—

Għall-Orizzonte Salute – Studio Infermieristico Associato, minn M. Carlin, M. Napoli, M. Zoppolato u M. Boifava, avukati,

—

għall-Azienda Pubblica di Servizi alla persona San Valentino – Città di Levico Terme, minn R. De Pretis, avukat,

—

għall-Camera degli Avvocati Amministrativisti, minn A. Grappelli, M. Ida Leonardo, M. Rossi Tafuri, F. Marascio, M. Martinelli, E. Papponetti u M. Togna, avukati,

—

għall-Camera Amministrativa Romana, minn F. Tedeschini, C. Malinconico, P. Leozappa, F. Lattanzi, A. M. Valorzi, avukati,

—

għall-Associazione dei Consumatori Cittadini europei, minn C. Giurdanella, P. Menchetti u S. Raimondi u E. Barbarossa, avukati,

—

għall-Coordinamento delle associazioni per la tutela dell’ambiente e dei diritti degli utenti e consumatori (Codacons), minn C. Rienzi, G. Giuliano, V. Graziussi, u G. Ursini, avukati,

—

għall-Associazione dei Giovani Amministrativisti (AGAmm), minn G. Leccisi u J. D’Auria, avukati,

—

għall-Ordine degli Avvocati di Roma, minn S. Orestano, S. Dore u P. Ziotti, avukati,

—

għas-Società Italiana degli Avvocati Amministrativisti (SIAA), minn F. Lubrano, E. Lubrano u P. De Caterini, A. Guerino, A. Lorang, B. Nascimbene, E. Picozza, F. G. Scocca, F. Sorrentino, avukati,

—

għal Medical Systems SpA, minn R. Damonte, M. Carlin u E. Boglione, avukati,

—

għall-Gvern Taljan, minn G. Palmieri, bħala aġent, assistita minn P. Gentili, avvocato dello Stato,

—

għall-Gvern Elleniku, minn K. Paraskevopoulou u V. Stroumpouli, bħala aġenti,

—

għall-Gvern Awstrijak, minn M. Fruhmann, bħala aġent,

—

għall-Gvern Pollakk, minn B. Majczyna, bħala aġent,

—

għall-Kummissjoni Ewropea, minn F. Moro u A. Tokár, bħala aġenti,

1

It-talba għal deċiżjoni preliminari tirrigwarda l-interpretazzjoni tal-Artikolu 1 tad-Direttiva tal-Kunsill 89/665/KEE, tal-21 ta’ Diċembru 1989, dwar il-koordinazzjoni tal-liġijiet, ir-regolamenti u d-dispożizzjonijiet amministrattivi rigward l-applikazzjoni tal-proċeduri ta’ reviżjoni għall-għoti ta’ kuntratti ta’ provvista pubblika u xogħolijiet pubbliċi [kuntratti pubbliċi għal provvisti u għal xogħlijiet] (ĠU Edizzjoni Speċjali bil-Malti, Kapitolu 6, Vol. 1, p. 246), kif emendata bid-Direttiva 2007/66/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, tal-11 ta’ Diċembru 2007, (ĠU L 335, p. 31, iktar ’il quddiem id-“Direttiva 89/665”).

2

Din it-talba tressqet fil-kuntest ta’ tilwima bejn, minn naħa, Orizzonte Salute – Studio Infermieristico Associato (iktar ’il quddiem “Orizzonte Salute”) u, min-naħa l-oħra, l-Azienda Pubblica di Servizi alla persona San Valentino – Città di Levico Terme (Aġenzija pubblika ta’ servizzi ta’ assistenza personali San Valentino tal-belt ta’ Levico Terme, iktar ’il quddiem l-“Azjenda”), kif ukoll il-Ministero della Giustizia (Ministeru tal-Ġustizzja), il-Ministero dell’Economia e delle Finanze (Ministeru tal-Ekonomija u tal-Finanzi), il-Presidenza del Consiglio dei Ministri (Presidenza tal-Kunsill tal-Ministri) u s-Segretario Generale del Tribunale regionale di giustizia amministrativa di Trento [Segretarju Ġenerali tat-Tribunal Reġjonali Amministrattiv ta’ Trento (l-Italja)], dwar l-estensjoni ta’ kuntratt għall-għoti ta’ servizzi ta’ infermieri u s-sejħa għal offerti li ġiet ippubblikata sussegwentement kif ukoll l-ispejjeż ġudizzjarji li għandhom jitħallsu għat-tressiq ta’ rimedju ġudizzjarju amministrattiv fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi.

3

Fi kliem it-tielet premessa tad-Direttiva 89/665, il-ftuħ tal-kuntratti pubbliċi għall-kompetizzjoni mill-Unjoni jeħtieġ żieda sostanzjali fil-garanziji ta’ trasparenza u nondiskriminazzjoni u huwa importanti, sabiex ikun hemm effetti tanġibbli, li jkun hemm rimedji effettivi u rapidi fil-każ ta’ ksur tad-dritt tal-Unjoni fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi jew tar-regoli nazzjonali li jimplementaw dan id-dritt.

4

L-Artikolu 1 ta’ din id-direttiva, intitolat “Skop u disponibbiltà ta’ proċeduri ta’ reviżjoni”, jipprovdi:

“1.   Din id-Direttiva tapplika għal kuntratti msemmija fid-Direttiva 2004/18/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill [tal-31 ta’ Marzu 2004] dwar il-kordinazzjoni ta’ proċeduri għall-għoti ta’ kuntratti għal xogħlijiet pubbliċi, kuntratti għal provvisti pubbliċi u kuntratti għal servizzi pubbliċi [kuntratti pubbliċi għal xogħlijiet, għal provvisti u għal servizzi] [ĠU Edizzjoni Speċjali bil-Malti, Kapitolu 6, Vol. 7, p. 132], sakemm tali kuntratti ma jkunux esklużi skond l-Artikoli 10 sa 18 ta’ din id-Direttiva.

Il-kuntratti fis-sens ta’ din id-Direttiva jinkludu kuntratti pubbliċi, ftehim qafas, konċessjonijiet ta’ xogħlijiet pubbliċi u sistemi dinamiċi ta’ xiri.

