1.

Din il-proċedura toriġina minn rikors għal annullament ippreżentat quddiem il-Qorti Ġenerali tal-Unjoni Ewropea minn impriża rregolata mid-dritt Taljan Elitaliana SpA (iktar ’il quddiem “Elitaliana”) kontra miżura adottata fil-kuntest ta’ proċedura għall-għoti ta’ kuntratt pubbliku ( 2 ) minn Eulex Kosovo, entità stabbilita skont l-Azzjoni Konġunta tal-Kunsill 2008/124/PESK, tal-4 ta’ Frar 2008, dwar il-missjoni “stat tad-dritt” imwettqa mill-Unjoni Ewropea fil-Kosovo ( 3 ). Il-Qorti Ġenerali, filwaqt li ċaħdet bħala inammissibbli r-rikors ta’ Elitaliana għar-raġuni li Eulex Kosovo ma kellhiex il-kwalità ta’ konvenuta ( 4 ), iddeċidiet fid-digriet Elitaliana vs Eulex Kosovo ( 5 ) li ma kienx hemm lok tiddeċiedi dwar jekk għandhiex il-ġurisdizzjoni sabiex tieħu konjizzjoni ta’ rikorsi ppreżentati kontra l-atti adottati abbażi tad-dispożizzjonijiet tat-Trattat UE dwar il-PESK.

2.

Fl-ewwel konklużjonijiet tiegħi mogħtija fir-rigward tal-appell ippreżentat kontra l-imsemmi digriet ( 6 ), ikkonkludejt li l-appell għandu jiġi miċħud minħabba l-istatus ta’ Eulex Kosovo. F’dak il-kuntest, ma ttrattajtx il-kwistjoni dwar il-ġurisdizzjoni tal-Qorti tal-Ġustizzja.

3.

Sabiex tkun tista’ tiddeċiedi dwar il-kawża inkwistjoni, il-Qorti tal-Ġustizzja xtaqet madankollu li jiġu kkjarifikati l-aspetti rilevanti kollha u, permezz tad-digriet tal-10 ta’ Frar 2015, ordnat li l-ftuħ mill-ġdid tal-proċedura orali sabiex tippermetti lill-partijiet jesprimu l-opinjoni tagħhom dwar il-kwistjoni:

“[…] jekk il-Qorti Ġenerali tal-Unjoni Ewropea u l-Qorti tal-Ġustizzja tal-Unjoni Ewropea għandhomx il-ġurisdizzjoni sabiex jieħdu konjizzjoni ta’ din il-kawża, billi jittieħdu inkunsiderazzjoni d-dispożizzjonijiet dwar il-[PESK] li jinsabu fit-Taqsima 1 tal-Kapitolu 2 tat-Titolu V tat-Trattat UE u dawk tal-Artikolu 275 TFUE.”

4.

Konformement mal-Artikolu 24 TUE, moqri flimkien mal-Artikolu 275 TFUE, il-Qorti tal-Ġustizzja effettivament ma għandhiex ġurisdizzjoni għal dak li jirrigwarda d-dispożizzjonijiet tal-PESK, bl-eċċezzjoni tal-istħarriġ fir-rigward tal-Artikolu 40 TUE u tat-tieni paragrafu tal-Artikolu 275 TFUE.

5.

Madankollu, nixtieq immedjatament nenfasizza li l-kawża inkwistjoni, peress li tittratta kuntratti pubbliċi konklużi fil-kuntest tal-azzjoni esterna tal-Unjoni Ewropea, taqa’ direttament fil-kamp ta’ applikazzjoni tad-dispożizzjonijiet tal-baġit tad-dritt tal-Unjoni. Bħal Elitaliana, il-Kunsill tal-Unjoni Ewropea u l-Kummissjoni Ewropea, li kollha jaqblu li l-Qorti tal-Ġustizzja għandha ġurisdizzjoni fil-kawża preżenti ( 7 ), għandi l-intenzjoni nargumenta favur il-ġurisdizzjoni tal-Qorti Ġenerali u tal-Qorti tal-Ġustizzja għall-finijiet tal-istħarriġ tal-legalità tad-deċiżjoni ta’ għoti ta’ kuntratt pubbliku fid-dawl tar-regoli applikabbli fil-qasam tal-baġit tal-Unjoni, kemm mill-perspettiva tal-finanzjament tal-miżuri li jaqgħu taħt il-PESK kif ukoll mill-perspettiva tal-implementazzjoni tal-baġit tal-Unjoni.

6.

L‑Artikolu 41(1) TUE jipprovdi:

“L-ispiża amministrattiva li tinqala’ minħabba l-implimentazzjoni ta’ dan il-Kapitolu għall-istituzzjonijiet għandha titħallas mill-baġit ta’ l-Unjoni.”

7.

Skont l-ewwel subparagrafu tal-Artikolu 41(2) TUE, l-ispejjeż operattivi li għandhom x’jaqsmu mal-implementazzjoni ta’ dan il-Kapitolu għandhom jitħallsu wkoll mill-baġit tal-Unjoni, ħlief għal dawk l-ispejjeż li joriġinaw minn operazzjonijiet li jkollhom implikazzjonijiet militari jew tad-difiża u minn każijiet fejn il-Kunsill li jaġixxi unanimament jiddeċiedi mod ieħor.

8.

L-Artikolu 310(1) u (3) TFUE:

“1.   L-entrati fil-kontijiet tad-ddħul u tal-ħruġ kollha ta’ l-Unjoni għandhom jiġu nklużi fl-estimi li jsiru ta’ kull sena finanzjarja u għandhom jidhru fl-estimi.

Il-baġit annwali ta’ l-Unjoni għandu jkun stabbilit mill-Parlament Ewropew u mill-Kunsill skond l-Artikolu 314.

Id-dħul u l-ħruġ murija fl-estimi finanzjarji għandhom ikunu jaqblu.

[…]

3.   L-implimentazzjoni ta’ l-infiq li jidher fil-baġit jeħtieġ l-adozzjoni minn qabel ta’ att ta’ l-Unjoni legalment vinkolanti li jipprovdi bażi legali għall-azzjoni tagħha u għall-implimentazzjoni ta’ l-infiq korrispondenti skond ir-regolament previst fl-Artikolu 322, ħlief fil-każijiet previsti minn dan ta’ l-aħħar.”

9.

L-Artikolu 317 tat-TFUE ġie emendat kif ġej:

“Il-Kummissjoni għandha timplimenta l-baġit f’koperazzjoni ma’ l-Istati Membri, skond id-dispożizzjonijiet tar-regolamenti magħmula skond l-Artikolu 322, fuq ir-responsabbiltà tagħha stess u fil-limiti ta’ l-approprazzjonijiet, b’konsiderazzjoni tal-prinċipji ta’ tmexxija finanzjarja tajba. L-Istati Membri għandhom jikkoperaw mal-Kummissjoni sabiex jassiguraw li l-approprazzjonijiet jkunu wżati skond il-prinċipji ta’ tmexxija finanzjarja tajba.

