I. It-talba għal opinjoni

II. Iċ-CETA

A. L-iffirmar taċ-CETA u l-proposta ta’ stabbiliment ta’ mekkaniżmu ta’ riżoluzzjoni tat-tilwim bejn l-investituri u l-Istati

B. Il-kunċetti ta’ “investiment” u ta’ “investitur”

C. Il-kamp ta’ applikazzjoni tal-mekkaniżmu ISDS previst

D. Id-dritt applikabbli għat-tilwim taħt il-mekkaniżmu ISDS previst

E. Ir-regoli proċedurali tal-mekkaniżmu ISDS previst

F. Il-membri tat-Tribunal u tat-Tribunal tal-Appell previsti

G. Il-Kumitat Konġunt taċ-CETA u l-Kumitat tas-Servizzi u tal-Investiment

H. In-nuqqas ta’ effett dirett taċ-CETA fis-sistema legali tal-Partijiet

I. L-Istrument Interpretattiv Konġunt u d-Dikjarazzjoni Nru 36

III. Sommarju tal-mistoqsijiet imressqa mir-Renju tal-Belġju fit-talba tiegħu għal opinjoni

A. Mistoqsijiet dwar il-kompatibbiltà tal-mekkaniżmu ISDS previst mal-awtonomija tal-ordinament ġuridiku tal-Unjoni

B. Mistoqsijiet dwar il-kompatibbiltà tal-mekkaniżmu ISDS previst mal-prinċipju ġenerali ta’ ugwaljanza fit-trattament u mar-rekwiżit ta’ effettività

C. Mistoqsijiet dwar il-kompatibbiltà tal-mekkaniżmu ISDS previst mad-dritt ta’ aċċess għal qorti indipendenti

IV. Ġabra tal-osservazzjonijiet ippreżentati quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja

A. Fuq il-kompatibbiltà tal-mekkaniżmu ISDS previst mal-awtonomija tal-ordinament ġuridiku tal-Unjoni

B. Dwar il-kompatibbiltà tal-mekkaniżmu ISDS previst mal-prinċipju ġenerali ta’ ugwaljanza fit-trattament u mar-rekwiżit ta’ effettività

C. Dwar il-kompatibbiltà tal-mekkaniżmu ISDS previst mad-dritt ta’ aċċess għal qorti indipendenti

V. Teħid ta’ pożizzjoni mill-Qorti tal-Ġustizzja.

A. Dwar il-kompatibbiltà tal-mekkaniżmu ISDS previst mal-awtonomija tal-ordinament ġuridiku tal-Unjoni

1. Prinċipji

2. Fuq in-nuqqas ta’ ġurisdizzjoni għall-interpretazzjoni u għall-applikazzjoni tar-regoli tad-dritt tal-Unjoni differenti mid-dispożizzjonijiet taċ-CETA

3. Fuq in-nuqqas ta’ effett fuq il-funzjonament tal-istituzzjonijiet tal-Unjoni skont il-qafas kostituzzjonali tagħha

B. Dwar il-kompatibbiltà tal-mekkaniżmu ISDS previst mal-prinċipju ġenerali ta’ ugwaljanza fit-trattament u mar-rekwiżit ta’ effettività

1. Prinċipji

2. Dwar il-kompatibbiltà mal-prinċipju ta’ trattament ugwali

3. Dwar il-kompatibbiltà mar-rekwiżit ta’ effettività

C. Dwar il-kompatibbiltà tal-mekkaniżmu ISDS previst mad-dritt ta’ aċċess għal qorti indipendenti

1. Prinċipji

2. Dwar il-kompatibbiltà mar-rekwiżit ta’ aċċessibbiltà

3. Dwar il-kompatibbiltà mar-rekwiżit ta’ indipendenza

VI. Tweġiba għat-talba għal opinjoni

–

għar-Renju tal-Belġju, minn C. Pochet, L. Van den Broeck u M. Jacobs kif ukoll minn J.-C. Halleux, bħala aġenti,

–

għall-Gvern Daniż, minn J. Nymann-Lindegren, bħala aġent,

–

għall-Gvern Ġermaniż, minn T. Henze u S. Eisenberg, bħala aġenti,

–

għall-Gvern Estonjan,, minn N. Grünberg, bħala aġent,

–

għall-Gvern Elleniku, minn G. Karipsiadis u K. Boskovits, bħala aġenti,

–

għall-Gvern Spanjol, minn M. A. Sampol Pucurull u S. Centeno Huerta, bħala aġenti,

–

għall-Gvern Franċiż, minn F. Alabrune, D. Colas u D. Segoin kif ukoll minn E. de Moustier, bħala aġenti,

–

għall-Gvern Litwan, minn R. Dzikovič u D. Kriaučiūnas, bħala aġenti,

–

għall-Gvern Olandiż, minn M. Bulterman u M.A.M. de Ree, bħala aġenti,

–

għall-Gvern Awstrijak, minn G. Hesse u J. Schmoll, bħala aġenti,

–

għall-Gvern Sloven, minn N. Pintar Gosenca, V. Klemenc, J. Groznik, A. Dežman Mušič u M. Jakše, bħala aġenti,

–

għall-Gvern Slovakk, minn M. Kianička, bħala aġent,

–

għall-Gvern Finlandiż, minn J. Heliskoski u H. Leppo, bħala aġenti,

–

għall-Gvern Svediż, minn A. Falk, A. Alriksson u P. Smith, bħala aġenti,

–

għall-Kunsill tal-Unjoni Ewropea, minn B. Driessen u S. Boelaert, bħala aġenti,

–

għall-Kummissjoni Ewropea, minn R. Vidal Puig, A. Buchet, B. De Meester u U. Wölker, bħala aġenti,

1

It-talba għal opinjoni mressqa lill-Qorti tal-Ġustizzja mir-Renju tal-Belġju hija fformulata kif ġej:

“Il-Ftehim Ekonomiku u Kummerċjali Komprensiv (CETA) bejn il-Kanada, minn naħa waħda, u l-Unjoni Ewropea u l-Istati Membri tagħha, min-naħa l-oħra, iffirmat fi Brussell fit-30 ta’ Ottubru 2016 [iktar ’il quddiem iċ-“CETA” (ĠU 2017, L 11, p. 23], huwa, fil-Kapitolu Tmienja tiegħu (“Investiment”), Taqsima F (“Riżoluzzjoni ta’ tilwim dwar l-investiment bejn l-investituri u l-istati”), kompatibbli mat-Trattati, inklużi d-drittijiet fundamentali?”

2

Iċ-CETA (Comprehensive Economic and Trade Agreement), huwa ftehim ta’ kummerċ ħieles li, minbarra dispożizzjonijiet dwar it-tnaqqis tad-dazji doganali u tal-ostakoli mhux tariffarji li jaffettwaw il-kummerċ tal-merkanzija u tas-servizzi, jipprevedi regoli dwar, b’mod partikolari, l-investiment, il-kuntratti pubbliċi, il-kompetizzjoni, il-protezzjoni tal-proprjetà intellettwali u l-iżvilupp sostenibbli.

3

Iċ-CETA għadu ma ġiex konkluż, fis-sens tal-Artikolu 218(6) TFUE. Id-Deċiżjoni tal-Kunsill (UE) 2017/37 tat-28 ta’ Ottubru 2016 dwar l-iffirmar, f’isem l-Unjoni Ewropea, tal-Ftehim Ekonomiku u Kummerċjali Komprensiv (CETA) bejn il-Kanada, minn naħa, u l-Unjoni Ewropea u l-Istati Membri tagħha, min-naħa l-oħra (ĠU 2017, L 11, p. 1), tipprovdi, f’dan ir-rigward, fil-premessa 2 tagħha, li ċ-CETA għandu jiġi ffirmat “soġġett għat-twettiq tal-proċeduri meħtieġa għall-konklużjoni tiegħu f’data aktar tard” u jipprovdi, fl-Artikolu 1 tiegħu, li l-iffirmar, f’isem l-Unjoni, taċ-CETA “huwa b’dan awtorizzat, soġġett għall-konklużjoni tiegħu”.

4

Għalkemm numru kbir ta’ dispożizzjonijiet taċ-CETA qed jiġu applikati b’mod provviżorju skont id-Deċiżjoni tal-Kunsill (UE) 2017/38 tat-28 ta’ Ottubru 2016 dwar l-applikazzjoni provviżorja tal-Ftehim Ekonomiku u Kummerċjali Komprensiv (CETA) bejn il-Kanada, minn naħa waħda, u l-Unjoni Ewropea u l-Istati Membri tagħha, min-naħa l-oħra (ĠU 2017, L 11, p. 1080), dawk tat-Taqsima F tal-Kapitolu Tmienja tiegħu, ikkonċernati minn din it-talba għal opinjoni, ma humiex. Fil-fatt, fir-rigward ta’ dan il-Kapitolu Tmienja, l-Artikolu 1(1)(a) tad-Deċiżjoni 2017/38 jipprovdi li “[huma biss l-Artikoli 8.1 sa 8.8, 8.13, 8.15, bl-eċċezzjoni tal-paragrafu 3 tiegħu, u 8.16 li] għandhom jiġu applikati b’mod provviżorju, u biss f’dak li jirrigwarda l-investiment barrani dirett”.

5

L-imsemmija Taqsima F tal-Kapitolu Tmienja taċ-CETA, li tinkludi l-Artikoli 8.18 sa 8.45 ta’ dan il-ftehim, tirrigwarda l-introduzzjoni ta’ mekkaniżmu għar-Riżoluzzjoni tat-Tilwim dwar l-investimenti bejn l-Investituri u l-Istati (iktar ’il quddiem il-“mekkaniżmu ISDS”) (Investor-State Dispute Settlement).

6

Għal dan il-għan, iċ-CETA jipprevedi, fl-Artikolu 8.27 tiegħu, il-ħolqien ta’ Tribunal (iktar ’il quddiem it-“Tribunal” jew it-“Tribunal taċ-CETA”) mad-dħul fis-seħħ taċ-CETA u, fl-Artikolu 8.28 tiegħu, il-ħolqien ta’ Tribunal tal-Appell (iktar ’il quddiem it-“Tribunal tal-Appell” jew it-“Tribunal tal-Appell taċ-CETA”).

7

Barra minn hekk, fl-Artikolu 8.29 tiegħu, huwa jipprevedi l-ħolqien sussegwenti ta’ Tribunal Multilaterali tal-Investimenti flimkien ma’ mekkaniżmu ta’ appell konness (iktar ’il quddiem it-“Tribunal Multilaterali tal-Investimenti”), li l-istabbiliment tiegħu għandu jtemm il-funzjonament tat-Tribunal taċ-CETA u tat-Tribunal tal-Appell taċ-CETA.

8

B’hekk huwa previst, kif tindika d-dikjarazzjoni Nru 36 tal-Kummissjoni u tal-Kunsill dwar il-protezzjoni tal-investimenti u l-Qorti tal-Investiment, li ddaħħlet fil-minuti tal-Kunsill dwar l-iffirmar taċ-CETA u mehmuża mad-Deċiżjoni 2017/37 (ĠU 2017 L 11, p. 20, iktar ’il quddiem id-“Dikjarazzjoni Nru 36”), l-istabbiliment ta’ sistema ġudizzjarja tal-investimenti, magħrufa wkoll bl-akronimu “ICS” (Investment Court System), li fiha t-Tribunal taċ-CETA u t-Tribunal tal-Appell taċ-CETA għandhom jikkostitwixxu stadju lejn l-implimentazzjoni tal-ICS.

9

Skont l-Artikolu 8.1 taċ-CETA, il-kunċett ta’ “investiment”, previst minn dan il-ftehim, ifisser:

“[…] kull kwalità ta’ assi li investitur jippossjedi jew jikkontrolla direttament jew indirettament, li għandha l-karatteristiċi ta’ investiment, li tinkludi ċertu tul ta’ żmien u karatteristiċi oħra bħall-impenn tal-kapital jew riżorsi oħra, l-istennija ta’ qligħ jew profitt, jew is-suppożizzjoni ta’ riskju. Il-forom li jista’ jieħu investiment jistgħu jinkludu:

10

L-Artikolu 8.1 isemmi wkoll li l-kunċett ta’ “investiment kopert tfisser, fir-rigward ta’ Parti, investiment:

11

Il-kunċett ta’ “investitur” huwa ddefinit fl-imsemmi Artikolu 8.1 f’dawn it-termini:

“[…] Parti, jew persuna fiżika jew intrapriża ta’ Parti, li mhix fergħa jew uffiċċju rappreżentattiv, li tfittex li tagħmel, li tkun qed tagħmel jew li tkun għamlet investiment fit-Territorju tal-Parti l-oħra;

Għall-finijiet ta’ din id-definizzjoni, intrapriża ta’ Parti hija:

[…]

[P]ersuna fiżika tfisser:

12

Filwaqt li hija intitolata “Riżoluzzjoni ta’ tilwim dwar l-investiment bejn l-investituri u l-istati”, it-Taqsima F tal-Kapitolu Tmienja taċ-CETA tikkonċerna wkoll it-tilwim bejn investitur Kanadiż u l-Unjoni.

13

F’dan ir-rigward, l-Artikolu 8.21 taċ-CETA jipprevedi li, jekk investitur Kanadiż ikollu l-intenzjoni li jressaq ilment, dan ikollu jibgħat lill-Unjoni “avviż formali li jitlob determinazzjoni mill-konvenut”, li jispeċifika l-miżuri li fir-rigward tagħhom huwa jkollu l-intenzjoni li jressaq ilment. Sussegwentement, l-Unjoni għandha tinforma lil dan l-investitur “dwar jekk hix l-Unjoni […] jew Stat Membru […] li se jkun il-konvenut”.

14

L-Artikolu 8.18 taċ-CETA, intitolat “Kamp ta’ applikazzjoni”, jistabbilixxi kif ġej, fil-paragrafu 1 tiegħu, it-tilwim li jista’ jitressaq minn investituri skont il-mekkaniżmu ISDS previst:

“[…] investitur ta’ Parti jista’ jressaq quddiem it-Tribunal ikkostitwit taħt din it-Taqsima pretensjoni li l-Parti l-oħra kisret obbligu taħt:

fejn l-investitur jiddikjara li jkun sofra telf jew dannu bħala riżultat tal-ksur allegat.”

15

L-imsemmija Taqsima C hija intitolata “Trattament nondiskriminatorju” u tinkludi l-Artikoli 8.6 sa 8.8 taċ-CETA, li huma fformulati kif ġej:

“Artikolu 8.6

Trattament nazzjonali

[…] Kull Parti għandha tagħti lil investitur tal-Parti l-oħra u lil investiment kopert, trattament mhux inqas favorevoli mit-trattament li hija tagħti, f’sitwazzjonijiet simili għal dawn, lill-investituri tagħha stess u lill-investimenti tagħhom fir-rigward tal-istabbiliment, l-akkwiżizzjoni, l-espansjoni, it-tmexxija, l-operazzjoni, il-ġestjoni, il-manutenzjoni, l-użu, it-tgawdija, u l-bejgħ jew id-disponiment tal-investimenti tagħhom fit-territorju tagħha. […]

Artikolu 8.7

Trattament tan-nazzjon l-aktar iffavorit

[…] Kull Parti għandha tagħti lil investitur tal-Parti l-oħra u lil investiment kopert, trattament mhux inqas favorevoli mit-trattament li hija tagħti, f’sitwazzjonijiet simili għal dawn, lill-investituri ta’ pajjiż terz u lill-investimenti tagħhom fir-rigward tal-istabbiliment, l-akkwiżizzjoni, l-espansjoni, it-tmexxija, l-operazzjoni, il-ġestjoni, il-manutenzjoni, l-użu, it-tgawdija, u l-bejgħ jew id-disponiment tal-investimenti tagħhom fit-territorju tagħha. […]

Artikolu 8.8

Maniġment superjuri u bordijiet tad-diretturi

Parti ma għandhiex tirrikjedi li intrapriża ta’ dik il-Parti, li tkun ukoll investiment kopert, taħtar fil-maniġment superjuri jew fil-bord tad-diretturi, persuni fiżiċi ta’ xi nazzjonalità partikolari.”

16

Skont l-Artikolu 28.3(2) taċ-CETA, id-dispożizzjonijiet ta’ din it-Taqsima C “ma għand[homx] jiġ[u] interpretat[i] li ma jippermett[ux] l-adozzjoni jew l-infurzar minn xi Parti ta’ miżuri meħtieġa […] biex iħarsu s-sigurtà pubblika u l-morali pubblika jew biex iżommu l-ordni pubblika, […] għall-protezzjoni tal-ħajja jew is-saħħa tal-bniedem, tal-annimali jew tal-pjanti […]”, “soġġett għar-rekwiżit li tali miżuri ma jiġux applikati b’mod li jikkostitwixxu mezz ta’ diskriminazzjoni arbitrarja jew inġustifikabbli bejn il-Partijiet fejn jipprevalu kundizzjonijiet simili, jew restrizzjoni moħbija fuq il-kummerċ fis-servizzi”.

17

It-Taqsima D taċ-CETA, intitolata “Protezzjoni ta’ investiment”, tinkludi fiha l-Artikoli 8.9 sa 8.14 taċ-CETA, li huma fformulati kif ġej:

“Artikolu 8.9

Miżuri ta’ investiment u regolatorji

1.   Għall-finijiet ta’ dan il-Kapitolu, il-Partijiet jaffermaw mill-ġdid id-dritt ta’ regolamentazzjoni fit-territorji tagħhom sabiex jiksbu objettivi leġittimi ta’ politika, bħall-protezzjoni tas-saħħa pubblika, tas-sikurezza, tal-ambjent jew tal-morali pubbliċi, il-protezzjoni soċjali jew tal-konsumatur jew il-promozzjoni u l-protezzjoni tad-diversità kulturali.

2.   Għal aktar ċertezza, il-fatt biss li Parti tirregola, inkluż permezz tal-modifika tal-liġijiet tagħha, b’mod li jkollu impatt negattiv fuq investiment jew jinterferixxi mal-aspettattivi ta’ investitur, inkluż l-aspettattivi ta’ profitt, ma jammontax għal ksur ta’ obbligu taħt din it-Taqsima.

[…]

4.   Għal aktar ċertezza xejn f’din it-Taqsima ma għandu jiġi interpretat bħala li ma jippermettix lil xi Parti milli ma tkomplix bl-għoti ta’ sussidju jew li titlob għal rimborż […], jew li tkun teħtieġ li dik il-Parti tikkumpensa lill-investitur għal dan.

Artikolu 8.14

Trattament ta’ investituri u ta’ investimenti koperti

1.   Fit-territorju tagħha kull Parti għandha tagħti lil investimenti koperti tal-Parti l-oħra u lil investituri fir-rigward tal-investimenti koperti tagħhom trattament ġust u ekwu u protezzjoni sħiħa skont il-paragrafi minn 2 sa 7.

2.   Parti tikser l-obbligu ta’ trattament ġust u ekwu msemmi fil-paragrafu 1 jekk miżura jew sensiela ta’ miżuri jkunu jikkostitwixxu:

3.   Il-Partijiet għandhom regolarment, jew wara talba ta’ Parti, jagħmlu rieżami tal-kontenut tal-obbligu biex jipprovdu trattament ġust u ekwu. Il-Kumitat tas-Servizzi u l-Investiment […] jista’ jiżviluppa rakkomandazzjonijiet f’dan ir-rigward u jressaqhom lill-Kumitat Konġunt CETA għal deċiżjoni.

4.   Meta jkun qed japplika l-obbligu ta’ hawn fuq dwar it-trattament ġust u ekwu, it-Tribunal jista’ jikkunsidra jekk Parti tkunx għamlet rappreżentazzjoni speċifika lil investitur biex tħajru jagħmel investiment kopert, li tkun ħolqot aspettattiva leġittima […].

5.   Għal aktar ċertezza, “protezzjoni sħiħa u sigurtà sħiħa” tirreferi għall-obbligi ta’ Parti marbutin mas-sigurtà fiżika tal-investituri u l-investimenti koperti.

6.   Għal aktar ċertezza, ksur ta’ dispożizzjoni oħra ta’ dan il-Ftehim, jew ta’ ftehim internazzjonali separat, ma jistabbilixxix ksur ta’ dan l-Artikolu.

7.   Għal aktar ċertezza, il-fatt li miżura tikser il-liġi domestika, fiha nfisha ma tistabbilixxix ksur ta’ dan l-Artikolu. Sabiex jiġi aċċertat jekk il-miżura tiksirx dan l-Artikolu, it-Tribunal jeħtieġ jikkunsidra jekk Parti tkunx aġixxiet b’mod inkonsistenti mal-obbligi fil-paragrafu 1.

Artikolu 8.11

Kumpens għat-Telf

[…] [K]ull Parti għandha tagħti lil investituri tal-Parti l-oħra, li l-investimenti koperti tagħhom iġarrbu telf minħabba kunflitt armat, kunflitt ċivili, stat ta’ emerġenza jew diżastru naturali fit-territorju tagħha, trattament mhux inqas favorevoli minn dak li tagħti lill-investituri tagħha stess […].

Artikolu 8.12

Esproprjazzjoni

1.   Parti ma għandhiex tinnazzjonalizza jew tesproprja investiment kopert kemm direttament kif ukoll indirettament permezz ta’ miżuri li jkollhom impatt ekwivalenti għal nazzjonalizzazzjoni jew esproprjazzjoni (“esproprjazzjoni”), ħlief:

Għal aktar ċertezza, dan l-Artikolu għandu jiġi interpretat f’konformità mal-Anness 8-A.

[…]

Artikolu 8.13

Trasferiment

1.   Kull Parti għandha tippermetti li t-trasferimenti kollha li jirrigwardaw investiment kopert isiru mingħajr restrizzjoni jew dewmien u f’munita liberament konvertibbli u fir-rata tal-kambju tas-suq li kienet applikabbli fid-data tat-trasferiment. Dawn it-trasferimenti jinkludu:

[…]

2.   Parti ma għandhiex teħtieġ li l-investituri tagħha jittrasferixxu, jew tippenalizza lill-investituri meta ma jittrasferixxux, id-dħul, il-qligħ, il-profitti jew ammonti oħra derivati minn investimenti fit-territorju tal-Parti l-oħra, jew attribwiti lil dawn l-investimenti.

3.   Xejn f’dan l-Artikolu ma għandu jiġi interpretat biex jipprekludi Parti milli tapplika b’manjiera ekwa u mhux diskriminatorja u b’mod li jkun jikkostitwixxi restrizzjoni moħbija fuq it-trasferiment, fil-liġijiet tagħha fir-rigward ta’:

Artikolu 8.14

Surroga

Jekk Parti, jew aġenzija ta’ Parti, tagħmel pagament taħt indennizz, garanzija jew kuntratt ta’ assigurazzjoni li tkun daħlet fih fir-rigward ta’ investiment li jkun sar minn wieħed mill-investituri tagħha fit-territorju tal-Parti l-oħra, il-Parti l-oħra għandha tirrikonoxxi li l-Parti jew l-aġenzija tagħha jkunu intitolati f’kull ċirkostanza għall-istess drittijiet bħal dawk tal-investitur fir-rigward tal-investiment, […]”

18

L-Anness 8-A taċ-CETA, li jirreferi għalih l-Artikolu 8.12(1) ta’ dan il-ftehim, jipprovdi:

“Il-Partijiet jikkonfermaw il-fehim komuni tagħhom li:

1.   L-esproprjazzjoni tista’ tkun diretta jew indiretta:

2.   Id-determinazzjoni ta’ jekk miżura jew serje ta’ miżuri ta’ Parti, f’sitwazzjoni speċifika, tikkostitwixxix esproprjazzjoni indiretta teħtieġ inkjesta ta’ każ-b’-każ, ibbażata fuq il-fatti li tqis, fost fatturi oħra:

3.   Għal aktar ċertezza, ħlief f’ċirkostanzi rari fejn l-impatt ta’ miżura jew serje ta’ miżuri jkun tant gravi fid-dawl tal-għan tiegħu li jidher manifestament eċċessiv, miżuri mhux- diskriminatorji ta’ Parti li jkunu mfassla u applikati biex jipproteġu linteressi pubbliċi leġittimi, bħas-saħħa, is-sigurtà u l-ambjent, ma jikkostitwixxux esproprjazzjoni indiretta.”

19

L-Artikolu 1.1 taċ-CETA jistabbilixxi li “[g]ħall-finijiet ta’ dan il-Ftehim u sakemm mhux speċifikat mod ieħor”, il-kelma “miżura tfisser liġi, regolament, regola, proċedura, deċiżjoni, azzjoni amministrattiva, rekwiżit, prassi jew kwalunkwe forma oħra ta’ miżura minn Parti”.