L-Istati Membri għandhom jieħdu l-miżuri meħtieġa biex jiżguraw li, fir-rigward ta’ kuntratti li jaqgħu taħt id-Direttiva 2004/18/KE, id-deċiżjonijiet meħuda mill-awtoritajiet kontraenti jkunu jistgħu jiġu riveduti b’mod effettiv u, b’mod partikolari, malajr kemm jista’ jkun skond il-kondizzjonijiet stabbiliti fl-Artikoli 2 sa 2f ta’ din id-Direttiva, għar-raġuni li dawn id-deċiżjonijiet ikunu kisru [d-dritt tal-Unjoni] fil-qasam tal-appalti pubbliċi jew ir-regoli nazzjonali li jittrasponu [dan id-dritt].

2.   L-Istati Membri għandhom jiżguraw li ma jkun hemm ebda diskriminazzjoni bejn impriżi li jiddikjaraw li jkunu sofrew dannu fil-kuntest ta’ proċedura għall-għoti ta’ kuntratt b’riżultat tad-distinzjoni magħmula minn din id-Direttiva bejn regoli nazzjonali li jkunu qed jimplimentaw [id-dritt tal-Unjoni] u regoli nazzjonali oħra.

3.   L-Istati Membri għandhom jiżguraw li l-proċeduri ta’ reviżjoni jkunu disponibbli, taħt regoli ddettaljati li l-Istati Membri jistgħu jistabbilixxu, għal kwalunkwe persuna li jkollha jew kellha interess tikseb kuntratt partikolari u li jkun sarilha jew tkun tinsab fir-riskju li jsirilha dannu minħabba ksur allegat.

[...]”

5

L-Artikolu 7 tad-Direttiva 2004/18, intitolat “Limiti massimi għal kuntratti pubbliċi”, jistabbilixxi l-livelli massimi tal-valuri meqjusa li ’l fuq minnhom, l-għoti ta’ kuntratt għandu jsir skont ir-regoli ta’ din id-direttiva.

6

Dawn il-limiti massimi jinbidlu f’intervalli regolari permezz ta’ regolamenti tal-Kummissjoni u jiġu aġġustati għaċ-ċirkustanzi ekonomiċi. Fid-data li fiha seħħew il-fatti tal-kawża prinċipali, il-limitu massimu li kien jikkonċerna l-kuntratti għal servizzi mogħtija minn awtoritajiet kontraenti li ma humiex awtoritajiet governattivi ċentrali kien stabbilit fl-ammont ta’ EUR 193000 permezz tar-Regolament tal-Kummissjoni (KE) Nru 1177/2009, tat-30 ta’ Novembru 2009, li jemenda d-Direttivi 2004/17/KE, 2004/18/KE u 2009/81/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill fir-rigward tal-limiti massimi tagħhom applikabbli għall-proċeduri tal-għoti ta’ kuntratti (ĠU L 314, p. 64).

7

L-Artikolu 13(1) tad-Digriet tal-President tar-Repubblika Nru 115, tat-30 ta’ Mejju 2002, kif emendat bil-Liġi Nru 228 tal-24 ta’ Diċembru 2012 (iktar ’il quddiem id-“digriet”), stabbilixxa sistema ta’ tassazzjoni ta’ atti ġudizzjarji, ikkostitwita minn kontribuzzjoni unifikata, stabbilita proporzjonalment mal-valur tal-kawża.

8

B’differenza minn dak previst għall-proċeduri ċivili, l-Artikolu 13(6a) tad-Digriet jistabbilixxi l-ammont tal-kontribuzzjoni unifikata indipendentement mill-valur tal-kawża għall-proċeduri amministrattivi.

9

Skont l-istess Artikolu 13(6a), fil-każ ta’ azzjonijiet imressqa quddiem il-qrati amministrattivi reġjonali u l-Consiglio di Stato, l-ammont tal-kontribuzzjoni unifikata titla’ bħala regola ġenerali għal EUR 650. Madankollu, f’din id-dispożizzjoni, għal materji partikolari, ammonti differenti huma stabbiliti, li jistgħu jitnaqqsu jew jiżdiedu.

10

Skont l-Artikolu 13(6a)(d) tad-Digriet, il-kontribuzzjoni fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi titla’ għal:

11

Skont l-Artikolu 13(1a) tad-Digriet, għall-proċeduri tal-appell fil-qasam tal-għoti ta’ kuntratti pubbliċi, dawn l-ammonti jiżdiedu b’50 %.

12

Skont l-Artikolu 13(1c) tad-Digriet, meta l-appell, anki inċidentali, jiġi integralment miċħud jew iddikjarat inammissibbli jew ma jkunx jista’ jittieħed inkunsiderazzjoni, il-parti li tkun ippreżentatu tkun marbuta tħallas somma addizzjonali, bħala l-kontribuzzjoni unifikata, f’ammont identiku għal dak imħallas għall-istess appell, prinċipali jew inċidentali.

13

Mid-deċiżjoni tar-rinviju jirriżulta li, skont il-leġiżlazzjoni applikabbli, il-kontribuzzjoni unifikata titħallas mhux biss mar-reġistrazzjoni fir-reġistru tar-rikors promotur, iżda wkoll għall-azzjoni inċidentali u l-motivi addizzjonali li jintroduċu talbiet ġodda.

14

Mill-Artikolu 14(3) tad-Digriet jirriżulta li l-valur tal-kawża ma għandux jikkorrispondi għal marġni ta’ profitt li jista’ jirriżulta mill-eżekuzzjoni tal-kuntratt stabbilit mill-entitajiet kontraenti, iżda għall-ammont tal-valur bażiku ta’ dan il-kuntratt.

15

Orizzonte Salute hija assoċjazzjoni li tipprovdi servizzi ta’ kura tal-infermieri għal entitajiet pubbliċi u privati. Bl-azzjoni tagħha, estiża f’diversi okkażjonijiet b’motivi addizzjonali, hija tikkontesta, quddiem il-qorti tar-rinviju, l-attribuzzjonijiet suċċessivi tal-ġestjoni tas-servizz ta’ kura tal-infermieri mill-Azjenda lill-Associazione infermieristica D & F Care kif ukoll deċiżjonijiet oħra meħuda mill-Azjenda.