[…]

Fl-ambitu ta’ l-estimi, il-Kummisjoni tista’, suġġetta għal-limiti u l-kondizzjonijiet iffissati fir-regolamenti magħmula skond l-Artikolu 322, tittrasferixxi ammonti votati minn kapitolu għall-ieħor jew minn sottodiviżjoni għall-oħra.”

10.

Ir-Regolament tal-Kunsill (KE, Euratom) Nru 1605/2002, tal-25 ta’ Ġunju 2002, rigward ir-Regolament Finanzjarju applikabbli għall-baġit ġenerali tal-Komunitajiet Ewropej ( 8 ), jipprevedi fl-Artikolu 4(2)(a) tiegħu li:

“Id-dħul u n-nefqa tal-Komunitajiet għandhom jinkludu:

11.

Konformement mal-Artikolu 162(1) tal-imsemmi regolament, id-dispożizzjonijiet tal-ewwel u tat-tielet parti tar-Regolament Finanzjarju Nru 1605/2002 japplikaw għall-azzjonijiet esterni ffinanzjati mill-baġit, bla ħsara għad-derogi previsti f’dan it-Titolu.

12.

Hekk kif jirriżulta mill-Artikolu 163 tar-Regolament Finanzjarju Nru 1605/2002, l-azzjonijiet imsemmija f’dan it-Titolu jistgħu jiġu implementati jew b’mod ċentralizzat mill-Kummissjoni, jew b’mod deċentralizzat minn pajjiż terz benefiċjarju wieħed jew iktar, jew b’mod konġunt ma’ organizzazzjonijiet internazzjonali.

13.

Skont l-Artikolu 166 tar-Regolament Finanzjarju Nru 1605/2002:

“1.   Azzjonijiet imwettqa għandhom jagħtu bidu għal:

[…]”

14.

L-Artikolu 167 tar-Regolament Finanzjarju Nru 1605/2002 jipprevedi li:

“1.   Id-dispożizzjonijiet ta’ l-Artikolu 56 tal-Kapitolu 1 tat-Titolu V tal-parti wieħed relatati mad-dispożizzjonijiet ġenerali dwar l-akkwist għandhom ikunu applikabbli għal-kuntratti koperti b’dan it-Titolu bla ħsara għad-dispożizzjonijiet speċjali li jirrigwardjaw il-limiti massimi u l-arranġamenti għall-għoti ta’ kuntratti esterni stabbiliti fir-regoli ta’ l-implenetazzjoni. L-awtoritajiet tal-kuntratti [kontraenti] għall-iskopijiet ta’ dak il-kapitoli għandhom ikunu:

[…]”

15.

Bi tweġiba għall-istedina li ntbagħtet lill-partijiet mill-Qorti tal-Ġustizzja fid-digriet tal-ftuħ mill-ġdid tal-proċedura orali tal-10 ta’ Frar 2015, Elitaliana, Eulex Kosovo, il-Kunsill kif ukoll il-Kummissjoni ppreżentaw l-osservazzjonijiet bil-miktub tagħhom. Eulex Kosovo, il-Kunsill u l-Kummissjoni nstemgħu fis-seduta li nżammet fil-25 ta’ Marzu 2015.

16.

Storikament, meta ġie ffirmat it-Trattat ta’ Maastricht, il-PESK, minħabba li kienet politika komuni tal-Unjoni ankrata fil-kooperazzjoni intergovernattiva, kienet il-frott ta’ kompromess. Għalkemm il-PESK inħolqot bħala sistema distinta, meta mqabbla mal-politiki Komunitarji u mal-kooperazzjoni fil-qasam tal-ġustizzja u l-affarijiet interni, hija ġiet integrata formalment, organikament u materjalment fi struttura unika, l-Unjoni ( 9 ). Għalhekk, sa mill-ħolqien tagħha, il-PESK kienet tagħmel parti minn qafas istituzzjonali uniku ( 10 ), komuni għat-tliet pilastri.

17.

Huwa minnu li l-azzjoni esterna tal-Unjoni tinkludi ħafna oqsma bħas-sigurtà u d-difiża, il-politika kummerċjali, l-għajnuna għall-iżvilupp, il-kooperazzjoni mal-pajjiżi terzi, l-għajnuna umanitarja, il-ftehimiet internazzjonali, ir-relazzjonijiet mal-organizzazzjonijiet internazzjonali u l-applikazzjoni tal-klawżola ta’ solidarjetà fis-sens tal-Artikolu 222 TFUE ( 11 ).

18.

Fuq il-livell strutturali, il-PESK tinkludi b’mod partikolari l-politika ta’ sigurtà u ta’ difiża komuni (PSDK), fejn l-awtonomija ta’ din tal-aħħar issaħħet permezz tat-Trattat ta’ Lisbona, b’mod partikolari permezz tal-Artikoli 42 TUE u 43 TUE. Skont l-Artikolu 42(1) TUE, il-PESK tiżgura lill-Unjoni kapaċità operattiva sostnuta minn mezzi ċivili u militari. L-Unjoni tista’ tużahom f’missjonijiet imwettqa barra mill-Unjoni biex tiżgura ż-żamma tal-paċi, il-prevenzjoni ta’ kunflitti u t-tisħiħ tas-sigurtà internazzjonali. It-tipi ta’ missjonijiet huma identifikati fl-Artikolu 43 TUE.

19.

Għalhekk, il-PESK timplika taħlita stretta u kumplessa bejn l-aspetti ċivili u militari. Din il-kawża madankollu turi kemm l-azzjoni esterna tal-Unjoni hija frammentata, ma hijiex trasparenti u tirrendi diffiċli d-determinazzjoni tar-responsabbiltà ġuridika tal-atturi differenti tagħha.

20.

Fir-rigward tal-modalitajiet ta’ stabbiliment tal-preżenza tagħha taħt l-azzjoni esterna, huwa fatt li l-Unjoni tagħmel numru kbir ta’ azzjonijiet u ta’ missjonijiet madwar id-dinja ( 12 ), fejn il-missjonijiet ċivili jitqiesu li huma elementi ewlenin tal-PSDK ( 13 ). L-istrument ġuridiku ewlieni li jippermetti li jiġu stabbiliti l-operazzjonijiet tal-Unjoni jikkonsisti f’deċiżjoni tal-Kunsill meħuda skont l-Artikolu 42 TUE, moqri flimkien mal-Artikolu 28 TUE ( 14 ). Dan huwa tabilħaqq att tal-Unjoni, u mhux sempliċi deċiżjoni adottata b’mod konġunt mill-Istati Membri ( 15 ).

21.

Fir-rigward tar-relazzjoni mal-pajjiż ospitanti, l-Unjoni tikkonkludi normalment ftehimiet mal-Istati ospitanti skont l-Artikolu 37 TUE (ex Artikolu 24 TUE) u l-Artikolu 218 TFUE, li jistabbilixxi l-kompetenza tagħha sabiex tidħol fi ftehimiet ma’ Stat wieħed jew iktar jew ma’ organizzazzjoni internazzjonali waħda jew iktar sabiex tiġi implementata l-PESK. Jiġri wkoll li l-partijiet interessati jipproċedu sabiex jestendu l-arranġamenti li diġà huma stabbiliti. Dan kien il-każ ta’ tim tal-ippjanar tal-Unjoni Ewropea fil-Kosovo, entità stabbilita permezz tal-Azzjoni Konġunta tal-Kunsill ( 16 ), li ġiet qabel u ppreparat l-istabbiliment ta’ Eulex Kosovo ( 17 ).

