1.

F’din il-kawża, il-Juzgado de lo Contencioso-Administrativo no 5 de Barcelona (il-Qorti Amministrattiva Provinċjali Nru 5 ta’ Barcelona, Spanja) tagħmel diversi domandi preliminari dwar l-interpretazzjoni tat-tieni sentenza tal-Artikolu 15(3) tad-Direttiva tal-Kunsill 2003/86/KE tat‑22 ta’ Settembru 2003 dwar id-dritt għal riunifikazzjoni tal-familja ( 2 ).

2.

Skont din id-dispożizzjoni, Stat Membru huwa meħtieġ jagħti permess ta’ residenza awtonomu lil ċittadini ta’ pajjiżi terzi, li huma membri tal-familja ta’ sponsor ( 3 ), meta jkunu f’“ċirkustanzi partikolarment diffiċli”. Il-qorti tar-rinviju tistaqsi lill-Qorti tal-Ġustizzja dwar in-natura taċ-ċirkustanzi li jikkaratterizzaw tali ċirkustanzi u titlobha, barra minn hekk, tispeċifika l-arranġamenti proċedurali li skonthom dawn iċ-ċittadini jistgħu jistabbilixxu li qegħdin f’tali ċirkustanzi.

3.

Din it-talba saret fil-kuntest ta’ tilwima bejn omm u żewġt itfal minuri tagħha, li għandhom permess ta’ residenza għall-finijiet tar-riunifikazzjoni tal-familja, u s-Subdelegación del Gobierno en Barcelona (is-Sottodelegazzjoni tal-Gvern f’Barcelona, Spanja). Din irrifjutat li tagħtihom “permess ta’ residenza fit-tul għall-finijiet ta’ riunifikazzjoni tal-familja” u għalhekk li jġeddu l-permess ta’ residenza tagħhom, minħabba r-rifjut tal-għoti ta’ permess ta’ residenza fit-tul lill-missier, l-isponsor ( 4 ). Huwa fil-kuntest tal-azzjoni ġudizzjarja li ppreżentaw kontra din id-deċiżjoni, li r-rikorrenti fil-kawża prinċipali mbagħad applikaw għal permess ta’ residenza awtonomu skont it-tifsira tat-tieni sentenza tal-Artikolu 15(3) tad-Direttiva 2003/86.

4.

Fl-ewwel lok, il-qorti tar-rinviju tistaqsi lill-Qorti tal-Ġustizzja jekk iċ-ċirkustanzi tar-rikorrenti fil-proċedimenti prinċipali jistgħux jitqiesu bħala “partikolarment diffiċli”, fis-sens ta’ dan l-artikolu, fuq il-bażi li jinvolvu wlied minuri jew li l-membri tal-familja jitilfu l-permess ta’ residenza tagħhom għal raġunijiet li ma humiex fil-kontroll tagħhom.

5.

F’dawn il-konklużjonijiet, ser nesponi r-raġunijiet għaliex nikkunsidra li l-ebda waħda minn dawn iċ-ċirkustanzi waħedha ma hija biżżejjed biex turi l-eżistenza ta’ “ċirkustanzi partikolarment diffiċli”. Fil-fatt, inqis li tali kundizzjoni tirrikjedi li jiġi stabbilit li ċ-ċittadini ta’ pajjiż terz ikkonċernati jkollhom iħabbtu wiċċhom, minħabba fatturi relatati mal-familja, ma’ ċirkustanzi li huma, min-natura tagħhom, ta’ livell għoli ta’ gravità jew tbatija jew li jesponuhom għal livell għoli ta’ prekarjetà jew vulnerabbiltà, u joħolqu fihom ħtieġa reali għal protezzjoni li tiġi żgurata mill-għoti ta’ permess ta’ residenza awtonomu. F’dan il-każ, iċ-ċirkustanzi msemmija mill-qorti tar-rinviju ma jidhirlix li għandhom dawn il-karatteristiċi.

6.

Fit-tieni lok, il-qorti tar-rinviju titlob lill-Qorti tal-Ġustizzja tispeċifika l-garanziji proċedurali disponibbli għall-membri tal-familja u, b’mod partikolari, għall-ulied minuri, qabel ma tiġi adottata deċiżjoni ta’ rifjut tat-tiġdid tal-permess ta’ residenza tagħhom kif ukoll il-mezzi disponibbli għalihom biex juru l-eżistenza ta’ “ċirkustanzi partikolarment diffiċli” għall-finijiet tal-kisba ta’ permess ta’ residenza awtonomu.

7.

F’dan ir-rigward, ser nispjega r-raġunijiet għaliex l-awtorità kompetenti nazzjonali, qabel ma tadotta tali deċiżjoni, trid twettaq eżami individwalizzat tal-applikazzjoni għat-tiġdid tal-permess ta’ residenza, skont it-tifsira tal-Artikolu 17 tad-Direttiva 2003/86, li matulu l-membri tal-familja kkonċernati jkollhom l-opportunità li jippreżentaw, b’mod utli u effettiv, l-informazzjoni kollha li jqisu rilevanti dwar iċ-ċirkustanzi tagħhom. Ser inżid ukoll li, f’konformità mal-ġurisprudenza stabbilita, meta l-applikazzjoni ssir minn ulied minuri, hija r-responsabbiltà tal-Istati Membri li jieħdu l-miżuri xierqa kollha biex jipprovdu lil dak il-minuri b’opportunità reali u effettiva li jinstema’, filwaqt li jittieħdu inkunsiderazzjoni l-età jew il-grad ta’ maturità tiegħu.

8.

Id-Direttiva 2003/86 tistabbilixxi l-kundizzjonijiet li fihom jiġi eżerċitat id-dritt għal riunifikazzjoni tal-familja li minnu jibbenefikaw iċ-ċittadini ta’ pajjiż terz li jirrisjedu legalment fit-territorju tal-Istati Membri.

9.

Il-premessi 2, 4, 6, 11 u 15 ta’ din id-direttiva jipprovdu:

[…]

[…]

[…]

[…]

10.

Filwaqt li jagħmel parti mill-Kapitolu VI tal-imsemmija direttiva, intitolat “Dħul u residenza ta’ membri tal-familja”, l-Artikolu 13(3) jipprevedi:

“It-tul tal-permess ta’ residenza mogħti lill-membru(i) tal-familja m’għandux fi prinċipju jmur lilhinn mill-iskadenza tal-permess ta’ residenza miżmum mill-isponsor.”

11.

F’dan l-istess kapitolu, l-Artikolu 15 tad-Direttiva 2003/86 jaqra kif ġej:

“1.   Mhux iktar tard minn wara ħames snin ta’ residenza, u sakemm il-membru tal-familja ma ngħatax permess ta’ residenza għal raġunijiet oħra barra dik ta’ riunifikazzjoni tal-familja, il-konjugi jew partner mhux miżżewweġ/miżżewġa u wild li jkun laħaq età maġġorenni għandhom ikunu intitolati, wara applikazzjoni, jekk rikjest, għal permess ta’ residenza awtonomu, indipendenti minn dak ta’ l-isponsor.

L-Istati Membri jistgħu jillimitaw l-għotja tal-permess ta’ residenza li jirreferi għalih l-ewwel subparagrafu lir-raġel/lill-maa [mara] jew partner mhux miżżewweġ/miżżewġa f’każijiet ta’ tifrik tar-relazzjoni familjali.

2.   L-Istati Membri jistgħu joħorġu permess ta’ residenza awtonomu lil tfal adulti u lil qraba fil-linja diretta axxendenti li għalihom japplika l-Artikolu 4(2).

3.   Fil-każ ta’ rmulija, divorzju, separazzjoni, jew mewt ta’ qraba ta’ l-ewwel grad fil-linja diretta axxendenti, permess ta’ residenza awtonomu jista’ jinħareġ, wara applikazzjoni, jekk rikjest, lil persuni li jkunu daħlu minħabba riunifikazzjoni tal-familja. Stati Membri għandhom jippreskrivu disposizzjonijiet li jiżguraw l-għoti ta’ permess ta’ residenza awtonomu fil-każ ta’ ċirkustanzi partikolarment diffiċli.

4.   Il-kondizzjonijiet konnessi ma’ l-għoti u t-tul tal-permess ta’ residenza awtonomu jkunu stabbiliti b’liġi nazzjonali.”

12.

Fil-Kapitolu VII tal-imsemmija direttiva, intitolat “Pieni u rimedju”, l-Artikolu 16(3) jipprevedi:

“L-Istati Membri jistgħu jirtiraw jew jirrifjutaw li jġeddu l-permess ta’ residenza ta’ membru tal-familja fejn ir-residenza ta’ l-isponsor’s tasal fi tmiemha u l-membru tal-familja għad ma jgawdix dritt ta’ residenza awtonomu taħt l-Artikolu 15.”

13.

F’dan l-istess kapitolu, l-Artikolu 17 tal-imsemmija direttiva jipprovdi:

“L-Istati Membri għandhom iqisu n-natura u s-solidità tar-relazzjonijiet familjali tal-persuna u t-tul tar-residenza tiegħu (tagħha) fl-Istat Membru u ta’ l-eżistenza ta’ rbit familjali, kulturali u soċjali ma’ pajjiżu/a ta’ oriġini fil-każ li huma jiċħdu applikazzjoni, jirtiraw jew jirrifjutaw li jġeddu permess ta’ residenza jew jiddeċiedu li jordnaw it-tneħħija ta’ l-isponsor jew membri tal-familja tiegħu.”