16

Il-ġestjoni ta’ dan is-servizz ġiet attribwita, fl-ewwel lok, bl-estensjoni tal-kuntratt konkluż mal-Associazione infermieristica D & F Care għal perijodu preċedenti u, sussegwentement, fl-ambitu ta’ sejħa għal offerti indirizzata biss lil ċerti assoċjazzjonijiet akkreditati mill-kulleġġ Infermieri Professionali Assistenti Sanitari Vigilatrici d’Infanzia (IPASVI) (Infermiera professjonali, Assistenti tas-saħħa u Infermiera tal-kura tat-tfal) li miegħu Orizzonte Salute ma kinitx irreġistrata.

17

Orizzonte Salute ħalset, bħala spejjeż ġudizzjarji, kontribuzzjoni unifikata fl-ammont ta’ EUR 650, li tikkorrispondi għall-ispiża sabiex tiġi introdotta azzjoni amministrattiva ordinarja.

18

Permezz ta’ deċiżjoni tal-5 ta’ Ġunju 2013, is-Segretario Generale del Tribunale regionale di giustizia amministrativa di Trento stieden lil Orizzonte Salute tikkompleta l-ħlas li sar preċedentement, sa fejn, minħabba l-motivi addizzjonali tagħha, il-kawża kienet issa tittratta l-għoti ta’ kuntratti pubbliċi, bil-għan li titħallas il-kontribuzzjoni unifikata għal dan it-tip ta’ kawżi, li issa kienet titla’ għal EUR 2000.

19

Permezz ta’ azzjoni ġdida, imressqa fit-2 ta’ Lulju 2013, Orizzonte Salute attakkat din id-deċiżjoni, billi invokat ksur tal-Artikolu 13(6a) tad-Digriet u, barra minn hekk, l-illegalità kostituzzjonali ta’ din id-dispożizzjoni.

20

Huwa fid-dawl ta’ din l-azzjoni li l-amministrazzjonijiet Statali ressqu azzjoni ġudizzjarja fejn eċċepixxew in-nuqqas ta’ kompetenza tal-qorti amministrattiva de quo, peress li l-kontribuzzjoni unifikata tikkostitwixxi tranżazzjoni fiskali li l-kontestazzjoni tagħha taqa’ taħt il-kompetenza tal-qorti fiskali. Huma kkontestaw ukoll il-fondatezza tal-imsemmija azzjoni.

21

Il-qorti tar-rinviju tindika, filwaqt li taċċetta li l-kontribuzzjoni unifikata għandha l-karatteristiċi ta’ taxxa, li, il-kawża pendenti quddiemha tittratta att li joriġina mis-Segretario Generale tagħha li għandu l-karatteristiċi ta’ deċiżjoni amministrattiva. B’hekk, fil-fehma tagħha, hemm lok li d-deċiżjoni tal-5 ta’ Ġunju 2013 tkun suġġetta għall-istħarriġ tal-qorti amministrattiva. Barra minn hekk, il-qorti tar-rinviju tqis li Orizzonte Salute għandha interess fl-annullament tat-talba għall-ħlas ta’ spejjeż ġudizzjarji miżjuda.

22

Din il-qorti tfakkar li, għall-proċeduri amministrattivi, kuntrarjament għal dak li huwa previst għall-proċeduri ċivili, l-ammont tal-kontribuzzjoni unifikata ma huwiex marbut mal-valur tal-kawża u, għal materji partikolari tad-dritt amministrattiv, hemm stabbiliti ammonti speċifiċi.

23

Il-qorti tar-rinviju tirrileva li, fil-qasam tal-proċeduri tal-għoti ta’ kuntratti pubbliċi, il-kontribuzzjoni unifikata li għandha titħallas hija sostanzjalment ikbar mill-ammonti li għandhom jitħallsu għall-kawżi amministrattivi suġġetti għall-proċedura ordinarja.

24

Hija tikkunsidra li t-tassazzjoni tal-azzjonijiet quddiem il-qorti amministrattiva, partikolarment fil-qasam tal-għoti ta’ kuntratti pubbliċi, tista’ tiddiswadi lill-impriżi milli jkomplu bl-azzjoni ġudizzjarja tagħhom u toħloq għalhekk problemi ta’ konformità mal-kriterji u l-prinċipji tal-ordinament ġuridiku tal-Unjoni. Hija tippreżumi li l-profitt tal-impriża jilħaq, b’mod ġenerali, madwar 10 % tal-ammont tal-kuntratt u tqis li l-ħlas antiċipat ta’ kontribuzzjoni unifikata li teċċedi l-ammont ta’ tali profitt jista’ jwassal lill-individwi sabiex jirrinunzjaw għal ċerti mekkaniżmi proċedurali.

25

B’hekk, skont il-qorti tar-rinviju, il-leġiżlazzjoni nazzjonali inkwistjoni fil-kawża prinċipali tillimita d-dritt għal azzjoni ġudizzjarja, tirrestrinġi l-effettività tal-istħarriġ ġudizzjarju, tiddiskrimina kontra l-operaturi ta’ kapaċità finanzjarja dgħajfa meta mqabbla mal-operaturi b’kapaċità finanzjarja sinjifikattiva u tiżvantaġġahom b’paragun ma’ dawk li, fl-ambitu tal-attivitajiet tagħhom, jadixxu lill-qrati ċivili u kummerċjali. Hija tal-fehma li l-ispiża sostnuta mill-Istat għall-finijiet tal-funzjonament tal-ġustizzja amministrattiva fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi ma hijiex sostanzjalment differenti, distinta jew ogħla min dik marbuta mal-proċeduri ta’ tipi oħra ta’ kontenzjuż.

26

Il-qorti tar-rinviju tirreferi għad-dottrina li tipprovdi li l-leġiżlatur nazzjonali xtaq ċertament inaqqas il-piż ta’ xogħol ġudizzjarju b’lura u jiffaċilita kemm ir-realizzazzjoni ta’ xogħlijiet pubbliċi kif ukoll l-akkwist pubbliku ta’ beni u ta’ servizzi. F’dan ir-rigward, hija tirrileva li l-kontenzjuż fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi tnaqqas b’mod sinjifikattiv sa mis-sena 2012.