22.

B’mod partikolari, l-istatus tal-operazzjonijiet PSDK jagħmel parti minn ftehimiet ( 18 ), li jirregolaw l-istatus u l-attivitajiet tal-operazzjonijiet tal-Istat ospitanti, inklużi d-dettalji dwar l-eżerċizzju tal-ġurisdizzjoni kriminali, il-privileġġi u l-immunitajiet tal-operazzjoni u tal-persunal tagħha u r-riżoluzzjoni ta’ kunflitti ( 19 ). Konformement ma’ ftehim interistituzzjonali tal-2003 ( 20 ), il-persunal militari jew ċivili tal-missjonijiet tal-Unjoni jgawdu minn immunità ġurisdizzjonali totali. Mill-osservazzjonijiet bil-miktub ta’ Eulex Kosovo jirriżulta wkoll li l-kap tal-missjoni kif ukoll il-missjoni Eulex kollha jibbenefikaw minn status diplomatiku kif ukoll minn privileġġi li jirriżultaw mid-dritt internazzjonali ( 21 ). Madankollu, għandha ninnotaw li l-applikazzjoni tal-Konvenzjoni ta’ Vjenna dwar ir-relazzjonijiet diplomatiċi għall-persunal kollu diġà ġiet ikkritikata fil-livell istituzzjonali ( 22 ).

23.

Barra minn hekk, fir-rigward ta’ argument imressaq waqt is-seduta mir-rappreżentant ta’ Eulex Kosovo u li jirrigwarda l-immunità ta’ din l-entità, nosserva li l-immunità li tirriżulta mil-leġiżlazzjoni tal-Kosovo hija rilevanti għall-korpi u għall-qrati tal-Kosovo u ma tistax, f’kull każ, twaqqaf il-kontroll tal-legalità ta’ miżuri li jaqgħu taħt id-dritt tal-Unjoni bla ħsara għall-ġurisdizzjoni tal-Qorti tal-Ġustizzja f’dan il-qasam ( 23 ).

24.

Huwa fatt li fl-istat attwali tad-dritt tal-Unjoni, il-PESK għadha suġġetta għal regoli u għal proċeduri speċifiċi konformement mat-tieni subparagrafu tal-Artikolu 24(1) TUE. Għalhekk, ċerti atti adottati fil-kuntest tal-PESK jaħarbu għal kollox mill-istħarriġ ġudizzjarju tal-Qorti tal-Ġustizzja. Din hija sitwazzjoni inerenti fl-organizzazzjoni tal-kompetenzi tal-Qorti tal-Ġustizzja previsti mit-Trattati ( 24 ).

25.

Madankollu, għandu jiġi enfasizzat li, sa ċertu punt, it-Trattat ta’ Lisbona żviluppa l-kamp tal-ġurisdizzjoni tal-Qorti tal-Ġustizzja fil-qasam tal-PESK ( 25 ).

26.

L-ewwel nett, il-Qorti tal-Ġustizzja ngħatat espliċitament il-ġurisdizzjoni fir-rigward ta’ ċertu atti li jaqgħu taħt il-PESK, li ġab fi tmiemu l-approċċ prevalenti preċedentement ta’ esklużjoni tal-istħarriġ ġudizzjarju f’dan il-qasam. Għalhekk, it-tieni subparagrafu tal-Artikolu 24(1) TUE jipprevedi li, għal dak li jirrigwarda d-dispożizzjonijiet tat-Trattati li jirregolaw il-PESK, il-Qorti tal-Ġustizzja għandha l-ġurisdizzjoni biss sabiex tistħarreġ l-osservanza tal-Artikolu 40 TUE kif ukoll il-legalità ta’ ċerti deċiżjonijiet imsemmija fit-tieni paragrafu tal-Artikolu 275 TFUE. Skont din id-dispożizzjoni tal-aħħar, il-Qorti tal-Ġustizzja għandha b’mod partikolari l-ġurisdizzjoni sabiex tiddeċiedi dwar ir-rikorsi, ippreżentati skont il-kundizzjonijiet previsti fir-raba’ paragrafu tal-Artikolu 263 TFUE, dwar l-istħarriġ tal-legalità ta’ deċiżjonijiet li jipprovdu għal miżuri restrittivi kontra persuni fiżiċi jew ġuridiċi adottati mill-Kunsill fuq il-bażi tal-Kapitolu 2 tat-Titolu V tat-Trattat UE ( 26 ).

27.

It-tieni nett, l-Artikolu 40 TUE jista’ jinqara fis-sens li jikkonferixxi espliċitament lill-Qorti tal-Ġustizzja l-missjoni li tiggarantixxi d-delimitazzjoni bejn il-PESK, minn naħa, u l-politiki u l-proċeduri li jaqgħu taħt it-Trattat FUE, min-naħa l-oħra, meta jgħid li l-implementazzjoni tal-PESK ma taffettwax l-applikazzjoni tal-Artikolu 3 TFUE sa 6 TFUE. In-novità ta’ din id-dispożizzjoni meta mqabbla mal-ex Artikolu 47 TUE (kif kien ifformulat qabel it-Trattat ta’ Lisbona) hija l-fatt li l-“obbligu ta’ nuqqas ta’ effett” jaħdem fuq żewġ livelli, sa fejn huwa għandu l-għan kemm li “jipproteġi” il-politiki tal-Unjoni minn sovrappożizzjoni eventwali mal-mekkaniżmi tal-kooperazzjoni intergovernattivi kif ukoll li “jipproteġi” lill-PESK kontra l-effetti simili eventwali tal-politiki tal-Unjoni ( 27 ).

28.

It-tielet nett, għandha tiġi enfasizzata l-importanza tal-prinċipji kostituzzjonali imposti fuq l-istituzzjonijiet tal-Unjoni meta jieħdu azzjoni fil-kamp tal-azzjoni esterna li l-osservanza tagħhom għandha tiġi mistħarrġa mill-Qorti tal-Ġustizzja ( 28 ). Flimkien mal-prinċipju ta’ kooperazzjoni leali li issa huwa stabbilit fl-Artikolu 4(3) TUE, l-osservanza tal-imsemmija prinċipji hija meħtieġa sabiex jintlaħqu l-għanijiet tal-Unjoni li jinkludu b’mod partikolari l-PESK. F’dan ir-rigward, infakkar li konformement mal-Artikolu 21(3) TUE, l-Unjoni tosserva l-prinċipji li wasslu għall-ħolqien tagħha (imsemmija fil-paragrafi 1 u 2 tal-istess artikolu) fl-iżvilupp u fl-implementazzjoni tal-azzjoni esterna tagħha.

29.