14.

Il-Komunikazzjoni tal-Kummissjoni lill-Parlament Ewropew u lill-Kunsill tat‑3 ta’ April 2014 dwar gwida għall-applikazzjoni tad-Direttiva 2003/86/KE dwar id-dritt għar-riunifikazzjoni tal-familja ( 7 ) tinkludi l-punt 5.3, intitolat “Aċċess għal permess ta’ residenza awtonomu”, li t-tielet paragrafu tiegħu jaqra kif ġej:

“L-Artikolu 15(3) (it-tieni sentenza) jgħid li l-Istati Membri għandhom joħorġu permess ta’ residenza awtonomu fil-każ ta’ ċirkostanzi diffiċli partikolari lil kwalunkwe membru tal-familja li jkun daħal bis-saħħa tar-riunifikazzjoni tal-familja. L-Istati Membri huma mitluba biex jistabbilixxu dispożizzjonijiet fid-dritt nazzjonali għal dan l-għan. Iċ-ċirkustanzi partikolarment diffiċli jridu jkunu kkawżati minn sitwazzjoni familjali jew mit-tkissir tagħha, mhux fil-każ ta’ diffikultajiet b’kawżi oħra. Eżempji ta’ ċirkostanzi diffiċli jistgħu jkunu pereżempju vjolenza domestika kontra nisa u tfal, ċerti każijiet ta’ żwiġijiet furzati, riskju ta’ mutilazzjoni ġenitali tan-nisa, jew każijiet fejn il-persuna tkun tinsab f’sitwazzjoni familjali partikolarment diffiċli jekk tiġi sfurzata tirritorna fil-pajjiż tal-oriġini.”

15.

L-Artikolu 19 tal-Ley Orgánica 4/2000 sobre derechos y libertades de los extranjeros en España y su integración social (il-Liġi Organika 4/2000 dwar id-Drittijiet u l-Libertajiet tal-Barranin fi Spanja u l-Integrazzjoni Soċjali Tagħhom) ( 8 ), tal‑11 ta’ Jannar 2000, fil-verżjoni applikabbli għall-kawża prinċipali, jipprovdi:

“1.   Il-permess ta’ residenza għar-riunifikazzjoni tal-familja mogħti lill-konjuġi u lit-tfal riunifikati meta jilħqu l-età tax-xogħol jagħtihom id-dritt li jaħdmu mingħajr il-ħtieġa ta’ iktar proċessi amministrattivi.

2.   Il-konjuġi li jibbenefika mir-riunifikazzjoni tal-familja jista’ jikseb permess ta’ residenza indipendenti meta jkollu l-mezzi finanzjarji suffiċjenti sabiex isostni lilu nnifsu.

F’każ li l-konjuġi mara li tibbenefika mir-riunifikazzjoni tal-familja tkun vittma tal-vjolenza abbażi ta’ sess, tista’ tikseb il-permess ta’ residenza u tax-xogħol indipendenti, mingħajr ma jkollha tiġi ssodisfatta l-kundizzjoni preċedenti, dment li tkun inħarġet ordni ta’ protezzjoni għaliha jew, fin-nuqqas ta’ dan, rapport mill-Ministerio Fiscal (l-Uffiċċju tal-Prosekutur Pubbliku, Spanja) li jindika l-eżistenza ta’ indikazzjonijiet ta’ vjolenza abbażi ta’ sess.

3.   It-tfal li jibbenefikaw mir-riunifikazzjoni tal-familja jistgħu jiksbu permess ta’ residenza indipendenti meta jilħqu l-età maġġuri u jkollhom il-mezzi finanzjarji suffiċjenti sabiex isostnu lilhom innifishom.

4.   Il-forma u l-ammont tal-mezzi finanzjarji meqjusa suffiċjenti biex jippermettu lill-membri tal-familja riunifikata jiksbu permess indipendenti huma ddeterminati b’mod regolamentari.

5.   F’każ li l-isponsor imut, il-membri tal-familja riunifikata jistgħu jiksbu permess ta’ residenza indipendenti taħt kundizzjonijiet li għandhom jiġu ddeterminati.”

16.

L-Artikolu 59 tad-Real Decreto 557/2011 por el que se aprueba el Reglamento de la Ley Orgánica 4/2000, sobre derechos y libertades de los extranjeros en España y su integración social, tras su reforma por Ley Orgánica 2/2009 (id-Digriet Irjali 557/2011 li Japprova r-Regolament tal-Liġi Organika 4/2000, dwar id-Drittijiet u l-Libertajiet tal-Barranin fi Spanja u l-Integrazzjoni Soċjali Tagħhom, wara r-riforma tiegħu bil-Liġi Organika 2/2009) ( 9 ), tal‑20 ta’ April 2011, intitolat “Residenza tal-membri tal-familja riunifikati indipendentement minn dik tal-isponsor”, jipprovdi:

“1.   Il-konjuġi jew is-sieħeb li jibbenefika mir-riunifikazzjoni tal-familja jista’ jikseb permess ta’ residenza u tax-xogħol indipendenti jekk ikun jissodisfa waħda mill-kundizzjonijiet li ġejjin u jekk ma jkollu l-ebda dejn mal-awtoritajiet tat-taxxa jew tas-sigurtà soċjali:

[…]

2.   Barra minn hekk, il-konjuġi jew is-sieħeb jista’ jikseb permess ta’ residenza u tax-xogħol indipendenti fil-każijiet li ġejjin:

3.   Fil-każijiet previsti fil-paragrafu preċedenti, meta, minbarra l-konjuġi jew is-sieħeb, membri oħra tal-familja jkunu bbenefikaw mir-riunifikazzjoni tal-familja, dawn tal-aħħar iżommu l-permess ta’ residenza mogħti u jiddependu, għall-finijiet tat-tiġdid tal-permess ta’ residenza għar-riunifikazzjoni tal-familja, fuq il-membru tal-familja li jgħixu miegħu.

4.   It-tfal u l-minuri li l-isponsor tagħhom huwa r-rappreżentant legali jiksbu permess ta’ residenza indipendenti meta jilħqu l-età maġġuri u jkunu jistgħu juru bil-provi li jinsabu f’waħda miċ-ċirkustanzi deskritti fil-paragrafu 1 ta’ dan l-artikolu, jew meta jkunu laħqu l-età maġġuri u jkunu ilhom residenti fi Spanja għal ħames snin.

[…]”

17.

L-Artikolu 61 tad-Digriet Irjali 557/2011, intitolat “Tiġdid ta’ permessi ta’ residenza għall-finijiet tar-riunifikazzjoni tal-familja”, jipprovdi, fil-paragrafu 3:

“Għandhom jiġu ssodisfatti l-kundizzjonijiet li ġejjin għat-tiġdid ta’ permess ta’ residenza għall-finijiet tar-riunifikazzjoni tal-familja:

18.

Skont il-paragrafu 4 tal-ewwel dispożizzjoni addizzjonali tad-Digriet Irjali 557/2011:

“Fuq il-proposta tal-Kap tas-Secretaría de Estado de Inmigración y Emigración (is-Segretarjat tal-Istat għall-Immigrazzjoni u l-Emigrazzjoni, Spanja), wara li jkun ikkunsidra r-rapport tal-Kap tas-Secretaría de Estado de Seguridad (is-Segretarjat tal-Istat għas-Sigurtà, Spanja) u, fejn xieraq, il-Kapijiet tas-Subsecretarías de Asuntos Exteriores y de Cooperación y de Política Territorial y Administración Pública (is-Sottosegretarjati għall-Affarijiet Barranin, il-Kooperazzjoni u l-Politika Territorjali u l-Amministrazzjoni Pubblika, Spanja), il-Consejo de Ministros (il-Kunsill tal-Ministri, Spanja) jista’, meta jkun iġġustifikat minn ċirkustanzi ekonomiċi, soċjali jew professjonali u f’każijiet mhux irregolati ta’ interess partikolari, joħroġ, wara li jinforma u jikkonsulta lill-Comisión Laboral Tripartita de Inmigración (il-Kummissjoni Tripartita tax-Xogħol dwar l-Immigrazzjoni, Spanja), istruzzjonijiet għall-fini tal-għoti ta’ permessi ta’ residenza temporanju u/jew tax-xogħol, li jistgħu jkunu marbuta ma’ perijodu, impjieg jew post skont it-termini [ta’ dawn l-]istruzzjonijiet, jew awtorizzazzjonijiet ta’ residenza […]. Bl-istess mod, il-Kap tas-Segretarjat tal-Istat għall-Immigrazzjoni u l-Emigrazzjoni, fuq ir-rapport tal-Kap tas-Segretarjat tal-Istat għas-Sigurtà, jista’ jagħti permessi ta’ residenza temporanji individwali meta jkun hemm ċirkustanzi eċċezzjonali mhux previsti minn dan ir-regolament.”

19.

It-tliet rikorrenti fil-kawża prinċipali, omm u żewġ ulied minuri tagħha, kellhom permess ta’ residenza għall-finijiet tar-riunifikazzjoni tal-familja, filwaqt li l-isponsor huwa r-raġel tagħha u l-missier taż-żewġt itfal.