20

L-Artikolu 8.2 taċ-CETA jippreċiża li:

“1.   [Il-Kapitolu Tmienja] japplika għal miżura adottata jew miżmuma minn Parti fit-territorju tagħha fir-rigward ta’:

[…]

4.   Jistgħu jitressqu pretensjonijiet […] b’osservanza tal-proċeduri stabbiliti fit-Taqsima F. […] Il-pretensjonijiet taħt it-Taqsima C fir-rigward tal-istabbiliment jew l-akkwiżizzjoni ta’ investiment kopert huma esklużi mill-kamp ta’ applikazzjoni tat-Taqsima F. It-Taqsima D tapplika biss għal investiment kopert u għal investituri fir-rigward tal-investiment kopert tagħhom.

[…]”

21

L-Artikolu 8.31 taċ-CETA jipprovdi:

“1.   Meta jkun qed jagħti d-deċiżjoni tiegħu t-Tribunal stabbilit taħt din it-Taqsima għandu japplika dan il-Ftehim kif interpretat b’konformità mal-Konvenzjoni ta’ Vjenna dwar il-Liġi tat-Trattati [tat-23 ta’ Mejju 1969 (Ġabra tat-Trattati tan-Nazzjonijiet Uniti, Vol. 1155, p. 331, iktar’ il quddiem il-’Konvenzjoni ta’ Vjenna’)] u regoli u prinċipji oħra tal-liġi internazzjonali applikabbli bejn il-Partijiet.

2.   It-Tribunal ma għandux ġurisdizzjoni biex jiddetermina l-legalità ta’ miżura, li allegatament tikkostitwixxi ksur ta’ dan il-Ftehim, skont il-liġi domestika ta’ Parti. Għal aktar ċertezza, fid-determinazzjoni tal-konsistenza ta’ miżura ma’ dan il-Ftehim, it-Tribunal jista’ jikkunsidra, kif xieraq, il-liġi domestika ta’ Parti bħala kwistjoni ta’ fatt. Għal dan il-għan, it-Tribunal għandu jsegwi l-interpretazzjoni prevalenti mogħtija lil-liġi domestika mill-qrati jew l-awtoritajiet tal-Parti u kwalunkwe tifsira mogħtija lil-liġi domestika mit-Tribunal għandha tkun vinkolanti fuq il-qrati jew l-awtoritajiet ta’ dik il-Parti.

3.   Meta jirriżultaw dubji serji rigward kwistjonijiet ta’ interpretazzjoni li jista’ jkollhom impatt fuq l-investiment, il-Kumitat tas-Servizzi u l-Investiment jista’, skont l-Artikolu 8.44.3(a), jirrakkomanda lill-Kumitat Konġunt CETA l-adozzjoni ta’ interpretazzjonijiet ta’ dan il-Ftehim. Interpretazzjoni adottata mill-Kumitat Konġunt CETA għandha tkun vinkolanti fuq it-Tribunal stabbilit taħt din it-Taqsima. Il-Kumitat Konġunt CETA jista’ jiddeċiedi li interpretazzjoni jkollha effett vinkolanti minn data speċifika.”

22

L-Artikolu 8.28(2) taċ-CETA jipprovdi:

“It-Tribunal tal-Appell jista’ jappoġġa, jimmodifika jew jaqleb id-deċiżjoni tat-Tribunal abbażi ta’:

23

Skont l-Artikolu 8.23(1) u (2) taċ-CETA:

“1.   Jekk ma tinstabx soluzzjoni għal tilwima permezz ta’ konsultazzjonijiet, tista’ tiġi ppreżentata pretensjoni taħt din it-Taqsima minn:

2.   Pretensjoni tista’ titressaq taħt dawn ir-regoli li ġejjin:

24

Il-kliem “intrapriża stabbilita lokalment” imsemmi fl-Artikolu 8.23 jirreferu, skont l-Artikolu 8.1 taċ-CETA, għal “persuna ġuridika li hija kkostitwita jew organizzata taħt il-liġijiet tal-konvenut u li jkollha sjieda jew kontroll dirett jew indirett ta’ investitur tal-Parti l-oħra”.

25

Fil-każ ta’ konsultazzjonijiet li għandhom, skont l-Artikolu 8.23, iseħħu minn qabel, l-Artikolu 8.19(2) u (3) jipprovdi:

“2.   Sakemm il-partijiet fil-kawża ma jaqblux mod ieħor, il-post tal-konsultazzjonijiet għandu jkun:

3.   Il-partijiet fil-kawża jistgħu jagħmlu l-konsultazzjonijiet permezz ta’ vidjokonferenzi jew mezzi oħra fejn xieraq, bħal fil-każ fejn l-investitur huwa intrapriża żgħira jew ta’ daqs medju.”

26

Barra minn hekk, l-Artikolu 8.22 taċ-CETA jippreċiża:

“1.   Investitur jista’ biss iressaq pretensjoni skont l-Artikolu 8.23 jekk l-investitur:

[…]

5.   Ir-rinunzja pprovduta skont is-subparagrafu 1(g) jew il-paragrafu 2, kif applikabbli, ma għandhiex tibqa’ tapplika:

27

L-Artikoli 8.32 u 8.33 taċ-CETA, li jirreferi għalihom l-Artikolu 8.22(5)(b) tiegħu, jirrigwardaw, rispettivament, il-“pretensjonijiet manifestament mingħajr meritu ġuridiku” u l-“pretensjonijiet bla bażi bħala kwistjoni ta’ liġi”, peress li dawn tal-aħħar huma ddefiniti bħala pretensjonijiet “li għalih[om ma tistax] tingħata deċiżjoni favur ir-rikorrent […], anki jekk il-fatti allegati kienu preżunti bħala minnhom”. Dawn l-artikoli jipprovdu li huwa l-kompitu tat-Tribunal taċ-CETA li jeżamina preliminarjament jekk l-ilment għandux jiġi miċħud bħala manifestament mingħajr bażi legali jew bħala infondat fid-dritt, jekk il-konvenut ikun qajjem eċċezzjoni f’dan is-sens.

28

L-Artikolu 8.25(1) taċ-CETA huwa fformulat kif ġej:

“Il-konvenut jaqbel li t-Tribunal isolvi t-tilwima b’konformità mal-proċeduri stabbiliti f’din it-Taqsima.”

29

L-Artikolu 8.27 taċ-CETA jipprevedi, fil-paragrafi 6, 7 u 9 tiegħu:

“6.   It-Tribunal għandu jisma’ l-kawżi f’diviżjonijiet li jikkonsistu fi tliet Membri tat-Tribunal, li minnhom wieħed ikun nazzjonal ta’ Stat Membru tal-Unjoni Ewropea, wieħed nazzjonal tal-Kanada u wieħed ċittadin ta’ pajjiż terz. Id-diviżjoni għandha tkun ippreseduta mill-Membru tat-Tribunal li jkun nazzjonal ta’ pajjiż terz.

7.   Fi żmien 90 jum minn meta titressaq il-pretensjoni skont l-Artikolu 8.23, il-President tat-Tribunal għandu jaħtar lill-Membri tat-Tribunal li jiffurmaw id-diviżjoni tat-Tribunal li tisma’ l-kawżi fuq bażi ta’ rotazzjoni, u jiżgura li l-formazzjoni tad-diviżjonijiet tkun aleatorja u imprevedibbli, filwaqt li jagħti lill-Membri kollha tat-Tribunal opportunità indaqs li jservu.

[…]

9.   Minkejja l-paragrafu 6, il-partijiet fil-kawża jistgħu jaqblu li kawża tinstema’ minn Membru wieħed tat-Tribunal li jinħatar bix-xorti minn fost in-nazzjonali tal-pajjiżi terzi. Il-konvenut għandu jagħti kunsiderazzjoni xierqa lil talba li ssir mir-rikorrent biex il-kawża tinstema’ minn Membru waħdieni tat-Tribunal, b’mod partikolari meta r-rikorrent ikun intrapriża żgħira jew ta’ daqs medju jew il-kumpens jew danni mitluba jkunu relattivament baxxi. Tali talba għandha ssir qabel ma tiġi kkostitwita d-diviżjoni tat-Tribunal.”

30

L-Artikolu 8.28(5), (7) u (9) taċ-CETA jipprovdi:

“5.   Id-diviżjoni tat-Tribunal tal-Appell li tiġi kkonstitwita biex tisma’ l-appell tkun tikkonsisti fi tliet Membri tat-Tribunal tal-Appell magħżulin b’mod każwali.

[…]

7.   Il-Kumitat Konġunt CETA għandu jadotta minnufih deċiżjoni li tistabbilixxi l-kwistjonijiet amministrattivi u organizzattivi li ġejjin fir-rigward tal-funzjonament tat-Tribunal tal-Appell:

[…]

[…]

9.   Hekk kif tiġi adottata d-deċiżjoni msemmija fil-paragrafu 7:

[…]

[…]”

31

Skont l-Artikolu 8.39 taċ-CETA:

“1.   Jekk it-Tribunal jagħti deċiżjoni finali kontra l-konvenut, it-Tribunal jista’ jiddeċiedi biss, separatament jew flimkien:

2.   Soġġett għall-paragrafi minn 1 sa 5, jekk pretensjoni ssir skont l-Artikolu 8.23[(1)(b)]:

[…]

3.   Danni monetarji ma għandhomx ikunu akbar mit-telf imġarrab […].

4.   It-Tribunal ma jagħtix danni punittivi.

5.   It-Tribunal għandu jordna li l-ispejjeż tal-arbitraġġ jitħallsu mill-parti fil-kawża li titlef. F’ċirkostanzi eċċezzjonali, it-Tribunal jista’ jqassam l-ispejjeż bejn il-partijiet fil-kawża jekk jiddetermina li t-tqassim huwa xieraq fiċ-ċirkustanzi tal-pretensjoni. Spejjeż raġonevoli oħra, inklużi spejjeż ta’ rappreżentazzjoni u assistenza legali, għandhom jitħallsu mill-parti fil-kawża li titlef, sakemm it-Tribunal ma jiddeterminax li tali tqassim tal-ispejjeż mhuwiex raġonevoli fiċ-ċirkustanzi ta’ dan il-każ. Fejn ikunu rnexxew partijiet biss mill-pretensjonijiet l-ispejjez għandhom jiġu aġġustati b’mod proporzjonali mal-għadd jew il-limitu tal-partijiet tal-pretensjonijiet li jkunu rnexxew.

6.   Il-Kumitat Konġunt CETA għandu jikkunsidra regoli supplementali bl-għan li jnaqqsu l-piż finanzjarju fuq ir-rikorrenti li huma persuni fiżiċi jew intrapriżi ta’ daqs żgħir u medju. Dawn ir-regoli supplementali jistgħu, b’mod partikolari, jikkunsidraw ir-riżorsi finanzjarji ta’ dawn ir-rikorrenti u l-ammont tal-kumpens mitlub.

7.   […] It-Tribunal għandu joħroġ id-deċiżjoni finali fi żmien 24 xahar mid-data li titressaq il-pretensjoni skont l-Artikolu 8.23. Jekk it-Tribunal ikun jeħtieġ aktar żmien biex joħroġ id-deċiżjoni finali, huwa għandu jagħti lill-partijiet fil-kawża r-raġunijiet għad-dewmien.”

32

L-Artikolu 8.41 taċ-CETA jipprovdi:

“1.   Deċiżjoni ta’ arbitraġġ mogħtija skont din it-Taqsima għandha tkun vinkolanti bejn il-partijiet fil-kawża u fir-rigward ta’ dak il-każ partikolari.

2.   Soġġett għall-paragrafu 3, parti fil-kawża għandha tirrikonoxxi u tikkonforma ma’ deċiżjoni ta’ arbitraġġ mingħajr dewmien.

[…]

4.   L-eżekuzzjoni tad-deċiżjoni ta’ arbitraġġ għandha tkun irregolata mil-liġijiet li jirrigwardaw l-eżekuzzjoni ta’ sentenzi jew deċiżjonijiet ta’ arbitraġġ fis-seħħ fejn issir it-talba għall-eżekuzzjoni.

[…]”

33

L-Artikolu 8.27(2) sa (5) u (12) sa (16) taċ-CETA jipprovdi:

“2.   Il-Kumitat Konġunt CETA għandu, malli jidħol fis-seħħ dan il-Ftehim, jaħtar ħmistax -il Membru tat-Tribunal. Ħamsa mill-Membri tat-Tribunal għandhom ikunu nazzjonali ta’ Stat Membru tal-Unjoni Ewropea, ħamsa għandhom ikunu nazzjonali tal-Kanada […] u ħamsa nazzjonali ta’ pajjiżi terzi.

3.   Il-Kumitat Konġunt CETA jista’ jiddeċiedi li jżid jew inaqqas l-għadd ta’ membri tat-Tribunal b’multipli ta’ tlieta. Ħatriet addizzjonali għandhom isiru fuq l-istess bażi kif previst fil-paragrafu 2.

4.   Il-Membri tat-Tribunal għandu jkollhom il-kwalifiki kif meħtieġa mill-pajjiżi rispettivi tagħhom għal ħatra f’kariga ġudizzjarja, jew ikunu ġuristi ta’ kompetenza rikonoxxuta. Huma għandhom ikunu taw prova ta’ speċjalizzazzjoni fid-dritt internazzjonali pubbliku. Preferibbilment għandu jkollhom kompetenzi fil-liġi internazzjonali dwar l-investiment, fil-liġi kummerċjali internazzjonali, u fir-riżoluzzjoni ta’ tilwim li jirriżulta minn ftehimiet dwar l-investiment jew dwar il-kummerċ internazzjonali.

5.   Il-Membri tat-Tribunal maħtura skont din it-Taqsima għandhom jinħatru għal terminu ta’ ħames snin, li jiġġedded darba. Madankollu, it-termini ta’ sebgħa mill-15-il persuna maħtura immedjatament wara d-dħul fis-seħħ ta’ dan il-Ftehim, li jiġu ddeterminati bix-xorti, għandhom jiġu estiżi sa sitt snin. Il-postijiet vakanti jimtlew hekk kif jitbattlu. […]

[…]

12.   Sabiex tkun żgurata d-dispożizzjoni tagħhom, il-Membri tat-Tribunal għandhom jirċievu ħlas regolari li tiġi ddeterminata mill-Kumitat Konġunt CETA.

13.   Il-miżati msemmija fil-paragrafu 12 għandhom jitħallsu indaqs miż-żewġ Partijiet […].

14.   Sakemm il-Kumitat Konġunt CETA jadotta deċiżjoni skont il-paragrafu 15, l-ammont tal-miżati u tal-ispejjeż tal-Membri tat-Tribunal f’diviżjoni kkostitwita biex tisma’ pretensjoni, li mhumiex il-miżati msemmijin fil-paragrafu 12, ikun dak determinat skont ir-Regolament 14(1) tar-Regolamenti Amministrattivi u Finanzjarji tal-Konvenzjoni ICSID li jkunu fis-seħħ fid-data ta’ meta titressaq il-pretensjoni u allokat mit-Tribunal fost il-partijiet fil-kawża skont l-Artikolu 8.39[(5)].

15.   Il-Kumitat Konġunt CETA jista’, permezz ta’ deċiżjoni, jittrasforma l-ħlas regolari u ħlas ieħor f’salarju regolari, u jiddeċiedi modalitajiet u kundizzjonijiet applikabbli.

16.   Is-Segretarjat tal-ICSID għandu jaġixxi bħala Segretarjat għat-Tribunal u jipprovdilu appoġġ xieraq.”

34

L-Artikolu 8.28(3), (4) u (7) taċ-CETA jipprovdi:

“3.   Il-Membri tat-Tribunal tal-Appell għandhom jinħatru permezz ta’ deċiżjoni tal-Kumitat Konġunt CETA fl-istess ħin meta tittieħed id-deċiżjoni msemmija fil-paragrafu 7.

4.   Il-Membri tat-Tribunal tal-Appell għandhom jissodisfaw ir-rekwiżiti tal-Artikolu 8.27.4 u jkunu konformi mal-Artikolu 8.30.

[…]

7.   Il-Kumitat Konġunt CETA għandu jadotta minnufih deċiżjoni li tistabbilixxi l-kwistjonijiet amministrattivi u organizzattivi li ġejjin fir-rigward tal-funzjonament tat-Tribunal tal-Appell:

[…]

[…]”

35

L-Artikolu 8.30 taċ-CETA jipprovdi:

“1.   Il-Membri tat-Tribunal għandhom ikunu indipendenti. Huma ma għandhomx ikunu affiljati ma xi gvern. Huma ma għandhom jieħdu struzzjonijiet minn ebda organizzazzjoni, jew gvern fir-rigward ta’ kwistjonijiet relatati mat-tilwima. Huma ma għandhomx jipparteċipaw fil-kunsiderazzjoni ta’ tilwim li jkun joħloq kunflitt ta’ interess dirett jew indirett. Huma għandhom ikunu konformi mal-Linji Gwida tal-Assoċjazzjoni Internazzjonali Forensi (International Bar Association) dwar il-Kunflitti ta’ Interess fl-Arbitraġġ Internazzjonali, [approvati fit-22 ta’ Mejju 2004 mill-Kunsill tal-Assoċjazzjoni Internazzjonali tal-Kamra tal-Avukati, iktar ’il quddiem il-‘Linji Gwida tal-IBA’] jew kull regola supplimentari adottata skont l-Artikolu 8.44[(2)] Barra minn hekk, mal-ħatra, huma għandhom jieqfu milli jaġixxu bħala konsulenti jew esperti jew xhieda maħtura minn parti f’kull kwistjoni ta’ investiment kemm pendenti kif ukoll ġdida skont dan il-ftehim jew kull ftehim internazzjonali ieħor.

[…]

4.   Fuq rakkomandazzjoni mmotivata tal-President tat-Tribunal, jew fuq inizjattiva konġunta tagħhom, il-Partijiet, permezz ta’ deċiżjoni tal-Kumitat Konġunt CETA, jistgħu jneħħu Membru mit-Tribunal meta l-komportament tiegħu jew tagħha jkun inkonsistenti mal-obbligi stabbiliti fil-paragrafu 1 u jkun inkompatibbli mas-sħubija kontinwata tiegħu jew tagħha fit-Tribunal.”

36

It-tieni sentenzа tal-paragrafu 1 ta’ dan l-Artikolu 8.30 hija akkumpanjata b’nota ta’ qiegħ il-paġna li tgħid li “[g]ħal aktar ċertezza, il-fatt li persuna tirċievi remunerazzjoni mingħand gvern ma jfissirx fih innifsu li l-persuna mhijiex eliġibbli.”

37

Skont l-Artikolu 26.1 taċ-CETA:

“1.   Il-Partijiet b’dan jistabbilixxu l-Kumitat Konġunt CETA li jinkludi rappreżentanti tal-Unjoni […] u rappreżentanti tal-Kanada. Il-Kumitat Konġunt CETA għandu jkun kopresedut mill-Ministru għall-Kummerċ Internazzjonali tal-Kanada u l-Membru tal-Kummissjoni Ewropea responsabbli għall-Kummerċ, jew id-delegati rispettivi tagħhom.

[…]

3.   Il-Kumitat Konġunt CETA huwa responsabbli għall-kwistjonijiet kollha dwar il-kummerċ u l-investiment bejn il-Partijiet u l-implimentazzjoni u l-applikazzjoni ta’ dan il-Ftehim. […]

4.   Il-Kumitat Konġunt CETA għandu:

[…]

[…]

5.   Il-Kumitat Konġunt CETA jista’:

[…]

[…]”

38

L-Artikolu 26.3 taċ-CETA jipprovdi:

“1.   Sabiex jilħaq l-objettivi ta’ dan il-Ftehim, il-Kumitat Konġunt CETA, għandu jkollu s-setgħa li jieħu deċiżjonijiet dwar il-kwistjonijiet kollha fil-materji previsti minn dan il-Ftehim.

2.   Id-deċiżjonijiet li jieħu l-Kumitat Konġunt CETA għandhom ikunu vinkolanti fuq il-Partijiet […].

3.   Il-Kumitat Konġunt CETA għandu jieħu d-deċiżjonijiet u jagħmel ir-rakkomandazzjonijiet tiegħu b’kunsens reċiproku.”

39

L-Artikolu 8.44(2) taċ-CETA huwa fformulat kif ġej:

“2.   Il-Kumitat tas-Servizzi u l-Investiment għandu, bi qbil mal-Partijiet, u wara li jkunu tlestew ir-rekwiżiti u l-proċeduri interni rispettivi tagħhom, jadotta kodiċi ta’ kondotta għall-Membri tat-Tribunal biex jiġi applikat f’tilwim li jirriżulta minn dan il-Kapitolu, li jista’ jissostitwixxi jew jissupplimenta r-regoli fis-seħħ, u jista’ jindirizza suġġetti inkluż:

Il-Partijiet għandhom jagħmlu l-aħjar sforz tagħhom biex jiżguraw li l-kodiċi ta’ kondotta jiġi adottat mhux aktar tard mill-ewwel jum tal-applikazzjoni proviżorja jew id-dħul fis-seħħ ta’ dan il-Ftehim, skont il-każ, u f’kwalunkwe każ mhux aktar tard minn sentejn wara tali data.”

40

L-Artikolu 30.6(1) taċ-CETA, jipprovdi li “[x]ejn f’dan il-Ftehim ma għandu jiġi interpretat […] li jippermetti li dan il-Ftehim jiġi direttament invokat fl-ordinamenti ġuridiċi interni tal-Partijiet”.

41

L-Artikolu 30.1 taċ-CETA jistabbilixxi li “[i]l-protokolli, l-annessi, id-dikjarazzjonijiet, id-dikjarazzjonijiet konġunti, il-ftehimiet u n-noti ta’ qiegħ il-paġna ta’ dan il-Ftehim jikkostitwixxu partijiet integrali tiegħu”.

42

Fl-okkażjoni tal-iffirmar taċ-CETA, l-Unjoni u l-Istati Membri tagħha kif ukoll il-Kanada ħolqu Strument Interpretattiv Konġunt (ĠU 2017, L 11, p. 3, iktar ’il quddiem l-“Istrument Interpretattiv Konġunt”), li l-punt 1(b) u (d) tiegħu jipprovdi:

[…]

43

Skont il-punt 2 ta’ dan l-istrument:

“Is-CETA jippreserva l-abbiltà tal-Unjoni […] u l-Istati Membri tagħha u l-Kanada li jadottaw u japplikaw il-liġijiet u r-regolamenti tagħhom stess li jirregolaw l-attività ekonomika fl-interess pubbliku, biex jintlaħqu għanijiet leġittimi tal-politika pubblika bħall-ħarsien u l-promozzjoni tas-saħħa pubblika, is-servizzi soċjali, l-edukazzjoni pubblika, is-sikurezza, l-ambjent, il-moralità pubblika, il-protezzjoni soċjali jew tal-konsumatur, il-privatezza u l-protezzjoni tad-data u l-promozzjoni u l-ħarsien tad-diversità kulturali.”

44

Il-punt 6 ta’ dan l-istrument jistabbilixxi:

[…]

45

Barra minn hekk, skont id-Dikjarazzjoni Nru 36:

“Is-CETA jimmira għal riforma importanti għas-soluzzjoni tat-tilwim fil-qasam tal-investiment, abbażi tal-prinċipji komuni għall-qrati tal-Unjoni […] u l-Istati Membri tagħha u l-Kanada, kif ukoll għall-qrati internazzjonali rikonoxxuti mill-Unjoni […] u l-Istati Membri tagħha u l-Kanada […].

Peress li dawn id-dispożizzjonijiet kollha huma esklużi mill-ambitu tal-applikazzjoni proviżorja tas-CETA, il-Kummissjoni Ewropea u l-Kunsill jikkonfermaw li huma mhux ser jidħlu fis-seħħ qabel ir-ratifika tas-CETA mill-Istati Membri kollha, kull wieħed skont il-proċessi kostituzzjonali tiegħu stess.

Il-Kummissjoni hija impenjata li tkompli bir-reviżjoni tal-mekkaniżmu għas-soluzzjoni tat-tilwim (ICS), mingħajr dewmien, fi żmien suffiċjenti sabiex l-Istati Membri jkunu jistgħu jqisuha fil-proċess ta’ ratifika tagħhom, skont il-prinċipji li ġejjin:

L-għażla tal-imħallfin kollha tal-Qorti u tal-Qorti tal-Appell għandha ssir, taħt il-kontroll tal-istituzzjonijiet Ewropej u tal-Istati Membri, b’mod rigoruż, bl-għan li tiġi żgurata l-indipendenza u l-imparzjalità, kif ukoll l-ogħla kompetenza. Fir-rigward tal-imħallfin Ewropej b’mod partikolari, l-għażla għandha wkoll tiżgura li tirrappreżenta, speċjalment fil-futur, ir-rikkezza tat-tradizzjonijiet legali Ewropej. Konsegwentement:

L-imħallfin jiġu mħallsa mill-Unjoni […] u mill-Kanada fuq bażi permanenti. Jeħtieġ li jsir progress lejn imħallfin impjegati full-time.