Fl-aħħar nett, saħansitra qabel id-dħul fis-seħħ tat-Trattat ta’ Lisbona, il-Qorti tal-Ġustizzja diġà kienet ġiet ikkonfrontata bil-kwistjoni tad-delimitazzjoni tal-politiki tal-Unjoni, b’mod partikolari fil-kuntest tad-dibattitu dwar il-prodotti “li għandhom użu doppju” ( 29 ) fil-Kawża Werner fejn hija enfasizzat li “miżura li għandha l-għan li tipprekludi jew tirrestrinġi l-esportazzjoni ta’ ċerti prodotti […] ma tistax tiġi eskluża mill-qasam tal-politika kummerċjali komuni għar-raġuni li hija intiża li tilħaq l-għanijiet tal-politika esterna u ta’ sigurtà” ( 30 ). Għall-kuntrarju, fil-każ ta’ miżura intiża li tiġġieled il-proliferazzjoni tal-armi żgħar, il-Qorti tal-Ġustizzja ppreċiżat li, fid-dawl tal-Artikolu 47 UE, l-Unjoni ma setgħetx tirrikorri għal bażi legali li taqa’ taħt il-PESK sabiex tadotta d-dispożizzjonijiet li jaqgħu wkoll taħt il-kompetenza mogħtija mit-Trattat KE lill-Komunità ( 31 ).

30.

Konsegwentement, il-Qorti tal-Ġustizzja tibqa’ l-gwardjana fundamentali tad-delimitazzjoni tal-kompetenzi. Huwa fid-dawl ta’ dawn il-konstatazzjonijiet li għandu jiġi eżaminat jekk l-atti adottati minn missjoni tal-Unjoni fil-kuntest tal-implementazzjoni tal-baġit tal-Unjoni jaqgħux taħt il-ġurisdizzjoni tal-Qorti tal-Ġustizzja.

31.

Kif tfakkar ġustament fil-konklużjonijiet tal-Kunsill iċċitati iktar ’il fuq ( 32 ), “huwa importanti li tiġi żgurata l-ikbar koerenza possibbli bejn l-azzjonijiet imwettqa mill-Unjoni u dawk imwettqa mill-Istati Membri sabiex jingħata appoġġ lill-pajjiżi u l-organizzazzjonijiet reġjonali msieħba […] sabiex ikunu jistgħu jtejbu progressivament il-kapaċità tagħhom biex jipprevjenu jew jiġġestixxu kriżijiet huma stess”.

32.

Kif jirriżulta mill-Artikolu 2 tal-Azzjoni Konġunta 2008/124, Eulex Kosovo tgħin lill-istituzzjonijiet tal-Kosovo, lill-awtoritajiet ġudizzjarji u lill-korpi inkarigati mill-applikazzjoni tal-liġi fil-progress tagħhom lejn il-vijabbiltà u r-responsabbilizzazzjoni tal-mod li bih jallinjaw il-liġijiet rikonoxxuti fuq livell internazzjonali u l-prattiki tajba Ewropej.

33.

Il-missjoni Eulex Kosovo, li toriġina mir-Riżoluzzjoni Nru 1244 tan-Nazzjonijiet Uniti ( 33 ), hija l-ikbar missjoni ċivili li qatt kien hemm fil-kuntest tal-PSDK. Il-persunal tal-missjoni huwa kompost essenzjalment minn imħallfin, prosekuturi, pulizija u aġenti doganali u għandu madwar 800 membru internazzjonali u 800 membru nazzjonali. Il-baġit ta’ din il-missjoni jammonta għal EUR 90 miljun fis-sena u huwa ffinanzjat mill-kontribuzzjonijiet tal-maġġoranza tal-Istati Membri tal-Unjoni, kif ukoll il-Kanada, ir-Renju tan-Norveġja, il-Konfederazzjoni Svizzera, ir-Repubblika tat-Turkija u l-Istati Uniti tal-Amerika ( 34 ).

34.

Mill-proċess jirriżulta li Eulex Kosovo għandha status ta’ operazzjoni ta’ ġestjoni ta’ kriżi taħt ir-responsabbiltà tal-Kunsill li stabbilixxiha u li jeżerċita kontroll politiku u direzzjoni strateġika ( 35 ). Ir-rieda tal-leġiżlatur li jqis li l-missjonijiet huma sempliċi “operazzjonijiet” irriżultat effettivament mid-dispożizzjonijiet tal-Azzjoni Konġunta 2008/124 ( 36 ).

35.

Madankollu, għandu jiġi enfasizzat li l-leġiżlatur emenda diversi drabi l-Azzjoni Konġunta 2008/124 ( 37 ), b’mod partikolari permezz tad-Deċiżjoni tal-Kunsill 2014/349/PESK (iktar ’il quddiem l-“Azzjoni Konġunta 2008/124 emendata”. Skont l-Artikolu 15a tal-Azzjoni Konġunta 2008/124 emendata, Eulex Kosovo għandha l-kapaċità li takkwista servizzi u provvisti, li tikkonkludi kuntratti u arranġamenti amministrattivi, li timpjega persunal, li jkollha kontijiet bankarji, li takkwista u li tiddisponi mill-assi u li tillikwida l-passiv tagħha kif ukoll li tkun parti għal proċeduri legali, kif meħtieġ sabiex tiġi implementata l-imsemmija Azzjoni Konġunta. Barra minn hekk, nosserva, għall-kuntrarju ta’ dak li ntqal minn Eulex Kosovo waqt is-seduta, li din l-emenda ma kinitx tikkostitwixxi approċċ iżolat f’dan ir-rigward, iżda ġiet applikata wkoll fir-rigward tal-missjoni PSDK tal-Unjoni Ewropea fin-Niġer ( 38 ).

36.

Nixtieq infakkar li, meta ġie ffirmat it-Trattat ta’ Maastricht, ġiet stabbilita distinzjoni bejn l-ispejjeż amministrattivi u dawk operattivi sostnuti fil-kuntest tat-tieni pilastru, fejn dawk tal-ewwel kienu dejjem jitħallsu mill-baġit tal-Komunità. Għal din ir-raġuni, insostni li, fil-verità, il-kwistjoni tal-ispejjeż baġitarji qatt ma kkostitwixxiet u għadha ma tikkostitwixxix kwistjoni li taqa’ taħt il-PESK. Fil-fatt, dak iż-żmien kien diġà previst li parti mill-finanzjament tal-PESK tiġi sottomessa għar-regoli baġitarji Komunitarji, inkluż għas-sistema ta’ stħarriġ li tapplika għalihom.

37.

Għall-kuntrarju, għal dak li jirrigwarda l-ispejjeż operattivi, it-Trattat ta’ Maastricht kien jipprevedi l-kompetenza tal-Kunsill li jiddeċiedi jekk dawn jitħallsux mill-Istati Membri jew inkella mill-baġit tal-Komunitajiet. It-Trattat ta’ Amsterdam assenja l-ispejjeż operattivi lill-baġit Komunitarju, filwaqt li ppreveda żewġ eċċezzjonijiet għall-ispejjeż relatati ma’ operazzjonijiet militari jew fil-qasam tad-difiża, iżda l-Kunsill żamm il-kompetenza li jiddeċiedi mod ieħor b’mod unanimu.

38.