20.

Mid-deċiżjoni tar-rinviju jirriżulta li, fit‑22 ta’ April 2021, l-erba’ membri tal-familja ppreżentaw applikazzjoni għal “permess ta’ residenza fit-tul għall-finijiet tar-riunifikazzjoni tal-familja”.

21.

Permezz ta’ deċiżjoni tas‑27 ta’ Mejju 2021, l-awtorità kompetenti nazzjonali ċaħdet l-applikazzjoni tal-isponsor abbażi tal-eżistenza ta’ fedina penali.

22.

Imbagħad, permezz ta’ deċiżjoni tat‑22 ta’ Ġunju 2021, din l-awtorità ċaħdet l-applikazzjonijiet ppreżentati mir-rikorrenti fil-kawża prinċipali abbażi tal-Artikolu 61 tad-Digriet Irjali 557/2011. Kif jindika t-titolu tiegħu, dan l-artikolu jistabbilixxi r-rekwiżiti għat-tiġdid tal-permessi ta’ residenza għall-finijiet tar-riunifikazzjoni tal-familja. Sa fejn l-isponsor ma kienx għad għandu permess tax-xogħol u/jew ta’ residenza, l-applikazzjoni tiegħu ma kinitx tissodisfa r-rekwiżit stabbilit fil-punt 1 tal-Artikolu 61(3)(b) ta’ dan id-digriet irjali.

23.

Adita mir-rikorrenti fil-kawża prinċipali b’rikors għall-annullament ta’ din id-deċiżjoni, il-qorti tar-rinviju rrilevat li din id-deċiżjoni ġiet adottata mingħajr ma l-awtorità kompetenti nazzjonali wettqet, f’konformità mal-Artikolu 17 tad-Direttiva 2003/86, evalwazzjoni tan-natura u s-saħħa tar-rabtiet familjari tal-persuni kkonċernati, it-tul ta’ żmien tar-residenza tagħhom u l-eżistenza ta’ rabtiet familjari, kulturali u soċjali mal-pajjiż fejn jirrisjedu u mal-pajjiż ta’ oriġini tagħhom.

24.

Issa, skont din il-qorti, peress li l-Artikolu 15(3) tad-Direttiva 2003/86 ma jispeċifikax il-każijiet ta’ “ċirkustanzi partikolarment diffiċli” li jiġġustifikaw l-għoti ta’ permess ta’ residenza awtonomu lill-membri tal-familja ta’ sponsor, ma jistax jiġi eskluż li tali kunċett ikopri s-sitwazzjoni li tirriżulta mit-telf tal-permess ta’ residenza ta’ membri tal-familja li jibbenefikaw minn riunifikazzjoni tal-familja għal raġunijiet lil hinn mill-kontroll tagħhom, speċjalment fil-każ ta’ wlied minuri u persuni f’sitwazzjoni ta’ diskriminazzjoni strutturali fil-pajjiż ta’ oriġini tagħhom, kif ikun il-każ għan-nisa minn ċerti pajjiżi terzi, fejn in-nisa huma miċħuda minn kull protezzjoni.

25.

Madankollu, il-qorti tar-rinviju tinnota, minn naħa, li l-Artikolu 59 tad-Digriet Irjali 557/2011, minkejja n-natura imperattiva tal-formulazzjoni tal-Artikolu 15(3) tad-Direttiva 2003/86, ma jsemmix il-każijiet ta’ “ċirkustanzi partikolarment diffiċli” msemmija f’din l-aħħar dispożizzjoni. Barra minn hekk, filwaqt li l-paragrafu 4 tal-ewwel dispożizzjoni addizzjonali ta’ dan id-digriet irjali jipprevedi l-għoti ta’ permess ta’ residenza f’każijiet eċċezzjonali mhux previsti mir-regolamenti, din id-dispożizzjoni ma jidhirx li tikkonforma mad-Direttiva 2003/86. Fil-fatt, l-għoti ta’ tali permess ta’ residenza jaqa’ f’setgħa ta’ evalwazzjoni skont interpretazzjoni wiesgħa tal-imsemmija dispożizzjoni, li ma tipprekludix it-teħid ta’ deċiżjonijiet dwar permessi ta’ residenza b’mod awtomatiku, u l-ġurisdizzjoni f’dan ir-rigward tiġi attribwita mhux lill-amministrazzjoni periferali tal-Istat, iżda lill-amministrazzjoni pubblika ċentrali.

26.

Min-naħa l-oħra, il-leġiżlazzjoni Spanjola ma jipprevedux proċedura li tippermetti lill-persuni kkonċernati jinvokaw ċirkustanzi individwali jew li tiġi organizzata seduta ta’ smigħ preċedenti tal-minuri, sabiex b’hekk l-awtoritajiet kompetenti nazzjonali jiddeċiedu mingħajr ma jqisu s-sitwazzjoni personali tal-membri tal-familja, il-benefiċjarji tar-riunifikazzjoni tal-familja. Dawn tal-aħħar, għalhekk, isibu ruħhom immedjatament f’sitwazzjoni ta’ irregolarità. Issa, mill-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja jirriżulta li dawn l-awtoritajiet għandhom, qabel ma jadottaw deċiżjoni dwar ir-riunifikazzjoni tal-familja, jivvalutaw iċ-ċirkustanzi partikolari kollha tal-każ, li jeskludi kwalunkwe deċiżjoni awtomatika.

27.

F’dawn iċ-ċirkustanzi, il-Juzgado de lo Contencioso-Administrativo no 5 de Barcelona (il-Qorti Amministrattiva Provinċjali Nru 5 ta’ Barcelona) iddeċidiet li tissospendi l-proċedura quddiemha u li tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domandi preliminari li ġejjin:

28.

Ġew sottomessi osservazzjonijiet bil-miktub mir-rikorrenti fil-kawża prinċipali, mill-Gvern Spanjol u mill-Kummissjoni Ewropea. Dawn il-partijiet ipparteċipaw ukoll fis-seduta li ġiet organizzata fis‑17 ta’ Jannar 2024, li fiha huma wieġbu għall-mistoqsijiet għal risposta orali magħmula mill-Qorti tal-Ġustizzja.

29.

L-ewwel sat-tielet domanda preliminari jikkonċernaw il-kundizzjonijiet tal-applikazzjoni tal-Artikolu 15(3) tad-Direttiva 2003/86 li taħthom l-Istati Membri huma meħtieġa jagħtu lil ċittadini ta’ pajjiżi terzi li jkunu daħlu fi Stat Membru għall-finijiet tar-riunifikazzjoni tal-familja, permess ta’ residenza awtonomu f’każ ta’ “ċirkustanzi partikolarment diffiċli” u, b’mod partikolari, il-portata ta’ dan il-kunċett.

30.

Min-naħa l-oħra, ir-raba’ sas-sitt domanda preliminari jikkonċernaw il-garanziji proċedurali applikabbli meta tiġi adottata deċiżjoni ta’ rifjut ta’ tiġdid tal-permess ta’ residenza tal-membri tal-familja tal-isponsor. Filwaqt li l-qorti tar-rinviju tagħmel riferiment, f’dan ir-rigward, għall-Artikolu 15(3) tad-Direttiva 2003/86, din id-dispożizzjoni ma tikkonċernax il-kundizzjonijiet li taħthom Stat Membru jista’ jirrifjuta li jġedded il-permess ta’ residenza tagħhom, li huma rregolati mill-Artikolu 16(3) ta’ din id-direttiva. Għalhekk nipproponi li l-Qorti tal-Ġustizzja teżamina dawn il-kwistjonijiet mill-perspettiva tal-aħħar artikolu.

31.

Permezz tal-ewwel u t-tielet domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju essenzjalment titlob lill-Qorti tal-Ġustizzja biex tippreċiża jekk it-tieni sentenza tal-Artikolu 15(3) tad-Direttiva 2003/86 għandhiex tiġi interpretata li tfisser li l-eżistenza ta’ “ċirkustanzi partikolarment diffiċli” tista’ tiġi stabbilita awtomatikament jekk iċ-ċirkustanzi jkunu jikkonċernaw wild minuri jew jekk il-membru tal-familja jitlef il-permess ta’ residenza tiegħu għal raġunijiet lil hinn mill-kontroll tiegħu.

32.

Permezz tat-tieni domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju tistaqsi wkoll jekk din id-dispożizzjoni tipprekludix il-leġiżlazzjoni ta’ Stat Membru li ma tipprevedix l-għoti ta’ permess ta’ residenza awtonomu lill-membri tal-familja tal-isponsor meta ċ-ċirkustanzi ta’ dan tal-aħħar ma jkunux biss partikolarment diffiċli minħabba l-preżenza ta’ wlied minuri, iżda jsiru wkoll irregolari bħala riżultat tar-rifjut ta’ tiġdid tal-permess ta’ residenza tiegħu.

33.