Ir-rekwiżiti etiċi għall-membri tal-Qrati, diġà previsti fis-CETA, ser jiġu żviluppati fid-dettall, mill-aktar fis possibbli u fi żmien xieraq biex l-istati membri jkunu jistgħu jikkunsidrawhom fil-proċessi ta’ ratifika tagħhom, f’Kodiċi ta’ Kondotta obbligatorju u vinkolanti (li huwa diġà previst fis-CETA). […]

L-aċċess għal din il-ġurisdizzjoni l-ġdida għall-[impriżi ta’ daqs żgħir u medju] u l-individwi, ser jittejjeb u ser jiġi ffaċilitat. Għal dan l-għan:

[…]”

46

Ir-Renju tal-Belġju jfakkar li, fil-punt 246 tal-Opinjoni 2/13 (Adeżjoni tal-Unjoni għall-KEDB), tat-18 ta’ Diċembru 2014 (EU:C:2014:2454), il-Qorti tal-Ġustizzja kienet stabbilixxiet “il-prinċipju ta’ ġurisdizzjoni esklużiva tal-Qorti tal-Ġustizzja fl-interpretazzjoni definittiva tad-dritt tal-Unjoni”.

47

L-osservanza ta’ din il-ġurisdizzjoni esklużiva hija neċessarja sabiex tiġi żgurata l-awtonomija tal-ordinament ġuridiku tal-Unjoni. F’dan ir-rigward, ir-Renju tal-Belġju jfakkar li l-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet, fl-Opinjoni 1/09 (Ftehim dwar il-ħolqien ta’ sistema unifikata ta’ riżoluzzjoni ta’ tilwim fil-qasam tal-privattivi), tat-8 ta’ Marzu 2011 (EU:C:2011:123), li jkun hemm inkompatibbiltà mal-awtonomija tal-ordinament ġuridiku tal-Unjoni meta qorti internazzjonali stabbilita minn ftehim li jorbot lill-Unjoni tista’ tissejjaħ biex tinterpreta u tapplika mhux biss id-dispożizzjonijiet ta’ dak il-ftehim, iżda wkoll dispożizzjonijiet tad-dritt primarju jew sekondarju tal-Unjoni, il-prinċipji ġenerali tad-dritt tal-Unjoni, jew tad-drittijiet fundamentali tagħha.

48

Issa, f’dan il-każ, id-delimitazzjoni tal-ġurisdizzjoni tat-Tribunal taċ-CETA, stabbilita fl-Artikolu 8.31 ta’ dan il-ftehim, ma tbiddel xejn mill-fatt li, meta dan it-tribunal ikollu jeżamina jekk miżura adottata mill-Unjoni tiksirx waħda mid-dispożizzjonijiet tat-Taqsimiet C u D tal-Kapitolu Tmienja ta’ dan il-ftehim, dan ikun marbut li jinterpreta l-portata ta’ din il-miżura, mingħajr ma neċessarjament ikun jista’ jibbaża ruħu fuq interpretazzjoni diġà mogħtija mill-Qorti tal-Ġustizzja.

49

Barra minn hekk, il-ġurisdizzjoni tat-Tribunal taċ-CETA sabiex jeżamina jekk miżura adottata mill-Kanada, mill-Unjoni jew minn Stat Membru tiksirx waħda mid-dispożizzjonijiet tat-Taqsima C jew D ta’ dan il-kapitolu, tawtorizza lil dan it-tribunal, minkejja l-limitazzjonijiet li jirriżultaw mill-Artikolu 8.31 taċ-CETA, iwettaq evalwazzjonijiet fundamentali li jinvolvu, meta l-miżura kkontestata tkun ġiet adottata mill-Unjoni, id-dritt primarju tagħha. Dan it-tribunal jista’, fil-fatt, jintalab jieħu inkunsiderazzjoni, fl-eżami tiegħu tat-tilwima, dispożizzjonijiet tad-dritt primarju tal-Unjoni li abbażi tagħhom l-Unjoni tkun adottat din il-miżura. Huwa jkollu, f’dan il-każ, iwettaq evalwazzjoni tal-portata ta’ dawn id-dispożizzjonijiet.

50

Peress li l-mekkaniżmu ISDS previst ma jipprevedi la l-obbligu u lanqas il-possibbiltà għat-Tribunal taċ-CETA li jadixxi lill-Qorti tal-Ġustizzja b’domanda preliminari dwar l-interpretazzjoni tad-dritt tal-Unjoni, ir-Renju tal-Belġju jistaqsi jekk dan il-mekkaniżmu, li jista’ jwassal għal sentenzi finali li jorbtu lill-Unjoni, huwiex kompatibbli mal-prinċipju ta’ ġurisdizzjoni esklużiva tal-Qorti tal-Ġustizzja fl-interpretazzjoni definittiva tad-dritt tal-Unjoni.

51

Ir-Renju tal-Belġju josserva li l-impriżi kkostitwiti skont id-dritt Kanadiż u l-persuni fiżiċi ta’ nazzjonalità Kanadiża jew residenti b’mod permanenti fil-Kanada (iktar ’il quddiem, flimkien, l-“impriżi u l-persuni fiżiċi Kanadiżi” jew l-“investituri Kanadiżi”) jistgħu, meta jinvestu fl-Unjoni, iressqu tilwima quddiem it-Tribunal taċ-CETA, filwaqt li impriżi fformati taħt id-dritt ta’ Stat Membru tal-Unjoni u l-persuni fiżiċi li jkollhom in-nazzjonalità ta’ tali Stat (iktar ’il quddiem l-“impriżi u l-persuni fiżiċi tal-Istati Membri” jew l-“investituri tal-Unjoni”), meta jinvestu fl-Unjoni, ma jkollhomx din il-possibbiltà.

52

Għandu jiġi eżaminat jekk tali sitwazzjoni hijiex kompatibbli mal-Artikolu 20 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea (iktar ’il quddiem il-“Karta”), li tgħid li “[k]ull persuna hija ugwali f’għajnejn il-liġi”, u mal-Artikolu 21 tal-Karta, li jipprovdi, fil-paragrafu 2 tiegħu, li “[f]il-kamp ta’ applikazzjoni tat-Trattati u mingħajr preġudizzju għal kull dispożizzjoni speċifika tagħhom, kull diskriminazzjoni minħabba n-nazzjonalità hi pprojbita”.

53

B’mod iktar partikolari, ir-Renju tal-Belġju jenfasizza li mill-paragrafu 8.39(2)(a) taċ-CETA jirriżulta li, meta investitur Kanadiż jaġixxi quddiem it-Tribunal taċ-CETA f’isem “intrapriża stabbilita lokalment”, jiġifieri impriża stabbilita fl-Unjoni u miżmuma jew ikkontrollata direttament jew indirettament minn dak l-investitur, id-danni deċiżi minn dan it-tribunal ikollhom jitħallsu lil din l-impriża stabbilita lokalment. Hemm lok li l-kompatibbiltà ta’ din ir-regola tiġi eżaminata mal-Artikoli 20 u 21 tal-Karta.

54

Ir-Renju tal-Belġju jistaqsi wkoll jekk, fl-ipoteżi fejn it-Tribunal taċ-CETA jikkonstata l-inkompatibbiltà, ma’ dispożizzjoni tat-Taqsima C jew D tal-Kapitolu Tmienja taċ-CETA, ta’ multa imposta mill-Kummissjoni jew minn awtorità ta’ Stat Membru fuq investitur Kanadiż għal ksur tad-dritt tal-kompetizzjoni, u jagħti kumpens ekwivalenti għal din il-multa, in-nuqqas ta’ effetti ta’ din il-multa jkunx kompatibbli mal-prinċipju ta’ ugwaljanza fit-trattament u mar-rekwiżit ta’ effettività tad-dritt tal-Unjoni.

55

F’dan ir-rigward, huwa josserva li l-Artikolu 8.9(4) taċ-CETA jeskludi li, meta l-Unjoni tiddikjara għajnuna mill-Istat inkompatibbli mal-Artikolu 108 TFUE u tordna l-irkupru tagħha, it-Tribunal taċ-CETA jista’ jiddeċiedi li din id-deċiżjoni tmur kontra dan il-ftehim. Issa, l-imsemmi ftehim ma jinkludix regola simili intiża biex tħares id-deċiżjonijiet meħuda mill-Kummissjoni jew mill-awtoritajiet tal-Istati Membri fil-kuntest tal-Artikoli 101 u 102 TFUE. B’hekk, investitur Kanadiż jista’ jevita l-konsegwenzi finanzjarji ta’ ksur tad-dritt tal-kompetizzjoni tal-Unjoni, filwaqt li l-investituri tal-Unjoni ma jistgħux jevitawhom, liema ħaġa tista’ tkun inkompatibbli mal-Artikoli 20 u 21 tal-Karta, kif ukoll mar-rekwiżit ta’ effettività tad-dritt tal-Unjoni.

56

Ir-Renju tal-Belġju jistaqsi jekk it-Taqsima F tal-Kapitolu Tmienja taċ-CETA hijiex kompatibbli mad-dritt fundamentali ta’ aċċess għal qorti indipendenti, kif stabbilit, b’mod partikolari, fl-Artikolu 47 tal-Karta.

57

Huwa josserva, fl-ewwel lok, li s-sistema prevista fl-imsemmija Taqsima F tista’ tirrendi eċċessivament diffiċli l-aċċess tal-impriżi żgħar u ta’ daqs medju għat-Tribunal taċ-CETA, peress li mill-Artikolu 8.27(14) taċ-CETA jirriżulta li l-onorarji u l-ispejjeż tal-membri ta’ dan it-tribunal adit bit-tilwima għandhom jinġarru mill-partijiet f’din it-tilwima, u li l-Artikolu 8.39(5) taċ-CETA jipprovdi li kemm l-ispejjeż tal-proċedura kif ukoll l-ispejjeż ta’ rappreżentanza u ta’ assistenza legali, ħlief f’ċirkustanzi eċċezzjonali, għandhom jitħallsu mill-parti telliefa.

58

Barra minn hekk, iċ-CETA attwalment ma joffrix il-possibbiltà li tingħata għajnuna legali, minkejja li t-tielet paragrafu tal-Artikolu 47 tal-Karta jipprovdi espressament li d-dritt għal tali għajnuna sa fejn ikun meħtieġ li jiġi żgurat l-aċċess għall-ġustizzja, filwaqt li l-Qorti tal-Ġustizzja ppreċiżat, barra minn dan, fis-sentenza tagħha tat-22 ta’ Diċembru 2010, DEB (C‑279/09, EU:C:2010:811), li dan id-dritt jestendi għall-impriżi.

59

Għalhekk, ir-riskju li jkollhom iħallsu l-ispejjeż kollha fi proċeduri onerużi jista’ jiddisswadi lil investitur, li jkollu biss riżorsi finanzjarji limitati, milli jippreżenta lment.

60

Fit-tieni lok, ir-Renju tal-Belġju jistaqsi dwar il-kompatibbiltà tal-kundizzjonijiet ta’ remunerazzjoni tal-Membri tat-Tribunal u tat-Tribunal tal-Appell taċ-CETA, kif jipprovdu l-Artikoli 8.27(12) sa (15), u 8.28(7)(d) taċ-CETA, mad-dritt ta’ aċċess għal “qorti indipendenti u imparzjali, stabbilita minn qabel bil-liġi” li huwa stabbilit fit-tieni paragrafu tal-Artikolu 47 tal-Karta. Peress li dawn il-kundizzjonijiet ta’ remunerazzjoni ma humiex prinċipalment stabbiliti fit-test stess taċ-CETA, iżda fil-biċċa l-kbira mħollija għall-evalwazzjoni diskrezzjonali tal-Kumitat Konġunt taċ-CETA (iktar ’il quddiem il-“Kumitat Konġunt”), għandu jkun permess li jkun hemm dubji dwar il-kompatibbiltà tagħhom mal-prinċipji applikabbli fir-rigward tas-separazzjoni tal-poteri.

61

Il-fatt li ċ-CETA jipprevedi li r-remunerazzjoni tal-membri tat-Tribunal ser tikkonsisti mhux, jew għall-inqas mhux fl-immedjat, f’salarju fiss u regolari, iżda fi ħlas ta’ kull xahar li miegħu jiżdiedu onorarji skont il-ġranet ta’ xogħol iddedikati għal tilwima, jista’ jkun inkompatibbli mad-dritt ta’ aċċess għal qorti indipendenti. F’dan ir-rigward, ir-Renju tal-Belġju jirreferi għall-Artikolu 6 tal-Karta Ewropea dwar l-Istatus tal-Imħallfin, adottata fl-10 ta’ Lulju 1998 mill-Kunsill tal-Ewropa, li tgħid li r-remunerazzjoni tal-Imħallfin għandha tiġi ffissata “b’mod li [t]ipproteġihom minn pressjonijiet maħsuba sabiex jinfluwenzaw id-direzzjoni tad-deċiżjonijiet tagħhom”.

62

Il-Karta Ewropea dwar l-Istatus tal-Imħallfin issemmi wkoll rakkomandazzjonijiet adottati fil-kuntest tal-Kunsill tal-Ewropa, li jgħidu li r-remunerazzjoni tal-Imħallfin għandha tiġi ddeterminata skont skala ġenerali. Issa, mill-kundizzjonijiet ta’ remunerazzjoni attwalment previsti fiċ-CETA, jirriżulta li r-remunerazzjoni tal-membri tat-Tribunal u tat-Tribunal tal-Appell taċ-CETA tiddependi parzjalment min-numru ta’ tilwim ippreżentati mill-investituri. Għalhekk, l-iżvilupp ta’ ġurisprudenza favorevoli għall-investitur ikollu effett pożittiv fuq ir-remunerazzjoni ta’ dawn il-membri u jista’ b’hekk iwassal għal kunflitt ta’ interessi.

63

Fit-tielet lok, ir-Renju tal-Belġju jistaqsi dwar il-kompatibbiltà mat-tieni paragrafu tal-Artikolu 47 tal-Karta, tar-regoli dwar il-ħatra tal-membri tat-Tribunal u tat-Tribunal tal-Appell, kif previsti fl-Artikolu 8.27(2) u (3) kif ukoll fl-Artikolu 8.28(3) u (7)(c) taċ-CETA.

64

Huwa jinnota li dawn il-membri għandhom jinħatru mill-Kumitat Konġunt taċ-CETA, li huwa koppresjedut mill-Ministru għall-Kummerċ Internazzjonali tal-Kanada u mill-Membru tal-Kummissjoni responsabbli għall-Kummerċ (jew mis-sostituti rispettivi tagħhom). Issa, mill-Karta Ewropea dwar l-Istatus tal-Imħallfin, li jirreferu għaliha r-rakkomandazzjonijiet tal-Kunsill Konsultattiv ta’ Mħallfin Ewropej (CCJE), jirriżulta li, meta l-ħatra ta’ Mħallfin issir mill-eżekuttiv, din għandha sseħħ wara rakkomandazzjoni minn awtorità indipendenti magħmula minn parti sostanzjali ta’ membri tal-ġudikatura.

65

Fir-raba’ lok, ir-Renju tal-Belġju jistaqsi dwar il-kompatibbiltà, mat-tieni subparagrafu tal-Artikolu 47 tal-Karta, tal-kundizzjonijiet ta’ revoka tal-membri tat-Tribunal u tat-Tribunal tal-Appell taċ-CETA, kif stipulati fl-Artikolu 8.30(4) taċ-CETA, liema dispożizzjoni tippermetti li membru jiġi rrevokat b’deċiżjoni tal-Kumitat Konġunt taċ-CETA. Madankollu, mill-Karta Ewropea dwar l-Istatus tal-Imħallfin u mir-rakkomandazzjonijiet taċ-CCJE, jirriżulta li kull deċiżjoni ta’ revoka ta’ Mħallef għandha tinvolvi lil korp indipendenti, għandha tingħata skont proċedura ekwa li tirrispetta d-drittijiet tad-difiża, u għandha tkun suġġetta għal rikors quddiem istanza superjuri ta’ natura ġudizzjarja. F’kull każ, sabiex tiġi ggarantita l-indipendenza tal-Imħallfin, is-setgħa eżekuttiva ma għandux ikollha l-possibbiltà li tneħħihom.

66

Fil-ħames u l-aħħar lok, ir-Renju tal-Belġju jistaqsi dwar il-kompatibbiltà, mat-tieni subparagrafu tal-Artikolu 47 tal-Karta, tar-regoli dwar l-etika li l-membri tat-Tribunali għandhom jikkonformaw magħhom skont l-Artikoli 8.28(4), l-Artikolu 8.30(1) u l-Artikolu 8.44(2) tal-Ftehim CETA.

67

Huwa josserva li dawn id-dispożizzjonijiet jipprevedu, essenzjalment, li l-membri msemmija għandhom jikkonformaw ruħhom mal-Linji Gwida tal-IBA, sa meta jiġi adottat kodiċi ta’ kondotta mill-Kumitat tas-servizzi u tal-investiment. Madankollu, mill-Magna Carta tal-Imħallfin, adottata fis-17 ta’ Novembru 2010 miċ-CCJE, jirriżulta li r-regoli dwar l-etika professjonali applikabbli għall-Imħallfin għandhom jiġu stabbiliti mill-imħallfin stess jew li, għall-inqas, l-Imħallfin għandhom jaqdu rwol importanti fl-adozzjoni ta’ dawn ir-regoli.

68

Peress li l-Linji Gwida tal-IBA jirreferu għal arbitri u mhux għal Imħallfin, dawn jistgħu jkollhom standards f’termini ta’ indipendenza li ma humiex xierqa għal istatus ta’ dawn tal-aħħar.

69

Huwa jinnota wkoll li ċ-CETA jipprovdi, fl-Artikolu 8.30(1) tiegħu, li l-membri tat-Tribunal u tat-Tribunal tal-Appell taċ-CETA “għandhom jieqfu milli jaġixxu bħala konsulenti jew esperti jew xhieda maħtura minn parti f’kull kwistjoni ta’ investiment kemm pendenti kif ukoll ġdida skont dan il-ftehim jew kull ftehim internazzjonali ieħor”, iżda ma jeżiġix li dawn il-membri għandhom jiddikjaraw l-attivitajiet esterni tagħhom u lanqas a fortiori li dawn l-attivitajiet jiġu ssuġġettati għal approvazzjoni minn qabel. Madankollu, l-istrumenti internazzjonali rilevanti, bħalma huma l-Karta Ewropea dwar l-Istatus tal-Imħallfin, jistipulaw li l-eżerċizzju ta’ tali attivitajiet għandu jiġi ddikjarat u għandu jkun suġġett għal awtorizzazzjoni minn qabel.

70

Il-parti l-kbira tal-Gvernijiet li ppreżentaw osservazzjonijiet, kif ukoll il-Kunsill u l-Kummissjoni, jenfasizzaw li l-Artikolu 8.31 taċ-CETA jipprekludi mingħajr ekwivoku lit-Tribunal taċ-CETA milli tinterpreta dispożizzjonijiet tad-dritt primarju jew sekondarju tal-Unjoni. B’dan il-mod, iċ-CETA huwa distint, b’mod partikolari, mill-abbozz ta’ ftehim eżaminat mill-Qorti tal-Ġustizzja fl-Opinjoni 1/09 (Ftehim dwar il-ħolqien ta’ sistema unifikata ta’ riżoluzzjoni ta’ tilwim fil-qasam tal-privattivi), tat-8 ta’ Marzu 2011 (EU:C:2011:123).

71

Barra minn hekk, mill-imsemmi Artikolu 8.31 jirriżulta li l-interpretazzjonijiet tad-dispożizzjonijiet taċ-CETA li jadotta, f’konformità mad-dritt internazzjonali pubbliku, it-Tribunal taċ-CETA, ma humiex ser jorbtu lill-Qorti tal-Ġustizzja. B’hekk, iċ-CETA jkun distint mill-Abbozz ta’ Ftehim eżaminat fl-Opinjoni 2/13 (Adeżjoni tal-Unjoni għall-KEDB), tat-18 ta’ Diċembru 2014 (EU:C:2014:2454).

72

Barra minn hekk, l-Artikolu 8.31(2) u l-Artikolu 8.39(1) taċ-CETA jeskludu li t-Tribunal taċ-CETA, l-istess bħal, inċidentalment, it-Tribunal tal-Appell taċ-CETA, ikun jista’ jagħti deċiżjoni dwar il-legalità tal-miżura kkontestata.

73

Is-sentenzi tat-Tribunal taċ-CETA jkunu, barra minn hekk, nieqsa minn effett erga omnes, peress li l-Artikolu 8.41 taċ-CETA jistabbilixxi li dawn is-sentenzi jkunu obbligatorji biss għall-partijiet fit-tilwima. Minn din il-perspettiva wkoll, huwa eskluż li deċiżjoni ta’ dan it-tribunal tista’ tippreġudika l-ġurisdizzjoni esklużiva tal-Qorti tal-Ġustizzja fl-interpretazzjoni definittiva tad-dritt tal-Unjoni.

74

Barra minn hekk, permezz tal-mekkaniżmu msemmi fl-Artikolu 8.21 taċ-CETA, l-imsemmi tribunal ma jistax jeżamina mill-ġdid id-distribuzzjoni tal-kompetenzi bejn l-Unjoni u l-Istati Membri tagħha. Il-problema identifikata mill-Qorti tal-Ġustizzja fil-punti 33 sa 36 tal-Opinjoni 1/91 (Ftehim ŻEE – I), tal-14 ta’ Diċembru 1991 (EU:C:1991:490), u fil-punti 224 u 225 tal-Opinjoni 2/13 (Adeżjoni tal-Unjoni għall-KEDB), tat-18 ta’ Diċembru 2014 (EU:C:2014:2454), hija għalhekk ineżistenti f’dan il-każ.

75

B’dawn ir-regoli kollha inkorporati fiċ-CETA, il-partijiet ippreżervaw l-awtonomija tal-ordinament ġuridiku tal-Unjoni.

76

L-imsemmija Gvernijiet, il-Kunsill u l-Kummissjoni jammettu li ser ikun hemm, fit-tilwim li jinqala’ bejn investitur Kanadiż u l-Unjoni, sitwazzjonijiet li fihom it-Tribunal taċ-CETA jkollu, sabiex jevalwa jekk kienx hemm ksur ta’ dispożizzjoni tat-Taqsima C jew D tal-Kapitolu Tmienja taċ-CETA, jeżamina l-portata tal-miżura tal-Unjoni li dan l-investitur ikun ikkontesta. Madankollu, hekk kif jistipula l-Artikolu 8.31(2) taċ-CETA, f’dawn is-sitwazzjonijiet, it-Tribunal ikollu jillimita ruħu għal eżami tad-dritt tal-Unjoni bħala kwistjoni ta’ fatt u mhux jagħti interpretazzjoni legali.

77

B’hekk, in-nuqqas ta’ preġudizzju lill-kompetenza esklużiva tal-Qorti tal-Ġustizzja fl-interpretazzjoni definittiva tad-dritt tal-Unjoni jirriżulta mill-fatt li t-Tribunal taċ-CETA jkollu japplika u jinterpreta d-dritt internazzjonali, ikkostitwit miċ-CETA nnifsu u mir-regoli tad-dritt internazzjonali l-oħra applikabbli bejn il-Partijiet, u mhux id-dritt tal-Unjoni. Minn naħa, it-Tribunal taċ-CETA u, min-naħa l-oħra, il-Qorti tal-Ġustizzja, joperaw f’ordinamenti ġuridiċi distinti b’mod ċar. In-nuqqas ta’ effett dirett taċ-CETA fl-ordinament ġuridiku intern tal-Partijiet, skont l-Artikolu 30.6 tiegħu, jenfasizza din id-distinzjoni.

78

Fid-dawl tad-distinzjoni msemmija, ma hemm l-ebda ħtieġa, fil-kuntest tas-sistema ta’ riżoluzzjoni tat-tilwim quddiem it-Tribunal u t-Tribunal tal-Appell taċ-CETA, li jiġi previst mekkaniżmu ta’ involviment minn qabel tal-Qorti tal-Ġustizzja. Analiżi bħal dik imwettqa mill-Qorti tal-Ġustizzja fil-punti 236 sa 248 tal-Opinjoni 2/13 (Adeżjoni tal-Unjoni għall-KEDB), tat-18 ta’ Diċembru 2014 (EU:C:2014:2454), ma hijiex rilevanti f’dan il-każ. Barra minn hekk, lanqas ir-raġunijiet li wasslu lill-Qorti tal-Ġustizzja teżamina l-possibbiltà ta’ mekkaniżmu ta’ involviment minn qabel fl-Opinjoni 1/91 (Ftehim ŻEE – I), tal-14 ta’ Diċembru 1991 (EU:C:1991:490, punti 54 sa 65), ma jeżistu f’dan il-każ. Fil-fatt, kuntrarjament għall-Ftehim dwar iż-Żona Ekonomika Ewropea (ŻEE), iċ-CETA bl-ebda mod ma għandu l-għan li jestendi parti mill-korp tad-dritt tal-Unjoni għall-Kanada.