It-Trattat ta’ Lisbona żamm is-sistema speċifika eżistenti. Fil-fatt, skont l-Artikolu 41(1) TUE, l-ispejjeż amministrattivi sostnuti minħabba l-implementazzjoni tal-PESK għandhom jitħallsu mill-baġit tal-Unjoni ( 39 ), filwaqt li, skont l-Artikolu 41(2) TUE, l-ispejjeż operattivi għandhom jaqgħu taħt il-baġit tal-Unjoni, konformement mal-prinċipju adottat mit-Trattat ta’ Amsterdam. Għalhekk, il-missjonijiet PSDK, skont in-natura tagħhom, huma ffinanzjati mill-Istati Membri, skont il-kriterju tal-Prodott Gross Nazzjonali (PGN), meta l-kwistjoni tirrigwarda l-finanzjament ta’ operazzjonijiet militari, filwaqt li l-ispejjeż ċivili u amministrattivi jiġu sostnuti mill-Unjoni Ewropea ( 40 ). Skont il-ftehim interistituzzjonali tal-2013 ( 41 ), l-ammont totali tal-ispejjeż operattivi tal-PESK huwa inkluż kompletament f’kapitolu wieħed tal-baġit, li jġib l-isem “PESK” ( 42 ).

39.

Fil-kawża inkwistjoni, kif jirriżulta mill-Artikolu 16 tal-Azzjoni Konġunta 2008/124 ( 43 ), l-ispejjeż kollha ta’ Eulex Kosovo huma ġestiti skont ir-regoli u l-proċeduri Komunitarji applikabbli għall-baġit ġenerali tal-Unjoni Ewropea ( 44 ).

40.

F’dan ir-rigward, ma jistax jiġi kkontestat li, peress li l-azzjonijiet tal-PESK jagħmlu parti mil-linji baġitarji tal-Unjoni, l-amministrazzjoni tal-baġit u l-kontroll relatat magħha jaqgħu taħt il-kompetenza tal-istituzzjonijiet tal-Unjoni. Skont l-Artikolu 310(1) TFUE, id-dħul u l-infiq tal-Unjoni għandhom jiddaħħlu fil-baġit. Il-baġit annwali tal-Unjoni huwa stabbilit mill-Parlament Ewropew u mill-Kunsill skont l-Artikolu 314 TFUE. Diversi atturi huma involuti fl-implementazzjoni tal-baġit intiż li jiffinanzja l-azzjonijiet tal-PESK, fosthom il-Kunsill, il-Grupp tal-Kunsilliera tal-PESK tal-Kunsill, il-Parlament, il-Kummissjoni u l-Istati Membri.

41.

Il-fatt li jagħti lok għall-ġurisdizzjoni tal-Qorti tal-Ġustizzja jirriżulta għalhekk mill-impenn tal-baġit tal-Unjoni u mill-adozzjoni ta’ deċiżjonijiet li għandhom l-għan li jiżguraw l-implementazzjoni tiegħu fil-kuntest tal-funzjonijiet eżerċitati minn entitajiet stabbiliti skont l-atti li jaqgħu taħt il-PESK. Din il-konstatazzjoni bl-ebda mod ma taffettwa d-dispożizzjonijiet tal-aħħar sentenza tat-tieni subparagrafu tal-Artikolu 24(1) TUE u tal-ewwel paragrafu tal-Artikolu 275 TFUE, li jipprevedu li l-Qorti tal-Ġustizzja ma għandhiex, bħala prinċipju, ġurisdizzjoni għal dak li jikkonċerna d-dispożizzjonijiet relatati mal-PESK kif ukoll l-atti adottati abbażi tagħhom ( 45 ).

42.

Fil-fatt, għandha ssir distinzjoni bejn l-atti li jimplikaw il-baġit tal-Unjoni msemmija fl-Artikolu 310(3) TFUE u li jaqgħu taħt l-amministrazzjoni tal-funzjonament ta’ entitajiet stabbiliti fil-kuntest tal-PESK u atti li jkunu ġew adottati bis-saħħa tad-dispożizzjonijiet tat-Trattati dwar il-PESK, bħall-Azzjoni Konġunta 2008/124, kif ukoll atti adottati minn organi stabbiliti permezz tad-dispożizzjonijiet relatati mal-PESK u li jirrigwardaw il-PESK.

43.

Għal dawn ir-raġunijiet, jiena ma naqbilx mal-pożizzjoni tal-Kummissjoni li ssostni, prinċipalment, fit-tweġiba tagħha lill-Qorti tal-Ġustizzja, li, fil-kawża inkwistjoni l-Qorti tal-Unjoni ġiet adita b’motiv ta’ illegalità bbażat fuq ksur tar-regoli fil-qasam tal-għoti ta’ kuntratti pubbliċi, li huwa “parametru normattiv estrinsiku għall-PESK”, liema fatt jippermetti li jiġi kkonstatat li l-esklużjoni tal-ġurisdizzjoni prevista fl-ewwel paragrafu tal-Artikolu 275 TFUE ma hijiex applikabbli, mingħajr ma jkun hemm bżonn li jiġi eżaminat jekk l-att ikkontestat huwiex jew le, fih innifsu, att adottat abbażi ta’ dispożizzjoni tal-PESK.

44.

Barra minn hekk, it-teorija magħrufa bħala “taċ-ċentru tal-gravità” jew “ta’ atti politiċi”, kif invokata mir-rappreżentant ta’ Eulex Kosovo u li għandha twassal jew għall-esklużjoni tal-prinċipju tal-ġurisdizzjoni tal-Qorti tal-Ġustizzja, jew inkella għal ammissjoni ta’ din l-istess ġurisdizzjoni, flimkien ma’ obbligu ta’ nuqqas ta’ eżerċizzju, ma tapplikax fid-dritt tal-Unjoni. Biżżejjed jitfakkar li l-istħarriġ tal-legalità tal-atti tad-dritt tal-Unjoni jibqa’ valur fundamentali u kostanti tal-ordinament ġuridiku tal-Unjoni. F’din il-komunità ta’ dritt, la l-Istati Membri tagħha u lanqas l-istituzzjonijiet tagħha ma jistgħu jevitaw l-istħarriġ tal-konformità tal-atti tagħhom abbażi mal-Karta Kostituzzjonali fundamentali li hija t-Trattat. It-Trattat stabbilixxa għalhekk sistema kompleta ta’ rimedji ġudizzjarji u ta’ proċeduri intiżi sabiex jagħtu lill-Qorti tal-Ġustizzja l-possibbiltà li tistħarreġ il-legalità tal-atti tal-istituzzjonijiet ( 46 ). Id-“dritt ta’ kontestazzjoni ta’ miżura quddiem il-qrati hija inerenti għall-istat tad-dritt”, huwa l-“korollarju” tiegħu, “rebħa u strument” ( 47 ).

45.

Barra minn hekk, fid-dawl tal-ġurisprudenza ċċitata, u b’mod partikolari s-sentenza Werner (C‑112/91, EU:C:1993:27), il-baġit tal-Unjoni, peress li jintuża sabiex jiffinanzja l-miżuri tal-PESK, ma jistax ma jkunx suġġett għar-regoli baġitarji applikabbli għall-politiki u għall-proċeduri tad-dritt tal-Unjoni.