Sa fejn l-argumenti mressqa fis-seduta mir-rikorrenti fil-kawża prinċipali urew il-ħtieġa għal kjarifika f’dan ir-rigward, ser nagħmel osservazzjoni preliminari dwar in-natura tad-dritt ta’ residenza mogħti lil ċittadini ta’ pajjiżi terzi li jkunu daħlu fi Stat Membru għall-finijiet tar-riunifikazzjoni tal-familja, abbażi tad-Direttiva 2003/86, qabel ma ninterpreta l-kliem tat-tieni sentenza tal-Artikolu 15(3) tagħha.

34.

Mill-premessi 4 u 6 tad-Direttiva 2003/86 jirriżulta li l-għan ġenerali tagħha huwa li tiffaċilita l-integrazzjoni ta’ ċittadini ta’ pajjiżi terzi fl-Istati Membri billi tiżgura l-protezzjoni tal-familja u, b’mod partikolari, billi tiggarantixxi li l-ħajja tal-familja tibqa’ għaddejja permezz tar-riunifikazzjoni tal-familja ( 10 ). Il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li minn dan l-għan kif ukoll minn qari ta’ din id-direttiva sħiħa, b’mod partikolari l-Artikolu 13(3) u l-Artikolu 16(3) tagħha, jirriżulta li, sakemm il-membri tal-familja kkonċernati ma jkunux akkwistaw dritt awtonomu ta’ residenza abbażi tal-Artikolu 15 ta’ din id-direttiva, id-dritt ta’ residenza tagħhom huwa dderivat minn dak tal-isponsor, intiż sabiex jiffavorixxi l-integrazzjoni ta’ dan tal-aħħar ( 11 ).

35.

Issa, sitwazzjoni bħal dik inkwistjoni, li fiha omm ta’ familja u t-tfal tagħha, li daħlu fi Stat Membru għall-finijiet tar-riunifikazzjoni tal-familja, ma jistgħux iġeddu l-permess ta’ residenza tagħhom minħabba l-iskadenza tal-permess ta’ residenza tal-missier, hija ċirkustanza ordinarja fil-kuntest tar-riunifikazzjoni tal-familja, għal kuntrarju taċ-“ċirkustanzi partikolarment diffiċli” msemmija mil-leġiżlatur tal-Unjoni fit-tieni sentenza tal-Artikolu 15(3) tad-Direttiva 2003/86.

36.

Kif irrileva ġustament il-Gvern Spanjol fis-seduta, il-preżenza ta’ wlied minuri hija ċirkustanza komuni u normali fil-kuntest tar-riunifikazzjoni tal-familja ta’ ċittadini ta’ pajjiżi terzi. Jekk jiġi aċċettat li ċ-ċirkustanza tagħhom tista’, fiha nnifisha, taqa’ taħt “ċirkustanzi partikolarment diffiċli”, skont it-tifsira ta’ dan l-artikolu, dan ikun jinjora l-għanijiet espressi b’dan il-mod f’din id-direttiva, peress li l-ulied minuri jkunu jibbenefikaw minn dritt ta’ residenza awtonomu u jkunu awtorizzati jibqgħu fit-territorju tal-Istat Membru ospitanti, filwaqt li l-ġenitur tagħhom ikun jista’ jintalab jitlaq.

37.

Barra minn hekk, il-fatt li l-membri tal-familja tal-isponsor jitilfu l-permess ta’ residenza tagħhom għal raġunijiet lil hinn mill-kontroll tagħhom huwa inerenti fin-natura dderivata tad-dritt ta’ residenza tagħhom. Għalhekk, fil-kuntest tal-kawża li wasslet għas-sentenza Y. Z. et (Frodi fir-riunifikazzjoni tal-familja), sa fejn il-membri tal-familja ta’ sponsor kienu tilfu l-permess ta’ residenza tagħhom minħabba frodi mwettqa minn dan tal-aħħar li ma kinux jafu biha, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li, fid-dawl tal-“importanza ċentrali tal-isponsor fis-sistema stabbilita mid-Direttiva 2003/86”, huwa konformi mal-għanijiet imfittxija minn din id-direttiva u mil-loġika tagħha li din il-frodi jista’ jkollha riperkussjonijiet fuq il-proċess ta’ riunifikazzjoni tal-familja u, b’mod partikolari, taffettwa il-permessi ta’ residenza mogħtija lill-membri tal-familja ta’ dan l-isponsor, anki jekk dawn tal-aħħar ma kinux jafu dwar il-frodi li huwa wettaq ( 12 ). Dawn il-prinċipji huma applikabbli b’analoġija għal ċirkustanza bħal dik inkwistjoni, li fiha l-membri tal-familja li daħlu fi Stat Membru għall-finijiet tar-riunifikazzjoni tal-familja ma jistgħux iġeddu l-permess ta’ residenza tagħhom minħabba li l-isponsor tilef id-dritt ta’ residenza tiegħu b’konsegwenza tat-twettiq ta’ reat kriminali.

38.

F’dan il-mument huwa meħtieġ li jiġi eżaminat sa liema punt il-kundizzjoni relatata mal-eżistenza ta’ “ċirkustanzi partikolarment diffiċli”, stabbilita fit-tieni sentenza tal-Artikolu 15(3) tal-imsemmija direttiva, tista’ tiġi ssodisfatta.

39.

It-tieni sentenza tal-Artikolu 15(3) tad-Direttiva 2003/86 kienet intenzjonata mil-leġiżlatur tal-Unjoni bħala dispożizzjoni obbligatorja. Skont din id-dispożizzjoni, l-eżistenza ta’ “ċirkustanzi partikolarment diffiċli” għal persuni li jidħlu fi Stat Membru għall-finijiet tar-riunifikazzjoni tal-familja hija l-unika kundizzjoni sostantiva meħtieġa għall-għoti ta’ permess ta’ residenza awtonomu. Issa, la dan l-artikolu u lanqas kwalunkwe dispożizzjoni oħra ta’ din id-direttiva ma fihom definizzjoni tal-kunċett ta’ “ċirkustanzi partikolarment diffiċli” u lanqas ma jagħtu eżempju ta’ tali ċirkostanzi, għall-kuntrarju tal-Artikolu 13(2)(c) tad-Direttiva 2004/38/KE ( 13 ), li jagħmel riferiment espliċitu għall-membri tal-familja ta’ ċittadin tal-Unjoni li huma vittmi ta’ vjolenza domestika. Fil-ġurisprudenza tagħha, il-Qorti tal-Ġustizzja għalhekk għamlet riferiment għall-interpretazzjoni adottata mill-Kummissjoni fil-punt 5.3 tal-linji gwida tagħha, li tiċċita bħala eżempju ta’ “ċirkustanzi partikolarment diffiċli” l-każijiet ta’ vjolenza domestika ( 14 ).

40.

Waqt is-seduta, il-Gvern Spanjol sostna li l-portata tal-kunċett ta’ “ċirkustanzi partikolarment diffiċli” tista’ tiġi ddeterminata b’mod unilaterali mill-Istati Membri. Ma naqbilx ma’ din il-fehma. Inqis, fil-fatt, li dan il-kunċett użat fit-tieni sentenza tal-Artikolu 15(3) tad-Direttiva 2003/86 għandu jitqies bħala kunċett awtonomu tad-dritt tal-Unjoni. Fis-sitwazzjoni opposta, kieku l-Istati Membri kellhom marġni ta’ evalwazzjoni biex jiddefinixxu ċ-ċirkustanzi li jikkostitwixxu tali sitwazzjoni, id-disparitajiet fil-leġiżlazzjonijiet nazzjonali jkunu jirriskjaw li jikkompromettu l-portata u l-effett utli tal-obbligu impost fuqhom b’dan il-mod. Barra minn hekk, għandu jiġi kkonstatat li l-Artikolu 15(3) ta’ din id-direttiva ma jagħmilx riferiment għad-dritt tal-Istati Membri li jiddefinixxu l-imsemmi kunċett, għall-kuntrarju tal-Artikolu 15(4) tal-imsemmija direttiva. Huwa essenzjali li ssir distinzjoni bejn dawn iż-żewġ dispożizzjonijiet. It-tieni sentenza tal-Artikolu 15(3) tad-Direttiva 2003/86 tirrikonoxxi dritt għall-benefiċċju tal-membru tal-familja kkonċernat billi tirrikjedi li l-Istati Membri jadottaw dispożizzjonijiet li jiggarantixxu l-għoti ta’ permess ta’ residenza awtonomu f’każ ta’ “ċirkustanzi partikolarment diffiċli”. Il-leġiżlatur tal-Unjoni għalhekk jistabbilixxi kundizzjoni sostantiva essenzjali għall-għoti ta’ tali permess ta’ residenza. Min-naħa l-oħra, l-Artikolu 15(4) ta’ din id-direttiva għandu skop differenti billi jagħti lill-Istati Membri r-responsabbiltà li jiddefinixxu, fid-dritt nazzjonali tagħhom, il-kundizzjonijiet li taħthom huwa possibbli li jiġi invokat dan id-dritt kif ukoll il-proċeduri għall-eżerċizzju tiegħu, suġġett għall-osservanza tal-prinċipju ta’ proporzjonalità u tal-għan u l-effett utli tal-imsemmija direttiva ( 15 ).

41.