27

Hija tispeċifika li l-valur tal-kuntratt pubbliku, ikkalkulat b’mod globali, huwa ikbar mil-limitu massimu previst mid-Direttiva 2004/18. Hija tikkunsidra, għalhekk, li l-prinċipji ta’ effikaċità, ta’ rapidità, ta’ nondiskriminazzjoni u ta’ aċċessibbiltà, li jinsabu fl-Artikolu 1 tad-Direttiva 89/665, huma applikabbli għall-kawża prinċipali. Skont l-approċċ tagħha, il-leġiżlazzjoni nazzjonali inkwistjoni tikser dawn il-prinċipji kif ukoll id-dritt għal rimedju effettiv, affermat mill-ġdid fl-Artikolu 47 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea.

28

F’dawn iċ-ċirkustanzi, it-Tribunale regionale di giustizia amministrativa di Trento ddeċieda li jissospendi l-proċeduri u li jagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domanda preliminari li ġejja:

“Il-prinċipji stabbiliti mid-Direttiva tal-Kunsill 89/665/KEE [...] jipprekludu leġiżlazzjoni nazzjonali [...] li timponi ammonti għolja ta’ kontribuzzjoni unifikata għall-aċċess għall-ġustizzja amministrattiva fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi?”

29

Fil-proċedura tal-kawża prinċipali, intervjenew sabiex isostnu lil Orizzonte Salute u ssottomettew osservazzjonijiet bil-miktub lill-Qorti tal-Ġustizzja, il-Coordinamento delle associazioni e dei comitati di tutela dell’ambiente e dei diritti degli utenti e dei consumatori (Codacons) (Koordinazzjoni tal-assoċjazzjonijiet u tal-kumitati ta’ protezzjoni tal-ambjent u tad-drittijiet tal-utenti u tal-konsumaturi), il-Camera Amministrativa Roma (Kamra Amministrattiva ta’ Ruma), l-Associazione dei Consumatori Cittadini Europei (Assoċjazzjoni tal-Konsumaturi Ewropej), l-Ordine degli Avvocati di Roma (Ordni tal-Avukati ta’ Ruma), l-Associazione dei giovani amministrativisti (Assoċjazzjoni taż-Żgħażagħ tad-Dritt Amministrattiv), is-Società italiana degli avvocati amministrativisti (Soċjetà Taljana tal-Avukati tad-Dritt Amministrattiv) (iktar ’il quddiem l-“intervenjenti fil-kawża prinċipali”).

30

Il-Gvern Taljan jinvoka l-inammissibbiltà tal-osservazzjonijiet bil-miktub ippreżentati mill-intervenjenti wara li ngħatat id-deċiżjoni tar-rinviju u s-sospensjoni tal-istanza fil-kawża prinċipali. Din l-inammissibbiltà tirriżulta mill-Artikolu 23 tal-Istatut tal-Qorti tal-Ġustizzja tal-Unjoni Ewropea u l-qorti nazzjonali ma għandhiex il-fakultà li, wara s-sospensjoni tal-proċedura, tevalwa l-ammissibbiltà ta’ intervent sussegwenti għar-rinviju. Dan il-gvern iqis li għandhom jitneħħew mill-proċess l-osservazzjonijiet bil-miktub ippreżentati mill-persuni fiżiċi u ġuridiċi li ma humiex dawk involuti fid-data ta’ meta tressqet it-talba għal deċiżjoni preliminari, sabiex jiġi evitat li l-proċedura ssir actio popularis.

31

F’dan ir-rigward, għandu jitfakkar li, fir-rigward tal-parteċipazzjoni fil-proċedura għal deċiżjoni preliminari, huma awtorizzati jippreżentaw osservazzjonijiet quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja, konformement mal-Artikolu 96(1) tar-Regoli tal-Proċedura moqri flimkien mal-Artikolu 23 tal-Istatut tal-Qorti tal-Ġustizzja, il-partijiet fil-kawża prinċipali, l-Istati Membri, il-Kummissjoni kif ukoll, fejn applikabbli, l-istituzzjoni, il-korp jew l-organu tal-Unjoni Ewropea li adotta l-att li l-validità jew l-interpretazzjoni tiegħu tkun ikkontestata, l-Istati partijiet għall-Ftehim dwar iż-Żona Ekonomika Ewropea, li ma humiex Stati Membri, l-Awtorità tas-Sorveljanza EFTA u l-Istati terzi kkonċernati. Peress li l-enumerazzjoni li tinsab f’dawn id-dispożizzjonijiet hija eżawrjenti, dan id-dritt ma jistax jiġi estiż għal persuni fiżiċi jew ġuridiċi li ma humiex espressament previsti.

32

Il-“partijiet fil-kawża prinċipali” huma, skont l-Artikolu 97(1) tar-Regoli tal-Proċedura, iddeterminati bħala tali mill-qorti tar-rinviju, konformement mar-regoli proċedurali nazzjonali. Konsegwentement, huwa l-kompitu tal-qorti tar-rinviju li tiddetermina, skont ir-regoli proċedurali nazzjonali, il-partijiet fil-kawża prinċipali pendenti quddiemha.

33

Ma huwiex il-kompitu tal-Qorti tal-Ġustizzja li tivverifika jekk deċiżjoni tal-qorti tar-rinviju li taċċetta intervent quddiemha tkunx ittieħdet konformement ma’ dawn ir-regoli. Il-Qorti tal-Ġustizzja għandha timxi ma’ tali deċiżjoni sa fejn din ma ġietx inkluża fl-ambitu ta’ rimedji previsti mid-dritt nazzjonali (ara, b’analoġija, is-sentenzi Radlberger Getränkegesellschaft u S. Spitz, C‑309/02, EU:C:2004:799, punt 26, kif ukoll Burtscher,C‑213/04, EU:C:2005:731, punt 32).

34

Issa, f’dan il-każ ma huwiex qed jiġi sostnut li d-deċiżjoni dwar l-ammissjoni tal-intervenjenti fil-kawża prinċipali ma kinitx konformi mar-regoli li jirregolaw il-proċedura quddiem il-qorti tar-rinviju u lanqas li ġiet ippreżentata azzjoni kontra din id-deċiżjoni.