46.

Sabiex tiġi ddefinita l-ġurisdizzjoni tal-Qorti tal-Ġustizzja, għandhom madankollu jiġu analizzati r-regoli applikabbli mill-perspettiva tal-implementazzjoni tal-baġit tal-Unjoni, b’mod partikolari fil-qasam tal-kuntratti pubbliċi li jistgħu jiġu organizzati fil-kuntest tal-azzjoni esterna.

47.

Minn perspettiva storika, għandu jiġi nnotat qabelxejn li l-implementazzjoni tal-baġit tal-Unjoni fil-qasam tal-azzjoni esterna ġiet suġġetta għal stħarriġ li żvela n-nuqqasijiet tagħha mill-bidu nett. Diġà fl-1996, il-Qorti tal-Awdituri identifikat kontroll insuffiċjenti kif ukoll irregolaritajiet serji fil-kuntest ta’ proċedura dwar il-provvista ta’ servizzi ta’ appoġġ loġistiku ( 48 ). Barra minn hekk, fl-Opinjoni Nru 1/97 ddedikata għall-PESK, il-Qorti tal-Awdituri uriet l-assenza ta’ modalitajiet ta’ parteċipazzjoni tal-Kummissjoni fid-determinazzjoni tad-dispożizzjonijiet finanzjarji, ġuridiċi u operattivi dwar it-twettiq ta’ miżuri tal-PESK li għandhom impatt finanzjarju ( 49 ). Fost ir-rakkomandazzjonijiet tal-Qorti tal-Awdituri li jirriżultaw mir-Rapport speċjali Nru 13/2001 tagħha, insibu b’mod partikolari n-neċessità ta’ adozzjoni ta’ dispożizzjonijiet ċari dwar ir-rwol tal-Kummissjoni fl-implementazzjoni tal-PESK kif ukoll it-trasparenza tal-amministrazzjoni finanzjarja tal-azzjonijiet li jaqgħu taħt il-PESK. Fir-Rapport speċjali Nru 11/2014 dwar l-istabbiliment tas-Servizz Ewropew għall-Azzjoni Esterna (SEAE) ( 50 ), il-Qorti tal-Awdituri semmiet, b’mod partikolari, nuqqas ta’ integrazzjoni tar-rappreżentanti speċjali tal-Unjoni fis-SEAE ( 51 ). Fl-aħħar nett, nosserva li, fl-2012, il-Qorti tal-Awdituri adottat rapport iddedikat speċifikament għall-missjoni Eulex Kosovo ( 52 ).

48.

Għal dak li jirrigwarda r-regoli baġitarji partikolari, l-Artikolu 317 TFUE jipprevedi li l-Kummissjoni għandha timplementa l-baġit f’kooperazzjoni mal-Istati Membri, skont id-dispożizzjonijiet tar-regolamenti magħmula skont l-Artikolu 322 TFUE, fuq ir-responsabbiltà tagħha stess u fil-limiti tal-krediti allokati, b’kunsiderazzjoni tal-prinċipji ta’ amministrazzjoni finanzjarja tajba. Din id-dispożizzjoni tikkostitwixxi l-bażi legali tar-regolament finanzjarju, li l-għan tiegħu huwa li jiddetermina r-regoli dwar l-istabbiliment u l-implementazzjoni tal-baġit ġenerali tal-Unjoni. Għalhekk, dan għandu jiġi interpretat fis-sens li huwa japplika wkoll għall-atti ta’ amministrazzjoni u ta’ implementazzjoni tal-baġit adottati mill-missjonijiet tal-Unjoni u li jaqgħu taħt l-azzjoni esterna tagħha.

49.

Fil-kawża inkwistjoni, peress li Elitaliana rċeviet l-ittra kontenzjuża dwar id-deċiżjoni ta’ klassifikazzjoni fid-29 ta’ Marzu 2012 ( 53 ), ir-regolament finanzjarju applikabbli għall-fatti kien dak adottat skont l-Artikolu 279 KE (li sar l-Artikolu 322 TFUE), jiġifieri r-Regolament Finanzjarju Nru 1605/2002 kif emendat, b’mod partikolari, għal dak li jirrigwarda s-SEAE, bir-Regolament (UE, Euratom) Nru 1081/2010 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, tal-24 ta’ Novembru 2010 ( 54 ). L-Artikolu 4 tar-Regolament Finanzjarju Nru 1605/2002, li jinkludi l-prinċipju ta’ unità u ta’ eżattezza tal-baġit, jipprevedi li d-dħul u l-infiq tal-Komunitajiet għandhom jinkludu b’mod partikolari l-ispejjeż fil-qasam tal-PESK. Għaldaqstant, il-Kummissjoni bagħtet lill-awtorità baġitarja, flimkien mal-abbozz tal-baġit, dokument li jippreżenta b’mod partikolari l-ispejjeż amministrattivi u operattivi kollha marbuta mal-azzjoni esterna tal-Unjoni, inklużi l-missjonijiet li jaqgħu taħt il-PESK u ffinanzjati mill-baġit tal-Unjoni ( 55 ).

50.

Barra minn hekk, ir-Regolament Finanzjarju Nru 1605/2002 jipprevedi li l-amministrazzjoni tal-baġit tista’ ssir jew direttament mis-servizzi tal-Kummissjoni, jew inkella billi tiġi ddelegata lil organi rregolati mid-dritt Komunitarju jew mid-dritt pubbliku nazzjonali ( 56 ). Fl-Artikolu 54 tiegħu, l-imsemmi regolament jagħti l-possibbiltà lill-Kummissjoni, meta timplementa l-baġit permezz ta’ amministrazzjoni ċentralizzata indiretta jew ta’ amministrazzjoni deċentralizzata ( 57 ), li tiddelega l-kompiti ta’ implementazzjoni tal-baġit lil persuni inkarigati mill-implementazzjoni ta’ azzjonijiet speċifiċi skont it-Titolu V tat-Trattat UE dwar il-PESK, identifikati fl-att bażiku fis-sens tal-Artikolu 49 tal-imsemmi regolament. L-Artikolu 49 tar-Regolament Finanzjarju Nru 1605/2002 jelenka fost l-atti bażiċi li jaqgħu taħt il-PESK l-adozzjoni ta’ azzjonijiet konġunti fis-sens tal-Artikolu 14 TUE ( 58 ). Huwa minnu li l-Azzjoni Konġunta 2008/14 li stabbilixxiet Eulex Kosovo ġiet adottata bis-saħħa tal-Artikolu 14 TUE.

51.

Għalhekk, għal dak li jirrigwarda Eulex Kosovo, konformement mal-Artikolu 8(4) tal-Azzjoni Konġunta 2008/124, il-kap tal-missjoni huwa responsabbli għall-implementazzjoni tal-baġit ta’ Eulex Kosovo u, għal dan il-għan, huwa ffirma kuntratt mal-Kummissjoni. Barra minn hekk, skont l-Artikolu 16 tal-Azzjoni Konġunta 2008/124 dwar id-dispożizzjonijiet finanzjarji, il-kap tal-missjoni għandu jagħti rendikont sħiħ lill-Kummissjoni tal-attivitajiet imwettqa fil-kuntest tal-kuntratt tiegħu, fejn din tal-aħħar tiżgura s-superviżjoni ta’ dawn l-attivitajiet.

