Il-liġi primarja tal-Unjoni Ewropea

 

SOMMARJU TA’:

il-liġi primarja tal-UE

X’INHI L-LIĠI PRIMARJA?

• Hija s-sors suprema tal-liġi fl-Unjoni Ewropea (UE). Hija ġejja prinċipalment mit-trattati fundaturi, notevolment it-Trattat ta’ Ruma (li evolva fit-Trattat tal-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea) u t-Trattat ta’ Maastricht (imsejjaħ ukoll it-Trattat dwar l-Unjoni Ewropea).
• Il-ligi primarja tistabbilixxi d-distribuzzjoni tal-kompetenzi (bejn l-UE u l-Istati Membri tal-UE. Hija tipprovdi l-kuntest legali li fih l- istituzzjonijiet tal-UE jifformulaw u jimplimentaw il-politiki.

PUNTI EWLENIN

Il-liġi primarja, , magħrufa wkoll bħala sorsi primarji, hija derivata:

• 1.

  mit-trattati fundaturi tal-UE;

• 2.

  mit-trattati emendatorji tal-UE;

• 3.

  mit-trattati ta’ adeżjoni tal-UE;

• 4.

  mill-protokolli tal-UE annessi ma’ dawk it-trattati;

• 5.

  mill-ftehimiet supplimentarji tal-UE li jemendaw it-taqsimiet speċifiċi tat-trattati fundaturi;

• 6.

  mill-Karta tad-Drittijiet Fundamentali (sa mit-Trattat ta’ Lisbona)

• It-trattati fundaturi huma:
  • it-Trattat ta’ Pariġi li jistabbilixxi l-Komunità Ewropea tal-Faħam u tal-Azzar (1951);
  • it-Trattati ta’ Ruma li jistabbilixxi l-Komunità Ekonomika Ewropea (1957);
  • it-Trattaat Euratom (1957);
  • it-Trattat ta’ Maastricht (1992).
• It-trattati li jemendu huma:
  • l-Att Uniku Ewropew (1986);
  • the Trattat ta’ Amsterdam (1997);
  • it-It-Trattat ta’ Nizza (2001);
  • it-Trattat ta’ Lisbona (2007).
• It-trattati ta’ adeżjoni jikkoncernaw l-Istati Membri li gejjin:
  • Id-Danimarka, l-Irlanda u r-Renju Unit (1) (1972);
  • il-Greċja (1979);
  • Spanja, il-Portugall (1985);
  • l-Awstrija, il-Finlandja, l-Iżvezja (1994);
  • Ir-Repubblika Ċeka, Ċipru, l-Estonja, l-Ungerija, il-Latvja, il-Litwanja, Malta, il-Polonja, is-Slovakkja, is-Slovenja (2003);
  • ir-Rumanija, il-Bulgarija (2005);
  • il-Kroazja (2012).
• Il-ftehimiet supplimentari huma:
  • it-Trattat ta’ Brussell (it-Trattat li Jghaqqad) (1965);
  • it-Trattat li jemenda ċerti dispożizzjonijiet baġitarji tat-trattati Komunitarji (1970);
  • it-Trattat li jemenda ċerti dispożizzjonijiet finanzjarji tat-Trattati li jistabbilixxu l-Komunitajiet Ekonomiċi Ewropej u tat-Trattat li jistabbilixxi Kunsill wieħed u Kummissjoni waħda tal-Komunitajiet Ewropej (1975);
  • l-Att dwar l-elezzjoni tal-membri tal-Parlament Ewropew b’suffraġju universali dirett (1976).

Kamp ta’ applikazzjoni tal-liġi primarja

• Geografiku:
  • l-Istati Membri;
  • ir-regjuni ultraperiferici tal-UE.
• Temporali: mill-mument li trattat jidħol fis-seħħ.

SFOND

Minbarra l-liġi primarja, id-dritt tal-UE huwa bbażat fuq sorsi sekondarji u supplimentari.

• Is-sorsi sekondarji jinkludu ħames tipi ta’ atti legali: regolamenti, direttivi, deċiżjonijiet, opinjonijiet u rakkomandazzjonijiet.
• Sorsi supplimentari jinkludu l-kazistika tal-Qorti tal-Gustizzja tal-UE (QĠUE) u principji legali generali.

Il-ftehimiet internazzjonali ma’ pajjiżi mhux tal-UE jew ma’ organizzazzjonijiet internazzjonali huma wkoll parti integrali mid-dritt tal-Unjoni. Dawn il-ftehimiet huma separati mil-liġi primarja u l-leġiżlazzjoni sekondarja u jiffurmaw kategorija sui generis (jigifieri, kategorija unika tagħhom stess). Skont is-sentenza tal-QĠUE fil-kawża Demirel v Stadt Schwäbisch Gmünd, ftehim internazzjonali jista’ jkollhom effett dirett u l-forza legali tagħhom hija superjuri għal-leġiżlazzjoni sekondarja, li għalhekk għandhom jikkonformaw magħhom. Ftehim internazzjonali huwa applikabbiltà direttament jekk ikun fihom obbligu ċar u preċiż li ma jkunx soġġett għall-adozzjoni ta’ kwalunkwe miżura sussegwenti.

DOKUMENT PRINĊIPALI

Verżjonijiet konsolidati tat-Trattat dwar l-Unjoni Ewropea u t-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea — Verżjoni konsolidata tat-Trattat dwar l-Unjoni Ewropea — Verżjoni konsolidata tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea — Protokolli — Annessi tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea — Dikjarazzjonijiet annessi mal-Att Finali tal-Konferenza Intergovernattiva li adottat it-Trattat ta’ Lisbona, iffirmat fit-13 ta’ Dicembru 2007 — Tabelli ta’ ekwivalenzi (ĠU 202, 7.6.2016, pp. 1-388).

l-aħħar aġġornament 12.10.2022

---

(1) Ir-Renju Unit ħareġ mill-Unjoni Ewropea u sar pajjiż terz (pajjiż mhux tal-UE) mill-1 ta’ Frar 2020.