjoni Ċivili Internazzjonali jista’ jintalab minn waħda mill-Partijiet sabiex jaħtar arbitru jew arbitri skont il-każ. Jekk il-President ikun tal-istess nazzjonalità bħal waħda mill-Partijiet, il-Viċi President l-iktar anzjan li ma jkunx skwalifikat għal dik ir-raġuni għandu jagħmel il-ħatra. Fil-każijiet kollha, it-tielet arbitru għandu jkun ċittadin ta’ Stat terz, għandu jaġixxi bħala l-President tat-Tribunal u għandu jiddetermina l-post fejn għandu jsir l-arbitraġġ.

4.   It-Tribunal għandu jistabbilixxi r-regoli ta’ proċedura tiegħu stess u l-iskeda tal-proċedimenti.

5.   Fuq talba ta’ Parti, it-Tribunal jista’ jordna lill-Parti l-oħra fit-tilwima sabiex timplimenta miżuri interim ta’ rimedju sad-deċiżjoni finali tat-Tribunal.

6.   It-Tribunal għandu jipprova jagħti deċiżjoni bil-miktub fi żmien 180 jum mill-wasla tat-talba għal arbitraġġ. Għandha tipprevali d-deċiżjoni tal-maġġoranza tat-Tribunal.

7.   Jekk it-Tribunal jiddetermina li kien hemm ksur ta’ dan il-Ftehim u l-Parti responsabbli ma tirrimedjax dan il-ksur, jew ma tilħaqx qbil mal-Parti l-oħra dwar soluzzjoni sodisfaċenti għat-tnejn fi żmien 30 jum min-notifika tad-deċiżjoni tat-Tribunal, il-Parti l-oħra tista’ tissospendi l-applikazzjoni ta’ benefiċċji ekwivalenti li joħorġu minn dan il-Ftehim sakemm tinstab soluzzjoni għat-tilwima.

8.   L-ispejjeż tat-Tribunal għandhom ikunu kondiviżi b’mod indaqs bejn il-Partijiet fit-tilwima.

9.   Għall-finijiet ta’ dan l-Artikolu, il-Komunità Ewropea u l-Istati Membri għandhom jaġixxu flimkien.

Artikolu 22

Emendi

Kwalunkwe emenda għal dan il-Ftehim tista' tiġi ddeterminata b’mod konġunt mill-Partijiet skont konsultazzjonijiet li jsiru f’konformità mal-Artikolu 17 (Kumitat Konġunt) ta’ dan il-Ftehim. L-emendi għandhom jidħlu fis-seħħ f'konformità mat-termini stabbiliti fl-Artikolu 23 (Dħul fis-Seħħ u Applikazzjoni Proviżorja).

Artikolu 23

Dħul fis-Seħħ u Applikazzjoni Proviżorja

1.   Dan il-Ftehim għandu jidħol fis-seħħ xahar wara d-data tal-aħħar nota diplomatika li fiha l-Partijiet jikkonfermaw li tlestew il-proċeduri kollha meħtieġa għad-dħul fis-seħħ ta’ dan il-Ftehim. Għall-finijiet ta' dan l-iskambju, il-Komunità Ewropea u l-Istati Membri tagħha jinnominaw lis-Segretarjat Ġenerali tal-Kunsill tal-Unjoni Ewropea. Il-Kanada għandha tibgħat lis-Segretarjat Ġenerali tal-Kunsill tal-Unjoni Ewropea n-nota/i diplomatika/diplomatiċi lill-Komunità Ewropea u l-Istati Membri tagħha, u s-Segretarjat Ġenerali tal-Kunsill tal-Unjoni Ewropea għandu jibgħat lill-Kanada n-noti diplomatiċi mill-Komunità Ewropea u l-Istati Membri tagħha. In-nota diplomatika jew in-noti diplomatiċi mill-Komunità Ewropea u l-Istati Membri tagħha għandu jkun fihom il-komunikazzjonijiet minn kull Stat Membru li jikkonfermaw li l-proċeduri meħtieġa tiegħu biex dan il-Ftehim jidħol fis-seħħ, tlestew.

2.   Minkejja l-Paragrafu 1 ta’ dan l-Artikolu, il-Partijiet jaqblu li japplikaw proviżorjament dan il-Ftehim f'konformità mad-dispożizzjonijiet tal-liġi domestika tal-Partijiet mill-ewwel jum tax-xahar li jiġi wara d-data tal-aħħar nota li biha l-Partijiet ikunu nnotifikaw lil xulxin dwar it-tlestija tal-proċeduri nazzjonali rilevanti biex dan il-Ftehim ikun applikat proviżorjament.

Artikolu 24

Terminazzjoni

Parti tista', fi kwalunkwe żmien, tagħti avviż bil-miktub permezz ta' mezzi diplomatiċi lill-Parti l-oħra dwar id-deċiżjoni tagħha li ttemm dan il-Ftehim. Tali avviż għandu jintbagħat fl-istess ħin lill-Organizzazzjoni għall-Avjazzjoni Ċivili Internazzjonali u s-Segretarjat tan-Nazzjonijiet Uniti. Dan il-Ftehim għandu jintemm sena (1) wara d-data tal-wasla tal-avviż għand il-Parti l-oħra, sakemm l-avviż tat-teminazzjoni ma jkunx irtirat bi qbil bejn iż-żewġ naħat qabel it-tmiem ta’ dan il-perijodu. Fin-nuqqas ta’ konferma tal-wasla mil-Parti l-oħra, l-avviż għandu jitqies li jkun wasal erbatax-il (14) jum wara l-wasla tal-avviż għand l-Organizzazzjoni għall-Avjazzjoni Ċivili Internazzjonali u s-Segretarjat tan-Nazzjonijiet Uniti.

Artikolu 25

Reġistrazzjoni tal-Ftehim

Dan il-Ftehim u kwalunkwe emenda għalih għandhom ikunu rreġistrati mal-Organizzazzjoni għall-Avjazzjoni Ċivili Internazzjonali u s-Segretarjat tan-Nazzjonijiet Uniti, f’konformità mal-Artikolu 102 tal-Karta tan-Nazzjonijiet Uniti, wara d-dħul fis-seħħ tagħhom. Il-Parti l-oħra għandha tiġi infurmata bir-reġistrazzjoni malli din tkun ġiet ikkonfermata mis-Segretarjati tal-Organizzazzjoni għall-Avjazzjoni Ċivili Internazzjonali u tan-Nazzjonijiet Uniti.

Artikolu 26

Relazzjoni ma’ Ftehimiet Oħrajn

1.   Jekk il-Partijiet isiru partijiet għal ftehim multilaterali, jew japprovaw deċiżjoni adottata mill-Organizzazzjoni għall-Avjazzjoni Ċivili Internazzjonali jew minn organizzazzjoni intergovernattiva internazzjonali oħra, li tindirizza materji koperti minn dan il-Ftehim, huma għandhom jikkonsultaw fil-Kumitat Konġunt sabiex jiddeterminaw safejn dan il-Ftehim ikun affettwat mid-dispożizzjonijiet tal-ftehim jew id-deċiżjoni multilaterali u jekk dan il-Ftehim għandux jiġi rrivedut sabiex jiġu kkunsidrati tali żviluppi.

2.   Waqt il-perijodu tal-applikazzjoni proviżorja skont il-paragrafu 2 tal-Artikolu 23 (Dħul fis-Seħħ u Applikazzjoni Proviżorja) tal-Ftehim, il-ftehim bilaterali elenkati fl-Anness 3 għal dan il-Ftehim għandhom ikunu sospiżi ħlief safejn previst fl-Anness 2 għal dan il-Ftehim. Mad-dħul fis-seħħ skont il-paragrafu 1 tal-Artikolu 23 ta’ dan il-Ftehim, dan il-Ftehim għandu jieħu post id-dispożizzjonijiet relevanti tal-ftehimiet bilaterali elenkati fl-Anness 3 għal dan il-Ftehim ħlief safejn previst fl-Anness 2 għal dan il-Ftehim.