35

Ma tistax tiġi rrikonoxxuta l-kwalità ta’ “parti fil-kawża prinċipali”, fis-sens tal-Artikolu 96(1) tar-Regoli tal-Proċedura, moqri flimkien mal-Artikolu 23 tal-Istatut tal-Qorti tal-Ġustizzja, lil persuna u din ma tistax tiġi aċċettata fi proċedura quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja prevista fl-Artikolu 267 TFUE, meta din il-persuna tippreżenta quddiem qorti nazzjonali t-talba tagħha għal intervent mhux sabiex tieħu sehem attiv fil-proċedura quddiem l-istanza nazzjonali, iżda biss sabiex tipparteċipa fil-proċedura quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja (ara, f’dan is-sens, id-digriet Football Association Premier League et, C‑403/08 u C‑429/08, EU:C:2009:789, punt 9).

36

Madankollu, hemm lok li jiġi kkonstatat li ma hemm xejn fil-proċess li juri li l-intervenjenti fil-kawża prinċipali ma humiex intiżi li jassumu rwol attiv fil-proċedura quddiem il-qorti tar-rinviju u li se jfittxu li jesprimu ruħhom biss fl-ambitu tal-proċedura quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja.

37

Finalment, ikun inkompatibbli mal-prinċipju ta’ amministrazzjoni tajba tal-ġustizzja u mar-rekwiżit li l-kawżi għal deċiżjoni preliminari jiġu ttrattati fi żmien raġonevoli l-fatt li l-proċedura bil-miktub quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja, minħabba ammissjonijiet suċċessivi ta’ intervenjenti u t-terminu ta’ xahrejn previst fit-tieni paragrafu tal-Artikolu 23 tal-Istatut tal-Qorti tal-Ġustizzja għall-preżentata tal-osservazzjonijiet bil-miktub ta’ dawn l-intervenjenti, ma tkunx tista’ tingħalaq jew il-proċedura jkollha tinfetaħ mill-ġdid.

38

Huwa f’dawn iċ-ċirkustanzi li l-Artikolu 97(2) tar-Regoli tal-Proċedura tal-Qorti tal-Ġustizzja jipprevedi li, meta qorti nazzjonali tinforma lill-Qorti tal-Ġustizzja bl-ammissjoni ta’ parti ġdida fil-kawża prinċipali, meta l-proċedura quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja tkun diġà pendenti, din il-parti għandha taċċetta l-proċedura fl-istat li tkun fih fid-data ta’ din l-informazzjoni.

39

B’hekk, il-Qorti tal-Ġustizzja tista’ titwassal sabiex tippermetti lil intervenjent ammess fil-proċedura fil-kawża prinċipali jippreżenta osservazzjonijiet bil-miktub biss fit-terminu li jkollhom, għal dan l-għan, il-partijiet interessati fis-sens tal-Artikolu 23 tal-Istatut tal-Qorti tal-Ġustizzja li lilhom it-talba għal deċiżjoni prinċipali tkun ġiet inizjalment innotifikata.

40

Għandu jiġi kkonstatat li, fil-kuntest ta’ din il-proċedura, il-preżentata tal-osservazzjonijiet bil-miktub tal-intervenjenti ammessi fil-kawża prinċipali mill-qorti tar-rinviju ma kkostitwixxietx riskju, la għall-amministrazzjoni tajba tal-ġustizzja u lanqas sabiex il-kawża tiġi ttrattata fi żmien raġonevoli. Għalhekk, il-Qorti tal-Ġustizzja kkunsidrat li ma kienx hemm lok li tirrikorri għall-fakultà msemmija fil-punt preċedenti ta’ din is-sentenza.

41

Fid-dawl tal-premess, l-argumenti tal-Gvern Taljan intiżi sabiex l-osservazzjonijiet bil-miktub ippreżentati mill-intervenjenti fil-kawża prinċipali jiġu ddikjarati inammissibbli għandhom jiġi miċħuda. Dawn l-osservazzjonijiet bil-miktub sottomessi lill-Qorti tal-Ġustizzja huma ammissibbli.

42

Bid-domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju tistaqsi, essenzjalment, jekk l-Artikolu 1 tad-Direttiva 89/665 kif ukoll il-prinċipji ta’ ekwivalenza u ta’ effettività għandhomx jiġu interpretati fis-sens li jipprekludu leġiżlazzjoni nazzjonali, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, li timponi, mat-tressiq ta’ azzjoni fi proċeduri ġudizzjarji amministrattivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi, il-ħlas ta’ spejjeż ġudizzjarji li huma ogħla minn dawk imposti f’oqsma oħra.

43

L-Artikolu 1(1) u (3) tad-Direttiva 89/665 jeżiġi li l-Istati Membri jieħdu l-miżuri neċessarji sabiex jiggarantixxu l-eżistenza ta’ rimedji effikaċi u fl-iqsar żmien possibbli kontra d-deċiżjonijiet ta’ awtoritajiet kontraenti inkompatibbli mad-dritt tal-Unjoni u li jiżguraw aċċessibbiltà wiesgħa ta’ rimedji għal kull persuna li għandha jew kellha interess li tikseb kuntratt partikolari u ġiet jew setgħet ġiet ippreġudikata minn ksur allegat.

44

Din id-direttiva tħalli lill-Istati Membri setgħa diskrezzjonali fl-għażla tal-garanziji proċedurali li hija għandha tipprevedi u l-formalitajiet marbuta magħhom (ara s-sentenza Combinatie Spijker Infrabouw-De Jonge Konstruktie et, C‑568/08, EU:C:2010:751, punt 57).

45

Partikolarment, id-Direttiva 89/665 ma tinkludi ebda dispożizzjoni li tittratta speċifikament l-ispejjeż ġudizzjarji mħallsa mill-individwi meta jressqu, konformement mal-Artikolu 2(1)(b) ta’ din id-direttiva, azzjoni għal annullament kontra deċiżjoni allegatament illegali li tirrigwarda proċedura tal-għoti ta’ kuntratti pubbliċi.