79

Il-parti l-kbira tal-Gvernijiet li ppreżentaw osservazzjonijiet, kif ukoll il-Kunsill u l-Kummissjoni, josservaw li, minn naħa, l-impriżi u l-persuni fiżiċi Kanadiżi li jinvestu fl-Unjoni u, min-naħa l-oħra, dawk tal-Istati Membri li jinvestu fl-Unjoni, ma jinsabux f’sitwazzjonijiet paragunabbli, peress li wħud minnhom jagħmlu investimenti internazzjonali u l-oħrajn jagħmlu investimenti interni għall-Unjoni.

80

L-uniċi sitwazzjonijiet paragunabbli huma dawk tal-impriżi u tal-persuni fiżiċi Kanadiżi li jinvestu fl-Unjoni u dawk tal-impriżi u tal-persuni fiżiċi tal-Istati Membri li jinvestu fil-Kanada.

81

Barra minn hekk, mill-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja jirriżulta li l-prinċipju ta’ ugwaljanza fit-trattament stabbilit fid-dritt tal-Unjoni ma japplikax għar-relazzjonijiet tal-Unjoni ma’ Stati terzi. Konsegwentement, l-Artikoli 20 u 21 tal-Karta huma, skont diversi mill-imsemmija gvernijiet kif ukoll il-Kunsill, irrilevanti għall-eżami tal-kompatibbiltà taċ-CETA mad-dritt tal-Unjoni.

82

L-imsemmi prinċipju lanqas ma japplika fil-każ ta’ trattament differenti bejn, minn naħa, “impriżi stabbiliti lokalment”, fis-sens tal-Artikolu 8.1 taċ-CETA, miżmuma jew ikkontrollati minn investitur Kanadiż u, min-naħa l-oħra, l-impriżi stabbiliti fl-Unjoni li ma huma la miżmuma u lanqas ikkontrollati minn tali investitur.

83

Fil-fatt, l-ewwel impriżi jikkostitwixxu investimenti ta’ impriżi jew ta’ persuni fiżiċi Kanadiżi u għandhom jitqiesu bħala tali fil-kuntest taċ-CETA. Konsegwentement, fir-rigward tal-impriżi stabbiliti lokalment, id-differenza fit-trattament invokata mir-Renju tal-Belġju għandha tiġi assimilata ma’ dik li teżisti bejn, minn naħa, l-impriżi u l-persuni fiżiċi Kanadiżi li jinvestu fl-Unjoni u, min-naħa l-oħra, l-impriżi u l-persuni fiżiċi tal-Istati Membri li jinvestu fl-Unjoni.

84

Id-differenza fit-trattament imsemmija fit-talba għal opinjoni hija, f’kull każ, iġġustifikata mill-għan ta’ kontribuzzjoni għall-kummerċ ħieles u ġust, fis-sens tal-Artikolu 3(5) TUE, kif ukoll minn dak ta’ integrazzjoni tal-pajjiżi kollha fl-ekonomija dinjija, previst fl-Artikolu 21(2)(e) TUE. Il-kompetenza tal-Unjoni sabiex tikkonkludi, abbażi tal-Artikolu 207 TFUE, ftehim fil-qasam tal-investimenti diretti ma’ Stati terzi u, skont l-Artikolu 4(1) u (2)(a) TFUE, ftehimiet dwar investiment mhux dirett ma’ tali Stati, tiġi mċaħħda mis-sustanza tagħha jekk il-prinċipju ta’ ugwaljanza fit-trattament tad-dritt tal-Unjoni kellu jipprojbixxi lil din tal-aħħar milli tidħol għal impenji speċifiċi dwar l-investimenti li ġejjin minn Stati terzi.

85

Sa fejn ir-Renju tal-Belġju jistaqsi wkoll dwar il-kompatibbiltà tal-mekkaniżmu ISDS mar-rekwiżit ta’ effettività tad-dritt tal-Unjoni, billi jqajjem l-ipoteżi li fiha t-Tribunal taċ-CETA jqis li multa imposta mill-Kummissjoni jew minn awtorità tal-kompetizzjoni ta’ Stat Membru fuq investitur Kanadiż tikser dispożizzjoni materjali tal-Kapitolu Tmienja taċ-CETA u jagħti kumpens ekwivalenti għall-ammont ta’ din il-multa, il-parti l-kbira tal-Gvernijiet li ppreżentaw osservazzjonijiet, il-Kunsill, u l-Kummissjoni, iqisu li din hija problema falza.

86

Fil-fatt, huwa improbabbli ħafna li dan it-tribunal, li jkollu, b’mod partikolari fid-dawl tad-dritt għar-regolamentazzjoni enfasizzata fl-Artikolu 8.9 taċ-CETA, josserva l-eżistenza tad-dritt tal-kompetizzjoni tal-Unjoni, jiddeċiedi li multa imposta skont din il-liġi tikser iċ-CETA.

87

Diversi Gvernijiet li ppreżentaw osservazzjonijiet kif ukoll il-Kunsill isostnu li l-Artikolu 47 tal-Karta u dokumenti l-oħra ta’ oriġini Ewropea li tirreferi għalihom it-talba għal opinjoni, ma humiex applikabbli għall-mekkaniżmu ISDS previst.

88

F’dan ir-rigward, huma josservaw li dawn it-testi ma jorbtux lill-Kanada u li ċ-CETA ma jaqax taħt id-dritt tal-Unjoni, iżda taħt id-dritt internazzjonali, li huwa l-uniku dritt applikabbli għall-mekkaniżmu msemmi.

89

Gvernijiet oħra li ppreżentaw osservazzjonijiet, kif ukoll il-Kummissjoni, iqisu, min-naħa tagħhom, li l-Artikolu 47 tal-Karta japplika. Madankollu, kuntrarjament għal dak li tissuġġerixxi t-talba għal opinjoni, iċ-CETA huwa konformi ma’ dan l-artikolu.

90

F’dan ir-rigward, dawn josservaw, qabel kollox, li t-Tribunal taċ-CETA ser ikollu natura “ibrida”, fis-sens li ser jinkludi fih mhux biss elementi ġudizzjarji għas-soluzzjoni tat-tilwim, iżda wkoll elementi bbażati fuq proċeduri ta’ arbitraġġ internazzjonali. Fost dawn l-aħħar elementi hemm ir-rekwiżit ta’ konsultazzjoni minn qabel, bosta elementi tal-proċedura quddiem it-Tribunal, il-kundizzjonijiet ta’ remunerazzjoni, ta’ ħatra u ta’ tneħħija tal-membri tiegħu, kif ukoll l-assenza ta’ effett erga omnes tas-sentenzi. Barra minn hekk, it-Tribunal taċ-CETA ma huwiex qorti obbligatorja, peress li l-investitur jista’ jippreżenta tilwima jew quddiem qorti ordinarja jew quddiem dan it-tribunal. Minn dan jirriżulta li r-rekwiżit ta’ indipendenza ma japplikax għall-imsemmi tribunal bl-istess mod bħal lil qorti ordinarja.

91

Sussegwentement, huma jenfasizzaw li, għall-kuntrarju tal-parti l-kbira tad-dispożizzjonijiet taċ-CETA, it-Taqsima F tal-Kapitolu Tmienja tiegħu ma tiġix applikata b’mod provviżorju u li l-aspetti li jwasslu għat-tħassib tar-Renju tal-Belġju f’dak li jikkonċerna l-kompatibbiltà tal-mekkaniżmu ISDS previst mad-dritt ta’ aċċess għal qorti indipendenti, jiġifieri l-aċċess għal dan il-mekkaniżmu għall-impriżi żgħar u ta’ daqs medju, il-kundizzjonijiet ta’ remunerazzjoni, ta’ ħatra u ta’ tneħħija tal-membri tat-Tribunal taċ-CETA u tat-Tribunal tal-Appell taċ-CETA, kif ukoll ir-regoli dwar l-etika applikabbli għalihom, kollha għad għandhom jiġu żviluppati. L-eżistenza ta’ impenn fir-rigward ta’ tali kjarifiki jirriżulta b’mod ċar mill-Artikolu 8.27(15), mill-Artikolu 8.39(6) u mill-Artikolu 8.44(2) taċ-CETA, mill-punt 6 (f) u (h) tal-Istrument Interpretattiv Konġunt, kif ukoll mid-Dikjarazzjoni Nru 36.

92

Peress li, fil-kuntest ta’ opinjoni, il-Qorti tal-Ġustizzja għandha teżamina l-ftehim hekk kif “maħsub”, għandu jittieħed inkunsiderazzjoni l-impenn imsemmi li, ladarba jiġi implimentat, ser isaħħaħ il-garanziji li diġà huma inkorporati fiċ-CETA.

93

Fl-aħħar nett, l-imsemmija Gvernijiet, il-Kunsill u l-Kummissjoni jsostnu li, anki jekk ma jittiħidx inkunsiderazzjoni t-titjib imsemmi, it-tħassib espress fit-talba għal opinjoni huwa infondat.

94

L-ewwel nett, f’dak li jikkonċerna l-aċċess tal-impriżi żgħar u ta’ daqs medju għat-Tribunal taċ-CETA, huma jfakkru li l-investituri ma humiex obbligati jirreferu t-tilwim tagħhom quddiem dan it-tribunal, peress li rimedji quddiem il-qrati domestiċi tal-Partijiet, li joffru l-garanziji kollha f’termini ta’ għajnuna legali, huma wkoll disponibbli għalihom. Konsegwentement, jekk investitur kellu jinsab fl-impossibbiltà finanzjarja li jressaq tilwima quddiem it-Tribunal taċ-CETA, huwa madankollu ma jkunx imċaħħad mid-dritt ta’ aċċess tiegħu għal qorti indipendenti.

95

Barra minn hekk, l-għoti ta’ għajnuna legali ma huwiex indikatur affidabbli biex jiġi ddeterminat jekk ikunx qed jiġi osservat id-dritt fundamentali ta’ aċċess għal qorti.

96

Huma josservaw ukoll li r-regola stabbilita fl-Artikolu 8.39(5) taċ-CETA, li tgħid li l-ispejjeż quddiem it-Tribunal taċ-CETA normalment jitħallsu mill-parti telliefa, ma hijiex differenti minn dak huwa normalment applikabbli quddiem il-qrati ordinarji.

97

It-tieni nett, fir-rigward tal-kundizzjonijiet ta’ remunerazzjoni tal-membri tat-Tribunal taċ-CETA, il-gvernijiet imsemmija, il-Kunsill, kif ukoll il-Kummissjoni jqisu li r-Renju tal-Belġju jikklassifika b’mod żbaljat lill-Kumitat Konġunt taċ-CETA bħala “korp eżekuttiv”. F’dan ir-rigward, huma josservaw li kull deċiżjoni li jkollha effetti legali adottata minn dan il-kumitat għandha tkun konformi mal-proċedura prevista fl-Artikolu 218(9) TFUE, liema ħaġa jkollha l-effett li twassal lill-Kunsill u lill-Kummissjoni jkollhom rwol essenzjali f’dan il-proċess deċiżjonali.

98

Għalhekk, l-Artikolu 8.27(12) taċ-CETA, li jipprevedi li l-Kumitat Konġunt taċ-CETA għandu jistabbilixxi l-ħlas mensili tal-Membri tat-Tribunal taċ-CETA, ma huwa bl-ebda mod problematiku. Barra minn hekk, fid-dawl tar-rekwiżit ta’ indipendenza msemmi fl-Artikolu 8.30(1) taċ-CETA, dan il-kumitat għandu jiggarantixxi li l-ammont u l-metodu ta’ determinazzjoni ta’ din ir-remunerazzjoni ma jpoġġux indiskussjoni l-indipendenza tal-membri msemmija. L-istess japplika f’dak li jikkonċerna s-salarju regolari msemmi fl-Artikolu 8.27(15) taċ-CETA kif ukoll ir-remunerazzjoni tal-membri tat-Tribunal tal-Appell, imsemmija fl-Artikolu 8.28(7)(d) ta’ dan il-ftehim.

99

Barra minn hekk, peress li r-remunerazzjoni tal-membri tat-Tribunal taċ-CETA, prevista fl-Artikolu 8.27(14) taċ-CETA, għandha tiġi ddeterminata abbażi ta’ skala ffissata mis-Segretarju Ġenerali u mill-President tal-ICSID, ir-Renju tal-Belġju jsostni b’mod żbaljat li din ir-remunerazzjoni tiddependi mill-ammont ta’ xogħol ta’ dawn il-membri.

100

It-tielet nett, f’dak li jikkonċerna l-ħatra tal-membri tat-Tribunal taċ-CETA, il-parti l-kbira tal-Gvernijiet li ppreżentaw osservazzjonijiet, kif ukoll il-Kunsill u l-Kummissjoni, jirrilevaw li l-membri ta’ qrati internazzjonali għandhom jinħatru mill-gvernijiet ikkonċernati u għaldaqstant mis-setgħa eżekuttiva.

101

Fir-raba’ lok, fir-rigward tal-kundizzjonijiet ta’ revoka tal-membri tat-Tribunal taċ-CETA, dawn l-istess gvernijiet u istituzzjonijiet jinnotaw li huwa normali li tiġi prevista l-possibbiltà, għall-partijiet fi ftehim li jistabbilixxi qorti internazzjonali, li l-membri ta’ din il-qorti jitneħħew mill-funzjonijiet tagħhom. Dan huwa b’mod partikolari l-każ tal-Qorti Kriminali Internazzjonali.

102

Il-ħames nett, f’dak li jikkonċerna r-regoli dwar l-etika applikabbli għall-membri tat-Tribunali previsti, huwa b’mod żbaljat li r-Renju tal-Belġju josserva li dawn ma humiex ser ikollhom jiddikjaraw l-attivitajiet esterni tagħhom. Fil-fatt, mill-Artikolu 8.30(1) taċ-CETA jirriżulta li l-membri msemmija ser ikollhom jikkonformaw ruħhom mal-Linji Gwida tal-IBA jew ma’ kull regola oħra adottata mill-Kumitat Konġunt taċ-CETA skont l-Artikolu 8.44(2) taċ-CETA. Madankollu, ir-regola ġenerali Nru 3 tal-Linji Gwida tal-IBA tipprevedi obbligu ta’ trasparenza estiża għall-elementi kollha li jistgħu jaffettwaw l-imparzjalità jew l-indipendenza tal-imħallfin.

103

Għalkemm, għall-bqija, il-membri tat-Tribunali previsti jistgħu jeżerċitaw attivitajiet esterni, dan huwa ġġustifikat mill-fatt li, inizjalment, dawn il-membri ma humiex ser ikunu impjegati full-time. Din hija r-raġuni għalfejn l-Artikolu 8.27(12) taċ-CETA jipprevedi li, meta ma jkunx hemm tilwim, titħallas lill-membri msemmija biss menswalità għad-disponibbiltà tagħhom.

104

Kieku, f’dawn iċ-ċirkustanzi, il-membri tat-Tribunali previsti ma kinux permessi li jeżerċitaw attività esterna, ma jkollhomx garanzija ta’ dħul suffiċjenti.

105

Preliminarjament, għandu jiġi kkonstatat li t-talba għal opinjoni tikkonċerna t-Taqsima F tal-Kapitolu Tmienja taċ-CETA u li, fid-dawl taċ-ċirkustanza mfakkra fil-punt 3 ta’ din l-opinjoni, din tirrigwarda “ftehim maħsub” fis-sens tal-Artikolu 218(11) TFUE. Għaldaqstant, din it-talba hija ammissibbli, peress li ebda wieħed mill-Gvernijiet jew istituzzjonijiet li pparteċipaw fil-proċedura ma esprimew dubji f’dan ir-rigward.

106

Qabel kollox, għandu jitfakkar li ftehim internazzjonali, li jipprevedi l-ħolqien ta’ qorti inkarigata bl-interpretazzjoni tad-dispożizzjonijiet tiegħu u li d-deċiżjonijiet tagħha jorbtu lill-Unjoni, huwa, bħala prinċipju, kompatibbli mad-dritt tal-Unjoni. Fil-fatt, il-kompetenza tal-Unjoni fil-qasam tar-relazzjonijiet internazzjonali u l-kapaċità tagħha li tikkonkludi ftehim internazzjonali jinvolvu neċessarjament il-possibbiltà li tissuġġetta ruħha għad-deċiżjonijiet ta’ qorti maħluqa jew innominata taħt tali ftehim, f’dak li jirrigwarda l-interpretazzjoni u l-applikazzjoni tad-dispożizzjonijiet tagħhom (Opinjoni 2/13 (Adeżjoni tal-Unjoni għall-KEDB), tat-18 ta’ Diċembru 2014, EU:C:2014:2454, punt 182; ara wkoll l-Opinjonijiet 1/91 (Ftehim ŻEE – I), tal-14 ta’ Diċembru 1991, EU:C:1991:490, punti 40 u 70, kif ukoll 1/09 (Ftehim dwar il-ħolqien ta’ sistema unifikata ta’ riżoluzzjoni ta’ tilwim fil-qasam tal-privattivi), tat-8 ta’ Marzu 2011, EU:C:2011:123, punt 74).

107

Ftehim internazzjonali konkluż mill-Unjoni jista’, barra minn hekk, ikollu impatt fuq il-kompetenzi tal-istituzzjonijiet tal-Unjoni bil-kundizzjoni, madankollu, li l-kundizzjonijiet indispensabbli għas-salvagwardja tan-natura essenzjali ta’ dawk is-setgħat jiġu sodisfatti u li, għaldaqstant, ma tiġix ippreġudikata l-awtonomija tas-sistema legali tagħha (ara, b’mod partikolari, l-Opinjonijiet 1/00 (Ftehim dwar il-ħolqien ta’ spazju tal-ajru komuni Ewropew), tat-18 ta’ April 2002, EU:C:2002:231, punti 20 u 21, kif ukoll 2/13 (Adeżjoni tal-Unjoni għall-KEDB), tat-18 ta’ Diċembru 2014, EU:C:2014:2454, punt 183).

108

Minn dan isegwi li ċ-CETA, inkwantu jipprevedi, kif jirriżulta mill-punt 6(f), (g) u (i) tal-Istrument Interpretattiv Konġunt u hekk kif osserva l-Avukat Ġenerali fil-punt 18 tal-konklużjonijiet tiegħu, sistema ġudizzjarja għas-soluzzjoni tat-tilwim bejn l-investituri u l-Istati permezz tal-istabbiliment ta’ Tribunal u ta’ Tribunal tal-Appell taċ-CETA u, fit-tul, ta’ Tribunal Multilaterali tal-Investiment, jista’ jkun kompatibbli mad-dritt tal-Unjoni biss bil-kundizzjoni li ma tinkisirx l-awtonomija tal-ordinament ġuridiku tal-Unjoni.

109

Din l-awtonomija, li teżisti kemm fir-rigward tad-dritt tal-Istati Membri kif ukoll tad-dritt internazzjonali, tirriżulta mill-karatteristiċi essenzjali tal-Unjoni u tad-dritt tagħha. Dan tal-aħħar huwa fil-fatt ikkaratterizzat mill-fatt li rriżulta minn sors awtonomu, li huwa kkostitwit mit-Trattati, mis-supremazija tiegħu fil-konfront tad-drittijiet tal-Istati Membri, kif ukoll mill-effett dirett ta’ sensiela sħiħa ta’ dispożizzjonijiet applikabbli għaċ-ċittadini tagħhom u għalihom stess. Tali karatteristiċi taw lok għal netwerk strutturata ta’ prinċipji, ta’ regoli u ta’ relazzjonijiet legali li jiddependu minn xulxin u li jorbtu, b’mod reċiproku, lill-Unjoni stess u lill-Istati Membri tagħha, kif ukoll lill-Istati Membri bejniethom (ara, b’mod partikolari, is-sentenza tal-10 ta’ Diċembru 2018, Wightman et, C‑621/18, EU:C:2018:999, punt 45 kif ukoll il-ġurisprudenza ċċitata).

110

L-awtonomija msemmija tinsab fil-fatt li l-Unjoni għandha qafas kostituzzjonali tagħha stess. Jaqgħu taħt dan il-qafas il-valuri bażiċi stabbiliti fl-Artikolu 2 TUE, li jgħidu li l-Unjoni “hija bbażata fuq il-valuri tar-rispett għad-dinjità tal-bniedem, il-libertà, id-demokrazija, l-ugwaljanza, l-istat tad-dritt u r-rispett għad-drittijiet tal-bniedem”, il-prinċipji ġenerali tad-dritt tal-Unjoni, id-dispożizzjonijiet tal-Karta, kif ukoll id-dispożizzjonijiet tat-Trattati UE u FUE, li jinkludu, b’mod partikolari, regoli dwar l-allokazzjoni u t-tqassim tal-kompetenzi, ir-regoli tal-funzjonament tal-istituzzjonijiet tal-Unjoni u tas-sistema ġudizzjarja tagħha, kif ukoll ir-regoli fundamentali f’oqsma speċifiċi, strutturati b’mod li jikkontribwixxu għat-twettiq tal-proċess ta’ integrazzjoni mfakkar fit-tieni paragrafu tal-Artikolu 1 TUE (ara, f’dan is-sens, l-Opinjoni 2/13 (Adeżjoni tal-Unjoni għall-KEDB), tat-18 ta’ Diċembru 2014, EU:C:2014:2454, punt 158).

111

Sabiex jiġi żgurat li jitħarsu l-karatteristiċi speċifiċi u l-awtonomija tal-ordni ġuridiku hekk stabbilit, it-Trattati stabbilixxew sistema ġudizzjarja maħsuba sabiex tiżgura l-koerenza u l-unità fl-interpretazzjoni tad-dritt tal-Unjoni. Konformement mal-Artikolu 19 TUE, huwa l-kompitu tal-qrati nazzjonali u tal-Qorti tal-Ġustizzja li jiggarantixxu l-applikazzjoni sħiħa ta’ dan id-dritt fl-Istati Membri kollha kif ukoll il-protezzjoni ġudizzjarja effettiva, li fiha l-Qorti tal-Ġustizzja jkollha ġurisdizzjoni esklużiva sabiex tipprovdi l-interpretazzjoni definittiva tad-dritt imsemmi. Għal dan il-għan, din is-sistema tinkludi, b’mod partikolari, il-proċedura tar-rinviju għal deċiżjoni preliminari prevista fl-Artikolu 267 TFUE (Opinjoni 2/13 (Adeżjoni tal-Unjoni għall-KEDB), tat-18 ta’ Diċembru 2014, EU:C:2014:2454, punti 174 sa 176 u 246).

112

F’dan il-każ, fid-dawl tal-mistoqsijiet li tqajmu fit-talba għal opinjoni, għandu jiġi eżaminat jekk il-mekkaniżmu ISDS previst fit-Taqsima F tal-Kapitolu Tmienja taċ-CETA huwiex ta’ natura li jimpedixxi lill-Unjoni milli tiffunzjona skont il-qafas kostituzzjonali msemmi iktar ’il fuq.

113

Għall-finijiet ta’ dan l-eżami, għandu jiġi kkonstatat, qabel kollox, li l-mekkaniżmu ISDS previst jinsab barra mis-sistema ġudizzjarja tal-Unjoni.

114

Fil-fatt, il-forum previst fiċ-CETA huwa distint mill-qrati nazzjonali tal-Kanada, tal-Unjoni u tal-Istati Membri tagħha. Għaldaqstant, it-Tribunal u t-Tribunal tal-Appell taċ-CETA ma jistgħux jitqiesu li huma parti mis-sistema ġudizzjarja ta’ waħda jew tal-oħra minn dawn il-Partijiet.

115

Madankollu, in-natura esterna tal-mekkaniżmu ISDS previst b’rabta mas-sistema ġudizzjarja tal-Unjoni ma tfissirx, fiha nnifisha, li dan il-mekkaniżmu jippreġudika l-awtonomija tal-ordinament ġuridiku tal-Unjoni.