F’dan ir-rigward, jidhirli li huwa neċessarju li tiġi applikata l-ġurisprudenza stabbilita tal-Qorti tal-Ġustizzja, li skontha mir-rekwiżiti kemm tal-applikazzjoni uniformi tad-dritt tal-Unjoni kif ukoll tal-prinċipju ta’ ugwaljanza jirriżulta li l-kliem ta’ dispożizzjoni tad-dritt tal-Unjoni li ma tinkludi ebda riferiment espliċitu għad-dritt tal-Istati Membri sabiex jiġu stabbiliti t-tifsira u l-portata tagħha għandhom normalment jingħataw interpretazzjoni awtonoma u uniformi fl-Unjoni kollha ( 16 ). Għal dan l-għan, peress li d-Direttiva 2003/86 ma tiddefinixxix il-kunċett ta’ “ċirkustanzi partikolarment diffiċli”, dan għandu jiġi interpretat, f’konformità mal-ġurisprudenza stabbilita, skont it-tifsira abitwali tiegħu fil-lingwaġġ ta’ kuljum, filwaqt li jittieħdu inkunsiderazzjoni l-kuntest li jintuża fih u l-għanijiet imfittxija mil-leġiżlazzjoni li jagħmel parti minnha ( 17 ).

42.

Ser nibda l-analiżi tiegħi b’eżami tal-għan tat-tieni sentenza tal-Artikolu 15(3) tad-Direttiva 2003/86. Tabilħaqq, il-kundizzjoni relatata mal-eżistenza ta’ “ċirkustanzi partikolarment diffiċli” għandha fuq kollox tiġi interpretata fid-dawl tal-għan li ssegwi din id-dispożizzjoni, jiġifieri l-protezzjoni tal-membri tal-familja tal-isponsor.

43.

Infakkar li, f’konformità mal-premessi 4 u 6 ta’ din id-direttiva, id-dritt għar-riunifikazzjoni tal-familja għandu l-għan, b’mod partikolari, li jiggarantixxi l-protezzjoni tal-familja billi jiżgura li tibqa’ għaddejja l-ħajja tal-familja jew il-ħolqien tal-ħajja tal-familja fl-Istat Membru ospitanti ( 18 ). Dan id-dritt għalhekk jagħmilha possibbli li jiġi garantit għal kulħadd id-dritt ta’ għajxien mal-familja tiegħu f’dan l-Istat.

44.

Madankollu, dan id-dritt ma huwiex assolut u l-leġiżlatur tal-Unjoni jipprevedi restrizzjonijiet leġittimi fuq l-eżerċizzju tiegħu. Għalhekk, fil-premessa 2 tad-Direttiva 2003/86, huwa enfasizzat li l-miżuri li jikkonċernaw ir-riunifikazzjoni tal-familja għandhom jiġu eżerċitati b’rispett għad-drittijiet fundamentali minquxa, b’mod partikolari, fil-Karta. Dawn il-miżuri għandhom għalhekk jiġu eżerċitati b’rispett għad-dritt għad-dinjità tal-bniedem minqux fl-Artikolu 1 tal-Karta, id-dritt għall-integrità tal-persuna, imsemmi fl-Artikolu 2 tagħha, il-projbizzjoni tat-tortura jew tat-trattamenti inumani jew degradanti stabbilita fl-Artikolu 4 tal-Karta, kif ukoll id-drittijiet tat-tfal minquxa fl-Artikolu 24 tagħha. Barra minn hekk, fil-premessa 11 ta’ din id-direttiva, il-leġiżlatur tal-Unjoni jirrikonoxxi b’mod espliċitu d-dritt tal-Istati Membri li jadottaw “miżuri ristrettivi” għad-dritt tar-riunifikazzjoni tal-familja fejn dan ikun iġġustifikat mir-rispett għall-valuri u l-prinċipji li jirrakkomandaw dawn, b’mod partikolari fir-rigward tad-drittijiet tan-nisa u t-tfal. Għalhekk, awtorità kompetenti nazzjonali tista’, abbażi tal-Artikolu 4(4) u (5) tal-imsemmija direttiva, topponi applikazzjonijiet għar-riunifikazzjoni tal-familja ta’ konjuġi, fejn dan tal-aħħar ikun meħtieġ li jgħix flimkien mal-konjuġi l-oħra tal-isponsor (unitajiet domestiċi poligami) jew fejn ma jkunx laħaq l-età minima meħtieġa għal dan il-għan mill-Istat Membru, sabiex jiġu evitati żwiġijiet furzati.

45.

Inqis li l-miżura introdotta mil-leġiżlatur tal-Unjoni fit-tieni sentenza tal-Artikolu 15(3) tad-Direttiva 2003/86 għandha għan identiku, jiġifieri l-protezzjoni tal-membri tal-familja, iżda fi stadju iktar tard fil-proċedura, meta dawn tal-aħħar ikunu diġà daħlu fit-territorju tal-Istat Membru ospitanti għall-finijiet tar-riunifikazzjoni tal-familja. L-għoti ta’ permess ta’ residenza awtonomu huwa għalhekk miżura ta’ protezzjoni fir-rigward tal-membru tal-familja espost għal “ċirkustanzi partikolarment diffiċli” minħabba fatturi relatati mal-familja ( 19 ).

46.

Minn dan jirriżulta li l-għoti ta’ permess ta’ residenza awtonomu abbażi tat-tieni sentenza tal-Artikolu 15(3) tad-Direttiva 2003/86 jirrikjedi l-istabbiliment ta’ ħtieġa reali għall-protezzjoni tal-membri tal-familja.

47.

Eżami tal-kliem stess kif ukoll tal-kuntest li fih jintużaw mil-leġiżlatur tal-Unjoni f’dan l-artikolu jippermetti li tiġi ddeterminata b’iktar preċiżjoni l-portata tal-kundizzjoni relatata mal-eżistenza ta’ “ċirkustanzi partikolarment diffiċli”.

48.

Fl-ewwel lok, fis-sens tas-soltu tiegħu, il-kelma “situation (ċirkustanzi)” jirreferi għall-ġrajjiet, iċ-ċirkustanzi u r-relazzjonijiet konkreti kollha li fihom tinsab il-persuna jew il-grupp ta’ persuni kkonċernati ( 20 ). Fis-seduta, ġie sostnut li t-terminu “situation” għandu jirreferi primarjament għaċ-“ċirkustanzi tal-familja”, fid-dawl tal-għan u l-għanijiet tad-Direttiva 2003/86. Jien naqbel ma’ din il-perspettiva sa fejn jidhirli li huwa essenzjali li ssir distinzjoni bejn is-sitwazzjonijiet li jaqgħu fil-kamp ta’ applikazzjoni ta’ din id-direttiva u dawk li jaffaċċja ċittadin ta’ pajjiż terz għal raġunijiet differenti, pereżempju minħabba l-eżistenza ta’ riskju ta’ persekuzzjoni jew dannu serju f’każ ta’ ritorn lejn il-pajjiż ta’ oriġini tiegħu, irregolat mid-Direttiva 2011/95/UE ( 21 ) jew minħabba li kien vittma tat-traffikar tal-bnedmin, li huwa rregolat mid-Direttiva 2004/81/KE ( 22 ). Il-Kummissjoni għalhekk tenfasizza, fil-linji gwida tagħha, li dawn iċ-“ċirkustanzi partikolarment diffiċli”“jridu jkunu kkawżati minn sitwazzjoni familjali jew mit-tkissir tagħha, mhux fil-każ ta’ diffikultajiet b’kawżi oħra” ( 23 ). Madankollu, jidhirli li huwa iktar ġust li wieħed jikkunsidra li l-kelma “situation” imsemmija fit-tieni sentenza tal-Artikolu 15(3) tad-Direttiva 2003/86 tirreferi għal “fatturi relatati mal-familja”. Fil-fatt, nemmen li, f’ħafna leġiżlazzjonijiet nazzjonali, b’mod partikolari dawk fiskali u soċjali, iżda wkoll fil-lingwa ta’ kuljum, il-kunċett ta’ “ċirkustanzi tal-familja” jirreferi għall-kompożizzjoni u l-istruttura tal-unità domestika. Min-naħa l-oħra, il-kunċett ta’ “fatturi relatati mal-familja” jagħmilha possibbli li jitqiesu elementi oħra, bħall-esperjenza tal-familja, l-eżistenza ta’ kunflitti fil-familji jew l-aġir ta’ kull membru tal-familja.

49.

Fit-tieni lok, il-leġiżlatur tal-Unjoni jirreferi għal sitwazzjonijiet li jiddeskrivi bħala “partikolarment diffiċli”, filwaqt li l-Kummissjoni tirreferi fix-xogħlijiet preparatorji tagħha għal “ċirkustanzi partikolarment diffiċli” ( 24 ) jew “ċirkustanza[/i] ta’ diffikultà” ( 25 ) [traduzzjoni mhux uffiċjali]. Jidhirli għalhekk li “ċirkustanzi partikolarment diffiċli” għandhom ikunu kkaratterizzati mill-eżistenza ta’ ċirkustanzi li, min-natura tagħhom, jippreżentaw livell għoli ta’ gravità jew tbatija għall-membru tal-familja kkonċernat jew li jesponuh għal livell għoli ta’ prekarjetà jew vulnerabbiltà u li, għalhekk, huma ta’ natura eċċezzjonali.

50.