46

Konformement ma’ ġurisprudenza stabbilita, fl-assenza ta’ leġiżlazzjoni tal-Unjoni fil-qasam, huwa l-kompitu ta’ kull Stat Membru li, skont il-prinċipju ta’ awtonomija proċedurali tal-Istati Membri, jirregola l-modalitajiet tal-proċedura amministrattiva u dawk tal-proċedura ġudizzjarja intiżi sabiex jiżguraw is-salvagwardja tad-drittijiet li l-individwi jiddeduċu mid-dritt tal-Unjoni. Madankollu, dawn il-modalitajiet proċedurali ma għandhomx ikunu inqas favorevoli minn dawk li jikkonċernaw azzjonijiet simili previsti għall-ħarsien ta’ drittijiet taħt l-ordinament ġuridiku intern (prinċipju ta’ ekwivalenza) u ma għandhomx jirrendu prattikament impossibbli jew eċċessivament diffiċli l-eżerċizzju tad-drittijiet mogħtija mill-ordinament ġuridiku tal-Unjoni (prinċipju ta’ effettività) (sentenzi Club Hotel Loutraki et, C‑145/08 u C‑149/08, EU:C:2010:247, punt 74 kif ukoll eVigilo, C‑538/13, EU:C:2015:166, punt 39).

47

Barra minn hekk, ladarba tali spejjeż ġudizzjarji jikkostitwixxu modalitajiet proċedurali għal rimedju ġudizzjarju intiżi sabiex jiżguraw is-salvagwardja tad-drittijiet mogħtija mid-dritt tal-Unjoni lill-kandidati u lill-offerenti ppreġudikati minn deċiżjonijiet ta’ awtoritajiet kontraenti, dawn ma għandhomx jippreġudikaw l-effettività tad-Direttiva 89/665 (ara, f’dan is-sens, is-sentenzi Universale-Bau et, C‑470/99, EU:C:2002:746, punt 72, kif ukoll eVigilo,C‑538/13, EU:C:2015:166, punt 40).

48

Fir-rigward tal-prinċipju ta’ effettività, il-Qorti tal-Ġustizzja diġà ddeċidiet li dan jimplika rekwiżit ta’ protezzjoni ġudizzjarja, stipulat fl-Artikolu 47 tal-Karta, li l-qorti nazzjonali għandha tosserva (ara, f’dan is-sens, is-sentenza Sánchez Morcillo u Abril García, C-169/14, EU:C:2014:2099, punt 35 u l-ġurisprudenza ċċitata).

49

B’hekk, l-Artikolu 1 tad-Direttiva 89/665 għandu neċessarjament jiġi interpretat fid-dawl tad-drittijiet fundamentali li huma inklużi fl-imsemmija karta, b’mod partikolari, id-dritt għal rimedju effettiv quddiem qorti, previst fl-Artikolu 47 tagħha (ara, f’dan is-sens, is-sentenza Ryneš, C‑212/13, EU:C:2014:2428, punt 29).

50

Għalhekk, għandu jiġi vverifikat jekk leġiżlazzjoni bħalma hija dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali tistax titqies konformi mal-prinċipji ta’ ekwivalenza u ta’ effettività, kif ukoll mal-effettività tad-Direttiva 89/665.

51

Iż-żewġ aspetti ta’ din il-verifika jikkonċernaw, minn naħa, l-ammonti tal-kontribuzzjoni unifikata li għandhom jitħallsu sabiex titressaq azzjoni fi proċeduri ġudizzjarji amministrattivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi u, min-naħa l-oħra, il-każijiet ta’ kumulu ta’ tali kontribuzzjonijiet imħallsa fl-ambitu tal-istess proċedura ġudizzjarja amministrattiva fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi.

52

Qabelxejn, għandu jitfakkar, bħalma osserva l-Gvern Awstrijak, li, skont l-Artikolu 1(1) tad-Direttiva 89/665, din tapplika għall-kuntratti previsti mid-Direttiva 2004/18, minbarra l-każijiet fejn dawn il-kuntratti huma esklużi skont l-Artikoli 10 sa 18 ta’ din id-direttiva tal-aħħar.

53

Issa, skont l-Artikolu 7, li jinsab fil-Kapitolu II tad-Direttiva 2004/18, intitolat “Skop”, din tipprevedi biss kuntratti pubbliċi li l-valur tagħhom meqjus mingħajr it-taxxa fuq il-valur miżjud huwa daqs jew ogħla mil-limiti massimi previsti f’din id-dispożizzjoni.

54

Minn dan isegwi li l-kuntratti pubbliċi għal servizzi mogħtija minn awtoritajiet kontraenti li ma humiex awtoritajiet governattivi ċentrali li l-valur tagħhom huwa inqas minn EUR 193000 ma humiex previsti mid-Direttiva 2004/18 u, konsegwentement, lanqas ma huma previsti mid-Direttiva 89/665.

55

Fir-rigward tal-prinċipju ta’ effettività, għandu jitfakkar li s-sistema tal-ispejjeż ġudizzjarji inkwistjoni fil-kawża prinċipali tinkludi tliet ammonti fissi ta’ kontribuzzjoni unifikata li jitilgħu għal EUR 2000, EUR 4000 u EUR 6000, għat-tliet kategoriji ta’ kuntratti pubbliċi, jiġifieri dawk ta’ valur ta’ EUR 200000 jew inqas, dawk li l-valur tagħhom jinsab bejn EUR 200000 u EUR 1000000, u dawk ta’ valur ogħla minn EUR 1000000.

56

Mill-proċess sottomess lill-Qorti tal-Ġustizzja jirriżulta li s-sistema tal-ammonti fissi ta’ kontribuzzjoni unifikata hija proporzjonata għall-valur tal-kuntratti pubbliċi li jaqgħu taħt dawn it-tliet kategoriji differenti u hija, fit-totalità tagħha, ta’ natura digressiva.

57

Fil-fatt, il-kontribuzzjoni unifikata li għandha titħallas, espressa f’perċentwali mill-valuri “limiti” tat-tliet kategoriji ta’ kuntratti pubbliċi, tvarja minn 1.0 % sa 1.036 % tal-valur tal-kuntratt jekk dan ikun jinsab bejn EUR 193000 u EUR 200000, minn 0.4 % sa 2.0 %, jekk dan il-valur ikun jinsab bejn EUR 200000 u EUR 1000000, u tikkorrispondi għal 0.6 % tal-valur tal-kuntratt jew inqas, jekk dan il-valur jeċċedi EUR 1000000.

58

Issa, l-ispejjeż ġudizzjarji li għandhom jitħallsu għat-tressiq ta’ azzjoni fil-proċeduri amministrattivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi, li ma jeċċedux 2 % tal-valur tal-kuntratt ikkonċernat, ma jistgħux irendu prattikament impossibbli jew eċċessivament diffiċli l-eżerċizzju tad-drittijiet mogħtija mill-ordinament ġuridiku tal-Unjoni fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi.

59

Ebda fattur imqajjem mill-qorti tar-rinviju jew mill-partijiet interessati li ppreżentaw osservazzjonijiet lill-Qorti tal-Ġustizzja ma jqiegħed f’dubju din il-konstatazzjoni.

60

Partikolarment, fir-rigward tal-istabbiliment tal-kontribuzzjoni unifikata skont il-valur tal-kuntratt inkwistjoni fil-kawża prinċipali, u mhux skont il-profitt li l-impriża li tipparteċipa fis-sejħa għal offerti għandha dritt tistenna minn dan il-kuntratt, għandu jiġi indikat, minn naħa, li diversi Stati Membri jirrikonoxxu l-possibbiltà li l-ispejjeż ġudizzjarji li għandhom jitħallsu għandhom jiġu kkalkulati billi jibbażaw ruħhom fuq il-valur tas-suġġett li l-kawża tittratta.

61

Min-naħa l-oħra, kif l-Avukat Ġenerali rrileva fl-punt 40 tal-konklużjonijiet tiegħu, fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi, regola li teħtieġ kalkoli speċifiċi għal kull sejħa għal offerti u għal kull impriża, li r-riżultat tagħhom jista’ jiġi kkontestat, hija kkumplikata u imprevedibbli.

62

Fir-rigward tal-applikazzjoni tal-kontribuzzjoni unifikata Taljana bi preġudizzju għall-operaturi ekonomiċi ta’ kapaċità finanzjarja dgħajfa, għandu, minn naħa, jiġi rrilevat li, bħalma osservat il-Kummissjoni, din il-kontribuzzjoni hija imposta indistintament, kemm fil-forma tagħha kif ukoll fl-ammont tagħha, fir-rigward tal-individwi kollha li jixtiequ jressqu azzjoni kontra deċiżjoni adottata mill-awtoritajiet kontraenti.

63

Hemm lok li jiġi kkonstatat li tali sistema ma toħloqx diskriminazzjoni bejn l-operaturi li jaġixxu fl-istess settur ta’ attività.

64

Barra minn hekk, mid-dispożizzjonijiet tad-direttivi tal-Unjoni fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi, bħall-Artikolu 47 tad-Direttiva 2004/18, jirriżulta li l-parteċipazzjoni ta’ impriża f’kuntratt pubbliku tippreżupponi kapaċità ekonomika u finanzjarja xierqa.

65

Finalment, minkejja li r-rikorrent huwa obbligat iħallas il-kontribuzzjoni unifikata mal-preżentata tal-azzjoni ġudizzjarja tiegħu kontra deċiżjoni fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi, il-parti li titlef hija fil-prinċipju marbuta li tirrimborsa l-ispejjeż ġudizzjarji mħallsa mill-parti li tirbaħ il-kawża.

66

Fir-rigward tal-prinċipju ta’ ekwivalenza, il-fatt li, fil-qasam tal-proċeduri għall-għoti ta’ kuntratti pubbliċi, il-kontribuzzjoni unifikata li għandha titħallas hija ikbar minn, minn naħa, l-ammonti li għandhom jitħallsu għall-kawżi amministrattivi sottomessi għall-proċedura ordinarja u, min-naħa l-oħra, l-ispejjeż ġudizzjarji sostnuti fil-proċeduri ċivili, ma jistax fih innifsu juri ksur ta’ dan il-prinċipju.

67

Fil-fatt, il-prinċipju ta’ ekwivalenza, kif imfakkar fil-punt 46 ta’ din is-sentenza, jimplika trattament ugwali ta’ azzjonijiet ibbażati fuq ksur tad-dritt nazzjonali u ta’ dawk, simili, ibbażati fuq ksur tad-dritt tal-Unjoni, u mhux l-ekwivalenza tar-regoli proċedurali nazzjonali applikabbli għal tilwimiet ta’ natura differenti bħalma huma l-kontenzjuż ċivili, minn naħa, u l-kontenzjuż amministrattiv, min-naħa l-oħra, jew għal tilwimiet li jaqgħu taħt żewġ oqsma tad-dritt differenti (ara s-sentenza ÖBB Personenverkehr, C-417/13, EU:C:2015:38, punt 74).

68

Fil-każ ineżami, ebda fattur issollevat quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja ma jista’ jsostni l-argument li s-sistema tal-kontribuzzjoni unifikata Taljana tapplika b’mod differenti għall-azzjonijiet ibbażati fuq id-drittijiet li l-individwi jiddeduċu mid-dritt tal-Unjoni fir-rigward tal-kuntratti pubbliċi milli għal dawk ibbażati fuq il-ksur tad-dritt intern li għandu l-istess suġġett.

69

Minn dan għandu jiġi konkluż li l-ispejjeż ġudizzjarji li għandhom jitħallsu mal-preżentata ta’ azzjoni fil-proċeduri ġudizzjarji amministrattivi fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi, bħall-kontribuzzjoni unifikata inkwistjoni fil-kawża prinċipali, la jippreġudikaw l-effettività tad-Direttiva 89/665 u lanqas il-prinċipji ta’ ekwivalenza u ta’ effettività.

70

Skont il-leġiżlazzjoni nazzjonali, il-kontribuzzjoni unifikata għandha titħallas mhux biss mar-reġistrazzjoni fir-reġistru tar-rikors promotur, ippreżentat kontra deċiżjoni meħuda minn awtorità kontraenti fil-qasam tal-għoti ta’ kuntratti pubbliċi, iżda l-istess ammont għandu jitħallas ukoll għall-azzjonijiet inċidentali u l-motivi addizzjonali introdotti minn talbiet ġodda matul l-istanza.

71

Mid-digriet tar-rinviju jirriżulta li, fi kliem ċirkulari tas-Segretario Generale, tat-18 ta’ Ottubru 2001, hija biss l-introduzzjoni ta’ atti proċedurali awtonomi meta mqabbla mar-rikors promotur u li huma intiżi li jestendu b’mod sinjifikattiv is-suġġett tat-tilwima li tagħti lok għall-ħlas ta’ spejjeż addizzjonali.