116

Fil-fatt, fir-rigward tal-ftehimiet internazzjonali konklużi mill-Unjoni, il-ġurisdizzjoni tal-qrati msemmija fl-Artikolu 19 TUE sabiex jinterpretaw u japplikaw dawn il-ftehimiet ma tipprevali la fuq dik tal-qrati tal-Istati terzi li magħhom ġew konklużi dawn il-ftehimiet u lanqas fuq dik tal-qrati internazzjonali stabbiliti minn ftehimiet bħal dawn.

117

Għaldaqstant, għalkemm tali ftehimiet jifformaw parti integrali mid-dritt tal-Unjoni u jistgħu għalhekk ikunu s-suġġett ta’ rinviji għal deċiżjoni preliminari (ara, b’mod partikolari, is-sentenzi tat-30 ta’ April 1974, Haegeman, 181/73, EU:C:1974:41, punti 5 u 6; tal-25 ta’ Frar 2010, Brita, C‑386/08, EU:C:2010:91, punt 39, kif ukoll tat-22 ta’ Novembru 2017, Aebtri, C‑224/16, EU:C:2017:880, punt 50), dawn jikkonċernaw ukoll lill-imsemmija Stati terzi u għalhekk jistgħu ukoll jiġu interpretati mill-qrati ta’ dawn l-Istati. Barra minn hekk, huwa preċiżament minħabba n-natura reċiproka tal-ftehim internazzjonali u l-ħtieġa li tinżamm il-kompetenza tal-Unjoni fir-relazzjonijiet internazzjonali li huwa mixtieq, hekk kif jirriżulta mill-ġurisprudenza ċċitata fil-punt 106 ta’ din l-opinjoni, li din tikkonkludi ftehim li jagħti qorti internazzjonali l-kompetenza sabiex tinterpreta l-ftehim mingħajr ma din il-qorti tkun suġġetta għal interpretazzjonijiet li jagħtu l-qrati tal-Partijiet.

118

Minn dawn l-elementi jirriżulta li d-dritt tal-Unjoni la jipprekludi li t-Taqsima F tal-Kapitolu Tmienja taċ-CETA tipprevedi l-ħolqien ta’ Tribunal, ta’ Tribunal tal-Appell, u, sussegwentement, ta’ Tribunal Multilaterali tal-Investiment, u lanqas li dan jagħtihom il-ġurisdizzjoni sabiex jinterpretaw u japplikaw id-dispożizzjonijiet tal-Ftehim abbażi fid-dawl tar-regoli u tal-prinċipji tad-dritt internazzjonali applikabbli bejn il-Partijiet. Min-naħa l-oħra, peress li dawn it-tribunali huma esterni għas-sistema ġudizzjarja tal-Unjoni, dawn ma jistgħux jingħataw is-setgħa li jinterpretaw jew japplikaw dispożizzjonijiet tad-dritt tal-Unjoni differenti minn dawk taċ-CETA jew li jadottaw sentenzi li jistgħu jkollhom l-effett li jipprevjenu lill-istituzzjonijiet tal-Unjoni milli joperaw skont il-qafas kostituzzjonali tagħha.

119

Konsegwentement, sabiex tiġi vverifikata l-kompatibbiltà tal-mekkaniżmu ISDS previst mal-awtonomija tal-ordinament ġuridiku tal-Unjoni, għandu jiġi żgurat:

120

L-Artikolu 8.18 taċ-CETA, li jinsab fit-Taqsima F tal-Kapitolu Tmienja tiegħu, jagħti lit-Tribunal taċ-CETA l-ġurisdizzjoni sabiex jeżamina kull pretensjoni ta’ investitur ta’ Parti li tgħid li Parti oħra tkun kisret obbligu stabbilit mit-Taqsima C (Artikoli 8.6 sa 8.8) jew D (Artikoli 8.9 sa 8.14) tal-Kapitolu Tmienja.

121

Għal dan il-għan, it-Tribunal għandu japplika, skont l-Artikolu 8.31(1) taċ-CETA, “dan il-Ftehim kif interpretat b’konformità mal-[Konvenzjoni ta’ Vjenna] u regoli u prinċipji oħra tal-liġi internazzjonali applikabbli bejn il-Partijiet”. Min-naħa l-oħra, l-imsemmi tribunal ma jkollux ġurisdizzjoni, hekk kif tippreċiża l-ewwel sentenza tal-Artikolu 8.31(2) ta’ dan il-ftehim, “biex jiddetermina l-legalità ta’ miżura, li allegatament tikkostitwixxi ksur ta’ dan il-Ftehim, skont il-liġi domestika ta’ Parti”.

122

Minn dan jirriżulta li l-ġurisdizzjoni ta’ interpretazzjoni u ta’ applikazzjoni mogħtija lil dan it-tribunal tillimita ruħha għad-dispożizzjonijiet taċ-CETA u li tali interpretazzjoni jew applikazzjoni għandha ssir skont ir-regoli u l-prinċipji tad-dritt internazzjonali applikabbli bejn il-Partijiet.

123

It-Taqsima F tal-Kapitolu Tmienja taċ-CETA hija b’dan il-mod distinta mill-abbozz ta’ ftehim dwar il-ħolqien ta’ sistema unifikata ta’ riżoluzzjoni ta’ tilwim fil-qasam tal-privattivi, iddikjarat inkompatibbli mad-dritt tal-Unjoni fl-Opinjoni 1/09 (Ftehim dwar il-ħolqien ta’ sistema unifikata ta’ riżoluzzjoni ta’ tilwim fil-qasam tal-privattivi), tat-8 ta’ Marzu 2011 (EU:C:2011:123).

124

Fil-fatt, il-“liġi applikabbli” fil-kuntest ta’ dan l-abbozz, iddefinita fl-Artikolu 14a tagħha, kienet tinkludi, fost l-oħrajn, “il-leġiżlazzjoni Komunitarja direttament applikabbli, b’mod partikolari r-Regolament tal-Kunsill […] dwar il-privattiva Komunitarja, u l-leġiżlazzjoni nazzjonali […] li timplementa l-leġiżlazzjoni Komunitarja”. Minn dan, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeduċiet, fil-punt 78 ta’ din l-opinjoni, li l-qorti tal-privattivi li tagħha l-ħolqien kien maħsub, kienet maħsuba biex tinterpreta u tapplika mhux biss id-dispożizzjonijiet tal-ftehim inkwistjoni, iżda wkoll ir-Regolament futur dwar il-privattiva Komunitarja kif ukoll strumenti oħra tad-dritt tal-Unjoni, b’mod partikolari r-regolamenti u d-direttivi li flimkien magħhom kellu jinqara dan ir-regolament. Fil-punt imsemmi, din enfasizzat ukoll li din il-qorti tista’ tissejjaħ tiddeċiedi kawża pendenti quddiemha fid-dawl tad-drittijiet fundamentali u tal-prinċipji ġenerali tad-dritt tal-Unjoni jew, saħansitra, teżamina l-validità ta’ att tal-Unjoni.

125

Dawn l-elementi kkontribwixxew għall-konstatazzjoni, mill-Qorti tal-Ġustizzja, li tgħid li l-konklużjoni tal-imsemmi abbozz ta’ ftehim żnaturat il-kompetenzi li t-Trattati jagħtu lill-istituzzjonijiet tal-Unjoni u lill-Istati Membri li huma essenzjali għaż-żamma tan-natura stess tad-dritt tal-Unjoni (Opinjoni 1/09 (Ftehim dwar il-ħolqien ta’ sistema unifikata ta’ riżoluzzjoni ta’ tilwim fil-qasam tal-privattivi), tat-8 ta’ Marzu 2011, EU:C:2011:123, punt 89).

126

It-Taqsima F tal-Kapitolu Tmienja iċ-CETA jiddistingwi ruħu wkoll mill-ftehim ta’ investiment inkwistjoni fil-kawża li wasslet għas-sentenza tas-6 ta’ Marzu 2018, Achmea (C‑284/16, EU:C:2018:158), peress li, hekk kif irrilevat il-Qorti tal-Ġustizzja fil-punti 42, 55 u 56 ta’ din is-sentenza, dan il-ftehim kien jistabbilixxi tribunal intiż sabiex jisma’ tilwim li jista’ jikkonċerna l-interpretazzjoni jew l-applikazzjoni tad-dritt tal-Unjoni.

127

Barra minn hekk, is-sentenza msemmija kienet tikkonċerna ftehim bejn l-Istati Membri. Issa, il-kwistjoni tal-kompatibbiltà, mad-dritt tal-Unjoni, tal-introduzzjoni jew taż-żamma ta’ tribunal tal-investiment minn tali ftehim, hija differenti minn dik tal-kompatibbiltà, ma’ dan id-dritt, tal-istabbiliment ta’ tali tribunal permezz ta’ ftehim bejn l-Unjoni u Stat terz (sentenza tas-6 ta’ Marzu 2018, Achmea, C‑284/16, EU:C:2018:158, punti 57 u 58).

128

Fil-fatt, l-Istati Membri huma, f’kull qasam li jaqa’ taħt id-dritt tal-Unjoni, marbuta li josservaw il-prinċipju ta’ fiduċja reċiproka. Dan il-prinċipju jimponi fuq kull wieħed minn dawn l-Istati li jqisu, ħlief f’ċirkustanzi eċċezzjonali, li l-Istati Membri l-oħra kollha josservaw id-dritt tal-Unjoni, inklużi d-drittijiet fundamentali, bħad-dritt għal rimedju effettiv quddiem qorti indipendenti stabbilit fl-Artikolu 47 tal-Karta (ara b’mod partikolari, f’dan is-sens, l-Opinjoni 2/13 (Adeżjoni tal-Unjoni għall-KEDB), tat-18 ta’ Diċembru 2014, EU:C:2014:2454, punt 191, u s-sentenza tas-26 ta’ April 2018, Donnellan, C‑34/17, EU:C:2018:282, punti 40 u 45).

129

Issa, dan il-prinċipju ta’ fiduċja reċiproka, b’mod partikolari fir-rigward tar-rispett tad-dritt għal rikors effettiv quddiem qorti indipendenti, ma għandux japplika fir-relazzjonijiet bejn l-Unjoni u Stat terz.

130

Il-konstatazzjoni magħmula fil-punt 122 ta’ din l-opinjoni ma hijiex invalidata fl-Artikolu 8.31(2) taċ-CETA, li jippreved li, “fid-determinazzjoni tal-konsistenza ta’ miżura ma’ dan il-Ftehim, it-Tribunal jista’ jikkunsidra, kif xieraq, il-liġi domestika ta’ Parti bħala kwistjoni ta’ fatt” u jipprovdi li, “[g]ħal dan il-għan, it-Tribunal għandu jsegwi l-interpretazzjoni prevalenti mogħtija lil-liġi domestika mill-qrati jew l-awtoritajiet tal-Parti” u jżid li “kwalunkwe tifsira mogħtija lil-liġi domestika mit-Tribunal għandha tkun vinkolanti fuq il-qrati jew l-awtoritajiet ta’ dik il-Parti”.

131

Fil-fatt, dawn il-preċiżazzjonijiet ma għandhomx skop ieħor ħlief dak li jirriflettu l-fatt li t-Tribunal taċ-CETA, meta jkun qiegħed jeżamina l-konformità maċ-CETA tal-miżura kkontestata mill-investitur li tkun ġiet adottata mill-Istat ospitanti tal-investiment jew mill-Unjoni, inevitabbilment ikollu jipproċedi, fuq il-bażi tal-informazzjoni u tal-argumenti ppreżentati lilu minn dak l-investitur kif ukoll minn dak l-Istat jew mill-Unjoni, għal eżami tal-portata tal-miżura msemmija. Dan l-eżami jista’, jekk ikun il-każ, ikun jeħtieġ it-teħid inkunsiderazzjoni tal-liġi domestika tal-Parti konvenuta. Issa, hekk kif jindika mingħajr ambigwità l-Artikolu 8.31(2) taċ-CETA, l-imsemmi eżami ma jistax jiġi pparagunat ma’ interpretazzjoni, mit-Tribunal taċ-CETA, ta’ dan id-dritt nazzjonali, iżda huwa, għall-kuntrarju, teħid inkunsiderazzjoni ta’ dan id-dritt bħala kwistjoni ta’ fatt, peress li dan it-tribunal huwa, f’dan ir-rigward, marbut li jsegwi l-interpretazzjoni prevalenti tad-dritt imsemmi mogħtija mill-qrati u mill-awtoritajiet tal-Parti msemmija, u dawn il-qrati kif ukoll dawn l-awtoritajiet ma humiex marbuta mis-sens li jingħata lid-dritt domestiku tagħhom mill-imsemmi tribunal.

132

In-nuqqas ta’ ġurisdizzjoni sabiex jinterpreta r-regoli tad-dritt tal-Unjoni differenti mid-dispożizzjonijiet taċ-CETA huwa wkoll rifless fl-Artikolu 8.21 ta’ dan il-ftehim, li jagħti mhux lit-Tribunal taċ-CETA, iżda lill-Unjoni l-ġurisdizzjoni biex tiddetermina, meta investitur Kanadiż ikollu l-intenzjoni li jikkontesta l-miżuri adottati minn Stat Membru u/jew mill-Unjoni, jekk it-tilwima għandhiex, fid-dawl tar-regoli ta’ tqassim tal-ġurisdizzjoni bejn l-Unjoni u l-Istati Membri tagħha, titressaq kontra dak l-Istat Membru jew l-Unjoni. Il-ġurisdizzjoni esklużiva tal-Qorti tal-Ġustizzja sabiex tiddeċiedi dwar it-tqassim tal-kompetenzi bejn l-Unjoni u l-Istati Membri tagħha hija għalhekk miżmuma, peress li t-Taqsima F tal-Kapitolu Tmienja taċ-CETA hija f’dan ir-rigward distinta mill-abbozz ta’ ftehim li kien is-suġġett tal-Opinjoni 2/13 (Adeżjoni tal-Unjoni għall-KEDB), tat-18 ta’ Diċembru 2014, EU:C:2014:2454 (punti 224 sa 231).

133

It-Tribunal tal-Appell taċ-CETA lanqas ma ser jintalab jinterpreta jew japplika r-regoli tad-dritt tal-Unjoni barra d-dispożizzjonijiet taċ-CETA. Fil-fatt, l-Artikolu 8.28(2)(a) ta’ dan il-ftehim jistabbilixxi li t-Tribunal tal-Appell jista’ “jappoġġa, jimmodifika jew jaqleb id-deċiżjoni tat-Tribunal abbażi ta’ […] żbalji fl-applikazzjoni jew fl-interpretazzjoni tal-liġi applikabbli”, sa fejn din il-“liġi applikabbli” tkun tikkonċerna, fid-dawl tal-liġi li tista’ tiġi applikata mit-Tribunal taċ-CETA skont l-Artikolu 8.31(1) ta’ dan il-ftehim, liċ-CETA kif ukoll lir-regoli u lill-prinċipji tad-dritt internazzjonali li fid-dawl tagħhom għandu jiġi interpretat u applikat l-imsemmi ftehim. Għalkemm l-Artikolu 8.28(2)(b) taċ-CETA jżid li t-Tribunal tal-Appell jista’ wkoll jikkonstata “żbalji evidenti fl-evalwazzjoni tal-fatti, inkluża l-evalwazzjoni tal-liġi domestika rilevanti”, madankollu, minn dak li ntqal jirriżulta li ma hijiex l-intenzjoni tal-Partijiet li jagħtu lit-Tribunal tal-Appell setgħa ta’ interpretazzjoni tad-dritt nazzjonali.

134

Peress li t-Tribunal u t-Tribunal tal-Appell taċ-CETA huma esterni għas-sistema ġudizzjarja tal-Unjoni u l-ġurisdizzjoni ta’ interpretazzjoni tagħhom hija limitata għad-dispożizzjonijiet taċ-CETA fid-dawl tar-regoli u tal-prinċipji tad-dritt internazzjonali applikabbli bejn il-partijiet, huwa, għall-kumplament, koerenti li ċ-CETA ma jipprevedi ebda proċedura ta’ involviment minn qabel li jawtorizza jew jobbliga lit-Tribunal jew lit-Tribunal tal-Appell li jadixxi lill-Qorti tal-Ġustizzja b’talba għal deċiżjoni preliminari.

135

Għall-istess raġunijiet, huwa, barra minn hekk, koerenti li ċ-CETA jagħti lil dawn it-tribunali s-setgħa li jaqtgħu b’mod definittiv it-tilwima mressqa minn investitur kontra l-Istat ospitanti tal-investiment tiegħu jew kontra l-Unjoni, mingħajr ma jistabbilixxi proċedura ta’ reviżjoni tas-sentenza minn qorti ta’ dan l-Istat jew mill-Qorti tal-Ġustizzja u mingħajr ma jippermetti lill-investitur — bla ħsara għall-eċċezzjonijiet immirati elenkati fl-Artikolu 8.22(5) taċ-CETA — li jressaq, matul jew wara l-proċedura quddiem it-tribunali msemmija, l-istess tilwima quddiem qorti tal-imsemmi Stat jew quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja.

136

Minn dak li ntqal jirriżulta li t-Taqsima F tal-Kapitolu Tmienja taċ-CETA ma tagħti lit-Tribunali previsti ebda setgħa ta’ interpretazzjoni jew ta’ applikazzjoni tad-dritt tal-Unjoni barra dak li jirrigwarda d-dispożizzjonijiet ta’ dan il-ftehim.

137

Ir-Renju tal-Belġju u xi wħud mill-Gvernijiet li ppreżentaw osservazzjonijiet enfasizzaw li, sabiex jinqatgħu t-tilwimiet li jitressqu quddiemu kontra l-Unjoni, it-Tribunal taċ-CETA jista’, fil-kuntest tal-eżami tiegħu tal-fatti rilevanti, li jistgħu jinkludu d-dritt primarju li abbażi tiegħu tkun ġiet adotta l-miżura kkontestata, jibbilanċja l-interess ikkostitwit mil-libertà tal-intrapriża invokat mill-investitur rikorrent mal-interessi pubbliċi, stabbiliti fit-Trattati UE u FUE kif ukoll fil-Karta, invokati mill-Unjoni insostenn tad-difiża tagħha.

138

B’hekk, dan it-tribunal ikun jista’, mingħajr madankollu ma jagħmel interpretazzjoni ta’ dawn it-Trattati jew tal-Karta, iwettaq evalwazzjoni tal-portata tagħhom u jiddeċiedi fuq il-bażi tal-imsemmi bilanċ, b’mod partikolari, jekk il-miżura tal-Unjoni tkunx “ġusta u ekwa” fis-sens tal-Artikolu 8.10 taċ-CETA, jekk din tikkostitwixxix esproprjazzjoni indiretta fis-sens tal-Artikolu 8.12 ta’ dan il-ftehim, jew jekk din għandhiex titqies li tkun restrizzjoni mhux iġġustifikata għal-libertà ta’ pagamenti u ta’ trasferimenti ta’ kapital kif previst fl-Artikolu 8.13 tal-imsemmi ftehim. L-imsemmi tribunal jista’ għalhekk jiddeċiedi dwar atti tad-dritt sekondarju tal-Unjoni abbażi ta’ evalwazzjonijiet paralleli għal dawk li l-Qorti tal-Ġustizzja għandha s-setgħa li tagħmel fir-rigward tal-istess atti tad-dritt sekondarju. Issa, tali evalwazzjonijiet tat-Tribunal taċ-CETA jwasslu għal deċiżjonijiet finali li jorbtu lill-Unjoni. Għalhekk, tqum il-kwistjoni dwar jekk tali sitwazzjonijiet, li jistgħu jkunu frekwenti, jippreġudikawx il-ġurisdizzjoni esklużiva tal-Qorti tal-Ġustizzja fl-interpretazzjoni definittiva tad-dritt tal-Unjoni u, għaldaqstant, l-awtonomija tas-sistema legali tal-Unjoni.

139

Sabiex tingħata risposta għal din il-mistoqsija, għandu jiġi rrilevat, l-ewwel nett, li d-definizzjoni tal-kunċett ta’ “investiment”, li tinsab fl-Artikolu 8.1 taċ-CETA, hija partikolarment wiesgħa u b’hekk tippermetti li t-Tribunali previsti jiġu aditi b’firxa wiesgħa ta’ tilwim. Dawk introdotti kontra l-Unjoni jew Stat Membru jistgħu, bla ħsara għall-eċċezzjonijiet immirati msemmija fiċ-CETA, jikkonċernaw miżuri f’kull qasam li jikkonċerna, fl-Unjoni, l-operat ta’ impriżi u l-użu ta’ proprjetà mobbli u immobbli, ta’ titoli finanzjarji, ta’ drittijiet ta’ proprjetà intellettwali, ta’ pretensjonijiet jew ta’ kull tip ieħor ta’ investiment.

140

It-tieni nett, għandu jiġi rrilevat li, minkejja l-Artikolu 8.21 taċ-CETA, li jagħti lill-Unjoni s-setgħa li tiddetermina jekk, fil-każ ta’ lment ippreżentat quddiem it-Tribunal minn investitur Kanadiż, tassumix hija stess ir-rwol ta’ konvenuta jew tħallix dan il-kompitu lill-Istat Membru ospitanti tal-investiment, l-Unjoni ma tkunx tista’ tirrifjuta, meta l-miżura kkontestata tkun ġiet adottata minnha, li dik il-miżura tiġi eżaminata minn dan it-tribunal. Fil-fatt, mir-regoli proċedurali stabbiliti fiċ-CETA, u b’mod partikolari mill-Artikolu 8.25(1) ta’ dan il-ftehim, jirriżulta li l-konvenut, kemm jekk ikun l-Istat Membru ospitanti tal-investiment jew l-Unjoni nnifisha, għandu jaċċetta li t-tilwima tiġi riżolta mill-imsemmi Tribunal.

141

Fit-tielet lok, għandu jiġi kkonstatat li għalkemm, permezz tad-definizzjoni tal-kunċett ta’ “investitur” imsemmi fl-Artikolu 8.1 tiegħu, kif ukoll permezz tal-preċiżazzjoni li tinsab fil-punt 6(d) tal-Istrument Interpretattiv Konġunt, iċ-CETA jillimita d-dritt ta’ tressiq ta’ tilwima quddiem it-Tribunal taċ-CETA kontra l-Unjoni jew Stat Membru għall-persuni fiżiċi u ġuridiċi li jippreżentaw rabta reali mal-Kanada, xorta jibqa’ l-fatt li tali ftehim jippermetti lil dawn il-persuni jikkontestaw, quddiem dan it-tribunal, kull “miżura”, fis-sens tal-Artikolu 1.1 taċ-CETA, kif iddefinita fil-Kapitolu Tmienja ta’ dan il-ftehim, permezz tal-Artikolu 8.2 tiegħu.

142

Peress li l-imsemmi Artikolu 1.1 jiddefinixxi l-kelma “miżura” bħala li jinkludi “liġi, regolament, regola, proċedura, deċiżjoni, azzjoni amministrattiva, rekwiżit, prassi jew kwalunkwe forma oħra ta’ miżura minn Parti”, it-tilwim kontra l-Unjoni jista’ jikkonċerna kull tip ta’ att jew ta’ prattika tagħha, kemm-il darba, skont l-Artikolu 8.2 taċ-CETA, moqri flimkien mat-Taqsimiet C, D u F tal-Kapitolu Tmienja ta’ dan il-ftehim, l-att jew il-prattika inkwistjoni “taffettwa”“investiment kopert”, skont l-Artikolu 8.1 tal-istess ftehim jew l-“investitur tal-Parti l-oħra” fir-rigward ta’ dan l-imsemmi investiment.

143

B’hekk, għalkemm miċ-CETA jirriżulta li t-tilwima għandha tirrigwarda miżura li tikkonċerna lir-rikorrent jew lill-investiment kopert tiegħu, dan il-ftehim madankollu ma jeskludix li din il-miżura jkollha portata ġenerali jew timplimenta att ta’ portata ġenerali.

144

Ir-raba’ nett, għandu jiġi rrilevat li, għalkemm it-Tribunal taċ-CETA ma jistax, kif jirriżulta mill-kelma “biss” li tinsab fl-Artikolu 8.39(1) ta’ dan il-ftehim u mill-kliem tal-paragrafu 4 ta’ dan l-artikolu, la jirrevoka l-miżura kkontestata jew jeżiġi t-tqegħid f’konformità tal-liġi domestika tal-Parti kkonċernata maċ-CETA u lanqas jimponi sanzjoni fuq il-Parti konvenuta, madankollu, meta jikkonstata li din il-miżura tikser waħda mid-dispożizzjonijiet tat-Taqsima C jew D tal-Kapitolu Tmienja taċ-CETA, huwa jista’ jordna, skont l-Artikolu 8.39(1), lill-Parti konvenuta tħallas lill-investitur rikorrent somma intiża li tikkumpensa d-dannu subit minnu minħabba l-imsemmi ksur, u li tinkludi l-interessi kollha applikabbli.