52.

Barra minn hekk, ninnota li, f’Ġunju 2012, il-Kummissjoni adottat il-Komunikazzjoni dwar l-amministrazzjoni finanzjarja tal-missjonijiet PSDK ( 59 ). Hija talbet lill-Kunsill sabiex jagħtihom personalità ġuridika sabiex dawn il-missjonijiet ikunu responsabbli quddiem il-Kummissjoni għall-amministrazzjoni ta’ fondi li jingħatawlhom ( 60 ). Għalkemm dan huwa dokument ikklassifikat, jidher li l-emendi għall-Azzjoni Konġunta, b’mod partikolari ż-żieda tal-Artikolu 15a tal-Azzjoni Konġunta 2008/124 emendata jissodisfaw din it-talba ( 61 ). Fl-aħħar nett, għandu jitqies ukoll ir-rwol tas-Servizz tal-Istrumenti tal-Politika Estera (IPE) tal-Kummissjoni fl-amministrazzjoni tal-baġit tal-Unjoni fil-qasam inkwistjoni ( 62 ).

53.

Kif jirriżulta mid-digriet ikkontestat, fil-kuntest tal-missjoni Eulex Kosovo, ġie ppubblikat avviż ta’ kuntratt ristrett dwar proġett li jġib l-isem “Appoġġ permezz ta’ ħelikopter għall-missjoni EULEX fil-Kosovo”, intiż sabiex jiġi konkluż kuntratt għal servizz. Kif tippreċiża l-Kummissjoni, l-att kontenzjuż jikkonsisti għalhekk fil-Komunikazzjoni bil-miktub tad-29 ta’ Marzu 2012 li permezz tagħha l-kap tal-missjoni Eulex Kosovo informa lir-rikorrenti dwar id-deċiżjoni tiegħu li joffri l-kuntratt pubbliku kkonċernat lill-kompetitur li l-offerta tiegħu ġiet ikklassifikata l-ewwel, jiġifieri l-kumpannija rregolata mid-dritt Irlandiż Starlite, u konsegwentement li jeskludi l-offerta ta’ Elitaliana, li l-offerta tagħha ġiet ikklassifikata t-tieni ( 63 ).

54.

Għaldaqstant, il-kwistjoni tirrigwarda l-għoti ta’ kuntratt għal servizzi li jagħti lok għall-ħlas ta’ somom ta’ flus mill-baġit tal-Unjoni ( 64 ).

55.

Kif tenfasizza korrettament il-Kummissjoni, id-deċiżjoni kontenzjuża tikkostitwixxi att ta’ implementazzjoni tal-baġit tal-Unjoni li bl-ebda mod ma jista’ jaqa’ taħt il-klawżola ta’ esklużjoni ta’ ġurisdizzjoni tal-Qorti tal-Ġustizzja prevista fit-tieni subparagrafu tal-Artikolu 24(1) TUE u fl-ewwel paragrafu tal-Artikolu 275 TFUE, anki jekk l-imsemmija deċiżjoni tkun ġiet adottata minn korp stabbilit bis-saħħa tat-Titolu V tat-Trattat UE. Barra minn hekk, il-Kummissjoni tenfasizza li l-kap tal-missjoni Eulex Kosovo aġixxa, fil-kawża inkwistjoni, fil-kuntest tal-kompetenzi finanzjarji tal-Kummissjoni, u li għalhekk l-azzjonijiet tiegħu ma jaqgħux taħt il-PESK. Dan l-approċċ huwa konformi mhux biss mad-dispożizzjonijiet imsemmija iktar ’il fuq tar-regolament finanzjarju, irrispettivament minn jekk il-kwistjoni tirrigwarda d-dispożizzjonijiet applikabbli ratione temporis jew dawk li huma fis-seħħ bħalissa, iżda wkoll mas-setgħat mogħtija lill-Kummissjoni mit-Trattati (ir-raba’ sentenza tal-Artikolu 17(1) TUE), li jissemmew ukoll fl-Artikolu 9(1) tad-Deċiżjoni 2010/427/UE ( 65 ).

56.

Meta tittieħed inkunsiderazzjoni n-natura tal-att kontenzjuż, id-dispożizzjonijiet rilevanti huma dawk li jirriżultaw mit-Titolu V tar-Regolament Finanzjarju Nru 1605/2002 dwar il-kuntratti pubbliċi. L-Artikoli 162 u 167 tal-imsemmi regolament jikkonfermaw l-applikabbiltà tar-regoli ġenerali dwar il-kuntratti pubbliċi għall-azzjonijiet esterni ffinanzjati mill-baġit ( 66 ). Minn dan jirriżulta li l-osservazzjoni tal-prinċipji ta’ trasparenza u ta’ amministrazzjoni finanzjarja tajba timplika li l-organi, li lilhom jiġu ddelegati kompiti ta’ implementazzjoni f’isem il-Kummissjoni, għandhom ikollhom għad-dispożizzjoni tagħhom, b’mod partikolari, proċeduri għall-għoti ta’ kuntratti trasparenti u kontrolli interni effikaċi ( 67 ). Barra minn hekk, ir-Regolament Finanzjarju Nru 1605/2002 jinsisti fuq il-fatt li l-kuntratti ffirmati ma’ persuni fiżiċi għandhom jinkludu l-prinċipji ġenerali ta’ għoti ta’ kuntratti li jinsabu fit-Titolu V tal-ewwel parti u fit-Titolu IV tat-tieni parti tal-istess regolament għal dak li jirrigwarda l-azzjonijiet esterni ( 68 ).

57.

Għal dak li jirrigwarda l-mod ta’ amministrazzjoni, jirriżulta mill-Artikolu 166(1)(b) tar-Regolament Finanzjarju Nru 1605/2002 li l-azzjonijiet imwettqa fil-kuntest tal-PESK jagħtu lok għal kuntratt jew għal ftehim ta’ sussidju bejn il-Kummissjoni u l-persuni fiżiċi jew ġuridiċi inkarigati mit-twettiq tal-azzjonijiet inkwistjoni. Ir-Regolament Finanzjarju Nru 1605/2002 jiddefinixxi wkoll, fl-Artikolu 167 tiegħu, il-kunċett ta’ “awtorità kontraenti” li jinkludi “korp tas-settur pubbliku nazzjonali jew internazzjonali jew persuni ġuridiċi li huma benefiċjarji ta’ għotja għall-implimentazzjoni ta’ azzjoni esterna”.

58.

Fil-kawża inkwistjoni, mill-avviż ta’ kuntratt jirriżulta li dan kien jirrigwarda servizzi ta’ trasport ta’ emerġenza permezz ta’ ħelikopter għal finijiet mediċi (“helicopter emergency medical service”) u servizzi ta’ trasport mediku bl-ajru (“air ambulance service”). Għaldaqstant, jidhirli li n-natura tas-servizzi mfittxija kienet, għall-inqas prinċipalment, ċivili. Barra minn hekk, l-avviż ta’ kuntratt kien ħatar lill-kap tal-missjoni bħala l-awtorità kontraenti (“contracting authority”), b’tali mod li jaqa’ taħt id-dispożizzjonijiet iċċitati iktar ’il fuq tal-Artikoli 166 u 167 tar-Regolament Finanzjarju Nru 1605/2002 ( 69 ).

59.

F’dan ir-rigward, nosserva li d-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 16 tal-Azzjoni Konġunta 2008/124 ma jżidux, bl-eċċezzjoni tal-paragrafu 3 tiegħu, elementi rilevanti sabiex tiġi stabbilita l-ġurisdizzjoni tal-qrati tal-Unjoni. Fil-fatt, dan jirriżulta mid-dispożizzjonijiet kollha dwar l-implementazzjoni tal-baġit tal-Unjoni, li juru li r-responsabbiltà finali taqa’ fuq il-Kummissjoni.

60.

Jekk il-ġurisdizzjoni tal-Qorti Ġenerali u tal-Qorti tal-Ġustizzja sabiex jieħdu konjizzjoni ta’ kuntratti pubbliċi mogħtija fil-kuntest tal-azzjoni esterna tal-Unjoni hija b’hekk stabbilita, jibqa’ l-fatt li l-għoti ta’ tali kuntratti jista’ madankollu jkun eskluż mill-ġurisdizzjoni tal-qrati tal-Unjoni jekk il-kuntratti jagħmlu parti minn azzjonijiet ta’ natura militari. Fil-fatt, kif intqal qabel, fid-dawl tal-Artikolu 41 TUE, l-operazzjonijiet li għandhom implikazzjonijiet militari jew fil-qasam tad-difiża għandhom jitħallsu mill-baġit tal-Istati Membri, ħlief jekk il-Kunsill jiddeċiedi mod ieħor. Għal dak li jirrigwarda, min-naħa l-oħra, il-kuntratti pubbliċi ta’ natura ċivili, il-ġurisdizzjoni tal-Qorti tal-Ġustizzja hija inkontestabbli ( 70 ).

61.

Fl-aħħar nett, għal dak li jirrigwarda l-parteċipazzjoni ta’ Stati terzi fil-finanzjament ta’ operazzjonijiet għal finijiet ċivili, biżżejjed nirreferi għas-sentenza tal-Qorti Ġenerali fil-kawża Nexans France vs Impriża Konġunta Fusion for Energy ( 71 ), li minnha jirriżulta li l-involviment tal-baġit ta’ Stati terzi ma jipprekludix l-applikazzjoni tar-regoli tad-dritt tal-Unjoni u tal-eżerċizzju tal-istħarriġ mill-qrati tal-Unjoni. Barra minn hekk, ir-Regolament Finanzjarju Nru 1605/2002 jipprevedi l-possibbiltà li jintuża l-finanzjament mill-atturi esterni, bħall-Istati terzi, filwaqt li jibqgħu japplikaw ir-regoli ta’ implementazzjoni tal-baġit tal-Unjoni ( 72 ).

62.

B’mod supplimentari, nixtieq nagħmel xi kummenti qosra dwar l-appell li wassal għal din il-kawża.

63.

Qabelxejn, għal dak li jirrigwarda l-konsegwenzi tal-Azzjoni Konġunta 2008/124 emendata għall-istħarriġ tad-digriet ikkontestat, huwa minnu li l-imsemmija azzjoni tikkonferma, fl-Artikolu 15a tagħha, il-locus standi in judicio ta’ Eulex Kosovo u tistabbilixxi, fl-Artikolu 16 tagħha, ir-responsabbiltà ta’ Eulex Kosovo fir-rigward ta’ kull ilment u obbligu li jirriżulta mill-eżekuzzjoni tal-mandat tagħha b’effett mill-15 ta’ Lulju 2014 ( 73 ). Għaldaqstant, fl-istat attwali tad-dritt, ir-rimedji legali li jippermettu l-istħarriġ tal-legalità quddiem il-Qorti Ġenerali huma stabbiliti b’mod ċar bla ħsara għall-osservanza tal-kundizzjonijiet li jirriżultaw mill-Artikolu 263 TFUE.

64.

Madankollu, din il-kawża taħt appell tibqa’ ankrata ratione temporis f’kuntest ġuridiku differenti, liema fatt iwassalni sabiex nikkonferma l-pożizzjoni tiegħi skont liema l-Qorti Ġenerali kellha raġun li ma tirrikonoxxix lil Eulex Kosovo l-istatus ta’ konvenuta, b’tali mod li r-rikors ta’ Elitaliana kellu jitqies inammissibbli u li għalhekk l-appell għandu jiġi miċħud fl-intier tiegħu.

65.

Fil-fatt, l-Azzjoni Konġunta 2008/124 emendata bl-ebda mod ma tista’ taffettwa l-legalità tad-digriet ikkontestat. Barra minn hekk, għal dak li jirrigwarda d-dibattitu miftuħ waqt is-seduta dwar l-ordni ta’ eżami tal-kawżi ta’ inammissibbiltà kemm mill-Qorti Ġenerali kif ukoll mill-Qorti tal-Ġustizzja, jiena tal-opinjoni li ma teżisti l-ebda raġuni fid-dritt tal-Unjoni li tippermetti li jitqies li r-raġunament tal-Qorti Ġenerali kien ivvizzjat bi żball ta’ liġi peress li hija bdiet l-analiżi tagħha bl-eżami ta’ motiv ta’ inammissibbiltà ratione personae. Għall-kuntrarju, inqis li l-ordni ta’ eżami magħżula mill-Qorti Ġenerali hija ġġustifikata kompletament fid-dawl tal-prinċipju ta’ ekonomija tal-proċedura ( 74 ).

66.

Fi kwalunkwe każ, fil-futur il-qrati tal-Unjoni ma humiex ser ikunu jistgħu jevitaw li jiffaċċjaw l-insuffiċjenza tal-protezzjoni tad-drittijiet ta’ individwi fil-kuntest tal-azzjoni esterna. Għalhekk, id-dibattitu dwar l-istatus tal-missjonijiet u tal-persunal tagħhom, billi jingħataw privileġġi u immunitajiet, għandha tmur id f’id mal-istabbiliment ta’ rimedji legali aċċessibbli għall-individwi kontra l-atti adottati mill-missjonijiet li jkollhom effett fuq id-drittijiet u l-obbligi ta’ dawn tal-aħħar.

67.

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet kollha preċedenti, nipproponi li l-Qorti tal-Ġustizzja tiddikjara li:

Fid-dawl tal-Artikolu 41(1) u (2) TUE, il-qrati tal-Unjoni Ewropea għandhom ġurisdizzjoni sabiex jiddeċiedu dwar il-legalità ta’ att li jaqa’ taħt l-implementazzjoni tal-baġit tal-Unjoni Ewropea adottat minn entità stabbilita bis-saħħa ta’ att li jaqa’ taħt it-Titolu V tat-Trattat UE li jirregola l-azzjoni esterna tal-Unjoni Ewropea u l-politika esterna u ta’ sigurtà komuni.