72

Il-ħlas ta’ spejjeż ġudizzjarji multipliċi u kumulattivi fl-ambitu tal-istess proċedura amministrattiva la jmur kontra, bħala prinċipju, għall-Artikolu 1 tad-Direttiva 89/665, moqri fid-dawl tal-Artikolu 47 tal-Karta, lanqas għall-prinċipji ta’ ekwivalenza u ta’ effettività.

73

Fil-fatt, tali ħlas jikkontribwixxi, bħala prinċipju, għall-funzjonament tajjeb tas-sistema ġudizzjarja, sa fejn dan jikkostitwixxi sors ta’ finanzjament tal-attività ġudizzjarja tal-Istati Membri u tiskoraġġixxi t-tressiq ta’ talbiet li jkunu manifestament infondati jew li jkunu intiżi biss sabiex idewmu l-proċedura.

74

Dawn l-għanijiet jistgħu jiġġustifikaw applikazzjoni multiplika tal-ispejjeż ġudizzjarji bħal dawk inkwistjoni fil-kawża prinċipali biss meta l-għanijiet tal-azzjonijiet jew tal-motivi addizzjonali jkunu fil-fatt distinti u jkunu jikkostitwixxu estensjoni sinjifikattiva tas-suġġett tal-kawża diġà pendenti.

75

Min-naħa l-oħra, jekk dan ma huwiex il-każ, obbligu ta’ ħlas addizzjonali ta’ spejjeż ġudizzjarji minħabba l-preżentata ta’ tali azzjonijiet jew motivi jkun kuntrarju għall-aċċessibbiltà għal rimedji ggarantita mid-Direttiva 89/665 u għall-prinċipju ta’ effettività.

76

Meta persuna tippreżenta diversi azzjonijiet ġudizzjarji jew diversi motivi addizzjonali fl-ambitu tal-istess proċedura ġudizzjarja, il-fatt biss li l-għan finali ta’ din il-persuna huwa dak li tikseb kuntratt partikolari ma jfissirx neċessarjament identiċità tas-suġġetti tal-azzjonijiet tagħha jew tal-motivi tagħha.

77

Fil-każ ta’ kontestazzjoni minn parti kkonċernata, huwa l-kompitu tal-qorti nazzjonali li teżamina s-suġġetti tal-azzjonijiet ippreżentati minn individwu jew tal-motivi ssollevati minnu fl-ambitu tal-istess proċedura. Jekk il-qorti nazzjonali tikkonstata li dawn is-suġġetti ma humiex distinti jew ma jikkostitwixxux estensjoni sinjifikattiva tas-suġġett tal-kawża diġà pendenti, hija għandha tiddispensa lil dan l-individwu mill-obbligu ta’ ħlas ta’ spejjeż ġudizzjarji kumulattivi.

78

Barra minn hekk, ma tqajjem ebda element quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja li jista’ jqiegħed f’dubju l-konformità tal-kumulu ta’ kontribuzzjonijiet unifikati mal-prinċipju ta’ ekwivalenza.

79

Fid-dawl tal-premess, għad-domanda li saret għandha tingħata risposta bil-mod kif ġej:

80

Peress li l-proċedura għandha, fir-rigward tal-partijiet fil-kawża prinċipali, in-natura ta’ kwistjoni mqajma quddiem il-qorti tar-rinviju, hija din il-qorti li tiddeċiedi fuq l-ispejjeż. L-ispejjeż sostnuti għas-sottomissjoni tal-osservazzjonijiet lill-Qorti tal-Ġustizzja, barra dawk tal-imsemmija partijiet, ma jistgħux jitħallsu lura.

Għal dawn il-motivi, Il-Qorti tal-Ġustizzja (Il-Ħames Awla) taqta’ u tiddeċiedi:

L-Artikolu 1 tad-Direttiva tal-Kunsill 89/665/KEE, tal-21 ta’ Diċembru 1989, dwar il-koordinazzjoni tal-liġijiet, ir-regolamenti u d-dispożizzjonijiet amministrattivi rigward l-applikazzjoni tal-proċeduri ta’ reviżjoni għall-għoti ta’ kuntratti ta’ provvista pubblika u xogħolijiet pubbliċi [kuntratti pubbliċi għal provvisti u għal xogħlijiet], kif emendata bid-Direttiva tal-Kunsill 92/50/KEE, tat-18 ta’ Ġunju 1992, u bid-Direttiva 2007/66/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, tal-11 ta’ Diċembru 2007, kif ukoll il-prinċipji ta’ ekwivalenza u ta’ effettività għandhom jiġu interpretati fis-sens li ma jipprekludux leġiżlazzjoni nazzjonali li timponi l-ħlas ta’ spejjeż ġudizzjarji bħalma hija l-kontribuzzjoni unifikata inkwistjoni fil-kawża prinċipali meta titressaq, quddiem il-qrati amministrattivi, azzjoni fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi.

L-Artikolu 1 tad-Direttiva 89/665, kif emendata bid-Direttiva 2007/66, kif ukoll il-prinċipji ta’ ekwivalenza u ta’ effettività ma jipprekludux la l-impożizzjoni ta’ spejjeż ġudizzjarji multipliċi fuq individwu li jressaq diversi azzjonijiet ġudizzjarji marbuta mal-istess għoti ta’ kuntratt pubbliku u lanqas li dan l-individwu jiġi obbligat iħallas spejjeż ġudizzjarji addizzjonali sabiex ikun jista’ jressaq motivi addizzjonali dwar l-istess għoti ta’ kuntratt pubbliku, fl-ambitu ta’ proċedura ġudizzjarja pendenti. Madankollu, fil-każ ta’ kontestazzjoni minn parti kkonċernata, hija l-qorti nazzjonali li għandha teżamina s-suġġetti tal-azzjonijiet imressqa minn individwu jew il-motivi mqajma minnu fl-ambitu tal-istess proċedura. Jekk il-qorti nazzjonali tikkonstata li dawn is-suġġetti ma humiex fil-fatt distinti jew ma jikkostitwixxux estensjoni sinjifikattiva tas-suġġett tal-kawża diġà pendenti, il-qorti nazzjonali għandha tiddispensa lil dan l-individwu mill-obbligu ta’ ħlas ta’ spejjeż ġudizzjarji kumulattivi.