145

Ladarba l-Artikolu 8.41(2) taċ-CETA jippreċiża li “parti fil-kawża għandha tirrikonoxxi u tikkonforma ma’ deċiżjoni ta’ arbitraġġ mingħajr dewmien”, l-Unjoni jkollha tipproċedi għall-ħlas ta’ din is-somma meta tiġi kkundannata permezz ta’ sentenza definittiva tat-Tribunal taċ-CETA jew, skont il-modalitajiet imsemmija fl-Artikolu 8.28(9) ta’ dan il-ftehim, tat-Tribunal tal-Appell taċ-CETA.

146

F’dan ir-rigward, għandu jiġi osservat li l-ġurisdizzjoni, skont l-Artikolu 8.39(1)(a) taċ-CETA, għat-Tribunali previsti biex jordnaw il-ħlas ta’ danni favur investitur privat, huwa aspett tas-sistema ISDS stabbilita minn dan il-ftehim, li jiddistingwi din is-sistema mis-sistema għar-riżoluzzjoni tat-tilwim bejn il-partijiet kontraenti li jinsab fis-seħħ fl-Organizzazzjoni Dinjija tal-Kummerċ (WTO), peress li din is-sistema hija bbażata fuq negozjati bejn il-partijiet kontraenti u tinkludi diversi għażliet għall-implimentazzjoni tas-sentenzi (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tad-9 ta’ Settembru 2008, FIAMM et vs Il-Kunsill u Il‑Kummissjoni, C‑120/06 P u C‑121/06 P, EU:C:2008:476, punt 116).

147

Il-karatteristiċi tal-ġurisdizzjoni tat-Tribunal u tat-Tribunal tal-Appell taċ-CETA esposti fil-punti 139 sa 145 ta’ din l-opinjoni huma, ċertament, konsistenti mal-protezzjoni tal-investituri barranin prevista minn dan il-ftehim.

148

Madankollu, bla ħsara għal każijiet fejn il-partijiet ikunu ftehmu, fi ħdan iċ-CETA, li japprossimaw il-liġijiet tagħhom, il-ġurisdizzjoni ta’ dawn it-tribunali tkun qed tippreġudika l-awtonomija tal-ordinament ġuridiku tal-Unjoni jekk tkun mgħammra b’tali mod li l-imsemmija tribunali jkunu jistgħu, fil-kuntest tal-evalwazzjonijiet tagħhom tar-restrizzjonijiet tal-libertà ta’ impriża msemmija f’ilment, ipoġġu indiskussjoni l-livell ta’ protezzjoni ta’ interess pubbliku li tkun wasslet għall-introduzzjoni ta’ tali restrizzjonijiet mill-Unjoni fil-konfront tal-operaturi kollha li jinvestu fis-settur kummerċjali jew industrijali inkwistjoni tas-suq intern, pjuttost milli jillimitaw ruħhom li jivverifikaw jekk it-trattament ta’ investitur jew ta’ investiment kopert ikunx ivvizzjat b’difett imsemmi fil-Kapitolu Tmienja tat-Taqsima C jew D taċ-CETA.

149

Fil-fatt, kieku t-Tribunal u t-Tribunal tal-Appell taċ-CETA jkollhom ġurisdizzjonui sabiex jadottaw sentenzi li jikkonstataw li t-trattament ta’ investitur Kanadiż ikun inkompatibbli maċ-CETA minħabba l-livell ta’ protezzjoni ta’ interess pubbliku stabbilit mill-istituzzjonijiet tal-Unjoni, din tal-aħħar tkun mhedda li, b’riskju ripetut li tiġi mġiegħla mit-Tribunal taċ-CETA tħallas danni lill-investitur rikorrent, ikollha tirrinunzja li tilħaq dan il-livell ta’ protezzjoni.

150

Kieku l-Unjoni kellha tikkonkludi ftehim internazzjonali li jista’ jkollu bħala effett li l-Unjoni jew Stat Membru fil-kuntest tal-implimentazzjoni tad-dritt tal-Unjoni ikollha temenda jew tirtira leġiżlazzjoni minħabba evalwazzjoni mwettqa minn tribunal estern għas-sistema ġudizzjarja tagħha dwar il-livell ta’ protezzjoni ta’ interess pubbliku stabbilit, konformement mal-qafas kostituzzjonali tal-Unjoni, mill-istituzzjonijiet tagħha, ikollu jiġi konkluż li tali ftehim ikun ixekkel il-kapaċità tal-Unjoni li taħdem b’mod awtonomu fil-qafas kostituzzjonali tagħha stess.

151

F’dan ir-rigward, għandu jiġi enfasizzat li tali leġiżlazzjoni għandha tiġi adottata mil-leġiżlatur tal-Unjoni wara l-proċess demokratiku ddefinit fit-Trattati UE u FUE, u għandha tkun, skont il-prinċipji tal-għoti tal-kompetenzi, ta’ sussidjarjetà u ta’ proporzjonalità stabbiliti fl-Artikolu 5 TUE, kemm xierqa kif ukoll neċessarja sabiex jintlaħaq għan leġittimu tal-Unjoni. Konformement mal-Artikolu 19 TUE, hija l-qorti tal-Unjoni li għandha tiżgura l-istħarriġ tal-konformità tal-livell ta’ protezzjoni tal-interessi pubbliċi stabbiliti minn tali leġiżlazzjoni, b’mod partikolari, mat-Trattati UE u FUE, mal-Karta, u mal-prinċipji ġenerali tad-dritt tal-Unjoni.

152

F’dak li jirrigwarda l-ġurisdizzjoni tat-Tribunali previsti biex jikkonstataw ksur tal-obbligi li jinsabu fit-Taqsima C tal-Kapitolu Tmienja taċ-CETA, l-Artikolu 28.3(2) ta’ dan il-ftehim jipprevedi li d-dispożizzjonijiet ta’ din it-Taqsima C ma jkunux jistgħu jiġu interpretati bħala li jimpedixxu lil Parti milli tadotta u tapplika l-miżuri meħtieġa għat-tħaris tas-sigurtà pubblika jew tal-moralità pubblika, għaż-żamma tal-ordni pubblika, għall-protezzjoni tas-saħħa u tal-ħajja tal-persuni u tal-annimali jew għall-preżervazzjoni tal-pjanti, bl-unika kundizzjoni li tali miżuri ma jiġux applikati b’mod li jikkostitwixxu mezz ta’ diskriminazzjoni arbitrarja jew inġustifikabbli bejn il-Partijiet fejn ikunu jeżistu kundizzjonijiet simili, jew restrizzjoni moħbija fuq il-kummerċ bejn il-Partijiet.

153

Minn dak li ntqal iktar ’il fuq jirriżulta li, f’dawn iċ-ċirkustanzi, it-Tribunal taċ-CETA ma għandux ġurisdizzjoni biex jirrikonoxxi n-natura inkompatibbli maċ-CETA tal-livell ta’ protezzjoni ta’ interess pubbliku stabbilit mill-miżuri tal-Unjoni msemmija fil-punt 152 ta’ din l-opinjoni u, fuq din il-bażi, biex jikkundanna lill-Unjoni għall-ħlas tad-danni.

154

Bl-istess mod, f’dak li jikkonċerna l-ġurisdizzjoni tat-Tribunali previsti bil-għan li jikkonstataw ksur tal-obbligi li jinsabu fit-Taqsima D tal-Kapitolu Tmienja taċ-CETA, l-Artikolu 8.9(1) ta’ dan il-ftehim ifakkar b’mod espliċitu d-dritt tal-Partijiet “ta’ regolamentazzjoni fit-territorji tagħhom sabiex jiksbu objettivi leġittimi ta’ politika, bħall-protezzjoni tas-saħħa pubblika, tas-sikurezza, tal-ambjent jew tal-morali pubbliċi, il-protezzjoni soċjali jew tal-konsumatur jew il-promozzjoni u l-protezzjoni tad-diversità kulturali”. Barra minn hekk, l-Artikolu 8.9(2) tal-imsemmi ftehim jipprovdi li “[g]ħal aktar ċertezza, il-fatt biss li Parti tirregola, inkluż permezz tal-modifika tal-liġijiet tagħha, b’mod li jkollu impatt negattiv fuq investiment jew jinterferixxi mal-aspettattivi ta’ investitur, inkluż l-aspettattivi ta’ profitt, ma jammontax għal ksur ta’ obbligu taħt din it-Taqsima”.

155

Barra minn hekk, il-punt 1(d) u l-punt 2 tal-Istrument Interpretattiv Konġunt jipprovdu li ċ-CETA “lanqas mhu ħa jbaxxi l-istandards u r-regolamenti rispettivi [ta’ kull Parti] marbuta mas-sikurezza tal-ikel, is-sigurtà tal-prodotti, il-ħarsien tal-konsumatur, is-saħħa, l-ambjent jew il-protezzjoni tax-xogħol”, li “[l-]prodotti importati, il-fornituri ta’ servizzi u l-investituri jridu jkomplu jirrispettaw ir-rekwiżiti nazzjonali, fosthom ir-regoli u r-regolamenti”, u li ċ-CETA “jippreserva l-abbiltà tal-Unjoni […] u l-Istati Membri tagħha u l-Kanada li jadottaw u japplikaw il-liġijiet u r-regolamenti tagħhom stess li jirregolaw l-attività ekonomika fl-interess pubbliku”.

156

Minn qari flimkien ta’ dawn id-dispożizzjonijiet jirriżulta li s-setgħa diskrezzjonali tat-Tribunal u tat-Tribunal tal-Appell taċ-CETA ma testendix sal-punt li tippermettilhom li jpoġġu indiskussjoni l-livell ta’ protezzjoni ta’ interess pubbliku ddefinit mill-Unjoni fl-aħħar ta’ proċess demokratiku.

157

Din hija wkoll il-portata tal-punt 3 tal-Anness 8-A taċ-CETA, li jgħid li “[g]ħal aktar ċertezza, ħlief f’ċirkostanzi rari fejn l-impatt ta’ miżura jew serje ta’ miżuri jkun tant gravi fid-dawl tal-għan tiegħu li jidher manifestament eċċessiv, miżuri mhux- diskriminatorji ta’ Parti li jkunu mfassla u applikati biex jipproteġu linteressi pubbliċi leġittimi, bħas-saħħa, is-sigurtà u l-ambjent, ma jikkostitwixxux esproprjazzjoni indiretta.”

158

Għandu jingħad ukoll li l-ġurisdizzjoni tat-Tribunal taċ-CETA sabiex jikkonstata ksur tal-obbligu, stabbilit fl-Artikolu 8.10 taċ-CETA, li jingħata “trattament ġust u ekwu” għall-investimenti msemmija, hija speċifikament limitata, peress li l-paragrafu 2 ta’ dan l-artikolu jelenka b’mod eżawrjenti l-każijiet li fihom tista’ ssir tali konstatazzjoni.

159

F’dan ir-rigward, il-Partijiet iffokaw b’mod partikolari fuq sitwazzjonijiet ta’ trattament abbużiv, trattament arbitrarju manifest u diskriminazzjoni diretta, liema ħaġa turi għal darba oħra li l-livell meħtieġ ta’ protezzjoni ta’ interess pubbliku, kif stabbilit fl-aħħar ta’ proċess demokratiku, ma jaqax taħt il-ġurisdizzjoni mogħtija lit-Tribunali previsti biex jivverifikaw jekk trattament mogħti minn Parti lil investitur jew lil investiment kopert jkunx “ġust u ekwu”.

160

B’hekk, minn dawn il-klawżoli kollha li jinsabu fiċ-CETA jirriżulta li, meta ddelimitaw espressament il-portata tat-Taqsimiet C u D tal-Kapitolu Tmienja ta’ dan il-ftehim, l-uniċi taqsimiet li jistgħu jiġu invokati quddiem it-Tribunali previsti fit-Taqsima F ta’ dan il-kapitolu, il-Partijiet ħadu ħsieb li jeskludu kull ġurisdizzjoni, għal dawn il-qrati, li jpoġġu indiskussjoni l-għażla demokratika fi ħdan Parti fir-rigward, b’mod partikolari, tal-livell ta’ protezzjoni tal-ordni pubbliku, tas-sigurtà pubblika, tal-moralità pubblika, tas-saħħa u tal-ħajja tal-persuni u tal-annimali jew ta’ preservazzjoni tas-sikurezza tal-ikel, tal-pjanti, tal-ambjent, tal-benessri fuq ix-xogħol, tas-sigurtà tal-prodotti, tal-konsumaturi jew tad-drittijiet fundamentali.

161

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, għandu jiġi konkluż li t-Taqsima F tal-Kapitolu Tmienja taċ-CETA ma tippreġudikax l-awtonomija tal-ordinament ġuridiku tal-Unjoni.

162

Il-mistoqsijiet magħmula fit-talba għal opinjoni dwar il-kompatibbiltà tal-mekkaniżmu ISDS previst mal-prinċipju ġenerali ta’ ugwaljanza fit-trattament, jirrigwardaw il-konformità ta’ dan il-mekkaniżmu mal-Artikolu 20 tal-Karta, li jipprovdi l-garanzija tal-“ugwaljanza f’għajnejn il-liġi”, u l-Artikolu 21(2) tal-Karta, li jipprojbixxi d-diskriminazzjonijiet ibbażati fuq in-nazzjonalità.

163

Madankollu, skont diversi Gvernijiet li ppreżentaw osservazzjonijiet kif ukoll il-Kunsill, ma huwiex meħtieġ li l-mekkaniżmu msemmi jkun kompatibbli ma’ dawn id-dispożizzjonijiet tal-Karta.

164

Għalhekk, għandu jiġi ddeterminat, qabel kollox, jekk it-talba għal opinjoni, li titlob li tittieħed pożizzjoni dwar il-kompatibbiltà tat-Taqsima F tal-Kapitolu Tmienja taċ-CETA “mat-Trattati, inklużi d-drittijiet fundamentali”, teħtieġx eżami fir-rigward tal-Karta.

165

F’dan ir-rigward, għandu jitfakkar li l-ftehimiet internazzjonali konklużi mill-Unjoni għandhom ikunu kompletament kompatibbli mat-Trattati kif ukoll mal-prinċipji kostituzzjonali li jirriżultaw minnhom (ara, b’mod partikolari, l-Opinjoni 1/15 (Ftehim PNR Unjoni-Canada), tas-26 ta’ Lulju 2017, EU:C:2017:592, punt 67, u s-sentenza tas-27 ta’ Frar 2018, Western Sahara Campaign UK, C‑266/16, EU:C:2018:118, punt 46).

166

L-Artikolu 218(11) TFUE, li jistipula li Stat Membru, il-Parlament Ewropew, il-Kunsill jew il-Kummissjoni jistgħu jiksbu l-opinjoni tal-Qorti tal-Ġustizzja dwar il-kompatibbiltà ta’ ftehim maħsub “mat-Trattati”, għandu jinftiehem fid-dawl ta’ dan ir-rekwiżit ġenerali ta’ kompatibbiltà mal-qafas kostituzzjonali tal-Unjoni.

167

Għandu għalhekk ikun possibbli li jiġu eżaminati fil-kuntest tal-proċedura prevista fl-Artikolu 218(11) TFUE l-kwistjonijiet kollha li jistgħu jqajmu dubji dwar il-validità sostantiva jew proċedurali tal-ftehim fid-dawl tat-Trattati. F’dan ir-rigward, sentenza dwar il-kompatibbiltà ta’ ftehim mat-Trattati tista’ tiddependi, b’mod partikolari, mhux biss minn dispożizzjonijiet li jirrigwardaw il-kompetenza, il-proċedura jew l-organizzazzjoni istituzzjonali tal-Unjoni, iżda wkoll minn dispożizzjonijiet tad-dritt sostantiv. Dan japplika wkoll fir-rigward ta’ kwistjoni dwar il-kompatibbiltà ta’ ftehim internazzjonali previst mal-garanziji rrikonoxxuti mill-Karta, peress li din tal-aħħar għandha l-istess valur ġuridiku bħat-Trattati (Opinjoni 1/15 (Ftehim PNR Unjoni-Kanada), tas-26 ta’ Lulju 2017, EU:C:2017:592, punt 70).

168

Fir-rigward tal-Artikolu 21(2) tal-Karta, li jipprovdi li “[f]il-kamp ta’ applikazzjoni tat-Trattati u mingħajr preġudizzju għal kull dispożizzjoni speċifika tagħhom, kull diskriminazzjoni minħabba n-nazzjonalità hi pprojbita”, dan jikkorrispondi, skont l-ispjegazzjonijiet dwar il-Karta (ĠU 2007, C 303, p. 17) għall-ewwel paragrafu tal-Artikolu 18 TFUE u għandu jiġi applikat b’mod konformi ma’ din id-dispożizzjoni tat-Trattat FUE.

169

Issa, kif diġà ppreċiżat il-Qorti tal-Ġustizzja, l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 18 TFUE ma japplikax fil-każ ta’ differenza eventwali ta’ trattament bejn iċ-ċittadini tal-Istati Membri u dawk tal-Istati terzi (sentenza tal-4 ta’ Ġunju 2009, Vatsouras u Koupatantze, C‑22/08 u C‑23/08, EU:C:2009:344, punt 52).

170

Minn dan isegwi li l-Artikolu 21(2) tal-Karta huwa irrilevanti fir-rigward, kif isostni r-Renju tal-Belġju, tal-eżami tal-punt jekk il-mekkaniżmu ISDS previst jistax iwassal għal diskriminazzjoni tal-investituri tal-Unjoni meta mqabbla mal-investituri Kanadiżi.

171

Min-naħa l-oħra, l-Artikolu 20 tal-Karta, li jipprovdi li “[k]ull persuna hija ugwali f’għajnejn il-liġi”, ma jipprovdi l-ebda limitazzjoni espliċita tal-kamp ta’ applikazzjoni tiegħu u għalhekk japplika għas-sitwazzjonijiet kollha rregolati mid-dritt tal-Unjoni, bħal dawk li jidħlu fil-kamp ta’ applikazzjoni ta’ ftehim internazzjonali konkluż minnha (ara, f’dan is-sens, is-sentenzi tas-26 ta’ Frar 2013, Åkerberg Fransson, C‑617/10, EU:C:2013:105, punti 19 sa 21; tas-26 ta’ Settembru 2013, Texdata Software, C‑418/11, EU:C:2013:588, punt 72, u tas-16 ta’ Mejju 2017, Berlioz Investment Fund, C‑682/15, EU:C:2017:373, punt 49).

172

L-istess bħal, taħt ċerti kundizzjonijiet, l-investimenti magħmula fl-Unjoni mill-impriżi u mill-persuni fiżiċi tal-Istati Membri, dawk magħmula fl-Unjoni mill-impriżi u mill-persuni fiżiċi Kanadiżi jaqgħu fil-kamp ta’ applikazzjoni tad-dritt tal-Unjoni u, għaldaqstant, fil-kamp tal-ugwaljanza f’għajnejn il-liġi ggarantita mill-Artikolu 20 tal-Karta. Fil-fatt, dan id-dritt fundamentali jestendi għal kull persuna li s-sitwazzjoni tagħha taqa’ taħt id-dritt tal-Unjoni, irrispettivament mill-oriġini tagħhom.

173

Huwa minnu li, hekk kif osserva l-Kunsill, l-Artikolu 20 tal-Karta ma jobbligax lill-Unjoni li tippermetti, fir-relazzjonijiet esterni tagħha, trattament ugwali lil diversi Stati terzi (sentenza tal-21 ta’ Diċembru 2016, Swiss International Air Lines, C‑272/15, EU:C:2016:993, punti 24 sa 26 kif ukoll il-ġurisprudenza ċċitata).

174

Madankollu, hekk kif irrileva l-Avukat Ġenerali fil-punti 198 u 199 tal-konklużjonijiet tiegħu, din il-ġurisprudenza ma tipprekludix li jiġi eżaminat jekk ftehim internazzjonali, sa fejn dan joħloq differenza fit-trattament, fl-Unjoni stess, bejn l-impriżi u l-persuni fiżiċi ta’ Stat terz għad-detriment ta’ dawk tal-Istati Membri, jikser l-Artikolu 20 tal-Karta.

175

Għaldaqstant, għandhom jiġu eżaminati l-mistoqsijiet imqajma f’din il-parti tat-talba għal opinjoni mill-perspettiva tal-Artikolu 20 tal-Karta.

176

L-ugwaljanza f’għajnejn il-liġi, stabbilita f’dan l-artikolu, tistabbilixxi l-prinċipju ta’ trattament ugwali, li jeżiġi li sitwazzjonijiet paragunabbli ma jiġux ittrattati b’mod differenti u li sitwazzjonijiet differenti ma jiġux ittrattati b’mod ugwali, sakemm tali trattament ma jkunx oġġettivament iġġustifikat (sentenzi tas-17 ta’ Ottubru 2013, Schaible, C‑101/12, EU:C:2013:661, punt 76, kif ukoll tat-12 ta’ Lulju 2018, Spika et,C‑540/16, EU:C:2018:565, punt 35).

177

Ir-rekwiżit relatat man-natura paragunabbli tas-sitwazzjonijiet sabiex tiġi ddeterminata l-eżistenza ta’ ksur tal-prinċipju ta’ ugwaljanza fit-trattament għandu jiġi evalwat fid-dawl tal-elementi kollha li jikkaratterizzawhom u, b’mod partikolari, fid-dawl tas-suġġett u tal-għan imfittex mill-att li jistabbilixxi d-distinzjoni inkwistjoni, filwaqt li għandhom jittieħdu inkunsiderazzjoni, għal dan l-għan, il-prinċipji u l-għanijiet tal-qasam li jifforma parti minnu dan l-att (sentenzi tas-16 ta’ Diċembru 2008, Arcelor Atlantique u Lorraine et, C‑127/07, EU:C:2008:728, punt 26; tas-7 ta’ Marzu 2017, RPO, C‑390/15, EU:C:2017:174, punt 42, kif ukoll tat-22 ta’ Jannar 2019, Cresco Investigation, C‑193/17, EU:C:2019:43, punt 42). Sakemm is-sitwazzjonijiet ma jkunux paragunabbli, differenza fit-trattament tas-sitwazzjonijiet ikkonċernati ma tiksirx l-ugwaljanza f’għajnejn il-liġi stabbilita fl-Artikolu 20 tal-Karta (sentenza tat-22 ta’ Mejju 2014, Glatzel, C‑356/12, EU:C:2014:350, punt 84).

178

F’dak li jikkonċerna, fl-aħħar nett, ir-rekwiżit ta’ effettività tad-dritt tal-Unjoni, it-talba għal opinjoni tirreferi għalih biss fil-kuntest ta’ talba speċifika, li tirrigwarda l-każ li fih it-Tribunal taċ-CETA jikkonstata li l-impożizzjoni, abbażi ta’ ksur tal-Artikolu 101 TFUE jew tal-Artikolu 102 TFUE, ta’ multa fuq investitur Kanadiż tkun inkompatibbli mat-Taqsima C jew D tal-Kapitolu Tmienja taċ-CETA. Għalhekk, jeħtieġ li din il-mistoqsija tiġi eżaminata mill-perspettiva tar-rekwiżit ta’ effettività tad-dritt tal-kompetizzjoni tal-Unjoni, li jesprimi l-projbizzjoni ta’ tfixkil fl-applikazzjoni tad-dispożizzjonijiet tat-Trattat FUE intiżi għaż-żamma ta’ kompetizzjoni mhux distorta fis-suq intern (ara, b’mod partikolari, is-sentenza tal-5 ta’ Ġunju 2014, Kone, C‑557/12, EU:C:2014:1317, punt 32 u l-ġurisprudenza ċċitata).

179

It-trattament differenti invokat fit-talba għal opinjoni jirriżulta mill-impossibbiltà, għall-impriżi u l-persuni fiżiċi tal-Istati Membri li jinvestu fl-Unjoni, u li għalhekk huma suġġetti għad-dritt tagħha, li jikkontestaw miżuri tal-Unjoni quddiem tribunali previsti miċ-CETA, filwaqt li l-kumpanniji u l-persuni fiżiċi Kanadiżi li jinvestu fl-istess settur kummerċjali jew industrijali tas-suq intern tal-Unjoni jkunu jistgħu jikkontestaw dawn il-miżuri quddiem it-tribunali msemmija.

180

Madankollu, għandu jiġi kkonstatat li, għalkemm l-impriżi u l-persuni fiżiċi Kanadiżi li jinvestu fl-Unjoni jinsabu, fid-dawl tal-għan u tal-iskop taċ-CETA, f’sitwazzjoni paragunabbli għal dik tal-impriżi u tal-persuni fiżiċi tal-Istati Membri li jinvestu fil-Kanada, min-naħa l-oħra, is-sitwazzjoni tagħhom ma hijiex paragunabbli għal dik tal-impriżi u tal-persuni fiżiċi tal-Istati Membri li jinvestu fl-Unjoni.