Fil-kuntest tal-Artikolu 15(3) tad-Direttiva 2003/86, tali sitwazzjoni tista’ tiġi stabbilita meta l-membru tal-familja jiġi mċaħħad, de facto jew de jure, mill-protezzjoni tal-familja tiegħu.

51.

Fl-ewwel każ iċ-“ċirkustanzi partikolarment diffiċli” jirriżultaw mill-ksur tar-rabta tal-familja mal-isponsor u t-telf tad-dritt ta’ residenza tal-membru tal-familja li dan jiġġenera. L-okkorrenza ta’ ċirkustanza bħal din imbagħad tikkostitwixxi ċirkustanza aggravanti, li tiġġustifika l-għażla disponibbli għall-Istati Membri li jagħtu permess ta’ residenza awtonomu f’każ ta’ rmulija, divorzju, separazzjoni jew mewt tal-isponsor, irrikonoxxut fl-ewwel sentenza tal-Artikolu 15(3) ta’ din id-direttiva, li jsir obbligu fit-tieni sentenza ta’ dan l-artikolu ( 26 ).

52.

Dan jista’ jkun il-każ fejn id-divorzju jew is-separazzjoni jesponu lill-persuna kkonċernata, f’każ ta’ ritorn lejn il-pajjiż ta’ oriġini tagħha, għar-riskju li ma tibqax tista’ ssostni lilha nnifisha jew lit-tfal tagħha, minħabba l-istatus soċjali tagħha jew is-sitwazzjoni f’dak il-pajjiż, jew għar-riskju li ma tibqax tara lit-tfal tagħha. Dan jista’ jkun ukoll il-każ, kif tirrileva l-Kummissjoni fix-xogħlijiet preparatorji tagħha ( 27 ), meta mara armla, divorzjata jew miċħuda tkun suġġetta għal “ċirkustanzi partikolarment diffiċli” jew għal “ċirkustanza[/i] ta’ diffikultà” [traduzzjoni mhux uffiċjali] jekk tkun imġiegħla tirritorna lejn il-pajjiż ta’ oriġini tagħha.

53.

It-tieni każ huwa meta ċ-“ċirkustanzi partikolarment diffiċli” li fihom isib ruħu l-membru tal-familja kkonċernat jirriżultaw, għall-kuntrarju, mill-(kontinwazzjoni tal-)ħajja tal-familja tiegħu mal-isponsor, li jagħmilha inaċċettabbli li d-dritt ta’ residenza tiegħu ikun idderivat minn dak tal-isponsor. Tali sitwazzjoni għalhekk tirrikjedi li l-Istat Membru ospitanti jagħti liċ-ċittadin ta’ pajjiż terz, li jkun qiegħed jirrisjedi fit-territorju tiegħu abbażi tar-riunifikazzjoni tal-familja, id-dritt ta’ residenza mingħajr l-isponsor, għal perijodu ta’ żmien u skont il-kundizzjonijiet stabbiliti mid-dritt nazzjonali tiegħu.

54.

Għalhekk, huwa paċifiku, fid-dawl tax-xogħlijiet preparatorji tad-Direttiva 2003/86 u tal-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja ( 28 ), li n-nisa vittmi tal-vjolenza domestika jinsabu f’“ċirkustanzi partikolarment diffiċli”, skont it-tifsira tat-tieni sentenza tal-Artikolu 15(3) ta’ din id-direttiva ( 29 ). Lil hinn mill-atti ta’ vjolenza li jisfaw vittmi tagħhom, il-gravità tas-sitwazzjoni tagħhom hija enfasizzata mill-fatt li huma dipendenti fuq min iwettaq dawn l-atti għad-dritt ta’ residenza tagħhom fl-Istat Membru ospitanti. L-għoti ta’ permess ta’ residenza awtonomu huwa għalhekk miżura ta’ protezzjoni sabiex jiġi evitat li membru tal-familja ( 30 ) jiġi skoraġġut milli jitlaq mid-dar taż-żwieġ u jressaq ilment, minħabba l-biża’ li jitlef l-istatus ġuridiku tiegħu ( 31 ). Jien nindika li l-Artikolu 59(1) tal-Konvenzjoni dwar il-Prevenzjoni u l-Ġlieda Kontra l-Vjolenza fuq in-Nisa u l-Vjolenza Domestika wkoll jipponta f’din id-direzzjoni ( 32 ).

55.

Forom oħra ta’ vjolenza domestika jistgħu jesponu lill-membru tal-familja, li l-istatus ta’ residenza tiegħu jiddependi fuq dak tal-isponsor, għal sitwazzjoni ugwalment diffiċli. Il-vjolenza domestika tista’ tkun fiżika, sesswali, psikoloġika u tista’ tirriżulta fi sfruttament finanzjarju. Tista’ tkopri wkoll ċirkustanzi li fihom il-membru tal-familja jkun il-vittma ta’ abbuż jew negliġenza, vjolenza bbażata fuq l-unur u żwieġ furzat, jiġi sseparat b’mod furzat mit-tifel jew tifla tagħha, ikun espost għal riskju ta’ mutilazzjoni ġenitali femminili ( 33 ) jew abort furzat jew li jitkeċċa mid-dar, li jċaħħad lil din il-persuna mill-opportunità li ssostni lilha nnifisha u li tgħix fil-pajjiż ta’ oriġini tagħha mingħajr l-għajnuna ta’ persuna terza. Tali sitwazzjonijiet jagħmluha inaċċettabbli li tinżamm ir-relazzjoni ta’ dipendenza implikata mid-dritt ta’ residenza dderivat u tiġġustifika l-għoti ta’ permess ta’ residenza awtonomu.

56.

Ma huwiex possibbli li tingħata hawnhekk lista eżawrjenti ta’ “ċirkustanzi partikolarment diffiċli” li għalihom jista’ jiġi espost il-membru tal-familja tal-isponsor. Kif irrileva l-Avukat Ġenerali Wathelet fil-konklużjonijiet tiegħu fil-kawża NA ( 34 ), dawn huma “ċirkustanzi partikolari li jimmeritaw li jiġu protetti” ( 35 ). Dawn iċ-ċirkustanzi jistgħu jvarjaw minn Stat Membru għal ieħor, minn perijodu għal ieħor u minn każ għal ieħor u l-awtorità kompetenti nazzjonali għandha, barra minn hekk, tingħata l-marġni ta’ evalwazzjoni meħtieġ biex tkejjel, f’kull każ individwali, il-grad tal-gravità jew tat-tbatija taċ-ċirkustanzi li taffaċċja l-persuna kkonċernata jew il-livell ta’ prekarjetà jew vulnerabbiltà li hija esposta għalih.

57.

Fid-dawl ta’ dawn il-kunsiderazzjonijiet kollha, inqis li t-tieni sentenza tal-Artikolu 15(3) tad-Direttiva 2003/86 għandha tiġi interpretata bħala li tfisser li l-kundizzjoni relatata mal-eżistenza ta’ “ċirkustanzi partikolarment diffiċli” tirrikjedi li jiġi stabbilit li ċittadin ta’ pajjiż terz li jkun qiegħed jirrisjedi fit-territorju tal-Istat Membru ospitanti abbażi tar-riunifikazzjoni tal-familja jaffaċċja, minħabba fatturi tal-familja, ċirkustanzi li jippreżentaw, min-natura tagħhom, grad għoli ta’ gravità jew tbatija jew li jesponuh għal livell għoli ta’ prekarjetà jew vulnerabbiltà, u b’hekk joħolqu għalih ħtieġa reali għal protezzjoni permezz tal-għoti ta’ permess ta’ residenza awtonomu.

58.

Suġġett għal eżami individwalizzat tas-sitwazzjoni, is-sempliċi fatt li din tikkonċerna wlied minuri jew li l-membri tal-familja tal-isponsor tilfu l-permess ta’ residenza tagħhom għal raġunijiet lil hinn mill-kontroll tagħhom ma huwiex biżżejjed biex tiġi stabbilita l-eżistenza ta’ “ċirkustanzi partikolarment diffiċli”, skont it-tifsira ta’ dan l-artikolu.

59.

Din l-interpretazzjoni tagħmel l-eżami tat-tieni domanda preliminari irrilevanti.

60.

Infakkar li, permezz ta’ din id-domanda, il-qorti tar-rinviju tistaqsi lill-Qorti tal-Ġustizzja jekk it-tieni sentenza tal-Artikolu 15(3) tad-Direttiva 2003/86 għandhiex tiġi interpretat fis-sens li tipprekludi l-leġiżlazzjoni ta’ Stat Membru li ma tipprevedix l-għoti ta’ permess ta’ residenza awtonomu lill-membri tal-familja tal-isponsor meta ċ-ċirkustanzi ta’ dan tal-aħħar f’dan l-Istat, li huma partikolarment diffiċli minħabba l-preżenza ta’ wlied minuri, isiru wkoll irregolari wara r-rifjut ta’ tiġdid tal-permess ta’ residenza tiegħu.

61.