181

F’dan ir-rigward, għandu jiġi osservat li l-possibbiltà, għall-impriżi u għall-persuni fiżiċi Kanadiżi li jinvestu fl-Unjoni, li jinvokaw iċ-CETA quddiem it-Tribunali previsti, hija intiża li tagħti lil dawn l-investituri rimedju speċifiku kontra miżuri tal-Unjoni, filwaqt li l-impriżi u l-persuni fiżiċi tal-Istati Membri li, bħal fil-każ tal-imsemmija persuni Kanadiżi, jinvestu fl-Unjoni, ma jkollhomx aċċess għal dan ir-rimedju u barra minn hekk ma jkunux jistgħu, fid-dawl tar-regola li tinsab fl-Artikolu 30.6(1) taċ-CETA, jinvokaw direttament ir-regoli li jinsabu f’dan il-ftehim quddiem il-qrati tal-Istati Membri u tal-Unjoni.

182

Il-konstatazzjoni magħmula fil-punt 180 ta’ din l-opinjoni ma hijiex invalidata mill-fatt, imsemmi fit-talba għal opinjoni, li d-danni mogħtija mit-Tribunal taċ-CETA lil investitur Kanadiż ikollhom, skont l-Artikolu 8.39(2)(a) ta’ dan il-ftehim, jitħallsu lill-impriża stabbilita fl-Unjoni li dan l-investitur jippossjedi jew jikkontrolla, meta jkun f’isem din l-“intrapriża stabbilita lokalment” li l-investitur imsemmi jkun ressaq l-ilment tiegħu quddiem dan it-tribunal.

183

F’dan ir-rigward, biżżejjed li jiġi kkonstatat, kif irrileva l-Avukat Ġenerali fil-punt 193 tal-konklużjonijiet tiegħu, li tali impriża tkun investiment hija stess ta’ dak l-investitur Kanadiż, b’tali mod li l-involviment ta’ dik l-impriża fil-proċedura quddiem it-Tribunali previsti u fl-eżekuzzjoni tad-deċiżjoni ma tistax tbiddel ir-riżultat imsemmi iktar ’il fuq tal-eżami tal-paragunabbiltà tas-sitwazzjoni tal-investituri Kanadiżi ma’ dik tal-investituri tal-Unjoni.

184

L-ugwaljanza fit-trattament bejn dawn iż-żewġ kategoriji ta’ persuni lanqas ma hija affettwata mill-fatt li l-partijiet ikunu naqsu milli jeskludu l-possibbiltà, għat-Tribunal taċ-CETA, li jagħti deċiżjoni li tgħid li l-multa imposta mill-Kummissjoni jew minn awtorità tal-kompetizzjoni ta’ Stat Membru fuq investitur Kanadiż minħabba ksur tal-Artikolu 101 TFUE jew tal-Artikolu 102 TFUE, tikkostitwixxi ksur ta’ waħda mid-dispożizzjonijiet tat-Taqsimiet C u D tal-Kapitolu Tmienja taċ-CETA.

185

F’dan ir-rigward, għandu jitqies li, fid-dawl tad-dispożizzjonijiet ta’ dawn it-Taqsimiet C u D, tali deċiżjoni tkun konċepibbli biss fl-ipoteżi fejn id-deċiżjoni li timponi l-multa tirriżulta li tkun ivvizzjata minn wieħed mid-difetti msemmija fl-Artikolu 8.10(2) taċ-CETA jew iċaħħad lill-investitur mill-attributi fundamentali tal-investiment tiegħu, inkluż mid-dritt li juża, li jgawdi u li jiddisponi mill-investiment tiegħu, fis-sens tal-Anness 8-A(1)(b) ta’ dan il-ftehim. Min-naħa l-oħra, tali deċiżjoni ma tistax tingħata meta tkun saret applikazzjoni regolari tar-regoli tal-kompetizzjoni mill-Kummissjoni jew minn awtorità tal-kompetizzjoni ta’ Stat Membru, peress li l-partijiet għaċ-CETA jkunu ammettew espressament, fl-Artikolu 17.2 tiegħu, “l-importanza ta’ kompetizzjoni ħielsa u mingħajr distorsjoni fir-relazzjonijiet kummerċjali tagħhom” u rrikonoxxa “li komportament kummerċjali antikompetittiv għandu l-potenzjal li jfixkel il-funzjonament kif suppost tas-swieq u jikkomprometti l-benefiċċji tal-liberalizzazzjoni tal-kummerċ”

186

Issa, jekk multa vvizzjata minn tali difett jew li għandha tali effett ta’ esproprjazzjoni tiġi imposta mill-Kummissjoni jew minn awtorità tal-kompetizzjoni ta’ Stat Membru fuq investitur tal-Unjoni, dan ikollu r-rimedji neċessarji sabiex din il-multa tiġi annullata. Minn dan isegwi li, filwaqt li ma jistax jiġi eskluż li, f’ċirkustanzi eċċezzjonali, deċiżjoni tat-Tribunal taċ-CETA kif deskritta fit-talba għal opinjoni jista’ jkollha bħala konsegwenza li tinnewtralizza l-effetti ta’ multa imposta minħabba ksur tal-Artikolu 101 TFUE jew tal-Artikolu 102 TFUE, din madankollu ma jkollhiex l-effett li toħloq differenza fit-trattament għad-detriment ta’ investitur tal-Unjoni li fuqu tiġi imposta multa vvizzjata b’mod simili.

187

Sa fejn it-talba għal opinjoni tqajjem il-kwistjoni dwar jekk il-possibbiltà, għat-Tribunal taċ-CETA, li jagħti deċiżjoni li jkollha l-portata deskritta fil-punt 184 ta’ din l-opinjoni, tirriskjax li tikkomprometti l-effettività tad-dritt tal-kompetizzjoni tal-Unjoni, biżżejjed li jiġi kkonstatat li, huwa biss fil-każijiet, esposti fil-punt 185 ta’ din l-opinjoni, fejn tali deċiżjoni tkun tidher konċepibbli, li n-newtralizzazzjoni tal-multa ma tkunx toħloq tali riskju. Fil-fatt, hekk kif ġie espost fil-punt preċedenti ta’ din l-opinjoni, id-dritt tal-Unjoni stess jippermetti l-annullament tal-multa meta din tkun ivvizzjata b’difett li jikkorrispondi ma’ dak li jista’ jikkonstata t-Tribunal taċ-CETA.

188

Għalhekk, peress li t-Taqsima F tal-Kapitolu Tmienja taċ-CETA ma tostakolax l-applikazzjoni sħiħa tad-dispożizzjonijiet tat-Trattat FUE intiżi li jiggarantixxu ż-żamma ta’ kompetizzjoni mhux distorta fis-suq intern, għandu jiġi konkluż, konformement mal-ġurisprudenza mfakkra fil-punt 178 ta’ din l-opinjoni, li din ma tippreġudikax ir-rekwiżit ta’ effettività tad-dritt tal-kompetizzjoni tal-Unjoni.

189

Fit-talba tiegħu għal opinjoni, ir-Renju tal-Belġju rrefera għad-dritt, stabbilit fit-tieni paragrafu tal-Artikolu 47 tal-Karta, għal rimedju quddiem “qorti indipendenti u imparzjali, stabbilita minn qabel bil-liġi”, kif ukoll għal “aċċess effettiv għall-ġustizzja” impost fit-tielet paragrafu ta’ dan l-artikolu.

190

F’dan ir-rigward, mill-Artikolu 47, li l-Unjoni hija marbuta li tosserva abbażi tal-ġurisprudenza mfakkra fil-punti 165 u 167 ta’ din l-opinjoni, jirriżulta li, meta tikkonkludi ftehim internazzjonali li jinkludi l-istabbiliment ta’ korpi b’karatteristiċi ġudizzjarji predominanti u intiżi li jsolvu t-tilwim bejn investituri privati u Stati, bħat-Tribunal u t-Tribunal tal-Appell taċ-CETA, l-Unjoni hija suġġetta, fir-rigward tal-modalitajiet ta’ aċċess għal dawn il-korpi u l-indipendenza tagħhom, għad-dispożizzjonijiet tat-tieni u tat-tielet paragrafu tal-Artikolu 47 tal-Karta.

191

Għalhekk, l-Unjoni għandha tiżgura, fid-dawl tan-natura u tal-karatteristiċi speċifiċi ta’ tali korpi kif ukoll tal-kuntest internazzjonali li fih jaqgħu l-korpi msemmija, li t-Taqsima F tal-Kapitolu Tmienja taċ-CETA u kull test ieħor li jiddetermina l-portata tagħhom, jiżguraw li, ladarba dan il-ftehim ikun konkluż u implimentat, it-Tribunali stabbiliti jkollhom, kull wieħed, il-karatteristiċi ta’ qorti aċċessibbli u indipendenti.

192

Din il-konstatazzjoni ma hijiex ikkonfutata mill-fatt li l-Istat terz li miegħu l-Unjoni tinnegozja l-ftehim ma huwiex kopert mill-garanziji offruti mid-dritt tal-Unjoni. F’dan il-każ, għalkemm il-Kanada ċertament ma hijiex marbuta b’dawn il-garanziji, madankollu l-Unjoni hija, u għaldaqstant ma tistax, hekk kif jirriżulta mill-ġurisprudenza mfakkra fil-punti 165 u 167 ta’ din l-opinjoni, tikkonkludi ftehim li jistabbilixxi tribunali b’ġurisdizzjoni sabiex jieħdu deċiżjonijiet vinkolanti fir-rigward tal-Unjoni u biex jittrattaw tilwim li jitressaq quddiemhom minn individwi fl-Unjoni mingħajr ma jkunu offruti l-garanziji msemmija.

193

Il-konklużjoni msemmija lanqas ma hija invalidata mill-fatt li l-mekkaniżmu ISDS previst huwa, hekk kif ġie osservat quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja, “ibridu” peress li fih, minbarra karatteristiċi ġudizzjarji, diversi elementi li jibqgħu bbażati fuq il-mekkaniżmi tradizzjonali tal-arbitraġġ dwar l-investiment.

194

F’dan l-aħħar rigward, għandu jiġi rrilevat li, għalkemm ir-regoli li jinsabu fit-Taqsima F tal-Kapitolu Tmienja taċ-CETA dwar l-introduzzjoni tal-kawżi quddiem it-Tribunal taċ-CETA huma fil-parti l-kbira ispirati mill-mekkaniżmi ISDS tradizzjonali, dan ma japplikax għar-regoli dwar il-kompożizzjoni ta’ dan it-tribunal u għat-trattament ta’ dawn il-kawżi.

195

B’mod partikolari, l-Artikolu 8.27 taċ-CETA, li jipprevedi l-istabbiliment ta’ Tribunal permanenti ta’ ħmistax-il membru u li fil-paragrafu 7 tiegħu jipprovdi li diviżjoni ta’ tliet membri għandha tkun inkarigata “li tisma’ l-kawżi fuq bażi ta’ rotazzjoni, u [t]iżgura li l-formazzjoni tad-diviżjonijiet tkun aleatorja u imprevedibbli”, u l-Artikolu 8.28(5) ta’ dan il-ftehim, li jgħid li d-diviżjoni tat-Tribunal tal-Appell taċ-CETA kkostitwita biex tisma’ l-appell għandha tkun tikkonsisti minn tliet membri magħżula każwalment, jikkuntrastaw mar-regoli ta’ arbitraġġ u jikkonkretizzaw ir-rieda tal-Partijiet, espressa fil-punt 6(f) tal-Istrument Interpretattiv Konġunt, li “[i]s-CETA jitbiegħed b’mod deċiżiv mill-approċċ tradizzjonali għas-soluzzjoni ta’ tilwim fl-investiment u jistabbilixxi Tribunali indipendenti, imparzjali u permanenti tal-investiment, ispirati mill-prinċipji ta’ sistemi ġudizzjarji”.

196

Il-“bidla importanti u radikali fir-regoli u fis-soluzzjoni għat-tilwim fl-investimenti”, ikkonstatata bħala konklużjoni mill-Partijiet fil-punt 6(i) tal-Istrument Interpretattiv Konġunt, hija indikata wkoll, skont il-punt 6(g) tiegħu, mill-fatt li ċ-CETA tipprevedi mekkaniżmu ta’ appell sabiex, b’mod partikolari, tiġi żgurata “l-konsistenza tad-deċiżjonijiet tat-Tribunal tal-Prim’Istanza”.

197

Għaldaqstant, mingħajr ma huwa meħtieġ li jkun magħruf jekk il-partijiet humiex ser jikkwalifikaw formalment lil dawn it-tribunali bħala “korpi ġudizzjarji” u lanqas jekk il-membri tagħhom humiex ser ikollhom, hekk kif tissuġġerixxi d-dikjarazzjoni Nru 36, it-titolu ta’ “imħallef”, mill-elementi preċedenti jirriżulta li l-imsemmija tribunali ser jeżerċitaw essenzjalment funzjonijiet ġudizzjarji. Dawn ser ikunu permanenti u ser ikollhom oriġini legali li tinsab fl-atti ta’ approvazzjoni taċ-CETA adottati mill-Partijiet. Dawn għandhom japplikaw, fi tmiem proċedura kontenzjuża, ir-regoli tad-dritt, għandhom jeżerċitaw il-funzjonijiet tagħhom b’mod indipendenti, u għandhom jadottaw deċiżjonijiet finali u vinkolanti.

198

Fir-rigward tan-natura obbligatorja tal-ġurisdizzjoni tat-tribunali msemmija, għandu jiġi rrilevat li din il-ġurisdizzjoni hija imposta mhux biss fir-rigward tal-konvenut, li għandu jaċċetta din skont l-Artikolu 8.25 taċ-CETA, iżda wkoll fir-rigward tal-investitur rikorrent, fl-ipoteżi fejn dan ikun irid jinvoka direttament id-dispożizzjonijiet taċ-CETA. Fil-fatt, peress li l-Artikolu 30.6 taċ-CETA jċaħħad lill-investituri mill-possibbiltà li jinvokaw direttament iċ-CETA quddiem il-qrati domestiċi tal-Partijiet, kull azzjoni bbażata direttament fuq id-dispożizzjonijiet ta’ dan il-ftehim għandha titressaq quddiem it-Tribunal taċ-CETA. Sussegwentement, kull appell minn deċiżjoni ta’ dan it-tribunal għandu jiġi ppreżentat quddiem it-Tribunal tal-Appell taċ-CETA.

199

F’dak li jikkonċerna l-livell ta’ aċċessibbiltà u ta’ indipendenza li għandhom jissodisfaw dawn it-tribunali sabiex it-Taqsima F tal-Kapitolu Tmienja taċ-CETA tkun tista’ titqies li hija kompatibbli mal-Artikolu 47 tal-Karta, għandu jiġi rrilevat li l-inklużjoni fiċ-CETA ta’ dispożizzjonijiet fil-qasam ta’ trattament mhux diskriminatorju u ta’ protezzjoni tal-investimenti, u l-istabbiliment ta’ Tribunali esterni għas-sistemi ġudizzjarji tal-Partijiet biex tiġi żgurata l-osservanza ta’ dawn id-dispożizzjonijiet, għandhom l-għan li jagħtu fiduċja sħiħa lill-impriżi u lill-persuni fiżiċi ta’ Parti li dawn ser jiġu ttrattati, fir-rigward tal-investimenti tagħhom fit-territorju tal-Parti l-oħra, fuq bażi ugwali ma’ impriżi u persuni fiżiċi ta’ din tal-aħħar, u li huma ser jibbenefikaw mis-sigurtà tal-investimenti tagħhom fit-territorju ta’ dik il-Parti l-oħra.

200

Billi tipprevedi l-ħolqien ta’ tali mekkaniżmu estern għas-sistemi ġudizzjarji tal-Partijiet, it-Taqsima F tal-Kapitolu Tmienja taċ-CETA, hekk kif osservaw il-Kunsill u l-Kummissjoni, għandha l-għan li tiżgura li l-imsemmija fiduċja tal-investituri barranin testendi għall-qorti kompetenti biex tikkonstata ksur, min-naħa tal-Istat ospitanti tal-investiment tagħhom, tat-Taqsimiet C u D ta’ dan il-kapitolu. Għalhekk, jidher li l-indipendenza tat-Tribunali previsti fir-rigward tal-Istat ospitanti u l-aċċess għal dawn it-tribunali għall-investituri barranin, huma marbuta b’mod inseparabbli mal-għan tal-kummerċ ħieles u ġust stabbilit fl-Artikolu 3(5) TUE u mfittex miċ-CETA.

201

Fir-rigward tal-garanzija ta’ aċċessibbiltà, din timplika li l-possibbiltà prevista fl-Artikolu 8.18 taċ-CETA għal kull investitur imsemmi fl-Artikolu 8.1 ta’ dan il-ftehim li jressaq tilwima quddiem it-Tribunal taċ-CETA sabiex jiġi kkonstatat ksur tal-imsemmija Taqsima Ċ jew D, tkun tista’ tkun limitata biss minn restrizzjonijiet proporzjonati, inklużi dawk marbuta mal-ħlas tal-ispejjeż ġudizzjarji, li jfittxu għan leġittimu u li ma jippreġudikawx is-sustanza stess tad-dritt ta’ aċċess għal tali tribunal (sentenza tat-30 ta’ Ġunju 2016, Toma u Biroul Executorului Judecătoresc Horațiu-Vasile Cruduleci, C‑205/15, EU:C:2016:499, punt 44 u l-ġurisprudenza ċċitata).

202

Min-naħa tiegħu, ir-rekwiżit ta’ indipendenza huwa inerenti għall-kompitu li tittieħed deċiżjoni u jimplika żewġ aspetti. L-ewwel aspett, ta’ natura esterna, jissuponi li l-qorti kkonċernata teżerċita l-funzjonijiet tagħha b’awtonomija sħiħa, mingħajr ma tkun suġġetta għal ebda rabta ġerarkika jew ta’ subordinazzjoni fil-konfront ta’ xi ħadd u mingħajr ma tirċievi ordnijiet jew istruzzjonijiet minn kull sors li jkun, u b’hekk tkun protetta mill-interventi jew mill-pressjonijiet esterni li jistgħu jipperikolaw l-indipendenza tad-deċiżjoni tal-membri tagħha u jinfluwenzaw id-deċiżjonijiet tagħhom. Din il-libertà indispensabbli fir-rigward ta’ dawn l-elementi esterni teżiġi ċerti garanziji xierqa sabiex jipproteġu lill-persuna ta’ dawk li għandhom il-kompitu li jiddeċiedu, bħall-impossibbiltà ta’ tneħħija. Ir-riċezzjoni minnhom ta’ livell ta’ remunerazzjoni adegwata fil-konfront tal-importanza tal-funzjonijiet eżerċitati minnhom jikkostitwixxi wkoll garanzija inerenti għall-indipendenza (sentenza tal-25 ta’ Lulju 2018, Minister for Justice and Equality (Nuqqasijiet fis-sistema ġudizzjarja),C‑216/18 PPU, EU:C:2018:586, punti 63 u 64, kif ukoll il-ġurisprudenza ċċitata).

203

It-tieni aspett, ta’ natura interna, jgħaqqad il-kunċett ta’ imparzjalità u jikkonċerna l-ekwidistanza fir-rigward tal-partijiet fil-kawża u tal-interessi rispettivi tagħhom fir-rigward tas-suġġett tagħha. Dan l-aspett jeżiġi l-osservanza tal-oġġettività u tal-assenza ta’ kull interess fis-soluzzjoni tal-kawża lil hinn mill-applikazzjoni stretta tar-regola tad-dritt (sentenza tal-25 ta’ Lulju 2018, Minister for Justice and Equality (Nuqqasijiet fis-sistema ġudizzjarja),C‑216/18 PPU, EU:C:2018:586, punt 65 u l-ġurisprudenza ċċitata).

204

Dawn il-garanziji ta’ indipendenza u ta’ imparzjalità jeżiġu l-eżistenza ta’ regoli, b’mod partikolari f’dak li jikkonċerna l-kompożizzjoni tal-qorti, il-ħatra, it-tul tal-funzjonijiet kif ukoll ir-raġunijiet għall-astensjoni, għar-rikuża u għar-revoka tal-membri tagħha, li jippermettu li jitneħħa kull dubju leġittimu, f’moħħ l-individwi, dwar l-impermeabbiltà tal-qorti msemmija fir-rigward ta’ elementi esterni u dwar in-newtralità tagħha fil-konfront tal-interessi li jkollha quddiemha (sentenza tal-25 ta’ Lulju 2018, Minister for Justice and Equality (Nuqqasijiet fis-sistema ġudizzjarja),C‑216/18 PPU, EU:C:2018:586, punt 66).

205

Mill-Artikoli 8.1 u 8.18 taċ-CETA jirriżulta li dan il-ftehim għandu l-għan li jagħmel it-Tribunal taċ-CETA aċċessibbli għal kull impriża u għal kull persuna fiżika Kanadiża li tinvesti fl-Unjoni kif ukoll għal kull impriża u għal kull persuna fiżika ta’ Stat Membru tal-Unjoni li tinvesti fil-Kanada.

206

F’dan ir-rigward, it-Taqsima F tal-Kapitolu Tmienja taċ-CETA tesprimi l-għan tal-Partijiet li jfasslu l-mekkaniżmu ISDS b’mod li l-investituri li jkollhom mezzi limitati sabiex iressqu proċedura oneruża, bħall-persuni fiżiċi u l-impriżi żgħar u ta’ daqs medju, ikollhom, l-istess bħall-impriżi li jkollhom riżorsi iktar estensivi, aċċess effettiv għat-Tribunali previsti.

207

Għalhekk, il-Partijiet jistabbilixxu, fl-Artikolu 8.39(6) ta’ dan il-ftehim, li l-Kumitat Konġunt taċ-CETA għandu “jikkunsidra regoli supplementali bl-għan li jnaqqsu l-piż finanzjarju fuq ir-rikorrenti li huma persuni fiżiċi jew intrapriżi ta’ daqs żgħir u medju”.

208

Il-“piż finanzjarju” li t-tnaqqis tiegħu għalhekk jitqiegħed fil-perspettiva, jinkludi, b’mod partikolari, it-tariffi u l-ispejjeż imsemmija fl-imsemmi Artikolu 8.39(5).

209

Dawn huma, minn naħa, spejjeż ta’ rappreżentanza u ta’ assistenza legali sostnuti kemm mill-investitur rikorrent kif ukoll mill-parti konvenuta. Mill-imsemmi Artikolu 8.39(5) jirriżulta li, fil-każ ta’ ċaħda tal-ilment tiegħu, l-investitur jirriskja li jġarrab dawn l-ispejjeż kollha.

210

L-imsemmi piż finanzjarju jikkonsisti, min-naħa l-oħra, fil-ħlas tal-ispejjeż tal-proċedura. F’dan ir-rigward, minn qari flimkien tal-Artikolu 8.39(5) taċ-CETA u tal-Artikolu 8.27(14) tiegħu, jirriżulta li dawn l-ispejjeż jinkludu b’mod partikolari l-onorarji u l-ispejjeż tal-membri tat-Tribunal li jinħatru biex jittrattaw it-tilwima. L-investitur rikorrent jirriskja, fil-każ ta’ ċaħda tal-ilment tiegħu, li jkollu jaffaċċja dawn l-onorarji u dawn l-ispejjeż kollha.

211

Għalhekk, għal persuna fiżika jew impriża żgħira jew ta’ daqs medju, ir-riskju finanzjarju inkors bl-introduzzjoni ta’ proċedura quddiem it-Tribunal taċ-CETA jista’ jkun tant li jiddisswadi lil dak l-investitur milli jagħti bidu għall-proċedura.

212

Dan in-nuqqas ta’ aċċessibbiltà għat-Tribunal taċ-CETA, li jistgħu jiffaċċjaw diversi investituri, ma huwiex invalidat mill-possibbiltà, prevista fl-Artikolu 8.27(9) taċ-CETA, li t-tilwima tinstema’ minn membru wieħed biss ta’ dan it-tribunal. Fil-fatt, skont din id-dispożizzjoni, dan it-tnaqqis parzjali tal-piż finanzjarju jinkiseb biss jekk il-konvenut jagħti l-kunsens tiegħu.

213

B’hekk jirriżulta li, fl-assenza ta’ sistema intiża li tiġi żgurata l-aċċessibbiltà finanzjarja għat-Tribunal u għat-Tribunal tal-Appell taċ-CETA lill-persuni fiżiċi u lill-impriżi ż-żgħar u ta’ daqs medju, il-mekkaniżmu ISDS jirriskja, fil-fatt, li jkun aċċessibbli biss għall-investituri li jkollhom riżorsi finanzjarji sinjifikattivi. Tali sitwazzjoni toħloq inkoerenza kemm mal-kamp ta’ applikazzjoni personali tat-Taqsima F tal-Kapitolu Tmienja tal-Ftehim CETA, li jestendi għall-impriżi u għall-persuni fiżiċi kollha ta’ waħda mill-Partijiet li jinvestu fit-territorju tal-Parti l-oħra, kif ukoll mal-għan tal-kummerċ ħieles u ġust, stabbilit fl-Artikolu 3(5) TUE, li ċ-CETA għandu l-għan li jwettaq, b’mod partikolari, permezz ta’ azzjoni offruta lil investituri barranin quddiem Tribunali esterni għas-sistema ġudizzjarja tal-Istat ospitanti.

214

Konsegwentement, sabiex tiġi evalwata l-kompatibbiltà tat-Taqsima F tal-Kapitolu Tmienja tal-Ftehim CETA mal-Artikolu 47 tal-Karta, għandu jiġi eżaminat jekk il-klawżoli, li jinsabu fit-Taqsima F u fit-testi li jiddefinixxu l-portata tagħha, dwar it-titjib tal-aċċessibbiltà finanzjarja tal-qrati previsti għall-persuni fiżiċi u għall-impriżi żgħar u ta’ daqs medju, jirriflettux l-impenji li tiġi implimentata sistema li tiżgura l-livell ta’ aċċessibbiltà meħtieġa mill-Artikolu 47 tal-Karta sa minn meta jiġu stabbiliti dawn it-tribunali.

215

Tali impenji ma jinsabu la fl-Artikolu 8.27(15) tal-Ftehim CETA, li jgħid li l-Kumitat Konġunt taċ-CETA “jista’, permezz ta’ deċiżjoni, jittrasforma l-ħlas regolari u ħlas ieħor f’salarju regolari”, u lanqas fl-Artikolu 8.39(6) ta’ dan il-ftehim, li jipprovdi li l-Kumitat Konġunt taċ-CETA “għandu jikkunsidra” regoli kumplimentari intiżi li jnaqqsu l-piż finanzjarju fuq il-persuni fiżiċi u fuq l-impriżi żgħar u ta’ daqs medju.

216

Lanqas id-dispożizzjonijiet l-oħra tat-Taqsima F tal-Kapitolu Tmienja taċ-CETA ma jinkludu impenji li jorbtu legalment fir-rigward tal-aċċessibbiltà finanzjarja tat-Tribunali previsti għall-investituri żgħar jew ta’ daqs medju.

217

Min-naħa l-oħra, id-dikjarazzjoni Nru 36 tipprovdi li “[l]-aċċess għal din il-ġurisdizzjoni l-ġdida għall-utenti l-aktar dgħajfa, jiġifieri l-[impriżi żgħar u ta’ daqs medju] u l-individwi, ser jittejjeb u ser jiġi ffaċilitat” u, għal dan il-għan, tipprevedi li “[l]-adozzjoni mill-[Kumitat Konġunt] ta’ regoli addizzjonali, prevista fl-Artikolu 8.39[(6) tas-CETA] […] ser issir b’tali mod li dawn ir-regoli addizzjonali jkunu jistgħu jiġu adottati mill-aktar fis possibbli” u li, “[i]rrispettivament mill-eżitu tad-diskussjonijiet fil-[Kumitat Konġunt], il-Kummissjoni ser tipproponi miżuri adegwati ta’ (ko)finanzjament pubbliku tal-azzjonijiet tal-intrapriżi żgħar u medji quddiem din il-qorti […]”.

218

Għandu jiġi kkonstatat li, permezz ta’ din id-dikjarazzjoni, il-Kummissjoni u l-Kunsill jimpenjaw ruħhom li jimplimentaw, malajr u b’mod xieraq, l-Artikolu 8.39(6) taċ-CETA, kif ukoll li jiżguraw l-aċċessibbiltà għat-Tribunali previsti għal impriżi żgħar u ta’ daqs medju, u dan anki fl-ipoteżi fejn ifallu l-isforzi fi ħdan il-kumitat Konġunt taċ-CETA.

219

Dan l-impenn huwa biżżejjed, fil-kuntest ta’ din il-proċedura għal opinjoni, biex jiġi konkluż li ċ-CETA, bħala “ftehim maħsub” fis-sens tal-Artikolu 218(11) TFUE, huwa kompatibbli mar-rekwiżit tal-aċċessibbiltà tal-qrati msemmija.

220

Fil-fatt, skont sentenza ta’ spjegazzjoni li tippreċedi d-dikjarazzjonijiet li tifforma parti minnhom id-Dikjarazzjoni Nru 36, dawn “jifformaw parti integrali tal-kuntest li fih il-Kunsill jadotta d-deċiżjoni li tawtorizza l-iffirmar tas-CETA f’isem l-Unjoni. Dawn ser jiddaħħlu fil-minuti tal-Kunsill f’din l-okkażjoni”.

221

Għalhekk, l-impenn tal-Unjoni msemmi iktar ’il fuq li jiġi żgurat l-aċċess effettiv għat-Tribunali previsti għall-investituri kollha tal-Unjoni kkonċernati miċ-CETA jikkundizzjona l-approvazzjoni ta’ dan il-ftehim mill-Unjoni. F’dan ir-rigward, għandu jiġi rrilevat li, skont id-Dikjarazzjoni Nru 36, l-impenn imsemmi jifforma parti mill-“prinċipji” li abbażi tagħhom “[i]l-Kummissjoni hija impenjata li tkompli bir-reviżjoni tal-mekkaniżmu għas-soluzzjoni tat-tilwim […], mingħajr dewmien, fi żmien suffiċjenti sabiex l-Istati Membri jkunu jistgħu jqisuha fil-proċess ta’ ratifika tagħhom”. Fid-dawl tal-paragrafu preċedenti tal-istess dikjarazzjoni, li biha l-Kunsill u l-Kummissjoni jikkonfermaw li d-dħul fis-seħħ tad-dispożizzjonijiet tat-Taqsima F tal-Kapitolu Tmienja tal-Ftehim CETA ma huwiex ser ikun qabel ir-ratifika taċ-CETA mill-Istati Membri kollha, għandu jiġi kkonstatat li l-konklużjoni taċ-CETA mill-Kunsill hija maħsuba abbażi tal-premessa li tiġi żgurata l-aċċessibbiltà finanzjarja tat-Tribunal u tat-Tribunal tal-Appell taċ-CETA għall-investituri kollha tal-Unjoni kkonċernata.

222

Fid-dawl ta’ din ir-rabta fformulata, mill-Unjoni, bejn l-aċċessibbiltà finanzjarja tat-tribunali msemmija u l-konklużjoni taċ-CETA, għandu jitqies li l-ftehim previst ma huwiex inkompatibbli, minn din il-perspettiva, mal-Artikolu 47 tal-Karta.

223

Fir-rigward tal-aspett estern tar-rekwiżit ta’ indipendenza, li jimplika li t-tribunali kkonċernati jeżerċitaw il-funzjonijiet tagħhom b’awtonomija sħiħa, għandu jiġi kkonstatat, qabel kollox, li fl-Artikolu 8.27 tiegħu(4) u (5), iċ-CETA jipprovdi li l-membri tat-Tribunal taċ-CETA ser jinħatru għal mandati ta’ perijodu fiss u għandhom ikollhom għarfien speċjalizzat.

224

Sussegwentement, fl-Artikolu 8.27(12) sa (15) tiegħu, dan jiżgura li dawn il-membri għandhom jirċievu livell ta’ remunerazzjoni adegwat skont l-importanza tal-funzjonijiet tagħhom.

225

Fl-aħħar nett, dan jiggarantixxi l-permanenza tal-membri msemmija, fejn il-possibbiltà ta’ revoka tagħhom hija, skont l-Artikolu 8.30(4) taċ-CETA, limitata għall-każ fejn l-imġiba ta’ membru ma tkunx konformi mal-obbligi stabbiliti fil-paragrafu 1 ta’ dan l-artikolu, b’mod partikolari l-projbizzjoni li jsegwi istruzzjonijiet ta’ ħaddieħor jew li jsib ruħu f’pożizzjoni ta’ kunflitt ta’ interessi.

226

L-Artikolu 8.28 taċ-CETA jestendi l-applikabbiltà tal-Artikolu 8.27(4) u tal-Artikolu 8.30 ta’ dan il-ftehim lill-membri tat-Tribunal tal-Appell. Għalkemm il-komponenti l-oħra msemmija iktar ’il fuq ma humiex, bl-istess livell ta’ preċiżjoni, imsemmija fl-Artikolu 8.28, madankollu, mill-użu tal-kelma “tribunali” fil-punt 6(f) tal-Istrument Interpretattiv Konġunt jirriżulta li l-Partijiet jimponu fuq it-Tribunal tal-Appell l-istess standards ta’ indipendenza bħat-Tribunal. Din il-konstatazzjoni hija kkorroborata mit-tabella ta’ korrispondenza bejn l-Istrument Interpretattiv Konġunt u t-test taċ-CETA, li huwa mehmuż ma’ dan l-istrument u li ssemmi l-Artikolu 8.28 taċ-CETA fost id-dispożizzjonijiet li jikkorrispondu għall-punt 6(f) tal-istrument imsemmi.

227

Sa fejn ir-Renju tal-Belġju u xi Gvernijiet li ppreżentaw osservazzjonijiet jesprimu dubji dwar il-kompatibbiltà, mal-aspett estern tar-rekwiżit ta’ indipendenza, tal-ġurisdizzjoni li l-Artikolu 8.27(2) u (3), kif ukoll l-Artikolu 8.28(3) u (7) taċ-CETA jagħtu lill-Kumitat Konġunt taċ-CETA biex jaħtar lill-membri tat-Tribunal kif ukoll tat-Tribunal tal-Appell u biex jistabbilixxu jew jadattaw in-numru, f’multipli ta’ tlieta, ta’ membri li bihom jiġu kkostitwiti dawn it-tribunali, għandu jittieħed inkunsiderazzjoni l-fatt li l-identità tal-membri maħtura ma tistax tiġi ddefinita minn qabel fit-test taċ-CETA, u li l-istess japplika fir-rigward ta’ żidiet jew tat-tnaqqis li jista’ jseħħ fil-futur f’dak li jikkonċerna n-numru tal-membri. Madankollu, il-garanziji msemmija fil-punt 202 ta’ din l-opinjoni ma tista’ bl-ebda mod tiġi interpretata bħala li tipprekludi li korp mhux ġudizzjarju, bħall-Kumitat Konġunt taċ-CETA, jingħata l-kompetenza biex jaħtar, f’konformità sħiħa mar-regoli stabbiliti fl-Artikolu 8.27(4) u (5) tal-Ftehim CETA, lill-imsemmija membri u biex jadatta n-numru tagħhom f’multipli ta’ tlieta. Dawn il-garanziji lanqas ma jipprekludu li tali korp jingħata, skont l-Artikolu 8.30(4) taċ-CETA, il-kompetenza biex jirrevoka lil dawn il-membri.

228

Barra minn hekk, mill-Artikoli 26.1 u 26.3 tal-Ftehim CETA jirriżulta li l-Kumitat Konġunt taċ-CETA għandu jkollu kompożizzjoni bilaterali, u li għandu jadotta d-deċiżjonijiet tiegħu b’kunsens reċiproku. Hekk kif osserva l-Avukat Ġenerali fil-punt 267 tal-konklużjonijiet tiegħu, dawn l-elementi jippermettu li jitqies li la l-ħatra u lanqas ir-revoka eventwali ta’ Membru tat-Tribunal jew tat-Tribunal tal-Appell ma huma ser isegwu kundizzjonijiet għajr dawk stabbiliti, b’mod partikolari, fl-Artikolu 8.27(4) u fl-Artikolu 8.30(1) taċ-CETA.

229

Għall-istess raġuni, għandu jitqies li l-partijiet setgħu, mingħajr ma jippreġudikaw ir-rekwiżit ta’ indipendenza, jistipulaw, fl-Artikolu 8.27(12) taċ-CETA, li l-ammont ta’ ħlas mensili intiż li tiġi żgurata d-disponibbiltà tal-membri tat-tribunali msemmija jiġi stabbilit mill-Kumitat Konġunt taċ-CETA u, fil-paragrafu 15 ta’ dan l-artikolu, li dan il-korp ikun jista’ jiddeċiedi li jittrasforma dan il-ħlas kif ukoll l-onorarji u l-ispejjeż f’salarju regolari u jiffissa l-modalitajiet tiegħu.

230

Il-possibbiltà li din il-kompetenza tal-Kumitat Konġunt taċ-CETA fir-rigward tar-remunerazzjoni ma tiġix immedjatament eżerċitata ma timplikax li r-remunerazzjoni tal-membri msemmija tista’, inizjalment, tkun aleatorja. Fil-fatt, skont l-Artikolu 8.27(14) taċ-CETA, l-onorarji u l-ispejjeż tal-membri tat-Tribunali previsti għandhom jiġu ddeterminati skont l-Artikolu 14(1) tar-Regolament Amministrattiv u Finanzjarju tal-Konvenzjoni tal-ICSID, li jirreferi għall-iskala perjodikament stabbilita mis-Segretarju Ġenerali tal-ICSID.

231

Hekk kif irrileva l-Avukat Ġenerali fil-punti 260 u 261 tal-konklużjonijiet tiegħu, in-natura dinamika ta’ dawn id-dispożizzjonijiet li jikkonċernaw ir-remunerazzjoni tal-membri tat-Tribunal u tat-Tribunal tal-Appell taċ-CETA ma tistax tiġi pperċepita bħala theddida għall-indipendenza ta’ dawn it-tribunali, iżda għall-kuntrarju tippermetti l-introduzzjoni gradwali ta’ qorti komposta minn membri impjegati full-time.

232

L-Artikolu 8.31(3) taċ-CETA, li jgħid li l-Kumitat Konġunt taċ-CETA jista’, barra minn hekk, jadotta interpretazzjonijiet tal-Ftehim li huma vinkolanti għat-Tribunal taċ-CETA, u l-Artikolu 8.10(3) ta’ dan il-ftehim, li għandu jinqara flimkien mal-imsemmi Artikolu 8.31(3), lanqas ma jippreġudikaw il-kapaċità ta’ dan it-tribunal — jew tat-Tribunal tal-Appell taċ-CETA — li jeżerċita l-funzjonijiet tiegħu b’awtonomija sħiħa.

233

Fil-fatt, la huwa pprojbit u lanqas inabitwali, fid-dritt internazzjonali, li tiġi prevista l-possibbiltà għall-partijiet fi ftehim internazzjonali li jiċċaraw l-interpretazzjoni ta’ dan il-ftehim, skont kif tevolvi r-rieda komuni tagħhom fir-rigward tal-portata tiegħu. Tali preċiżazzjonijiet jistgħu jsiru mill-Partijiet infushom jew minn korp stabbilit mill-Partijiet u mogħni minnhom b’setgħa deċiżjonali li torbothom.

234

F’dan il-każ, għandu jiġi kkonstatat li l-Kumitat Konġunt taċ-CETA huwa, skont l-Artikolu 26.1(1) taċ-CETA, kumitat bilaterali li jirrappreżenta lill-Partijiet u li, skont l-Artikolu 26.1(4)(e) u l-Artikolu 26.3 taċ-CETA, għandu s-setgħa li jadotta, permezz ta’ kunsens reċiproku, deċiżjonijiet vinkolanti, bħal, skont l-Artikolu 26.1(5)(e) u l-Artikolu 8.31(3) taċ-CETA, deċiżjonijiet dwar l-interpretazzjoni ta’ dan il-ftehim li jorbtu lill-Partijiet u lit-Tribunali stabbiliti miċ-CETA mingħajr ma jinkisru r-rekwiżiti stabbiliti fl-Artikolu 47 tal-Karta u, b’mod partikolari, ir-rekwiżit ta’ indipendenza. Dawn l-atti interpretattivi għandhom l-effetti legali li jirriżultaw mill-Artikolu 31(3) tal-Konvenzjoni ta’ Vjenna, li tgħid li, għall-finijiet tal-interpretazzjoni ta’ trattat, għandu jittieħed inkunsiderazzjoni “kull ftehim li jsir sussegwentement bejn il-partijiet fir-rigward tal-interpretazzjoni tat-trattat jew tal-applikazzjoni tad-dispożizzjonijiet tiegħu”.

235

Barra minn hekk, għandu jiġi rrilevat li l-parteċipazzjoni tal-Unjoni fl-iffissar, minn dan il-Kumitat, ta’ tali interpretazzjonijiet vinkolanti, hija rregolata mill-Artikolu 218(9) TFUE. Konsegwentement, il-kunsens tiegħu għal kull deċiżjoni msemmija fl-Artikolu 8.31(3) taċ-CETA għandu jkun konformi mad-dritt primarju tal-Unjoni, b’mod partikolari mal-prinċipji ta’ dan tal-aħħar u mfakkra jew ippreċiżati f’din l-opinjoni.

236

Barra minn hekk, fid-dawl tar-rekwiżit ta’ indipendenza tat-Tribunal taċ-CETA u tat-Tribunal tal-Appell taċ-CETA, huwa importanti li l-interpretazzjonijiet stabbiliti mill-Kumitat Konġunt taċ-CETA ma jkollhomx effett fuq it-trattament tat-tilwim li jkun ġie riżolt li jkun ġie ppreżentat qabel dawn l-interpretazzjonijiet. Fil-fatt, kieku kellu jkun mod ieħor, il-Kumitat Konġunt taċ-CETA jkun jista’ jeżerċita influwenza fuq it-trattament ta’ kwistjonijiet konkreti u b’hekk jipparteċipa fil-mekkaniżmu ISDS.

237

Minkejja li din il-garanzija ta’ nuqqas ta’ effett retroattiv u ta’ nuqqas ta’ effett immedjat fuq il-fajlijiet pendenti ma hijiex espressament prevista fl-Artikolu 8.31(3) taċ-CETA, għandu jerġa’ jiġi rrilevat li l-kunsens tal-Unjoni għal kull deċiżjoni msemmija fl-Artikolu 8.31(3) taċ-CETA għandu jkun konformi mad-dritt primarju tal-Unjoni u, b’mod partikolari, mad-dritt għal rimedju effettiv stabbilit fl-Artikolu 47 tal-Karta. Għalhekk, l-Artikolu 8.31(3) taċ-CETA ma jistax jiġi interpretat, fid-dawl tal-imsemmi Artikolu 47, fis-sens li jippermetti lill-Unjoni li tagħti l-kunsens tagħha għal deċiżjonijiet dwar l-interpretazzjoni tal-Kumitat Konġunt taċ-CETA li jipproduċu effetti fuq it-trattament ta’ tilwim riżolt jew pendenti.

238

F’dak li jikkonċerna l-aspett intern tar-rekwiżit ta’ indipendenza, li b’mod partikolari jirrigwarda l-imparzjalità u jikkonċerna l-ekwidistanza fir-rigward tal-partijiet fil-kawża kif ukoll in-nuqqas ta’ kull interess personali tal-membri fis-soluzzjoni ta’ din il-kawża, għandu jiġi rrilevat, minn naħa, li l-ekwidistanza hija żgurata mhux biss fl-Artikolu 8.27(6) u (7) taċ-CETA, li jgħid li l-kawżi għandhom jiġu ttrattati minn diviżjoni kkostitwita b’mod każwali u b’hekk imprevedibbli għall-partijiet, komposta minn tliet membri fosthom ċittadin ta’ Stat Membru tal-Unjoni, ċittadin tal-Kanada u ċittadin ta’ Stat terz, iżda wkoll bir-riferiment, magħmul fl-Artikolu 8.30(1) taċ-CETA, għal-Linji Gwida tal-IBA, li minnhom jirriżulta, skont l-ewwel prinċipju ġenerali li joħorġu minnhom, li l-membri tat-Tribunal taċ-CETA għandhom ikunu imparzjali u indipendenti mill-partijiet kemm fid-data li jitressaq ilment quddiemhom, kif ukoll matul il-kawża sakemm din tintemm.

239

Għal din ir-raġuni, għandu jitqies ukoll li l-aspett intern tar-rekwiżit ta’ indipendenza ma huwiex ikkonfutat mill-fatt, enfasizzat mir-Renju tal-Belġju fit-talba tiegħu għal opinjoni, li jgħid li r-remunerazzjoni tal-membri tat-Tribunal ser tkun tikkonsisti, għall-inqas inizjalment, mhux biss minn remunerazzjoni mensili iżda wkoll f’onorarji kkalkolati skont il-ġranet ta’ ħidma ddedikati għal tilwima. Fil-fatt, kull nuqqas ta’ konformità mar-rekwiżiti stipulati fil-Linji Gwida tal-IBA, inkluż l-ewwel prinċipju ġenerali mfakkar fil-punt preċedenti ta’ din l-opinjoni, jista’ jwassal għal revoka tal-membru jew tal-membri kkonċernati, skont l-Artikolu 8.30(4) taċ-CETA.

240

Barra minn hekk, fl-Artikolu 8.30(1) ta’ dan il-ftehim huwa stabbilit li l-Membri “ma għandhomx ikunu affiljati ma xi gvern.” Għalkemm, fin-nota ta’ qiegħ il-paġna li tinsab ma’ din id-dispożizzjoni, huwa ppreċiżat li “il-fatt li persuna tirċievi remunerazzjoni mingħand gvern ma jfissirx fih innifsu li l-persuna mhijiex eliġibbli”, għandu jitqies li din il-kjarifika hija, hekk kif indikat il-Kummissjoni waqt il-proċedura orali quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja, marbuta mal-fatt li, inizjalment, il-membri tat-Tribunali previsti mingħajr dubju ma humiex ser ikunu impjegati full-time u jistgħu b’mod partikolari jinkludu lil-membri, bħal professuri tal-liġi, li jirċievu r-remunerazzjoni tagħhom min-naħa ta’ Stat mingħajr madankollu ma jkunu involuti, direttament jew indirettament, fid-definizzjoni tal-politika ta’ ggvernar tiegħu.

241

Fir-rigward taċ-ċirkustanza li tgħid li l-Artikolu 8.30(1) taċ-CETA jipprovdi, fit-tielet sentenza tiegħu, li l-membri tat-Tribunal taċ-CETA “ma għandhom jieħdu struzzjonijiet minn ebda organizzazzjoni, jew gvern fir-rigward ta’ kwistjonijiet relatati mat-tilwima”, għandu jiġi rrilevat li din il-frażi għandha tinqara fid-dawl tar-rekwiżit ta’ indipendenza li jinsab fl-ewwel sentenza tal-istess paragrafu, li jimplika li dawn il-membri ma jistgħu, barra mill-ipoteżi ddelimitata fil-punti 232 sa 237 ta’ din l-opinjoni, jirċievi ebda struzzjoni fit-twettiq ta’ dmirijiethom, kemm jekk b’rabta ma’ tilwima partikolari jew le.

242

Min-naħa l-oħra, f’dak li jikkonċerna l-assenza ta’ kull interess personali tal-membri fis-soluzzjoni tat-tilwima, l-Artikolu 8.30 taċ-CETA fih projbizzjoni ġenerali ta’ kunflitt ta’ interess dirett jew indirett, li tinkludi, permezz ta’ riferiment għal-Linji Gwida tal-IBA, ir-regoli ta’ kondotta dwar attivitajiet esterni.

243

L-Artikolu 8.30 ifakkar il-kompetenza tal-Kumitat tas-Servizzi u tal-Investiment, imsemmi fl-Artikolu 8.44 ta’ dan il-ftehim, li jadotta “regoli addizzjonali” f’dan ir-rigward, fejn l-użu tal-kelma “addizzjonali” jiżgura li dan il-kumitat ma jkollux kompetenza sabiex inaqqas il-portata tal-projbizzjoni ta’ kunflitt ta’ interessi li diġà tinsab fl-imsemmi ftehim, iżda jkollu jillimita ruħu biex jadatta, filwaqt li jżomm l-istandard għoli ta’ indipendenza li jirriżulta minn din il-projbizzjoni, ir-regoli stipulati fil-Linji Gwida tal-IBA għar-realtajiet ta’ Tribunal tal-investiment li għandu karatteristiċi ġudizzjarji predominanti.

244

Fid-dawl ta’ dawn l-elementi kollha, għandu jiġi konkluż li l-ftehim previst huwa kompatibbli mar-rekwiżit ta’ indipendenza.

245

Mill-kunsiderazzjonijiet kollha preċedenti jirriżulta li t-Taqsima F tal-Kapitolu Tmienja taċ-CETA hija kompatibbli mad-dritt primarju tal-Unjoni.