Din id-domanda hija bbażata fuq il-premessa li r-rikorrenti fil-kawża prinċipali jsibu ruħhom f’“ċirkustanzi partikolarment diffiċli”, skont it-tifsira tat-tieni sentenza tal-Artikolu 15(3) ta’ din id-direttiva, fuq il-bażi li jikkonċernaw żewġ ulied minuri. Issa, għar-raġunijiet li għadni kif spjegajt, din iċ-ċirkustanza waħedha ma hijiex suffiċjenti sabiex jiġi stabbilit id-dritt għal permess ta’ residenza awtonomu, skont it-tifsira tat-tieni sentenza tal-Artikolu 15(3) tal-imsemmija direttiva. F’ċirkustanza bħal din, il-membri tal-familja tal-isponsor jaqgħu taħt id-dispożizzjonijiet tad-Direttiva 2008/115/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tas‑16 ta’ Diċembru 2008 dwar standards u proċeduri komuni fl-Istati Membri għar-ritorn ta’ ċittadini ta’ pajjiżi terzi li jkunu qegħdin fil-pajjiż illegalment ( 36 ), u jibbenefikaw mid-drittijiet u l-garanziji li hemm fihom.

62.

Permezz tar-raba’ sas-sitt domanda preliminari tagħha, il-qorti tar-rinviju essenzjalment tistaqsi lill-Qorti tal-Ġustizzja jekk l-Artikolu 17 tad-Direttiva 2003/86, moqri fid-dawl tal-Artikoli 7, 24, 33 u 47 tal-Karta, għandux jiġi interpretat bħala li jipprekludi leġiżlazzjoni nazzjonali li tippermetti lill-awtorità kompetenti nazzjonali tirrifjuta applikazzjoni għat-tiġdid ta’ permess ta’ residenza ppreżentata mill-membri tal-familja tal-isponsor mingħajr ma l-ewwel twettaq eżami individwalizzat tal-applikazzjoni tagħhom, li matulu jinstemgħu l-membri tal-familja u, b’mod partikolari, l-ulied minuri.

63.

F’konformità mal-Artikolu 16(3) tad-Direttiva 2003/86, “[l]-Istati Membri jistgħu […] jirrifjutaw li jġeddu l-permess ta’ residenza ta’ membru tal-familja fejn ir-residenza ta’ l-isponsor’s tasal fi tmiemha u l-membru tal-familja għad ma jgawdix dritt ta’ residenza awtonomu taħt l-Artikolu 15”.

64.

Fir-rigward tal-eżami li l-awtoritajiet kompetenti nazzjonali għandhom iwettqu fir-rigward tal-applikazzjoni għat-tiġdid tal-permess ta’ residenza tal-membri tal-familja, jirriżulta mill-Artikolu 16(3) ta’ din id-direttiva u, b’mod partikolari, mill-użu tal-kliem “jistgħu […] jirrifjutaw li jġeddu” f’din id-dispożizzjoni li l-Istati Membri jgawdu marġni ta’ evalwazzjoni f’dan ir-rigward ( 37 ). Madankollu, infakkar li dawn tal-aħħar jistgħu jeżerċitaw dan id-dritt biss skont il-prinċipju ta’ proporzjonalità u l-għan u l-effett utli tal-imsemmija direttiva ( 38 ).

65.

Barra minn hekk, huwa paċifiku li d-Direttiva 2003/86, bħal kull att tad‑dritt tal‑Unjoni, għandu jiġi implimentat f’konformità mad‑drittijiet fundamentali. Għalhekk mill-premessa 2 ta’ din id-direttiva jirriżulta li l-miżuri li jikkonċernaw ir-riunifikazzjoni tal-familja għandhom jiġu adottati f’konformità mad-drittijiet fundamentali u l-prinċipji rrikonoxxuti mill-Karta ( 39 ), u għandhom b’mod partikolari jiżguraw id-dritt għar-rispett għall-ħajja privata u tal-familja, garantit fl-Artikolu 7 tal-Karta. Skont il-ġurisprudenza stabbilita, dan l-artikolu għandu jinqara wkoll flimkien mad-drittijiet fundamentali tat-tfal kif stabbiliti fl-Artikolu 24 tal-Karta ( 40 ).

66.

Minn dan jirriżulta li l-eżami tal-applikazzjoni għat-tiġdid tal-permess ta’ residenza tal-membri tal-familja tal-isponsor għandu jsir f’konformità mad-drittijiet fundamentali u, b’mod partikolari, mal-Artikoli 7 u 24 tal-Karta ( 41 ).

67.

Fid-dawl tar-rekwiżiti msemmija iktar ’il fuq, il-Qorti tal-Ġustizzja tiddeċiedi li l-awtoritajiet kompetenti nazzjonali għandhom jagħmlu valutazzjoni bbilanċjata u raġonevoli tal-interessi kollha involuti ( 42 ).

68.

Huwa f’dan il-kuntest li l-Artikolu 17 tad-Direttiva 2003/86 jirrikjedi b’mod ċar ħafna li l-awtorità kompetenti nazzjonali twettaq eżami individwalizzat tal-applikazzjoni għat-tiġdid tal-permess ta’ residenza ppreżentata minn membru tal-familja tal-isponsor ( 43 ). L-għan ta’ dan l-eżami huwa li jistabbilixxi jekk hemmx raġunijiet għaliex din l-awtorità għandha tirrifjuta li ġġedded il-permess ta’ residenza tal-membru tal-familja. Lil hinn mill-elementi msemmija b’mod espliċitu fl-Artikolu 17 ta’ din id-direttiva, il-Qorti tal-Ġustizzja, bħall-Kummissjoni fil-linji gwida tagħha, teżiġi li l-imsemmija awtorità għandha tqis l-elementi rilevanti kollha tal-każ u tagħti attenzjoni partikolari lill-interessi tat-tfal ikkonċernati u lit-tħassib għall-promozzjoni tal-ħajja tal-familja ( 44 ).

69.

Skont il-Qorti tal-Ġustizzja, din l-evalwazzjoni għandha tagħmilha possibbli li jitwettaq “eżami konkret tas-sitwazzjoni ta’ kull applikant” ( 45 ). Meta l-applikazzjoni għat-tiġdid tal-permess ta’ residenza tal-membru tal-familja tiġi rrifjutata bħala riżultat tat-telf tal-permess ta’ residenza tal-isponsor, nemmen li dan l-eżami għandu jagħmilha possibbli li jiġi evalwat jekk hemmx raġunijiet li jiġġustifikaw li l-awtorità kompetenti nazzjonali toħroġlu permess ta’ residenza awtonomu, skont l-Artikolu 15(3) tad-Direttiva 2003/86. Tabilħaqq, filwaqt li l-Istati Membri għandhom marġni ta’ evalwazzjoni sabiex jirrifjutaw it-tiġdid ta’ permess ta’ residenza jew jiddefinixxu l-kundizzjonijiet applikabbli għall-għoti ta’ permess ta’ residenza awtonomu, din il-libertà hija limitata mill-obbligu li titqies is-sitwazzjoni speċifika tal-membru tal-familja li jkun espost jew li jirriskja li jiġi espost għal “ċirkustanzi partikolarment diffiċli”, skont it-tifsira tat-tieni sentenza tal-Artikolu 15(3) ta’ din id-direttiva, u li jinħareġ permess ta’ residenza fejn dawn iċ-ċirkustanzi jirrikjedu dan.

70.

F’dan il-każ, is-sitwazzjoni tikkonċerna omm ta’ familja akkumpanjata miż-żewġ ulied minuri tagħha li l-“permess ta’ residenza fit-tul għall-finijiet tar-riunifikazzjoni tal-familja” tagħhom ma ngħatax u li l-permess ta’ residenza tagħhom għalhekk ma ġiex imġedded minħabba r-rifjut tal-għoti ta’ permess ta’ residenza fit-tul lill-missier, l-isponsor. F’dawn iċ-ċirkustanzi, l-awtorità kompetenti nazzjonali għandha tqis is-sitwazzjoni tal-familja u, b’mod partikolari, is-saħħa tar-rabtiet tal-familja. Għandha tqis ukoll it-tul tar-residenza tagħhom kif ukoll l-eżistenza ta’ rabtiet familjari, ekonomiċi, kulturali u soċjali kemm fl-Istat Membru ospitanti kif ukoll fil-pajjiż ta’ oriġini ( 46 ), il-post tat-twelid tat-tfal ( 47 ) u, fejn applikabbli, l-età tagħhom meta waslu fl-Istat Membru ospitanti, u jekk trabbewx u ġewx edukati hemmhekk. Għandha titqies ukoll informazzjoni ġenerali u speċifika rilevanti dwar iċ-ċirkustanzi fil-pajjiż ta’ oriġini tagħhom, bħall-kundizzjonijiet tal-għajxien tagħhom, l-istatus soċjali tagħhom jew l-aspetti kulturali speċifiċi ta’ dak il-pajjiż ( 48 ), peress li l-qorti tar-rinviju tenfasizza r-riskju ta’ diskriminazzjoni strutturali li l-omm tista’ tiġi suġġetta għaliha f’dak il-pajjiż. Fl-aħħar nett, għandha tqis ir-raġunijiet għaliex il-permessi ta’ residenza tagħhom ma ġġeddux, marbuta mal-eżistenza ta’ fedina penali fil-każ tal-missier tal-familja ( 49 ).

71.

Hija l-qorti tar-rinviju li għandha tivverifika jekk id-deċiżjoni kkontestata fil-kawża prinċipali, li biha l-awtorità kompetenti nazzjonali rrifjutat li ġġedded il-permess ta’ residenza tal-omm u ż-żewġ uliedha għall-finijiet tar-riunifikazzjoni tal-familja bħala riżultat tat-telf tal-permess ta’ residenza tal-missier, hijiex iġġustifikata fid-dawl ta’ dawn il-kunsiderazzjonijiet jew jekk lil dawn tal-aħħar għandux, f’dan id-dawl, jinħarġilhom permess ta’ residenza awtonomu.

72.

Id-Direttiva 2003/86 ma tispeċifikax jekk, u, jekk ikun il-każ, taħt liema kundizzjonijiet, il-membri tal-familja tal-isponsor jistgħu jinstemgħu qabel ma tiġi adottata deċiżjoni li tirrifjuta t-tiġdid tal-permess ta’ residenza tagħhom u, b’mod partikolari, il-mod li bih jistgħu jinvokaw iċ-ċirkustanzi msemmija fl-Artikolu 17 ta’ din id-direttiva.

73.

Madankollu, mill-ġurisprudenza stabbilita jirriżulta li d-dritt għal smigħ għandu jiġi rrispettat, anki fejn il-leġiżlazzjoni applikabbli ma tipprevedix b’mod espliċitu tali formalità, sa fejn din il-leġiżlazzjoni taqa’ fil-kamp ta’ applikazzjoni tad-dritt tal-Unjoni ( 50 ).

74.

F’dan ir-rigward, il-Qorti tal-Ġustizzja repetutament iddeċidiet li d-dritt għal smigħ fi kwalunkwe proċedura jifforma parti integrali mir-rispett għad-drittijiet tad-difiża, li jikkostitwixxi prinċipju fundamentali tad-dritt tal-Unjoni minqux fl-Artikolu 47 tal-Karta ( 51 ). Dan id-dritt jiggarantixxi lil kull persuna l-possibbiltà li tesprimi, b’mod utli u effettiv, il-perspettiva tagħha matul il-proċedura amministrattiva u qabel tittieħed kwalunkwe deċiżjoni li tista’ taffettwa l-interessi tagħha b’mod negattiv ( 52 ). Issa, deċiżjoni li biha l-applikazzjoni għat-tiġdid ta’ permess ta’ residenza tiġi rrifjutata hija deċiżjoni li tista’ taffettwa b’mod negattiv l-interessi tal-membri tal-familja tal-isponsor.

75.

Minn dan jirriżulta li l-Istati Membri huma meħtieġa jisimgħu lill-membri tal-familja tal-isponsor qabel ma jadottaw deċiżjoni li permezz tagħha ma jiġġeddidx il-permess ta’ residenza tagħhom ( 53 ).

76.

Għalkemm, skont il-ġurisprudenza stabbilita, id-dritt għal smigħ ma jimplikax neċessarjament obbligu li l-persuna kkonċernata tingħata l-opportunità li tesprimi ruħha bil-fomm ( 54 ), hija għandha madankollu tingħata l-opportunità li tindika l-fehma tagħha b’mod utli u effettiv matul il-proċedura amministrattiva. Għalhekk, fil-kuntest ta’ applikazzjoni għat-tiġdid ta’ permess ta’ residenza, din il-persuna għandha, qabelxejn, tkun tista’ tippreżenta l-informazzjoni kollha li tqis rilevanti dwar is-sitwazzjoni personali u tal-familja tagħha. Ċerti elementi meħtieġa fl-eżami individwalizzat previst fl-Artikolu 17 tad-Direttiva 2003/86 jistgħu jiġu stabbiliti permezz ta’ evidenza dokumentarja, bħall-età tat-tfal jew it-tul tar-residenza tal-membri tal-familja fl-Istat Membru ospitanti. Min-naħa l-oħra, elementi oħra, bħas-saħħa tar-rabtiet tal-familja, in-natura jew l-importanza tar-rabtiet fl-Istat Membru ospitanti jew il-kundizzjonijiet tal-għajxien fil-pajjiż tal-oriġini jirrikjedu x-xhieda, bil-miktub jew bil-fomm, tal-imsemmija persuna. Ċirkustanzi oħra, bħal dawk li jistgħu jindikaw l-eżistenza ta’ “ċirkustanzi partikolarment diffiċli”, skont it-tifsira tat-tieni sentenza tal-Artikolu 15(3) ta’ din id-direttiva, jistgħu jirrikjedu wkoll l-implimentazzjoni ta’ proċedura speċifika.

77.

Id-dritt għal smigħ imbagħad jimplika li l-awtorità kompetenti nazzjonali tagħti l-attenzjoni dovuta lill-osservazzjonijiet sottomessi b’dan il-mod mill-persuna kkonċernata billi teżamina, bir-reqqa u b’mod imparzjali, l-elementi rilevanti kollha tal-każ u tagħti raġunijiet dettaljati għad-deċiżjoni tagħha; l-obbligu li timmotiva d-deċiżjoni b’mod speċifiku u konkret biżżejjed għalhekk jikkostitwixxi l-korollarju tal-prinċipju tar-rispett għad-drittijiet tad-difiża, u b’hekk il-persuna kkonċernata tkun tista’ tifhem ir-raġunijiet għar-rifjut tal-applikazzjoni tagħha ( 55 ).

78.

Fl-aħħar nett, fir-rigward tal-modalitajiet ta’ intervent ta’ minuri, l-Artikolu 24(1) tal-Karta jirrikjedi li t-tfal ikunu jistgħu jesprimu l-opinjoni tagħhom liberament u li din l-opinjoni hekk espressa titqies għal kwistjonijiet li jikkonċernawhom filwaqt li jittieħdu inkunsiderazzjoni l-età u l-maturità tagħhom ( 56 ). Il-Qorti tal-Ġustizzja ċċarat li din id-dispożizzjoni tirreferi mhux għas-smigħ tal-minuri bħala tali, iżda għall-possibbiltà li l-minuri jinstemgħu ( 57 ). Id-dritt tat-tfal li jinstemgħu għalhekk ma jirrikjedix li neċessarjament issir seduta ta’ smigħ, iżda jirrikjedi li l-proċeduri u l-kundizzjonijiet legali jkunu disponibbli għal dan il-minuri sabiex jippermettulu jesprimi l-opinjoni tiegħu liberament u li din tinġabar.

79.

L-Artikolu 24(2) tal-Karta jimponi, barra minn hekk, fuq l-awtorità kompetenti nazzjonali li tieħu inkunsiderazzjoni l-aħjar interessi tal-minuri. Skont il-Qorti tal-Ġustizzja, din id-dispożizzjoni timplika li, fl-atti kollha relatati mat-tfal, b’mod partikolari dawk imwettqa mill-Istati Membri b’applikazzjoni tad-Direttiva 2003/86, l-aħjar interess tat-tfal għandu jkun kunsiderazzjoni primarja ( 58 ). Fis-sentenza tat‑22 ta’ Diċembru 2010, Aguirre Zarraga ( 59 ), dwar proċedura li tikkonċerna d-dritt ta’ kustodja ta’ minuri, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li dan l-interess jista’ jiġġustifika li ma jinstemax il-minuri ( 60 ). B’hekk, għalkemm jibqa’ dritt tal-minuri, is-smigħ ma jistax jikkostitwixxi obbligu assolut, iżda għandu jkun is-suġġett ta’ evalwazzjoni skont l-eżiġenzi marbutin mal-aħjar interess tal-minuri f’kull każ partikolari, f’konformità mal-Artikolu 24(2) tal-Karta ( 61 ).

80.

Fi kliem ieħor, meta l-applikazzjoni ssir minn ulied minuri, hija r-responsabbiltà tal-Istati Membri li jieħdu l-miżuri xierqa kollha biex jipprovdu lil dak il-minuri b’opportunità reali u effettiva li jinstema’, filwaqt li jittieħdu inkunsiderazzjoni l-età jew il-grad ta’ maturità tiegħu ( 62 ).

81.

Fid-dawl ta’ dawn l-elementi, l-Artikolu 17 tad-Direttiva 2003/86 għandu jiġi interpretat li jipprekludi leġiżlazzjoni nazzjonali li tippermetti lill-awtorità kompetenti nazzjonali tirrifjuta applikazzjoni għat-tiġdid ta’ permess ta’ residenza ppreżentata mill-membri tal-familja tal-isponsor mingħajr ma l-ewwel twettaq eżami individwalizzat tal-applikazzjoni tagħhom li matulu jingħataw l-opportunità li jippreżentaw, b’mod utli u effettiv, l-informazzjoni kollha li jqisu rilevanti għaċ-ċirkustanzi tagħhom.

82.

Meta l-applikazzjoni ssir minn ulied minuri, hija r-responsabbiltà tal-Istati Membri li jieħdu l-miżuri xierqa kollha biex jipprovdu lil dak il-minuri b’opportunità reali u effettiva li jinstema’, filwaqt li jittieħdu inkunsiderazzjoni l-età jew il-grad ta’ maturità tiegħu.

83.

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet kollha iktar ’il fuq, nipproponi li l-Qorti tal-Ġustizzja twieġeb id-domandi preliminari magħmula mill-Juzgado de lo Contencioso-Administrativo no 5 de Barcelona (il-Qorti Amministrattiva Provinċjali Nru 5 ta’ Barcelona, Spanja) kif ġej: